Filipino sa Iba’t Ibang Disiplina mapanlikha siya.
Ang mga salitang nabuo ay tinanggap ng kapwa tao at tuluyan
Introduksyon
Pangunahing pangangailangan ng tao ang magsagawa ng maayos na
sistema ng komunikasyon upang mapanatili ang maayos na pakikipamuhay sa
kanyang kapaligiran. Karaniwan na nating ginagamit ang sistema ng komunikasyong
ito sa pang-araw-araw nating buhay kaya’t hindi natin halos namamalayan na ang
mga ito’y likha nating mga nilalang. Halimbawa dito sa Pilipinas, nakasanayan na
nating tumingin sa ating kaliwa bago tayo tumawid sa kalye upang matiyak ang ating
kaligtasan. Left-hand driving kasi ang sistema ng pagpapadaloy ng trapiko sa ating
bansa. Ngunit sa ibang bansa, ang mga tumatawid sa kanan tumitingin sa halip na
sa kaliwa dahil ang sistema ng kanilang trapiko ay right-hand driving. Gayundin,
natutunan na nating pumila at maghintay ng ating pagkakataon upang maging
maayos ang pagpapadaloy ng anumang serbisyong nais nating matamasa. Ang mga
sumisingit o di kaya’y hindi pumipila ay nakatatanggap ng matatalas na tingin o di
kaya’y mga pasaring, bagay na nakapaghahatid sa kanila ng hindi magandang
pagtanggap ng mga nagtitiyagang pumila.
Ang wika ay isang mahalagang kasangkapan sa buhay. Ginagamit natin ang
wika upang ihayag ang saloobin, damdamin at kaisipan. Gamit ang wika sa
pakikipagkomunikasyon sa kapwa tao. Dahil sa wika, nasasabi natin ang ating
pangangailangan; nakagagawa tayo ng mga batas/panuntunan na nailalatag natin
upang magkaroon ng kaayusan ang bayan; namimintina/napepreserba natin ang
kultura sa pamamagitan ng paglalagak sa ating utak ng kaisipang makabansa na
naisinsay ng mga piling salita na umuugit ng kamalayang maka-Pilipino.
Tinatayang isa sa pinakamahalagang likha/ambag ito ng tao sa mundo. Ito’y
binubuo ng ng mga simbolo o letra at mga panuntunan sa grammar na gamit ng tao
sa pagpapahayag o pakikipagtalastasan. Ang mga simbolong ito ay hinuhugisan at
pinagsasama-sama upang makalikha ng mga salita na bubuo sa isang wika na gamit
sa pasalita at pasulat na pagpapahayag.
Wika ang daluyan ng komunikasyon. Nabubuo ang wika bilang pananagisag
sa mga bagay at ideya na binibigyan ng kahulugan, kabuluhan, at interpretasyon na
pumapasok sa mekanismo ng isipan ng tao. Habang lumalawak ang karanasan ng
tao, lumalawak din ang kanyang kamalayan at kaalaman mula sa pangyayari at
bagay na nakikita, nahahawakan, naiisip, nararamdaman, nabibigyan ng kabuluhan
at kahulugan.
Binibigyan ng tao ng ngalan, taguri, salita ang mga bagay na nakapaligid sa
kanya. Ang bunga ng kanyang isip, gawa, likha ay binibigyan ng katawagan. Anupa’t
naging imbentor ng salita ang tao. Hinuhugisan ito ng kanyang isip. Naging
nang itinawag sa mga bagay na lumitaw at sa mga karanasan ng bayan.
Sa pagpapatuloy ng karanasang panlipunan, patuloy din ang paglikha ng
salita na tinipon upang bumuo ng wika ng bayan. Wikang naging identidad ng
kanyang lahing pinagmulan at lipunang kinabibilangan. May halagang-gamit ang
wika para sa bayan sa pagsusulong ng pambansang adhikain. Tao ang
nakapagbubuo at nakapagpapayaman sa wika. Ang mga karanasan ng bayan ang
nagsusulong sa paglaganap ng wika.
Ang wika ay isang sistema ng pakikipag-unawaan. Kung tutuusin, lahat ng uri
ng buhay ay may nabubuong sistema ng pagkakaunawaan. Maging ang mga hayop
ay nakalilinang ng mga paraan ng pakikipag-unawaan upang mabigyan ng marka
ang kanilang pangangailangang mabuhay. Ngunit may kakaibang sistema ang
paglikha ng wika ng mga tao sapagkat nakabatay na ito sa isang sistema ng
pananagisag na nabubuo batay sa kanilang pang-araw-araw na karanasan.
Sa sistemang ito, ang isang ideya ay ipinahahatid gamit ang ilang
pamamaraan. Sa hanay ng mga tao, dahil sa kanilang higit na mataas na uri ng
talino, makikilalang ang wika ay makikita sa mga paraang pakilos at pasalita. Sa
wikang pakilos halimbawa, mauunawaan kung panatag ang isang tao sa kanyang
kinalalagyan sa pamamagitan ng pagkilala sa mga reaksyong mababakas sa
kanyang mukha at katawan.
Makikita ito sa mga ngiti ng pag-ayon o di kaya’y sa matalas na tingin ng
pagtutol. Maaari rin namang maipahatid sa pamamagitan ng mga tunog ng pag-
ayon, kasabay ng isang kilos tulad ng ngiti o dili kaya’y isang tunog ng pagtutol
kasabay ng matalas na tingin. Maaari rin namang maipahayag ang pag-ayon at
pagtutol sa pamamagitan ng magkakasabay na kilos, tunog at pagbigkas sa salita.
Itong huli, ang salita, ang pinakatiyak sa lahat ng mga paraan ng komunikasyon
sapagkat kumakatawan ito sa isang higit na masaklaw na sistema ng pananagisag
na maaaring tawaging wikang pasalita.
Ang wikang berbal ay isang sistema ng pananagisag at pakikipag-ugnayan
na kinakatawan ng mga titik. Ang mga titik ay nagsisilbing mga sagisag na
nilalapatan ng mga arbitraryong pakahulugan ng mga limilikha nito. Ang wikang
nakasulat ay kinakatawan ng palatitikang nagiging batayan ng pagbuo ng mga salita.
Kilala natin ito bilang alpabeto na may tiyak na sagisag na nakasulat at mayroon
ding takdang palatunugan. Sa wikang Filipino, ang alpabetong Filipino ay may 28
titik at may iba’t ibang bigkas o phonetic transcription ang mga ito. Sa wikang
rehiyonal ay magkakaroon din ng kani-kaniyang mga palatitikan at palatunugan sa
sistemang nililikha ng pamayanang gumagamit at nagpapayaman dito.

Sa wikang pasalita, ang mga titik ay isinasalin sa sistema ng tunog na
arbitraryo ring itinatakda ng mga lumilikha at gumagamit nito. Halimbawa, ang titik na
a ay magkakaroon ng ibang palatunugan kapag binigkas na ng /ey/. Kaya ang
salitang Filipinong bay ay binibigkas ng /bey/ sa wikang Ingles. Sa wikang Tagalog,
ang titik na i ay binibigkas bilang /i/ samantalang kapag binigkas na ito ng isang mula
sa rehiyon sa bandang Kanluran tulad ng Bisaya at Mindanao, ang i ay binibigkas
bilang tunog na /e/. Kaya ang salitang tila na ang ibig sabihin ay parang o isang hindi
tiyak na kalagayan, bagay o pangyayari ay nagiging tunog tela na ang ibig sabihin
ay isang uri ng habi ng mga sinulid na ginagamit sa paggawa ng mga damit o saplot.
Pansinin ang kaibhang dulot ng paraan ng pagbigkas. Nakalilikha ng kaibhan
sa kahulugan ng mga salita ang mga kaibhan sa salitang binibigkas. Kaya nga’t sa
maraming pagkakataon ay nagkakaroon ng hindi pagkakaintindihan kapag
binibigkas o sinasabi lamang ang mga salita. Kaya’t nagkakaroon lamang ng
katiyakan ang mga bigkas kapag naisalin na ito sa pinakatiyak na anyo ng isang
sagisag-wika. Ito ang wikang nakasulat.
Tiyak ang wikang pasulat dahil sa katangian nitong nakikita, nahahawakan,
at maaaring balik-balikan kung kailangan ng patunay o pagpapatibay.
Nakapagtatakda ng tiyak na pananagisag ang mga nakasulat na wika na nakikita sa
mga titik. Ang mga titik ay nagiging salita kapag pinagsama-sama ang mga ito.
Samantalang nabubuo naman ang mga pangungusap sa sistematikong pagsasama-
sama ng mga salita. Nabubuo naman ang mga talata sa sistematikong pagsasama-
sama ng mga pangungusap. Sa ganitong sistema, nailalarawan ang matalik na
ugnayan ng sistema ng pananagisag na pagsulat sa wikang pasulat.
Kahulugan at Katangian ng Wika
Ang wika ay buhay ng tao. Ito ang pangunahin mong kasangkapan upang
maipahayag ang iyong kaisipan at saloobin. Kung may impormasyon ka mang nais
sabihin sa iba, o may anumang pagtutol o reklamong nais ipahayag, o may
damdaming nais ipagtapat, o may pasalita o pasulat na pahayag na nais suriin, wika
ang magsisilbi mong instrumento.
Ang wika ang pangunahing instrumento ng komunikasyong panlipunan; sa
pamamagitan nito ay maaaring matamo ng tao ang mga instrumental at sentimental
niyang pangangailangan (Constantino, 1996).
Ayon kay Salazar (1996), ang wika ang ekspresyon, ang imabakan-hanguan
at agusan ng kultura ng isang grupo ng tao, maliit man o malaki, na may sarili at
likas na katangian.
Wika ang ginamit ng mga naunang henerasyon sa kodipikasyon ng mga
kaalamang natuklasan nila at sa pagsasalin ng mga ito sa kasunod na salinlahi.
Wika ang gamit ng tao sa pagbuo ng mga batas na kokontrol sa kilos at titiyak ng
kaayusan. Wika ang gamit sa pakikipagkalakalan upang maisara ang mga
transaksyon; sa medisina, upang matukoy ng manggagamot ang sakit ng pasyente
at maipaliwanag dito ang lunas; sa relihiyon, upang maipahayag ng mga
sumasamba ang kanilang pananampalataya; at sa edukasyon, upang mabisang
makapagtalastasan ang guro at estudyante. Wika ang nagtititik ng panitikan,
kasaysayan, sining, at mga agham. Kung wala ang wika, masasabing marahil ay
patay na rin ang daigdig dahil magsasarili lamang ang mga tao at mawawalan ng
paraan upang makipagkomunikasyon sa kaniyang kapwa.
Ito’y isang verbal, bayolohikal at basikong kagamitan para sa komunikasyon.
Ipinahayag ng mga beheybyorist na ang wika ay natututunang beheybyor na
nagagawa dahil sa mga istimulus at katugunan (Omrod, 1995).
Mas madalas, ito ay isang verbal na beheybyor na naipamamalas sa
pamamagitan ng gestura, pagkilos ng katawan at salitang binibigkas/ginagamit
(Pierce at Eplin, 1999).
Isang Italyano (Giambattista Vico) ang nagwikang “lumitaw ang wika bilang
tugon ng tao sa mga naririnig sa kalikasan partikular ang mga malalakas at
nakayayanig na mga pangyayari sa kapaligiran. Nalikha ang wika mula sa mga
ekspresib na gestura kung saan ang mga basikong salita ay nabuo dahil ito’y naging
tugon ng mga tao sa mga natural na pangyayari sa kanyang kapaligiran.
Katulad din ni Vico ang pananaw ni Johann Gottfield Herder na
nagpapahayag na, “ang wika ng tao ay nakatali sa resonansa ng kalikasan.”
Si David Abram, isang Pilosopo ay nagsabing, “may koneksyon ang wika sa
kalikasan na kaakibat ang gestura, emosyon o damdamin ng tao. May malalim na
pag-unawa sa koneksyon ng katawan sa pag-iisip ng tao.”
Ayon kay Abram, natututunan daw ang wika hindi sa pamamagitan ng mental
kundi pisikal. Tinawag niya itong “kahulugang gestural.” Ang tekstura at tono ng
salita, ang nararamdaman habang nasa dulo pa lang ng dila ang salitang sasabihin
at kung paanong naiimpluwensyahan nito ang katawan, ang nagbibigay ng
mayamang depinisyon sa salita para sa taong gumagamit nito.
Si Merleau-Ponty ay nagsabing, “ang wika ang pinakaboses ng mga puno,
alon, at kagubatan” sa kanyang akdang, The Body as Expression and Speech.
Para sa kanya, ang kahulugang komunikatibo ay agarang naihahayag ng gestura
kaalinsabay ng pagkilos ng katawan ng tao na nagpapakita ng damdamin at
tumutugon sa nagaganap sa kapaligiran.
Si Jean Jacques Rousseau ay nagsabing ang gestura/kumpas at pagbulalas
ng damdamin ang kauna-unahang wika.
Para kina Steven Pinker, Noam Chomsky at Immanuel Kant may “language
instinct” ang tao sa kanilang pagsilang, isang network sa utak na naglalaman ng
unibersal gramar na nadebelop sa proseso ng pakikipagtalastasan ng tao.
Ang linggwistang si Noam Chomsky ay nagdebelop ng teoryang “Unibersal
Gramar” na nagsaad na ang tao ay nakaprograma para sa abilidad na magsalita ng
wika at batid niya kung anong gramar ang katanggap-tanggap.
Ayon kay Chomsky, ang pundamental na pagkakaiba ng lenggwahe ng tao
sa vocalisasyon ng mga hayop ay ang pagiging kreeytib, maluwag na pagdaloy at
ang hindi limitadong pagpapahayag ng ideya; samantalang, ang komunikasyon ng
mga hayop ay binubuo ng mga “fixed” na signal na tugon para sa eksternal na
istimulus.
Sa aklat ni Werner Girt na “The Wonder of Man” sinabi niya ang ganito,
“tanging ang tao ang may taglay na regalo – ang wika ang naghihiwalay sa atin sa
iba pang hayop. Bukod pa sa kinakailangang “software” para sa wika, binigyan pa rin
tayo ng “hardware” para rito.
Ganito rin halos ang paniwala ni Sternberg (1999) na nagwikang, “dahil sa
ispesipikong pag-aari ng wika, ito ang ikinaiba ng tao sa hayop at iba pang “specie.”
Ang “pag-aaring” ito ay kinabibilangan ng : komunikasyon, arbitraryong simbolo,
regular na istruktura, istruktura sa mas maraming lebel, pag-usbong ng salita at
pagiging dinamiko.
Noong 1930, si Benjamin Lee Whorf ay nagdebelop ng isang haypotesis
kasama ng kanyang guro na si Edward Sapir, ang kanyang ideya: ang
lenggwahe/wika ng tao ay nakaiimpluwensya sa kanyang pag-iisip, hinuhulma ang
kanyang iniisip at nagdedetermina kung ano pa ang maaaring maisip.
Si Charlemagne, isang kilalang tao sa kasaysayan ay nagwikang, “ang
pagkatuto ng ibang wika ay pagkakaroon ng pangalawang kaluluwa.”
Samantala, sinabi ni Ludwig Wittgenstein ang ganito, “kung tayo ay nag-
uusap sa ibang lenggwahe, magkakaroon tayo ng iba’t ibang persepsyon/pananaw
sa mundo.” Idinugtong pa niya ang pagsasabing, “ang limitasyon ko sa wika ay
limitasyon ng aking mundo.”
Sabi naman nina Sampson et al., “ang wika ay isang obra maestra ni
Picasso, isang komposisyon ni Beethoven o di kaya’y ang kahanga-hangang
pagtatanghal ng mga gymnast sa Olympics. Ito ay isang sining. Lumilikha ito ng
kagandahan, pasalita o pasulat man.”
Para sa Pilipinohistang si Zeus Salazar, “naipahahayag sa wika ang mga
kaugalian, isipan at damdamin ng bawat grupo ng mga tao at maging sa larangan ng
kaisipan, ang wika rin ang impukan–kuhanan ng isang kultura.”
Tinuran ni Dr. Virgilio S. Almario sa kanyang sinulat na Nasyonalisasyon ng
Filipino (2003) na “ang wika mismo ang patunay na tayo’y may katutubong kultura.
Isang wika itong patuloy na nabuhay sa kabila ng mahabang pananakop na
nagbigay kaalaman at karunungan tungkol sa ating lahi.
Ayon kay Webster (1974), ang wika ay isang sistema ng komunikasyon sa
pagitan ng mga tao sa pamamagitan ng pasulat at pasalitang simbulo.
Ang wika ay maaaring tumutukoy sa ispesipikong kapasidad ng tao sa
pagkakamit at paggamit ng mga komplikadong sistema ng komunikasyon, o sa
ispesipikong pagkakataon ng komplikadong sistema ng komunikasyon (Wikipedia).
Ayon naman kay Hill (sa Tumangan, et al., 2000) sa kanyang papel na What
is Language?, wika ang pinakaelaboreyt na anyo ng simbolikong gawaing pantao.
Ang mga simbolong ito ay binubuo ng mga tunog na nalilikha ng aparato sa
pagsasalita at isinasaayos sa mga klase at patern na lumilikha sa isang komplikado
at simetrikal na istraktura. Ang mga simbolong ito ay mayroon ding kahulugang
arbitraryo at kontrolado ng lipunan.
Halos gayon din ang kahulugang ibinigay ni Gleason (sa Tumangan, et al.,
2000) sa wika. Ayon sa kanya, ang wika ay masistemang balangkas ng sinasalitang
tunog na pinipili at isinasaayos sa paraang arbitraryo upang magamit ng mga taong
kabilang sa isang kultura.
Mula sa dalawang kahulugang nabanggit, mahahango natin ang mga
pangunahin at unibersal na katangian ng wika na tatalakayin sa mga sumusunod na
talataan:
a. Ang wika ay masistemang balangkas. Lahat ng wika sa daigdig ay
sistematikong nakaayos sa isang tiyak na balangkas. Walang wika ang
hindi nakaayon sa balangkas na ito. Lahat ng wika ay nakabatay sa
tunog. Ponema ang tawag sa makahulugang tunog ng isang wika
samantalang Ponolohiya naman ang tawag sa makaagham na pag-aaral
 ng mga ito. Kapag ang ponemang ito ay pinagsama, maaaring makabuo
ng maliliit na yunit ng salita na tinatawag na morpema. Ang morpemang
mabubuo ay maaaring salitang-ugat, panlapi o morpemang ponema
katulad ng ponemang /a/ na sa wika natin ay maaaring
makapagpahiwatig ng kasariang pambabae. Morpolohiya naman ang
tawag sa makaagham na pag-aaral ng mga morpema. Samantala, kapag
ang mga salita ay ating pinag-ugnay, maaari naman tayong makabuo ng
mga pangungusap. Sintaksis naman ang tawag sa makaagham na pag-
aaral ng mga pangungusap. Kapag nagkaroon na ng makahulugang
palitan ng mga pangungusap ang dalawa o higit pang tao ay
nagkakaroon na ng tinatawag na diskurso. Aling wika ang hindi
sumusunod sa balangkas na ito? Mayroon bang nalilikhang mga salita
nang walang tunog? Maaari bang magkaroon ng diskurso nang walang
pangungusap?
b. Ang wika ay sinasalitang tunog. Hindi lahat ng tunog ay wika sapagkat
hindi lahat ng tunog ay may kahulugan. Sa tao, ang pinakamakahulugang
tunog na nililikha natin at kung gayo’y kasangkapan ng komunikasyon sa
halos lahat kung hindi man lahat ng pagkakataon ay ang tunog na
sinasalita. Samakatwid, ito ang mga tunog na nalilikha ng ating aparato
sa pagsasalita na nagmumula sa hanging nanggagaling sa baga o ang
pinanggagalingan ng lakas o enerhiya, nagdaraan sa pumapalag na
bagay na lumilikha ng tunog o artikulador at mino-modify ng resonador.
c. Ang wika ay pinipili at isinasaayos. Sa lahat ng pagkakataon, pinipili
natin ang wikang ating gagamitin. Madalas, ang pagpili ay nagaganap sa
ating subconscious at magkaminsan ay sa ating conscious na pag-iisip.
Bakit lagi nating pinipili ang wikang ating gagamitin? Ang sagot: Upang
tayo’y maunawaan ng ating kausap. Hindi maaaring ipagpilitan nating
gamitin ang isang wikang hindi nauunawaan ng ating kausap. Gayundin
ang ating kausap, hindi niya maaaring ipagpilitan ang wikang hindi natin
batid. Tayo, ang ating kausap, o ang pareho ay kailangang pumili ng
komong wika kung saan tayo magkakaunawaan. Samantala, upang
maging epektib naman ang komunikasyon, kailangang isaayos natin ang
paggamit ng wika. Sa paggamit nito, kailangang isaalang-alang natin ang
ilang konsiderasyon.
d. Ang wika ay arbitraryo. Kung ipinalalagay na ang wika ay arbitraryo,
ano ang paliwanag sa pahayag na ito? Ayon kay Archibald A. Hill (sa
Tumangan, et al., 2000), just that the sounds of speech and their
connection with entities of experience are passed on to all members of
any community by older members of that community. Kung gayon, ang
isang taong walang ugnayan sa isang komunidad ay hindi matututong
magsalita kung paanong ang mga naninirahan sa komunidad na iyon ay
nagsasalita sapagkat ang esensya ng wika ay panlipunan. Ngunit,
samantalang ang bawat komunidad ay nakabubuo ng mga sariling
pagkakakilanlan sa paggamit ng wika na ikinaiiba nila sa iba pang
komunidad, bawat indibidwal ay nakadedebelop din ng sariling
pagkakakilanlan sa pagsasalita na ikinaiiba niya sa iba pa, sapagkat
bawat indibidwal ay may sariling katangian, kakayahan, at kaalamang
hindi maaaring katulad ng sa iba. After all, no two individuals are exactly
alike.
e. Ang wika ay ginagamit. Ang wika ay kasangkapan sa komunikasyon at
katulad ng iba pang kasangkapan, kailangang patuloy itong ginagamit.
Ang isang kasangkapang hindi na ginagamit ay nawawalan nang saysay,
hindi ba? Gayon din ang wika. Idagdag pa na kapag ang wika ay hindi na
ginagamit, ito ay unti-unting mawawala at tuluyang mamamatay. Ano ang
saysay ng patay na wika? Wala.
f. Ang wika ay nakabatay sa kultura. Paanong nagkakaiba-iba ang wika
sa daigdig? Ang sagot, dahil sa pagkakaiba-iba ng mga kultura ng mga
bansa at mga pangkat. Ito ang paliwanag kung bakit may mga kaisipan
sa isang wika na walang katumbas sa ibang wika sapagkat wala sa
kultura ng ibang wika ang kaisipang iyon ng isang wika. Pansinin natin
ang pagkakaiba ng Ingles at Filipino. Ano-ano ang iba’t ibang anyo ng ice
formations sa Ingles? Ano ang katumbas ng mga iyon sa Filipino.
Maaaring yelo at nyebe lamang. Ngunit ano ang katumbas natin sa iba
pa? Wala, sapagkat hindi naman bahagi ng ating kultura ang glacier,
icebergs, hailstorm, at iba pa. Samantala, ano naman ang katumbas sa
Ingles ng ating palay, bigas, at kanin? Rice lamang, hindi ba? Bakit
limitado ang bokabularyong Ingles sa pagtutumbas ng mga salitang
kargado ng kulturang agrikultural? Ang sagot, hindi iyon bahagi ng
kanilang kultura.
g. Ang wika ay nagbabago. Dinamiko ang wika. Hindi ito maaaring
tumangging magbago. Ang isang wikang stagnant ay maaari ring
mamatay tulad ng hindi paggamit niyon. Paano nagbabago ang wika?
Ang isang wika ay maaaring nadaragdagan ng mga bagong bokabularyo.
Bunga ng pagiging malikhain ng mga tao, maaring sila ay nakalilikha ng
mga bagong salita. Ang pinakamahusay na halimbawa nito ay ang mga
salitang balbal o pangkabataan. Samantala, kailangan ding lapatan ng
mga katawagan ang mga produkto ng pag-unlad ng teknolohiya at
siyensya. Bunga nito, ang ating wika ay nadaragdagan ng mga bagong
 salita na hindi umiiral noon. May mga salita ring maaaring nawawala na
sapagkat hindi na ginagamit. Samantala, may mga salita namang
nagkakaroon ng bagong kahulugan. Halimbawa, ano ang mga orihinal na
kahulugan ng salitang bata? Sa ngayon, ano-ano ang iba pa niyong
bagong kahulugan? Ang mga iyan ay mga patunay na ang wika ay
nagbabago.
Paglalagom
Ang kalikasan, katuturan, at gamit ng wika ay maaaring lagumin sa mga
sumusunod:
a. Sistema ng komunikasyon ang wika. Batay sa pangangailangang mailagay sa
ayos ang ugnayan ng komunidad, may napaunlad na sistema ng pakikipag-
ugnayan na makatutugon sa pangangailangang ito. Sistemang tinatawag ang
wika dahil binubuo ito ng serye ng mga pananagisag at pagpapakahulugan na
nilikha ng mga gumagamit nito upang mapadaloy ang pag-unawa nila sa mga
ideya at karanasan. Isang masalimuot na proseso ng pag-uugnay ng karanasan
at konsepto ang kinakatawan ng wika na patuloy na pinagyayaman ng bagong
karanasan, bagong ideya sa loob ng isang panahon. Dahil sistema ng
pananagisag at pagpapakahulugan ang wika kaya’t ang pag-iral nito ay makikita
sa mga gawi at pamamahayag sa araw-araw na buhay. Ito rin ang batayan ng
paglikha ng wikang pakilos, pasalita, at pasulat.
b. Kultural ang wika. Dahil ang wika ay sistema ng pananagisag at
pagpapakahulugan, mahigpit na nakabatay ito sa sistema ng
pagpapakahulugang nililinang sa loob ng isang pamayanan o grupo ng
mamamayan. Halimbawa, may mga kilos na ikinatutuwa ng ilang komunidad
ngunit maaaring hindi inaayunan ng ilan. Halimbawa, sa Pilipinas, ang pagkuha
ng bayarin sa mga restaurant ay karaniwang iminumuwestra gamit ang hintuturo
at hinlalaki sa isang kilalang kilos ng pagguhit sa hangin ng kuwadradong hugis
ng papel. Kung minsan ay may kasabay pa itong tunog ng sutsot sa waiter o di
kaya’y ang tunog na likha ng paghigop sa hangin sa pagitan ng labing hugis-
halik. Tanggap ang ganitong wikang pakilos sa Pilipinas ngunit sa ibang bansa
ay itinuturing itong labag sa batas ng wastong pag-uugali.
Sa wikang pasalita, may mga tunog na angkin ang ating alpabeto na
hindi ginagamit ng iba. Halimbawa nito ay ang ng na isang palasak na titik na
gamit sa simula, gitna, at huling bahagi ng wikang Filipino. Palasak ito sa atin
ngunit hindi ginagamit sa ibang wika. Mayroon ding mga salitang karaniwan sa
atin ngunit hindi bahagi ng bokabularyo ng ibang bayan.
Mayroon ding mga salitang bagaman pareho ang baybay ay
nagbabago ang pakahulugan sa ibang lugar. Halimbawa nito ay ang salitang
bitaw na sa Tagalog ay nangangahulugang pakawalan sa pagkakahawak,
samantalang sa wikang Cebuano ay nangangahulugan ng oo o isang malugod
na pagsang-ayon. Maiuugat ito sa mga pagpapahalaga at paraan ng pagkilalang
mayroon ang isang grupo ng tao at isang komunidad kaya’t ang pag-unawa ay
nangyayaring maging magkaiba.
c. Likha ang wika. Napauunlad ang sistema ng wika bunga ng pangangailangang
magkaunawaan. Nalilinang ito sa iba’t ibang antas ng buhay sa kalikasan. May
sistema ng pagkakaunawan ang kalikasan tulad ng mga hayop, halaman, at
kalupaan. Ang mga tao, bilang pinakamataas na uri ng hayop sa mundo, ay
nakalilikha rin ng kani-kanilang sariling wika upang mapadaloy ang
komunikasyon. Dahil sa likha ang wika, arbitraryo ito at maaaring magbago ayon
sa daloy ng panahon, pangyayari, at mga taong gumagamit ng wikang ito.
Ang pag-aaral ng wika bilang isang sistema ng pagpapahayag na
pinakatiyak na nakikita sa mga salitang binibigkas at sinusulat ay mahalagang
masapol sapagkat ito ang batayang sangkap sa malinaw na pakikipag-ugnayan
ng tao sa pang-araw-araw na buhay. Mahalagang maging bihasa at maalam ang
bawat isa sa kabuuang sistema ng paglikha at pag-iral ng wika. Tulad ng dugong
dumadaloy sa katawan ng tao, ang pagsapol kasi sa wika ang daluyan ng
malinaw na ugnayan ng mga tao.
Konstitusyonal na Batayan ng Pambansang Wika
Ayon sa Saligang Batas ng 1987, Artikulo XIV, FILIPINO ang opisyal na
tawag sa Pambansang Wika ng Pilipinas. Isinasaad sa mga sumusunod na seksyon
ang hinggil dito.
Seksyon 6. Ang wikang pambansa ng Pilipinas ay Filipino. Samantalang
nililinang, ito ay dapat payabungin at pagyamanin pa salig sa mga umiiral na wika sa
Pilipinas at sa iba pang mga wika.
Alinsunod sa mga tadhana ng batas at sang-ayon sa nararapat na maaaring
ipasya ng Kongreso, dapat magsagawa ng mga hakbangin ang pamahalaan upang
ibando at puspusang itaguyod ang paggamit ng Filipino bilang midyum ng opisyal na
komunikasyon at bilang wika ng pagtuturo sa sisyemang pang-edukasyon.
Idekonstrak natin ang probisyong ito (Artikulo XIV, Seksyon 6) ng Bagong
Konstitusyon. Una, malinaw kung ano ang itatawag sa wikang pambansa ng
Pilipinas, at ito ay Filipino. Ikalawa, ito ay isang wika na nasa proseso pa rin ng
paglilinang. Ikatlo, my dalawang saligan ng pagpapayabong at pagpapayaman sa
wikang ito, at ito ay ang umiiral na wika sa ating bansa p ang mga dayalekto at ang
ikalawa ay ang iba pang mga wika o ang mga wikang dayuhan na
nakaimpluwensya/nakaiimpluwensya sa ating kabihasnan tulad ng Ingles, Kastila,
Intsik at iba pa.
Seksyon 7. Ukol sa mga layunin ng komunikasyon at pagtuturo, ang mga
wikang opisyal ng Pilipinas ay Filipino at hangga’t walang ibang itinatadhana ang
batas, Ingles.
Ang mga wikang panrehiyon ay pantulong ng mga wikang panturo. Dapat
itaguyod nang kusa at opsyonal ang Kastila at Arabic.
Seksyon 8. Ang konstitusyong ito ay dapat ipahayag sa Filipino at Ingles at
dapat isalin sa mga pangunahing wikang panrehyon, Arabic at Kastila.
Seksyon 9. Dapat magtatag ang Kongreso ng isang Komisyon ng Wikang
Pambansa na binubuo ng mga kinatawan ng iba’t ibang mga rehiyon at mga
disiplina na magsasagawa, mag-uugnay, at magtataguyod ng mga pananaliksik para
sa pagpapaunlad, pagpapalaganap, at pagpapanatili sa Filipino at iba pang mga
wika.
Ngunit ano ba ang pormal na deskripsyon ng Filipino bilang wikang
pambansa? Makatutulong sa atin ang pagsangguni sa Resolusyon 96-1 ng
Komisyon sa Wikang Filipino. Ganito ang batayang deskripsyon ng Filipino ayon sa
KWF:
Ang Filipino ang katutubong wika na ginagamit sa buong
Pilipinas bilang wika ng komunikasyon ng mga etnikong grupo.
Katulad ng iba pang wikang buhay, ang Filipino ay dumaraan sa
proseso ng paglinang sa pamamagitan ng panghihiram sa mga
wika sa Pilipinas at mga di-katutubong wika at ebolusyon ng
iba’t ibang barayti ng wika para sa iba’t ibang saligang sosyal at
para sa mga paksa ng talakayan at iskolarling pagpapahayag.
Sa deskripsyon ng KWF, ipnagdidiinan na ang wikang Filipino ay buhay at
dahil nga buhay, ito ay dinamiko. Ngunit pansinin natin ang proseso nga paglinang
ditto ayon sa nakasaad sa resolusyon. Bigyang-diin natin ang pariralang sa
pamaamgitan ng panghihiram sa mga wika sa Pilipinas at mga di-katutubong wika.
Totoo namang nanghihiram ang wika natin sa mga di-katutubong wika o mga wikang
dayuhan lalo na para sa mga konseptong walang direktang katumbas sa ating wika.
Ngunit kaiba sa karaniwang panghihiram ng mga bagay, sa panghihiram ng wika ay
inaari na rin nating atin ang salitang ating hiniram na maaaring nang walang
pagbabago o may pagbabago sa baybay. Hiram sa Ingles ang salitang kompyuter,
taxi, cellphone at marami pang iba ngunit Filipino na rin ang mga ito. Gayon din ang
tsuper, tsuper mula sa Franses; pansit, siopao, lomi mula sa Intsik; aquarium,
gymnasium, modus operandi mula sa Latin; silya, libro, kubyertos, sibuyas mula sa
Kastila. Itinuturing na ring Filipino ang mga salitang ito at ang marami pang iba. Hindi
na natin kailangang ibalik ang mga ito sa wikang ating pinanghiraman, sapagkat
bagamat hiram nga ay atin na rin.
Hindi na rin maitatatwa ang pagpasok sa Filipino ng mga bokabularyong
mula sa mga wika sa ating bansa tulad ng jihad (Muslim), buang (Bisaya),
gurang(Bisaya), manong/manang (Ilocano), pinakbet (Ilocano) at marami pang iba.
Sa isa ngang artikulo ni Dr. Virgilio Almario, nabanggit niyang paborito niyang
halimbawa ang salitang katarungan na mula sa salitang taron (Cebuano). Ngunit
mapupuna sa Resolusyon ng KWF ang sinasabing panghihiram bilang proseso ng
paglinang sa mga salitang ito mula sa mga wika sa iba’t ibang panig ng ating bansa.
Hindi natin hinihiram ang anumang bagay na atin naman. Kung ang salita, kung
gayon, ay galing sa Mindanao, Visayas o sa Hilaga o Katimugang bahagi ng Luzon,
hindi iyon hiniram ng Filipino sapagkat atin din naman ang mga wikang pinagmulan
nito. Samakatwid, mas akmang gamitin ang salitang pag-aambag sa halip na
panghihiram.
Samakatwid, ang Filipino (1987 Constitution) ay hindi na Pilipino (Kautusang
Pangkagawaran Bilang 7, Kagawaran ng Edukasyon) na batay sa Tagalog. Ngunit
kailangang linawin na hindi rin ito ang ipinanukalang amalgamasyon o pantay-pantay
na representasyon ng lahat ng wika sa Pilipinas. Demokratiko man, imposible ang
konseptong ito ni Demetrio Aquino Jr. (Almario, sa Bernales, et al., 2006). Ginawa
na ito sa Europa noon pa. lumikha sila roon ng isang artipisyal na wika mula sa
pagsasama-sama ng mga salita ng halos lahat ng wika sa Europa at tinawag nila
iyong Esperanto. Namatay ang wikang ito bago pa man isilang dahil walang
tumangkilik o gumamit (Bernales, mula sa Tumangan, et al., 2000).
Linawin pa natin nang higit ang kaibhan ng Filipino sa Tagalog at Pilipino.
Tagalog ang wika ng Bulacan, Batangas, Rizal, Laguna, Quezon, Cavite,
Mindoro, Marinduque, ilang bahagi ng Nueva Ecija, Puerto Pricesa at maging sa
Metro Manila. Kung gayon, ang Tagalog ay isang wikang natural at may mga
katutubo itong tagapagsalita. Isa rin itong particular na wika na sinasalita ng isa sa
mga etnolinggwistik na grupo sa bansa na tinatawag ding Tagalog (Constantino, sa
Bernales, et al., 2002).
 Samantala, pumasok ang pangalang Pilipino bilang wikang pambansa noon
ngang 1959. Bunga ito ng kalituhang ibinunga ng pagbatay sa wikang pambansa sa
Tagalog noong 1937. Naging madalas ang pagtukoy sa wikang pambansa mula
noon bilang Tagalog na isa ngang pagkakamali. Kaya sa bisa ng Kautusang
Pangkagawaran Bilang 59, itinakda na tuwing tutukuyin ang wikang pambansa, ito
ay tatawaging Pilipino. Ngunit lumalabas na ang Pilipino ay Tagalog din sa istruktura
at nilalaman. Samakatwid, ang Pilipino ay isang mono-based national language.
Wala noong pagkakataon ang mga di-Tagalog na maging bahagi ng pagpapayaman
at pagpapaunlad ng Pilipino. Naging labis na purist rin ang mga taliba nito. Kaya sa
mga eskwelahan noon, mas tama ang aklat kaysa libro; ang takdang-aralain kaysa
asaynment; ang pamantasan kaysa unibersidad; ang dalubhasaa kaysa kolehiyo;
ang mag-aaral kaysa estudyante. Tinawag ito ni Prof. Leopoldo Yabes na Tagalog
Imperialism na nagbunga ng mga negatibong reaksyon sa mga di-Tagalog.
Sa kasalukuyan, hindi na tama ang argumentong ang Filipino ay Tagalog din.
Matagal na itong nasagot ng mga saliksik sa linggwistika. Wika nga ni Almario (sa
Bernales, et al., 2006), hindi lamang natin iniintinding mabuti. Samantala, may mga
miskonsepsyon pa rin sa wikang Filipino na kailangan nating linawin. Una, ang
pangalang Filipino ng ating wikang pambansa ay hindi galing sa Ingles na Filipino na
tawag sa ating mga mamamayan ng Pilipinas. Hindi rin isang akomodasyong
pampulitika ang pagbabago ng pangalan ng wikang pambansa mula Pilipino sa
Filipino. Maaaring napahinahon nga nito ang mga rehiyonalistang anti-Pilipino, pero
higit pa roon ang dahilan ng pasyang pagpapalit ng P sa F. Kinakailangang gawin
iyon upang magkaroon ng kongkretong sagisag ng modernisasyong pinagdaraanan
ng ating wikang pambansa, tulad ng pagdaragdag ng walong titik sa alpabeto at ang
paglinang dito salig sa mga umiiral na wika sa Pilipinas at iba pang mga wika. Mga
pagbabago itong kaiba sa pambansang wikang Pilipino. Sa pamaamgitan ng
pagpapalit ng P sa F, nakakaptyur ng Filipino ang bagong konsepto ng wikang
pambansang nililinang salig hindi sa Tagalog lamang kundi maging sa iba pang mga
wikang katutubo, kasama ang Ingles, Kastila at iba pang nakaiimpluwensya sa ating
kabihasnan.
Ano, kung gayon, ang pinakaesensya ng konsepto ng wikang Filipino?
Walang iba kundi ang pagiging pambansang lingua franca nito. Bilang isang lingua
franca, ito ang nagsisilbing pangalawang wika ng higit na nakararami sa buong
bansa na ating ginagamit sa pakikipagtalastasan sa isa’t isa lalo na sa mga syudad,
kahit pa mayroon tayong kani-kaniyang katutubo at unang wika gaya ng Cebuano,
Ilocano, Pampango, Tausug, Kalinga, at iba pa. Dahil nga lingua franca at
pangalawang wika, nabubuo ang barayti nito bunga ng impluwensya ng ating kani-
kaniyang unag wika sa paggamit nito. Mga barayti itong bunga ng dimensyong
heograpiko, kung kaya maaaring magkaroon ng Iloco barayti ng Filipino, Cebuano
barayti, Minanaon barayti at iba pa.
Ang huling talata ng isang artikulo ni Dr. Almario (sa Bernales, 2006) ay isang
mahusay na paglalarawan sa esensya ng wikang Filipino bilang isang pambansang
lingua franca:
Nasa kalooban ngayon ng Filipino ang paglinang sa
“sanyata” at “ranggay” ng Iloco, sa “uswag” at “bihud” ng
Visayas, sa “santing” ng Kapampangan, sa “laum” at “magayon”
ng Bicol at kahit sa “buntan” ng Butuan at sa “suyad” ng
Manobo. Samantala’y hindi ito hadlang sa madaliang pagpasok
ng “shawarma,” “sashimi,” “glasnost,” “perestroika,” “shabu,”
“megabytes,” “coliform,” “odd-even,” at iba pang idaragsa ng
“satelayt” at “fax” ng globalisasyon.
Kasaysayan ng Pag-unlad ng Wikang Pambansa sa Pilipinas
Ang ating bansa ay isa sa mga bansang may pinakamaraming dayalekto. Sa
mahigit na pitong libong pulo mayrooon tayo, higit sa apat na raang iba’t ibang
dayalekto o wikain ang ginagamit. Bawat rehiyon ay may sari-sariling wikain o mga
wikain. Dahil dito, naging napakahirap ang pakikipag-ugnayan natin sa isa’t isa.
Nagkaroon tuloy tayo ng suliranin sa pagkakabuklud-buklod at pagkakaisa.
Kung tutuusin, hindi sana tumagal nang mahigit tatlong daan at tatlumpung
taon aang ating pagkaalipin kung noon pa mang unanga taon ng pananakop ay may
isa nang malawak na wikang nauunawaan at ginagamit ng nakararaming Pilipino
(Bisa, et al., 1983:4).
Ang mga ito ang mga pangunahing dahilan kung bakit pinagsumikapan ng
magigiting nating ninuno na magkaroon tayo ng isang wikang pambansa at kung
bakit ito nilinang at patuloy na nililinang hanggang sa kasalukuyan. Ang pag-unlad
ng ating wikang pambansa ay nasasalamin sa mga batas, kautusan, proklama, at
kautusan na ipinalabas ng iba’t ibang tanggapang pampamahalaan na may malaking
kaugnayan sa ating wikang pambansa.
Panahon ng mga Katutubo
Sadyang naging isang malaking palaisipan para sa mga siyentipiko at
antropologo kung paano umusbong o saan nagmula ang mga taong unang
nanirahan sa Pilipinas. Maraming alamat at teorya ang nabuo patungkol sa tunay na
pinagmulan ng lahing Pilipino. Naito ang ilan sa mga ito:
1. Teorya ng Pandarayuhan
Kilala rin ang teoryang ito sa taguring wave migration theory na pinasikat ni
Dr. Henry Otley Beyer, isang Amerikanong antropologo noong 1916. Naniniwala si
Beyer na may tatlong pangkat ng taong dumating sa Pilipinas na nagpasimula ng
lahing Pilipino. Ang mga ito ay ang mga grupo ng Negrito, Indones, at Malay. Ngunit
bunga ng masigasig na pananaliksik at pag-aaral, ang mga haka-haka at pag-
aalinlangan ukol sa mga unang lahing nanirahan sa bansa ay unti-unting nagkaroon
ng liwanag. Nasira ang teorya ni Beyer nang matagpuan ng pangkat ng mga
arkeologo ng Pambansang Museo ng Pilipinas sa pangunguna ni Dr. Robert B. Fox
ang harap ng isang bungo at isang buto ng panga sa yungib ng Tabon sa Palawan
noong 1962. Ang natagpuang bungong ito ng tao ay nagpapatunay na mas unang
dumating sa Pilipinas ang tao kaysa sa Malaysia na sinasabing siyang
pinanggalingan ng mga Pilipino.
Tinawag na Taong Tabon ang mga labing kanilang natagpuan dito.
Tinatayang nanirahan ang mga unang taong ito sa yungib ng Tabon may 50,000
taon na ang nakararaan. Kasama sa mga nahukay na labi ng Taong Tabon ay ang
ilang kagamitang bato tulad ng chertz, isang uri ng quartz, gayundin ang mga buto
ng ibon at panicking nagpapatunay na nabuhay ang mga taong ito sa pagkuha ng
pagkain sa kapaligiran. May nakuha ring mga bakas ng uling na katibayan ng
kaalaman sa pagluluto ng pagkain.
Sa mga makabagong impormasyong nakalap noong 1962, lumalabas na
unang nagkaroon ng tao sa Pilipinas kaysa sa Malaysia at sa Indonesia.
Pinatunayan din nina Landa Jocano sa kanyang pag-aaral ukol sa kasaysayan ng
Pilipinas sa UP Center for Advanced Studies noong 1975 at ng mga mananaliksik ng
National Museum na ang bungong natagpuan ay kumakatawan saunang lahing
Pilipino sa Pilipinas. Ayon din sa kanilang ginawang pagsusuri, ang Taong Tabon ay
nagmula sa specie ng Taong Peking na kabilang sa Homo Sapiens o modern man at
Taong Java na kabilang sa Homo Erectus.
Ngunit makalipas ang ilang tan ay natagpuan naman ni Dr. Armand Mijares
ang isang buto ng paa na sinasabing mas matanda pa sa taong Tabon sa Kuweba
ng Callao, Cagayan. Tinawag itong Taong Callao na sinasabing nabuhay nang
67,000 taon na ang nakalilipas.
2. Teorya ng Pandarayuhan Mula sa Rehiyong Austronesyano
Isa sa pinakabagong teorya tungkol sa pinagmulan ng lahing Pilipino ay ang
Teorya ng Pandarayuhan mula sa rehiyong Austronesyano. Pinaniniwalaan ng
teoryang ito na ang mga Pilipino ay nagmula sa sa lahing Austronesian. Ang
Austronesian ay hinango sa salitang Latin na auster na nangangahulugang “south
wind” at nesos na ang ibig sabihin ay “isla.”
May dalawang pinaniniwalaang teorya kung saan nagmula ang mga
Austonesian. Ayon kay Wilheim Solheim II, Ama ng Arkeolohiya ng Timog-Silangang
Asya, ang mga Austronesian ay nagmula sa mga isla ng Sulu at Celebes na tinawag
na Nusantao. Sa pamamagitan ng kalakalan, migrasyon, at pag-aasawa ay kumalat
ang mga Austronesian sa iba’t ibang panig ng rehiyon. Ayon naman kay Peter
Bellwood ng Australia National University, ang mga Austronesian ay nagmula sa
Timog Tsina at Taiwan na nagtungo sa Pilipinas noong 5,000 B.C.
Anuman ang totoo sa dalawang teoryang ito, isa lang ang tiyak na ang mga
Pilipino ay isa sa mga pinakaunang Austronesian. Bilang lahing Austronesian,
kinilala ang mga Pilipino bilang unang nakatuklas ng bangkang may katig. Sa
paglipas ng panahon ay nagging makabago ang pamamaraan ng paglalayag ng mga
Pilipino na siyang naging dahilan upang kumalat ang lahing Austronesian sa iba’t
ibang panig ng daigdig tulad ng Timog-Silangang Asya, Australia, New Zealand,
Timog Africa, at maging sa Timog Amerika. Ang mga Asutronesian din ang
kinikilalang nagpaunlad ng pagtatanim ng palay at ng rice terracing na tulad ng
Hagdan-hagdang Palayan sa Banawe. Naniniwala rin ang lahing ito sa mga anito na
naglalakbay sa kabilang buhay gayundin ang paglilibing sa mga patay sa isang
banga tulad ng natagpuan sa Manunggul Cave sa Palawan.
Kung susuriin, batay sa mga nabanggit na mga teorya, ang unang taong
nanirahan sa Pilipinas ay nagtataglay na ng mga patakarang pangkabuhayan,
kultura, at paniniwalang panrelihiyon. Gayundin, mahihinuha na sila man ay may
sarili nang wikang ginagamit bagama’t pinaniniwalaang walang isang wikang nanaig
sa Pilipinas noon. Gayunpaman, napatunayang marunong sumulat at bumasa ang
mga katutubo. May sinusunod silang pamamaraan ng pagsulat na tinatawag na
baybayin. May mga ebidensyang magpapatunay sa paggamit nila ng baybayin. Ang
mga ito ay matatagpuang nakasulat sa biyas ng kawayang matatagpuan sa Museo
ng Aklatang Pambansa at ng Unibersidad ng Santo Tomas. Sinasabing malaking
bahagi ng kanilang ginawa noon ay hindi na matagpuan sapagkat sinunog na ng
mga dayuhang Espanyol ang mga ito sa dahilang kagagawan daw ito ng diyablo.
Maliban sa dahilang iyon, nabuo sa kanilang sarili na magiging sagabal iyon sa
pagpapalaganap nila ng pananampalatayang Katoliko.
Ang baybayin ay binubuo ng labimpitong titik – tatlong patinig at labing-apat
na katinig.
Binibigkas ang katinig na may kasamang patinig na /a/. kung ang patinig ay
bibigkasin ng may kasamang patinig na /e/ o /i/ nilalagyan ang titik ng tuldok sa itaas,
samantalang tuldok sa ibaba naman kung ang nais isama ay /o/ o /u/.
Ang baybayin ay gumagamit ng dalawang guhit na pahili (//) sa hulihan ng
pangungusap.
Panahon ng Espanyol
 Ang ating mga lupain, bago pa man natuklasan ng mga Europeo, ay may
sarili nang sibilisasyon. Mayroon na itong sistemang pampolitika sa anyo ng mga
barangay; may konsepto ng mga Diyos na sinasamba sa pamamagitan ng
paganism; may sariling teknolohiya at mga kasangkapan na gamit sa iba’t ibang
gawain; may ugnayang panlabas; at may panitikan na nagsisilbing tagapag-ingat ng
kultura at kasaysayan. Isa pa sa mga dakilang patunay nag sibilisasyon ng ating
mga ninuno ay ang pagkakaroon ng sariling mga wika – buhay, may estruktura, at
lubos na pinakikinabangan sa araw-araw.
Sa mga wika sa Pilipinas, kahit bago pa man dumating ang mga mananakop,
ang maituturing na pinakamaunlad at nag-aangkin ng pinakamayamang panitikan ay
ang Tagalog (San Juan, 1974). Ayon sa paring Heswita na si Padre Chirino, sa
Tagalog niya nakita ang mmmkatangian ng apat na pinakadakilang wika ng daigdig;
ang hiwaga at hirap ng Ebreo, ang pagiging natatangi ng mga salita ng Griyego lalo
na sa mga pangngalang pantangi, ang o higit pa buo ng kahulugan at pagkaelegante
ng Latin, at ang pagiging sibilisado at magalang ng Espanyol (San Juan, 1974).
Ang sinaunang Tagalog ay isinusulat sa paraang silabiko o pantigan.
Mayroon itong 17 titik: 3 patinig at 14 na katinig. Hindi tulad ng alpabetong Romano
na magkabukod ang tunog ng patinig at katinig na nangangailangan ng pagsasama
ng dalawa o higit pa upang makabuo ng pantig, ang mga titik sa baybaying Tagalog
ay pinagsama nang katinig at patinig (ganap nang pantig) na nag-iiba-iba lamang
ang bigkas depende sa pagkakaroon ng tuldok at sa posisyon nito.
Ang mga tunog ng patinig ay kinabibilangan ng /a/, /i/ (maaari ring maging
/e/), at /u/ (maaari ring maging /o/). Ang mga tunog ng katinig ay binubuo ng /ba/,
/ka/, /da/, /ga/, /nga/, /ha/, /la/, /ma/, /na/, /pa/, /sa/, /ta/, /wa/, at /ya/.
Kakikitaan din ito ng impluwensyang Tsino, Arabe, at Sanskrit bunsod na rin
marahil ng pakikipag-ugnayan ng ating mga ninuno sa mga lahing nagsasalita ng
mga ito. Ilan sa mga dayuhang salita na nakapasok sa talasalitaang Tagalog ay ang
am, ate, batutay, buwisit, at hikaw mula sa Tsino; hukom at sulat mula sa Arabe; at
basa, kati, at dusai mula sa Sanskrit (Sa Juan, 1974). Napalitan lamang ang
silabaryo ng alpabetong Romano sa huling bahagi ng ika-17 siglo dahil sa
pagsisikap ng mga misyonerong Espanyol (Catacataca at Espiritu, 2005).
Nang masakop ng Espanya ang mga pulo sa Pilipinas, isa sa mga nagging
pangunahing layunin nito ay ang maipalaganap ang Kristiyanismo. Gayunpanman,
naging malaking hadlang ang pagkakaiba-iba ng mga wika sa pagkakaunawaan.
Kaya upang mapadali ang komunikasyon, pinag-aralan ng mga misyonerong
Espanyol ang wika ng mga katutubo at ginamit nila ito sa pakikipag-ugnayan sa
kanila. Hindi naman ito nagging mahirap dahil maraming tunog sa Tagalog ang
kahawig ng tunog sa Espanyol (San Juan, 1974). Mas praktikal din ito para sa kanila
dahil naging mas madali para sa isang misyonero ang pag-aralan ang wika ng mga
katutubo at gamitin ito kaysa ituro sa lahat ang Espanyol. Mas naging tumpak at
kapani-paniwala din ang pangangaral ng relihiyon dahil nagmula ito mismo sa bibig
ng mga pari at hindi na pinaraan pa sa isang tagasalin o interpreter (Catacataca at
Espiritu, 2005).
Naghanda rin ang mga naunang misyonero ng mga aklat sa gramatika at
diksyunaryo na ginamit ng kanilang mga kahalili sa pag-aaral ng wika ng mga
katutubo. Ang ilan sa mga ito ay ang mga sumusunod:
1. Arte y vocabulario tagalo (1582) ni Padre Juan de Plasencia, isang
Pransiskano. Pinayagan itong maging aklat sa gramatika ng Sinodo del
Obispos sa Maynila dahil sa dali ng paggamit dito at kakayahan nitong
magbigay ng hustong kaalaman tungkol sa Tagalog (San Juan, 1974).
2. Arte y reglas de la lengua tagala (1610) na isinulat ni Padre Francisco de San
Jose na kilala ring Padre Blancas de San Jose, isang Dominiko, at inilimbag
ni Tomas Pinpin, ang unang Pilipinong tagalimbag. Itinuturing ito ng mga
misyonero at iskolar bilang pinakakomprehensibong kodipikasyon o resulta
ng sistematikong pagsasaayos ng wikang Tagalog (Rafael, 1993).
3. Vocabulario de lengua tagala (1613) ni Padre Pedro de Sa Buenaventura,
isang Agustino
4. Arte de la lengua yloca (1627) ni Padre Francisco Lopez, isang Agustino, ang
unang aklat sa gramatika sa wikang Ilokano
5. Compendio de la arte de la lengua tagala (1703) ni Padre Gaspar de San
Agustin, isang Agustino
6. Vocabulario de la lengua bisaya (1711) ni Padre Matheo Sanchez, isang
Heswita
7. Arte de la lengua Pampanga (1729) at Vocabulario de la lengua Pampanga
en romance (1732) ni Padre Diego Bergaño, isang Agustino
8. Arte de la lengua tagala y manual tagalog (1745) ni Padre Sebastia de
Totanes, isang Pransiskano
9. Arte de la lengua bicolana (1754) ni Padre Marcos de Lisboa, isang
Pransiskano. Itinuturing itong unang aklat sa gramatika sa wikang Bikol.
10. Vocabulario de la lengua tagala (1860) nina Padre Juan de Noceda at Padre
Pedro de Sanlucar, mga Heswita. Itinuturing itong pinakamahusay na
bokabularyog naisulat sa Panahon ng Espanyol (Aguilar, 1994).
11. Ensayo de gramatica hispano-tagala (1878) ni Padre Toribio Minguella, isang
Agustino
12. Gramatica de la lengua de Maguindanao segun se habla en el centro y en la
costa sur de la isla de Mindanao (1892) ni Padre Jacinto Juanmarti, isang
Heswita
 13. Arte de la lengua bisaya-hiligayna de la isla de panay (1894) ni Padre Alonso
de Mentrida, isang Agustino
Dahil sa halaga ng wika sa tagumpay ng kolonisasyon, pana-panahong
naglabas ang monarka ng Espanya ng mga atas na namamahala sa wikang gamit
sa mga kolonya. Noong 1550, nagpalabas si Haring Carlos I (namuno 1516-156) ng
isang kautusan na nagtatakda ng pagtuturo ng pananampalatayang Katoliko sa
wikang Espanyol. Iniatas din ang pagtuturo ng pagbasa, pagsulat, at mga doktrinang
Kristyano sa mga nais matuto sa paraang madali at hindi hihingi ng dagdag na
bayad. Itinakda rin ang pagtatalaga ng mga guro, gaya ng mga sacristan, upang
tuparin ang mga gawaing ito (Blair at Robertson, 1907).
Noong Marso 1634, nagpalabas si Haring Felipe IV (namuno 1621-1665) ng
isang atas na muling nagtatakda ng pagtuturo ng wikang Espanyol sa lahat ng
katutubo at hindi na lamang sa mga nais matuto. Hiniling din sa mga arsobispo at
Obispo na atasan ang mga pari at misyonero sa kanilang nasasakupan na
pangunahan ang pagtuturo sa mga katutubo ng wikang Espanyol at ng
pananampalatayang Katoliko.
Sa panahon ni Haring Carlos II (namuno 1665-1700), nagpalabas siya ng
isang atas na muling nagbibigay-daan sa mga atas-pangwika nina Carlos I at Felipe
IV at nagtakda pa ng parusa sa mga hindi susunod dito. Noong Disyembre 1792,
naglabas siya naman si Haring Carlos IV (namuno 1788-1808) ng isang atas na
nagtatakda ng pagaggamit sa Espanyol sa mga kumbento monasteryo, lahat ng
gawaing hudisyal at ekstrahudisyal, at mga gawaing pantahanan (Catacataca at
Espiritu, 2005).
Nakapaglabas ang mga monarkiya ng Espanya mula 1867 hanggang 1899
ng 14 na antas na nagtatakda ng paggamit at pagtuturo ng wikang Espanyol ngunit
lahat ng ito ay pawang nabigo.
Isa sa mga tampok na atas-pangwika ba ipinalabas ng monarkiya ng
Espanya ay ang Dekretong Edukasyonal ng 1863 na nag-aatas ng pagtatatag ng
primaryang paaralan sa bawat pueblo sa Maynila upang mabigyan ng edukasyon sa
Espanya ang mga anak ng mga katutubo. Itinatakda rin nito na Espanyol lamang
ang gagamiting midyum ng pagtuturo dahil ang pangunahing layunin ng kurikulum ay
ang pagkaakroon ng literasi sa Espanyol (Catacataca at Espiritu, 2005). Isinasaad
pa ng dekreto na hindi pahihintulutang humawak ng anumang katungkulan sa
pamahalaan ang mga katutubong hindi marunong magsalita, bumasa, o sumulat sa
Espanyol, apat na taon makaraan ang publikasyon ng batas upang mapilitan ang
mga Pilipino na pag-aralan ang wika ng mga mananakop.
Sa kabila ng pagnanais ng monarka na mabigyan ng sapat na edukasyon
ang mga katutubo at maituro sa kanila ang Espanyol, nabigo ito dahil sa paghadlang
ng mga prayle. Ayon nga sa bayaning si Marcelo H. del Pilar, sinabotahe ng mga
relihiyoso ang parogramang pangwika at sila ang may kasalanan kung bakit
nanatiling mababa ang kalagayang pang-edukasyon ng Pilipinas. Ito ay dahil
natatakot noon ang mga prayle na maging kolonyang Hispano ang Pilipino sa halip
na kolonyang monastiko (Catacataca at Espiritu, 2005). Gayunman, nanindigan pa
rin noon ang mga prayle na hindi sila ang dapat sisihin sa kabiguan ng mga
patakarang pangwika at kalagayang pang-edukasyon, bagkus ay ang kahinaan ng
mga batas. Sinabi pa ng mga prayle na maganda ang layunin ng mga batas
pangwika subalit kapos ang pondo para sa mga guro at sa pagpapatayo ng mga
paaralan.
Kung tutuusin, may gumagana nang wika ang mga katutubo bago dumating
ang mga mananakop. Mahusay na ang wikang ito kaya minabuti ng mga misyonero
na huwag na itong burahin, sa halip ay panatilihin at gamitin sa kanilang pakikipag-
ugnayan sa mga katutubo. Kung may pamanang pangwika man na naiwan ang mga
Espanyol sa kanilang mahigit 300 taong pananakop, ito ay (1) ang romanisasyon ng
silabaryo ng mga wikang ginagamit sa Pilipinas na nagpahintulot ng mas madaling
komunikasyon ng mga Pilipino sa daigdig na gumagamit na rin ng sistemang iyon at
(2) ang yaman ng bokabularyong Espanyol na nakapasok sa talasalitaan ng mga
katutubong wika sa Pilipinas. Hinahadlangan man ng mga misyonero ang ganap na
pagkatuto ng mga katutubo ng Espanyol, naging kapalit naman nito ay ang
pananatiling buhay ng mga lokal na wika sa Pilipinas na ginagamit ng mga Pilipino
hanggang ngayon.
Sa pagtatapos ng kolonisasyon ng Espanya at unti-unti noong pag-usbong
ng sariling pamahalaan ng mga Pilipino, kinilala na ang halaga ng pagkakaroon ng
opisyal na wika. Ayon sa Artikulo Vii ng Konstitusyon ng Biak-na-Bato na inakda ni
Felix Ferrer at Isabelo Artacho at nilagdaan noong ika-1 ng Nobyembre, 1897,
“Tagalog ang dapat na maging wikang opisyal ng Republika.” Dagdag pa, “ang
ituturo sa elementarya ay wastong pagbasa, pagsasalita at pagsulat sa wikang
opisyal na Tagalog, at mga pangunahing simulain ng Ingles. Ang lalong mataas na
edukasyon ay bubuuin ng dalawang kurso ng Ingles at dalawang kurso ng Pranses.”
Sinabi rin, “kailanma’t ang Ingles ay sapat nang malaganap sa buong kapuluan, ito
ay ipahahayag na wikang opisyal.”
Sa Konstiitusyon ng Malolos na inakda nina Felipe Calderon at Felipe
Buencamino at nilagdaan noong ika-21 ng Enero, 1899, ibinalik naman ang
Espanyol bilang pansamantalang opisyal na wika sang-ayon sa Artikulo 93, habang
pinipili pa sa mga wikang sinasalita sa Pilipinas ang hihiranging opisyal na wika.
Panahon ng Amerikano
Nang lagdaan ng mga kinatawang mula sa Espanya at Estados Unidos ang
Kasunduan sa Paris noong ika-10 ng Disyembre, 1898 na nagkabisa noong ika-11
ng Abril 1899, nailipat ang pamamahala ng Pilipinas mula Espanya tungo sa noon ay
umuusbong pa lamang na super power ng daigdig – ang Estados Unidos.
Inihayag ni Pangulong William McKinley ang magiging bisa sa Pilipinas ng
Kasunduan sa Paris noong ika-21 ng Disyembre, 1899 sa pamamagitan ng
proklamasyon ng Benevolent Assimilation. Ayon dito, papasok ang mga Amerikano
sa Pilipinas hindi bilang mananakop kundi bilang “kaibigang” mangangalaga sa mga
tahanan, hanapbuhay, at karapatang pansarili at panrelihiyon ng mga Pilipino.
Upang mataya ang kalagayan ng bagong teritoryong napasailalim sa kanilang
pamamahala, nagpadala si Pangulong McKinley ng dalawang komisyong mag-aaral
dito. Ang unang komisyong binuo noong ika-20 ng Enero, 1899 ay pinamunuan ni dr
Jacob Schurman, noon ay pangulo ng Cornell University, habang ang ikalawa ay
pinamunuan ni William Howard Taft, isang pedereal na hukom sa Ohio na itinalaga
sa katungkulan noong ika-16 ng Marso, 1900.
Ayon sa mga konsultasyon at pagdinig na isinagawa ng komisyong
Schurman, napag-alaman nito na higit na pinipili ng mga pinunong Pilipino ang
Ingles bilang wikang panturo sa mga publikong paaralan kaysa mga wikang katutubo
o Espanyol dahil ang Ingles ay “mahigpit na nagbibigkis sa mga mamamayan at
mabisang instrument sa pagpapalaganap ng mga prinsipyo ng demokrasya”
(Catacataca at Espiritu, 2005). Dahil dito, inirekomenda ng komisyon ang agarang
pagtuturo ng Ingles sa mga paaralang primary. Sinusugan ito ng Komisyong Taft na
nagrekomenda rin ng pagkakaroon ng isang wikang gagamiting midyum ng
komunikasyon sa bansa gayong may kani-kaniyang wika ang bawat pangkat sa
Pilipinas.
Dahil pinagkalooban ang ikalawang komisyon ng limitadong kapangyarihang
bumuo ng batas at pamahalaan ang bansa, ipinatupad nito ang Batas Blg. 74 noong
ika-21 ng Enero, 1901na nagtatag sa Department of Public Instruction (ang
kasalukuyang Kagawaran ng Edukasyon o DepEd) na mangangasiwa sa libreng
pampublikong edukasyon sa bansa. Itinatakda rin nito na hangga’t maaari ay Ingles
ang gagamiting wikang panturo sa lahat ng paaralang bayan. Ayon kay Taft, napili
ang Ingles na maging wikang opisyal sa Pilipinas dahil ito ang wika ng silangan, wika
ng isang demokratikong institusyon, wika ng kabataang Pilipinong hindi marunong
ng Espanyol, at wika ng puwersang namamahala sa Pilipinas. Mas madali rin daw
matutuhan ang Ingles kaysa Espanyol (Catacataca at Espiritu, 2005).
Sang-ayon ito sa nauna nang ulat ni Kap. Albert Todd, pansamantalang
tagapamuno ng pagtuturong publiko sa ilalim ng pamahalaang military, na
nagmungkahi ng mga sumusunod:
1. Dapat itaguyod sa lalong madaling panahon ang komprehensibong Sistema
ng makabagong paaralan na magtuturo ng panimulang Ingles, at gawing
sapilitan ang pagpasok dito kung kinakailangan.
2. Dapat magtayo ng mga paaralang pang-industriya na magtuturo ng mga
kasanayan sa paggawa kapag may sapat nang kaalaman sa Ingles ang mga
katutubo
3. Dapat gamiting wikang panturo ang Ingles sa mga paaralang nasa ilalim ng
pamamahala ng mga Amerikano at gagamitin lamang sa panahon ng
transisyon ang mga wikang katutubo o ang Espanyol.
4. 4. Dapat magpadala sa Pilipinas ng sapat na guro sa Ingles na bihasa sa
pagtuturo sa elementarya upng pangunahan ang pagtuturo kahit muna sa
malalaking bayan.
5. 5. Dapat magtayo ng isang paaralang normal na huhubog ng mga Pilipino na
magiging guro ng Ingles.
Bilang tugon sa mga rekomendasyon ni Kapitan Todd, mahigit 500 gurong
Amerikanong lulan ng United States Army Transport (USAT) Thomas ang dumaong
sa Maynila noong ika-23 ng Agosto, 1901. Idinestino sila sa mga lalawigan upang
magturo ng Ingles – pangunahin sa mga bata sa umaga at sa mga katutubo
(anuman ang edad at antas panlipunan) sa gabi. Nakipamuhay sila sa mga Pilipino
upang lubusang makuha ang loob ng mga ito at gumanap ng iba’t ibang tungkulin
mula sa pagiging paramedikong nagturo ng modernong paggamot sa mga sakit
hanggang sa pagiging karpintero na tumulong sa mga gawaing konstruksyon
(Catacataca at Espiritu, 2005). Sinuportahan pa ito ng pagpapatayo ng higit na
paaralang pambayan, pagdaragdag ng mga pasilidad pampaaralan, at pag-aangkat
ng mga materyales na panturo mula sa Estados Unidos na pawing nagpatatag sa
pagtuturo ng/sa Ingles.
Upang lalong mapilitan ang mga Pilipinong mag-aral ng Ingles, nagpatupad si
Newton W. Gilbert, pansamantalang gobernador heneral ng Pilipinas noong 1913,
ng isang kautusang tagapagpaganap na nagbigay-diin sa halaga ng Ingles sa
pamahalaan. Ayon sa kanyang kautusan:
1. Ang mga katitikan ng mga pulong ng mga sangguniang pambayan at
panlalawigan ay dapat nakasulat sa Ingles.
2. Ang lahat ng opisyal na korespondensya sa mga naglilingkod man sa
pamahalaan o sa mga pribadong indibidwal ay dapat nakasulat sa Ingles.
3. Uunahing itaas ang ranggo ng mga taong may sapat na kasanayan sa Ingles,
parehong sa pasalita at pasulat na komunikasyon.
 Pagsapit ng 1928, naiulat na halos lahat ng sangguniang pambayan at
panlalawigan ay nakagagamit na ng Ingles. Masasabing nagpapatunay ito na
nagtagumpay ang mga Amerikano sa pagpapalaganap ng kanilang wika
(Catacataca at Espiritu, 2005).
Gayunman, taliwas naman ang naging resulta ng isinagawang pag-aaral ni
Henry Jones Ford, isang propesor sa Princeton University, na itinalaga noon ni
Pangulong Woodrow Wilson ng Estados Unidos para sa isang misyon upang pag-
aralan ang kalagayan ng Pilipinas. Ayon sa pag-aaral ni Ford, napag-alamang
walang malinaw na resulta ang puspusang pagtuturo ng Ingles sa mga Pilipino na
ginastusan ng malaking halaga ng pamahalaang Amerikano. Napakahirap umanong
intindihin ang uri ng Ingles na sinasalita ng mga Pilipino at sa katutubong wika pa rin
nagbabasa at nagsusulat ang karamihan sa kanila. Dagdag pa rito ay patuloy ring
ginagamit ang Espanyol bilang wika ng komunikasyon, taliwas sa mga naunang ulat
na ganap na itong napalitan ng Ingles. Sa huli, inirekomenda ni Ford ang paggamit
ng wikang katutubo sa mga paaralan.
Panahon ng Komonwelt
Pagkalipas ng mahigit tatlong dekada ng direktang kontrol sa Pilipinas (1901-
1935), gumawa na rin ng malaking hakbang ang Estados Unidos upang
maipagkaloob sa mga Pilipino ang ganap na kalayaang pampolitika at
mapamahalaan ang sarili. Pinatunayan ito ng Philippine Independence Act, mas
kilala sa tawag na Batas Tydings-McDuffie (sunod sa pangalan ng mga may-akda
nitong sina Senador Millard Tydings at Kinatawan John McDuffie ng Estados Unidos)
na ipinasa ng Kongreso ng Estados Unidos at pinagtibay noong ika-24 ng Marso,
1934.
Ayon sa nasabing batas na pinamagatang “An Act to Provide for the
Complete Independence of the Philippine Islands, to Provide for the Adoption of a
Constitution and a Form of Government for the Philippine Islands, and for Other
Purposes,” pinahihintulutan ang Pambansang Asamblea ng Pilipinas na maghalal ng
mga kinatawan sa isang kumbensyong konstitusyonal na mag-aakda ng saligang
batas ng bansa. Sampung taon makaraang aprobahan ng pangulo ng Estados
Unidos ang nasabing konstitusyon at pagtibayin ng mamamayang Pilipino, lilisanin
na ng pamahalaan ng Estados Unidos ang Pilipinas at isasalin ang pamamahala
nito sa mga halal na opisyal ng bayan. Tatawaging “Pamahalaang Komonwelt” ang
pamumuno sa bansa habang nasa transisyon ng pagiging ganap na malayang
bansa. Ayon sa Seksyon 10(a) ng batas:
“On the 4th day of July immediately following the expiration of a
period of ten years from the date of the inauguration of the new
government under the constitution provided for in this Act, the
President of the United States shall by proclamation withdraw and
surrender all right of possession, supervision, jurisdiction, control, or
sovereignty then existing and exercised by the United States in and
over the territory and people of the Philippine Islands, including all
military and other reservations of the Government of the United States
in the Philippines (except such naval reservations and fueling stations
as are reserved ubder section 5), and on behalf of the United States,
shall recognize the independence of the Philippine Islands as a
separate and self-governing nation and acknowledge the authority
and control over the same of the government instituted by the people
thereof, under the constitution then in force.”
Ang Saligang Batas na pinabuo ng Batas Tydings-McDuffie ay ipinasa ng
Pambansang Asamblea noong ika-8 ng Pebrero, 1935 at pinagtibay naman ng
mamamayang Pilipino sa pamamagitan ng isang plebisito noong ika-14 ng Mayo,
1935. anim na buwan pagkaraang apagtibay ang Saligang Batas ng 1935, inihalal
naman ang mga pinuno ng Pamahalaang Komonwelt at nanungkulan sila ng 10
taon. Sila ay sina Pangulong Manuel L. Quezon at Pangalawang Pangulong Sergio
Osmeña na kapwa mula sa Partido Nacionalista.
Ayon sa Seksyon 2(a)(8) ng Batas Tydings-McDuffie, “Provision shall be
made for the establishment and maintenance of an adequate system of public
schools, primarily conducted in the English language.”
Naging punto ng mainit na pagtatalo ang probisyong ito dahil isinara na nito
ang usapin tungkol sa patakarang pangwika. Sa halip ma mapagtalunan pa ng
kumbensyong konstitusyonal, lalo pa at lumalakas ang argumento tungkol sa
paggamit ng unang wikang panturo, tila nagdesisyon na ang mga nakatataas na
Ingles na ang gagamitin at wala nang iba. Gayunpaman, nagkasundo ang mga
delegado ng kumbensyon na ituloy pa rin ang debate tungkol sa pagpili ng
pambansang wika dahil ito ang tamang lugar upang matalakay ang isyu (Catacataca
at Espiritu, 2005).
Ayon kay Isidro (1949) na sinipi nina Constantino, et al. (2002), ang mga
sumusunod ay mga argumentong pabor sa paggamit ng Ingles:
1. Mahihirapan ang mga estudyante kapag ibinatay sa katutubong wika ang
pagtuturo dahil iba-iba ang wikang gagamitin sa bawat lalawigan – magiging
isang suliranin kapag lumipat na sa paaralang nasa ibang lalawigan ang
isang estudyante.
2. Magbubunsod ng rehinalismo sa halip na nasyonalismo ang pagtuturo batay
sa mga katutubong wika at magdudulot din ng sentimentalismo ang paggigiit
sa mga pangkat sa bansa na pangibabawan sila ng wika ng ibang pangkat.
 3. Magtutulak ng code-switching sa mga estudyante ang sabay na pagtuturo
nga dalawang wika (unang wika at Ingles) na hindi kaaya-ayang pakinggan.
4. Malaki na ang naipamuhunan ng pamahalaan sa pagtuturo ng Ingles na
umaabot na sa 500 milyong piso.
5. Itinuturing na Ingles ang susi sa pagkakamit ng pambansang pagkakaisa na
maaaring hindi matamo kung bibigyang-diin ang iba’t ibang wika.
6. Makatutulong ang pagkatuto ng Ingles kung nais ng Pilipinas na lumahok sa
globalisasyon dahil ito ang gamit sa pandaigdigang kalakalan.
7. Mayaman ang Ingles sa mga katawagang pang-agham at pansining na
magpapaunlad sa kalinangan ng Pilipinas.
8. Hindi dapat kainipan kung matagal makita ang bunga ng pagkatuto sa Ingles
ayon s mga pag-aaral dahil ang Estados Unidos man ay natagalan din sa
pagtatamo ng bunga sa pag-aaral ng Ingles.
Ang mga sumusunod naman ay mga argumentong pabor sa katutubong wika
sa Pilipinas (Isidro, 1949 na sinipi nina Constantino, 2002):
1. Pagsasayang lamang ng pera at panahon ang pag-aaral ng Ingles dahil
hanggang mababang paaralan lamang ang tinatapos ng mga estudyante;
80% sa kanila ang tumitigil na sa pag-aaral bago sumapit ang baitang 5 kaya
dapat ibuhos na ang lahat ng dapat matutuhan sa katutubong wika sa
sandaling panahong nasa paaralan ang mga estudyante kaysa gugulin pa sa
Ingles.
2. Walang laman ang Ingles bilang wikang panturo dahil banyaga ang konspeto
kaya upang maituro ito, kailangan pang ituro muna ang wika (Ingles); kung sa
katutubong wika na magtuturo, nasa kamalayan na agad ng bata ang
konsepto at mabilis ang pagkatuto.
3. Kung kailangan talaga ng iisang wikang gagamitin sa buong bansa na
binubuo ng iba’t ibang pulo na may iba’t ibang pangkat at iba’t ibang wika,
mas madaling linangin ang Tagalog kaysa Ingles; 1% lang ng mga Pilipino
ang gumagamit ng Ingles sa kanilang mga tahanan.
4. Hindi natutulungan ng Ingles ang mga estudyanteng Pilipino na matutuhang
harapin ang pang-araw-araw na realidad na kanilang nararanasan; ang
Ingles ay mapakikinabangan sa hinaharap lamang kung tutuloy ang mga
estudyante sa unibersidad o mangingibang-bansa.
Habang binubuo pa lamang ang Saligang Batas ng 1935, ang mga
sumusunod ang naging mga panukala ukol sa probisyong pangwika ayon kina
Catacataca at Espiritu (2005):
1. Ingles ang dapat na maging wikang opisyal.
2. Tagalog ang dapat na maging wikang opisyal.
3. Ingles at Espanyol ang dapat na maging pambansang wika.
4. Tagalog ang dapat maging pambansang wika.
5. Dapat itatag ang isang Akademya ng Wikang Pambansa na may mandatong
pangunahan ang pag-aaral at pagrerekomenda ng isang pambansang wika.
6. Dapat magmula ang pambansang wika sa mga umiiral na katutubong wika sa
Pilipinas na pipiliin sa pamamagitan ng referendum.
7. Dapat bumuo ng isang pambansang wika na nakabatay sa Tagalog.
Matapos mapakinggan ang opinyon ng bawat panig na may kinalaman sa
usapin, napagpasyahan ng Komite sa Opisyal na Wika na ibinatay ang pambansang
wika sa isa sa mga katutubong wika sa Pilipinas at hindi sa isang dayuhang wika,
ngunit panatilihin ang Ingles at Espanyol bilang mga wikang opisyal. Naisatitik ang
resolusyong ito sa huling bersyon ng Saligang Batas ng 1935 sa Artikulo XIV,
Seksyon 3 na nagsasaad:
The Congress shall take steps toward the development and
adoption of a common national language based on one of the existing
native languages. Until otherwise provided by laws., English and
Spanish shall continue as official languages.
Ayon kay Roberto Añonuevo (2011), ang nasabing probisyon sa Saligang
Batas ng 1935 ay ipinaglaban ng mga sumusunod na delegadong di-Tagalog sa
kumbensyong konstitusyonal: Felipe R. Jose (Mountain Province), Wenceslao Q.
Vinzons (Camarine Norte), Tomas Confesor (Iloilo), Hermenegildo Villanueva
(Negros Oriental), at Norberto Romualdez (Leyte).
Sa kanyang mensahe sa pagbubukas ng unang sesyon ng Pambansang
Asamblea noong ika-16 ng Hunyo, 1936, muling binigyang-diin ni Pangulong
Quezon ang probisyong pangwika ng Saligang Batas at hiniling sa mga mambabatas
na isaalang-alang ito. Aniya:
While it is my hope and conviction that the English
language will remain one of the most generally spoken languages in
the Philippines even after independence, nevertheless, we cannot
ignore the injunction of the Constitution that we take steps for the
formation of a national language based on one of the existing native
languages…Perhaps a committee may be created to study the
question and make recommendations (Official Gazette, 16 Hun 1936).
Mabilis naman ang naging pagtugon ng Pambansang Asamblea. Limang
buwan lamang pagkatapos ng mensahe ng pangulo, ipinasa agad nito noong ika-13
ng Nobyembre, 1936 ang Batas Komonwelt Blg. 184 na pinamagatang “An Act to
Establish a National Language Institute and Define Its Powers and Duties.” Ayon sa
Seksyon 5 ng batas, ang pangunahing magiging tungkulin ng National Language
Institute (NLI) o Surian ng Wikang Pambansa (SWP) ay magsagawa ng pag-aaral sa
mga wika sa Pilipinas upang tukuyin mula sa mga ito ang pauunlarin at kikilalaning
pambansang wika. Ilan sa mga tiyak na tungkulin nito ang mga sumusunod:
1. Suriin ang mga pangunahing wika sa Pilipinas na sinasalita ng kahit
kalahating milyong Pilipino man lamang.
2. Tukuyin at ayusin mula sa nasabing mga wika ang mga sumusunod: (a) mga
salita o pahayag na magkakatulad ng tunog at kahulugan, (b) mga salitang
magkakatulad ng tunog ngunit magkakaiba ng kahulugan, at (c) mga salitang
magkakalapit ng tunog ngunit magkakatulad o magkakaiba ng kahulugan.
3. Pag-aralan at tukuyin ang sistema ng ponetika at ortograpiyang Pilipino.
4. Magsagawa ng komparatibong pagsusuri ng mga panlaping Pilipino (unlapi,
gitlapi, hulapi)
5. Piling batayan ng pambansang wika ang wikang may pinakamaunlad na
estruktura, mekanismo, at literatura na tinatanggap at sinasalita ng
nakararaming Pilipino sa panahong iyon.
Ayon pa Seksyon 7 ng batas, dapat ihayag ng Surian ang wikang napili
nitong pagbabatayan ng pambansang wika at iharap ang rekomendasyon sa
pangulo ng bansa na siyag magpoproklama naman nito sa pamamagitan ng atas na
magkakabisa dalawang taon matapos ang proklamasyon.
Ang SWP ay binuo ng mga kinatawan mula sa mga pangunahing wika sa
Pilipinas. Naging pangulo nito si Jaime C. De Veyra (Bisaya-Samar-Leyte)
samantalang ang mga orihinal na kasapi ay sina Santiago A. Fonacier (Ilikano),
Cecilio Lopez (Tagalog), Casimiro F. Perfecto (Bikol), Felimon Sotto (Bisaya-Cebu),
Felix S. Salas Rodriguez (Bisaya-Panay), at Hadji Butu (Muslim). Si Sotto na noon
ay may karamdaman ay pinalitan ni Isidro Abad samantalang si Butu na namatay
nang hindi inaasahan ay pinalitan ng kanyang anak na si Gulamo Rasul. Nadagdag
namang mga kasapi sina Lope K. Santos (Tagalog) at Jose I. Zulueta (Pangasinan)
sa bisa ng Batas Komonwelt Blg. 333 na ginawang siyam ang orihinal na pitong
kasapi ng Surian.
Pagkaraan nang mahigit isang taon ng masusing pag-aaral, inirekomenda
ng SWP ang Tagalog bilang batayan ng pambansang wika na nagkabisa salig sa
Kautusang Tagapagpaganap Blg. 134, s. 1937 na pinamagatang “Proclaiming the
National Language of the Philippines Based on the Tagalog Language“ na nilagdaan
ni Pangulong Quezon noong ika-30 ng Disyembre, 1937.
Ayon sa kautusan, batay sa pagsusuri ng mga ekspertong bumuo sa SWP,
ang Tagalog ang wikang pinakamalapit na nakatutugon sa mga kahingian ng Batas
Komonwelt Blg. 184. sinasabing nagkakaisa rin ang mga Pilipinong iskolar at
makabayan, magkakaiba man ang kanilang pinanggalingan at pinag-aralan, sa
pagkapili ng Tagalog bilang batayan ng pambansang wika dahil sinasabing tanggap
at ginagamit ito ng nakararaming bilang ng mga Pilipino bukod pa sa pagpapatotoo
ng mga lokal na pahayagan, publikasyon, at manunulat. Ang pagpili rin sa Tagalog
bilang batayan ng pauunlarin at kikilalaning pamansang wika ay hindi taliwas sa
Batas Tydings-McDuffie na nagtatakda sa Ingles bilang wikang panturo sa mga
paaralang primarya dahil mananatili ito.
Dahil inilabas ni Pangulong Quezon ang proklamasyon kasabay ng
pagdiriwang ng ika-41 anibersaryo ng kamatayan ni Jose Rizal, bumigkas na rin siya
ng isang talumpati sa radyo na nagbibigay-pugay sa ating bayani at nagpapaliwanag
sa ipinalabas niyang kautusan. Aniya, ang pagpapatibay ng isang pambansang wika
na pinili mula sa iba’t ibang wikang sinasalita sa Pilipinas, lalo na sa Tagalog na
siyang katutubong wika ni Rizal at siyang pinakamaunlad sa lahat ng umiiral na wika
sa bansa, ay nagsasakatuparan ng isa sa mga mithiin ng ating bayani. Bilang
pinakamataas na pinuno ng bansa, sinabi ni Pangulong Quezon na ilang ulit na
siyang nakadama ng malaking kahihian dahil kapag nagpupunta siya sa mga
lalawigan ang unag wika ay Ilokano, Bisaya, Kapampangan, o Bikol, kinakailangan
pa niyang kumuha ng isang tagasalin makausap lamang ang mga tao roon. Dagdag
pa niyang paagtatanggol sa kapasyahang magtalaga ng isang pambansang wika:
…Kalabisan na sa aking ilarawan pa kung gaano kahalaga sa
ating bayan ang pagkakaroon ng isang wika na magagamit ng lahat
sa kanilang pag-uusap araw-araw. Hindi maaaring Ingles o Kastila,
maliban na lamang marahil, kung bagaman, kung makaraan na ang
maraming henerasyon at sa lalong madaling panahon ay makapag-
usap tayo nang tuwiran sa pamamagitan ng iisang wika. Kailangan
natin ang kanyang lakas upang lubusang mabigkis tayo sa iisang
pagka-bansa na malakas at matibay. Makapagbibigay ito ng
inspirasyon at sigla sa ating kilusang bayan at magdudulot sa ating
pagka-bansa ng isang bagong kahulugan na hindi natin kailan man
naipahayag nang sapat at lubusan (Oficial Gazette, 30 Dis 1937).
Nagkabisa lamang ang batas na nagdeklara sa Tagalog bilang batayan ng
pambansang wika, dalawang taon makaraan itong maipatupad kaya naging epektibo
lamang ang Kautusang Tagapagpaganap Bilang 134 noong ika-30 ng Disyembre
1939. Samantala, pagsapit ng ika-1 ng Abril 1940, ipinalabas naman ni Pangulong
Quezon ang Kautusang Tagapagpaganap Blg. 263, s. 1940 na pinamagatang
“Authorizing the Printing of the Dictionary and Grammar of the National Language,
and Fixing the Day from Which Said Language Shall Be Used and Taught in the
Public and Private Schools of the Philippines.”
 Ayon sa atas, pinahihintulutan ng Pangulo ang paglilimbag ng dalawang
publikasyon na nagsisilbing kodipikasyon ng pambansang wika – ang A Tagalog-
English Vocabulary at Ang Balarila ng Wikang Pambansa. Simula din ika-19 ng
Hunyo, 1940, iniatas ang pagtuturo ng pambansang wika sa lahat ng paaralang
publiko at pribado sa bansa. Inatasan din ang kalihim ng Pagtuturong Publiko na
maghanda ng mga alituntuning magsasakatuparan ng atas.
Panahon ng Hapones
Hindi pa man nakokompleto ng Pilipinas ang 10 taong transisyonal na
pamamahala ng Pamahalaang Komonwelt na dapat sana ay magtatapos noong
1945, naantala na ito ng biglaang pagpasok ng mga pwersang Hapones bunsod ng
pagsiklab ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig. Noong ika-7 ng Disyembre, 1941,
binomba ng Hapon ang base-militar ng Estados Unidos sa Pearl harbor, Hawaii na
nagpasimula ng digmaan ng dalawang bansa na bahagi ng mas malawak na
Ikalawang Digmaang Pandaigdig.
Pagsapit ng ika-2 ng Enero 1942, tuluyan nang nasakop ng Hapon ang
Maynila at inilagay ang Pilipinas sa ilalim ng Imperyong Hapones. Noong ika-10 ng
Hulyo, 1943, isang bagong Saligang Batas naman ang binuo ng Preparatory
Commission for Philippine Independence na pinagtibay noong ika-4 ng Setyembre,
1943. Nang sumapit ang ika-14 ng Oktubre, 1943, pinasinayaan na ang Ikalawang
Republika ng Pilipinas, itinuturing na isang gobyernong papet na itinatag ng mga
Hapones na ang pangulo ay si Jose P. Rizal.
Ang tunay na layunin ng hapon sa pagpapasiklab ng ikalawang Digmaang
Pandaigdig sa Asya ay ang pagsusulong ng Greater East Asia C-Prosperity Sphere,
isang rehiyon ng mga bansa sa Silangang Asya na mapagkukunan ng Hapon ng
mga hilaw na sangkap at mapagluluwasan nito ng mga produkto. Ang Greater East
Asia Co-Prosperity Sphere, na pinamumunuan ng Imperyong Hapones, ay isa ring
ideolohiyang naglalayong gawing nakapagsasariling rehiyon ang Silangang Asya,
nagtatamasa ng pantay na kasaganaan, at malaya sa anumang impluwensya ng
Amerika at Europa (Duiker at Spielvogel, 2006).
Bunsod ng ideolohiyang isinusulong ng Hapon, nangyari ang puspusang
pagbubura ng kulturang Amerikano sa kamalayang Pilipino. Kung ginagarantiyahan
ng Batas Tydings-McDuffie ang paggamit ng Ingles bilang wikang panturo sa
mababang paaralan na pinananatili ng Pangulong Quezon (kahit nakapagpalabas na
ang Pangulo ng mga Kautusang Tagapagpaganap na kumikilala sa Tagalog bilang
batayan ng wikang pambansa), unti-untin namang binura ng mga pwersang
Hapones ang anumang impluwensya ng wikang pamana ng Estados Unidos.
Ayon sa Ordinansa Militar Blg. 13 na ipinalabas noong ika-24 ng Hulyo, 1942
ng Philippine Executive Commission na pinamumunuan ni Jose B. Vargas, ang
Tagalog at Niponggo ang magiging opisyal na mga wika sa Pilipinas. Gagamitin
lamang ang Ingles na pansamantalang wika habang tumutungo ang mga Pilipino sa
masteri ng Tagalog at Niponggo.
Nagpatuloy ang pagtatakwil sa kulturang Kanluranin maging sa Saligang
Batas ng 1943. Ayon sa Artikulo IX, Seksyon 2, “dapat magsagawa ng mga hakbang
ang pamahalaaan tungo sa pagpapaunlad at pagpapalaganap ng Tagalog bilang
pambansang wika.” Sang-ayon ito sa isa sa mga propaganda ni Pangulong Laurel
na “Isang watawat, isang bansa, isang wika.”
Noong ika-30 ng Nobyembre 1943, inilabas ni Pangulong Laurel ang
Kautusang Tagapagpaganap Blg. 10 na nagtatakda ng pagtuturo sa pambansang
wika. Pinalawak nito ang dating probisyon ng Kautusang Tagapagpaganap Blg. 263
na nagtatakda ng pagtuturo ng pambansang wika sa mga paaralang publiko at
pribado sa bansa dahil sinaklaw na rin nito maging ang mga kolehiyo at unibersidad.
Itinakda rin nito ang kagyat na pagsisimula ng pagsasanay sa mga guro sa
pambansangwika simula Taong Pampaaralan 1944-1945 at ang pagsisikap upang
mabilis na mapalaganap ang paggamit ng pambansang wika bilang pangunahing
wikang panturo sa lahat ng paaralan, at hangga’t maaari, pati sa mga kurso sa
kolehiyo.
Pinabuksan din noong ika-3 ng Enero, 1944 ang isang Surian ng Tagalog,
gaya ng Surian ng Nipponggo, upang ituro ang Tagalog sa mga gurong di-Tagalog
na pagkaraan ay ipadadala sa mga lalawigan upang magturo ng pambansang wika
(Catacataca at Epiritu, 2005).
Ang mga pinunong militar ng pwersang Hapones ang naging mga tagapagtuo
ng Nipponggo. Binigyan din naman ng katibayan ang mga nagsipagtapos: junior,
intemediate, at superior (Constantino, et al., 2002). Dahil din sa pangkulturang
paglilinis na isinulong sa panahon ng mga Hapones, kahit ang mga manunulat na
dati nang nagsusulat sa Ingles ay napilitang magsulat sa Tagalog, gaya nina N.V.M
Gonzales, Narciso Reyes, at iba pa (Constantino, et al., 2002).
Panahon ng Ikatlong Republika Hangganga Kasalukuyang Panahon
Isang hindi malilimutang araw sa kasaysayan ng Pilipinas ang ika-4 ng Hulyo,
1946 dahil kasabay ng pagdiriwang ng Estados Unidos ng sarili nitong Araw ng
Kasarinlan, idineklara rin ang kalayaan ng Pilipinas mula sa kanila. Isinilang ang
bagong Republika ng Pilipinas na tumapos sa 48 taong (1898-1946) pamamahala ng
Estados Unidos. Ginanap ang makasaysayang pagsasalin ng kapangyarihan sa
Luneta na pinangunahan nina Manuel A. Roxas, huling pangulo ng Pamahalaamg
Komonwelt at unang pangulo ng Ikatlong Republika, at Paul V. McNutt, mataas na
komisyoner ng Estados Unidos sa Pilipinas. Bilang simbolo ng pagkilala sa Pilipinas
bilang bago at nagsasariling bansa, ibinaba ang watawat ng Estados Unidos
kasabay nang pagtataas ng watawat ng Pilipinas.
Dahil mismong ang mga Pilipino na ang may hawak ng pamahalaan,
nabigyan ng higit na pagkakataon ang mga opisyal ng bayan na pag-aralan ang
kalagayan ng pambansang wika at magpatupad ng mga batas na magsusulong nito.
Bukod sa mga pinagdaanang probisyon at kautusan upang bumuo ng pambansang
wika na tinalakay na, marami pang batas ang ipinatupad na nagpayabong,
nagpayaman, at nangalaga sa pambansang wika. Kinabibilangan ito ng mga
sumusunod:
1. Proklamasyon Blg. 12, s. 1954 – ipinalabas ni Pangulong Magsaysay noong
ika-26 ng Marso, 1946 na nag-aatas ng pagdiriwang ng Linggo ng Wikang
Pambansa mula ika-29 ng Marso hanggang ika-4 ng Abril taon-taon bilang
paggunita sa kaarawan ni Francisco Balagtas (ika-2 ng Abril, 1788), may-akda
ng Florante at Laura, komedyang Orosman at Zafira, sayneteng La India
Elegante y el Negrito Amante, at iba pa at kinikilalang “Prinsipe ng mga
Makatang Tagalog.” Inaatasan ng proklamasyon ang mga paaralang bayan, mga
dalubhasaan at pamantasan, at mga ahensyang pangkalinangan ng pamahalaan
upang manguna sa pagdiriwang upang mapalaganap ang pambansang wika
2. Proklamasyon Blg. 186, s. 1955 – ipinalabas ni Pangulong Magsaysay noong
ika-23 ng Setyembre, 1955 na sumususog sa naunang proklamasyon. Inilipat
ang petsa ng Linggo ng Wikang Pambansa sa ika-13 hanggang ika-19 ng Agosto
bilang paggunita sa kapanganakan ni Pang. Manuel L. Quezon na kinikilalang
“Ama ng Pambansang Wika.”
3. Kautusang Tagapagpaganap Blg. 60, s. 1963 – ipinatupad ni Pangulong
Diosdado Macapagal noong ika-19 ng Disyembre, 1963 na nagtatakda ng pag-
awit ng pambansang awit ng Pilipinas sa Pilipino sa alinmang pagkakataon sa
loob at labas ng bansa. Ito ay sa dahilang lubha umanong kapansin-pansin at
hindi naaayon sa diwa ng pagkabansa ang pag-awit ng pambansang awit sa
wikang banyaga.
4. Kautusang Tagapagpaganap Blg. 96, s. 1967 – ipinatupad ni Pangulong
Ferdinand E. Marcos noong ika-29 ng Oktubre, 1967 na nagtatakda ng
pagpapangalan sa Pilipino ng lahat ng edipisyo, gusali, at ahensya ng
pamahalaan.
5. Memorandum Sirkular Blg. 172, s. 1968 – ipinalabas ni Kalihim
Tagapagpaganap Rafael M. Salas noong ika-27 ng Marso, 1968 na nag-aatas ng
mahigpit na pagsunod sa Kautusang Tagapagpaganap Blg. 96. Iniaatas din nito
ang pagbigkas sa Pilipino ng panunumpa sa tungkulin ng lahat ng opisyal ng
pamahalaan at ang paglalagay ng salin sa Pilipino ng mga katawagang Ingles na
nasa opisyal na letterhead ng mga kagawaran, tanggapan, at ahensya ng
pamahalaan. Inilakip sa memorandum ang tamang salin ng mga panunumpa sa
tungkulin at pangalan ng mga tanggapan at ahensya na inihanda ng SWP.
6. Kautusang Tagapagpaganap Blg. 187, s. 1969 – ipinalabas ni Pangulong
Marcos noong ika-6 ng Agosto, 1960 na nag-aatas sa lahat ng kagawaran,
kawanihan, tanggapan, at iba pang sangay ng pamahalaan na gamitin ang
wikang Pilipino hangga’t maaari sa Linggo ng Wikang Pambansa at sa lahat ng
opisyal na komunikasyon at transaksyon ng pamahalaan.
7. Memorandum Sirkular Blg. 277, s. 1969 – ipinalabas ni Kalihim
Tagapagpaganap Ernesto M. Maceda noong ika-7 ng Agosto, 1969 na
nagpapahintulot sa SWP na ipagpatuloy ang pagsasagawa ng mga seminar
tungkol sa Pilipino sa mga lalawigan at lungsod sa bansa, maging sa iba’t ibang
tanggapan at ahensya ng pamahalaan, upang paigtingin ang kamalayang maka-
Pilipino ng mamamayan. Magpapatuloy ito hanggang masaklaw na ng kampanya
ang buong bansa.
8. Memorandum Sirkular Blg. 384, s. 1970 – ipinalabas ni Kalihim
Tagapagpaganap Alejandro Melchor noong ika-17 ng Agosto, 1970 na nag-aatas
sa lahat ng kagawaran, kawanihan, tanggapan, iba pang sangay ng pamahalaan,
at korporasyong pagmamay-ari o pinangangasiwaan ng pamahalaan na
magtalaga ng kaukulang kawaning mangangasiwa ng lahat ng komunikasyon at
transaksyon sa wikang Pilipino. Ito ay bilang pagpapaigting ng Kautusang
Tagapagpaganap Blg. 187, s. 1969.
9. Memorandum Sirkular Blg. 386, s. 1970 – ipinalabas ni Pansamantalang
Kalihim Tagapagaganap Ponciano G. A. Mathay noong ika-2 ng Hulyo, 1970 na
nag-aatas sa lahat ng pinuno ng kagawaran, kawanihan, tanggapan, at iba pang
sangay ng pamahalaang pambansa at local, sampu ng mga korporasyong pag-
aari o kontrolado ng pamahalaan na magdaos ng palatuntunan sa Pilipino kahit
30 minuto lamang sa alinmang araw sa Linggo ng Wikang Pambansa. Ang paksa
ng pagdiriwang ay “Magkaisa sa Pagbabago” bilang pagkilala sa pambansang
wika na susi sa pagkamit ng tunay na diwang makabayan.
10. Kautusang Tagapagpaganap Blg. 304, s. 1971 – ipinalabas ni Pangulong
Marcos noong ika-16 ng Marso, 1971 na bumabago sa komposisyon ng SWP.
Upang matulungan ang SWP na lalong mapaunlad at mapalaganap ang
pambansang wika, gayundin maisangkot ang lahat ng pangkat-lingguwistiko sa
 Pilipinas, minabuting baguhin ang komposisyon nito na kinabibilangan na ng mga
kinatawan mula sa wikang Bicol, Cebuano, mga wika ng mga pamayanang
cultural (cultural community), Hiligaynon, Ilokano, Pampango, Pangasinan,
Samar-Leyte, at Tagalog. Idinagdag din ang mga sumusunod na tungkulin: (1)
magpatupad ng mga kinakailangang tuntunin at regulasyong magpapalawak at
magpapalakas sa pambansang wika, sang-ayon sa mga dati nang umiiral na
pamantayan at sa mga bagong kalakaran sa agham-lingguwistiko; (2) i-update
ang balarila ng pambansang wika; (3) bumalangkas ng mga diksyunaryo,
tesawro, ensiklopedya, o anumang kagamitang lingguwistiko, sunod sa mga
bagong kalakaran sa leksikograpiya, pilolohiya, at paggawa ng ensiklopedya; (4)
bumalangkas at magpatupad ng mga polisiyang pangwika na mag-aambag sa
kaunlarang edukasyonal, cultural, sosyal, at ekonomiko ng bansa; (5) pag-aralan
at pagpasyahan ang mga isyu tungkol sa pambansang wika; (6) bumalangkas ng
mga polisiya sa malawakang paglilimbag ng mga aklat, polyeto, at mga katulad
na babasahin tungkol sa pambansang wika, kapwa orihinal at gawaing-salin; at
(7) isakatuparan ang iba pang tungkulin na kalapit ng mga nauna. Ang bagong
SWP ay binuo nina Dr. Ponciano B. P. Pineda (Tagalog) bilang tagapangulo; Dr.
Lino Q. Arquiza (Cebuano), Dr. Nelia G. Casambre (Hiligaynon), Dr. Lorenzo Ga.
Cesar (Samar-Leyte), Dr. Ernesto Constantino (Ilocano), Dr. Clodualdo H.
Loocadio (Bikol), Dr. Juan Manuel (Pangasinan), Dr. Alejandro Q. Perez
(Pampango), Dr. Mauyag M. Tamano (Tausug; mga wika ng mga pamayanang
kultural) bilang mga kasapi; at Dr. Fe Aldave-Yap bilang kalihim
tagapagpaganap.
11. Kautusang Tagapagpaganap Blg. 117, s. 1987 – ipinalabas ni Pangulong
Corazon Aquino noong ika-30 ng Enero, 1987 na nag-aatas ng reorganisasyon
ng Kagawaran ng Edukasyon, Kultura, at Isports (DECS, Department of
Education, Culture, and Sports). Ayon sa Seksyon 17 nito, ang SWP ay
kikilalanin bilang Linangan ng mga Wika sa Pilipinas (LWP) o Institute of
Philippine Languages sa ilalim ng kagawaran.
12. Kautusang Pangkagawaran Blg. 22, s. 1987 ng DECS – ipinalabas ni Kalihim
Lourdes R. Quisumbing ng DECS noong ika-12 ng Marso, 1987 na nagtatakda
ng paggamit ng salitang “Filipino” kailanman tutukuyin ang pambansang wika ng
Pilipinas. Ito ay pagsunod sa isinasaad sa Artikulo XV Seksyon 6-7 ng Saligang
Batas ng 1987 na ang pambansang wika ng Pilipinas ay Filipino at dapat
magsagawa ang pamahalaan ng mga hakbang upang ilunsad at panatilihin ang
paggamit ng Filipino bilang midyum ng opisyal na komunikasyon at bilang wikang
panturo sa sistemang pang-edukasyon.
13. Kautusang Pangkagawaran Blg. 81, s. 1987 ng DECS – ipinalabas ni Kalihim
Quisumbing na nagpapakilala sa “Alpabeto at Patnubay sa Ispeling ng Wikang
Filipino” na binuo ng LWP. Ayon sa dokumento, ang alpabetong Filipino ay
binubuo ng 28 titik na ganito ang ayos: A, B, C, D, E, F, G, H, I, J, K, L, M, N, O,
P, Q, R, S, T, U, V, W, X, Y, Z. May dagdag itong 8 hiram na titik sa mga
dayuhang wika kompara sa “Balarila ng Wikang Pambansa” ni Lope K. Santos
na mayroon lamang 20. Pa-Ingles ang pagbigkas sa mga titik ng bagong
alpabeto, maliban sa Ñ na bigkas-Espanyo. Nilalaman din ng dokumento ang
mga tuntuning kaugnay ng pabigkas na pagbaybay, pasulat na pagbaybay,
pagtutumbas sa mga hiram na salita, mga salitang may magkasunod na patinig,
pagpapantig, paggamit ng gitling, paggamit ng kudlit, at paggamit ng tuldik.
14. Kautusang Tagapagpaganap Blg. 335, s. 1988 – ipinalabas ni Pangulong
Corazon Aquino noong ika-25 ng Agosto, 1988 na nag-atas sa lahat ng
kagawaran, kawanihan, tanggapan, ahensya at iba pang sangay ng ehekutibo na
magsagawa ng mga hakbang sa paggamit ng wikang Filipino sa mga opisyal na
transaksyon, komunikasyon, at korespondensya upang lalo umanong
maintindihan at mapahalagahan ng mga Pilipino ang mga programa, proyekto, at
gawain ng pamahalaan para sa pambansang pagkakaisa at kapayapaan.
Partikular na itinatakda ang mga sumusunod: (1) magsagawa ng mga hakbang
na lilinang sa paggamit ng Filipino sa lahat ng opisyal na komunikasyon,
transaksyon, korespondensya sa mga tanggapan, pambansa man o local; (2)
magtalaga ng isa o higit pang kawani sa bawat tanggapan na mamamahala sa
lahat ng komunikasyon at korespondensyang nakasulat sa Filipino; (3) magsalin
sa Filipino ng lahat ng pangalan ng mga tanggapan, gusali, katungkulan, at
paskil sa lahat ng opisina, dibisyon at iba pang sangay, at kung nanaisin, maaari
ding maglagay ng katumbas sa Ingles na nasa maliliit na titik; (4) maisa-Filipino
ang panunumpa sa tungkulin ng mga opisyal at kawani ng pamahalaan; at (5)
maging bahagi ng pagsasanay sa mga kawani sa bawat tanggapan ang
kasanayan sa Filipino.
Upang maisakatuparan ang mga ito, inaatasan din ang LWP na bumuo at
magpatupad ng mgaprograma at proyektong kinabibilangan ng mga sumusunod:
(1) kampanya upang palaganapin ang impormasyon na ang Filipino ay mahalaga
at kailangan sa pagtatamo ng pambansang pagkakaisa at kapayapaan; (2)
pagsasalin sa Filipino ng mga terminong pampamahalaan na gagamitin ng iba’t
ibang tanggapan; (3) pagsasanay sa lahat ng opisyal at kawani ng pamahalaan
sa paggamit ng Filipino; (4) pagmomonitor sa implementasyon ng kautusang ito
at pagsusumite ng ulat sa Tanggapan ng Pangulo ; at (5) pagsasagawa ng iba
pang estratehiya upang maisakatuparan ang mga layunin ng kautusan.
Pinahihintulutan din ang LWP na makipag-ugnayan at humingi ng suporta sa
lahat ng kagawaran, kawanihan, tanggapan, ahensya, at iba pang sangay ng
ehekutibo, pambansa man o lokal, sa pagsasakatuparan ng kautusan.
Hinahalilihan ng kautusan ang Kautusang Tagapagpaganap Blg. 187, s. 1969.

15. Batas Republika Blg. 7104 – ipinasa ng Kongreso at ipinatupad noong ika-14
ng Agosto, 1991 na lumilikha sa Komisyon sa Wikang Filipino (KWF). Ayon sa
batas, ang KWF ay dapat buuin ng mga kinatawan mula sa iba’t ibang pangkat-
etnolinggwistiko sa bansa at mula sa iba’t ibang disiplinang may pangunahing
mandating magsagawa, mag-ugnay, at magsulong ng mga pananaliksik para sa
pagpapayabong, pagpapalaganap, at pangangalaga ng Filipino at ng iba pang
wika sa Pilipinas.
Nasa ilalim ito ng Tanggapan ng Pangulo ng Pilipinas at bubuuin ng isang
Tagapangulo, dalawang full-time na komisyoner at walong part-time na
komisyoner. Dapat katawanin ng nasabing mga komisyoner ang mga sususunod
na wika: Tagalog, Cebuano, Ilokano, Hiligaynon, mga pangunahing wika ng
Muslim Mindanao, mga pangunahing wika ng mga pamayanang kultural sa
Hilagang Pilipinas, mga pangunahing wika ng mga pamayanang kultural sa
Timog Pilipinas, at iba pang wika sa Pilipinas o mga wika ng mga rehiyon na
mapagpapasyahan ng Komisyon.
Ang mga sumusunod naman ang mga tungkulin ng KWF na nauukol sa
wika: (1) bumuo ng mga polisiya, plano, at programang titiyak ng higit na
paglago, pagyaman, paglaganap, at pag-iingat ng Filipino at ng iba pang wika sa
Pilipinas; (2) magsagawa o mangomisyon ng mga saliksik at iba pang pag-aaral
na magsusulong ng ebolusyon, pag-unlad, pagyaman, at estandardisasyon ng
Filipino at iba pang wika sa Pilipinas, kasama na ang pagtitipon ng mga akdang
posibleng maisama sa isang diksyonaryong multilingguwal ng mga salita,
pahayag, idyoma, kasabihan, at iba pang bukambibig; (3) magpanukala ng mga
gabay at pamantayang pangwikang magagamit sa lahat ng opisyal na
komunikasyon, publikasyon, batayang aklat, at iba pang babasahin at materyales
panturo; (4) hikayatin at isulong, sa pamamagitan ng isang sistema ng
paggagantimpala, pagpopondo, o pagpaparangal, ang pagsulat at publikasyon
sa Filipino o sa iba pang wika ng mga orihinal na akda, kasama na ang batayang
aklat sa iba’t ibang disiplina; (5) magsagawa at puspusang suportahan ang
pagsasalin sa Filipino at sa iba pang wika sa Pilipinas ng mahahalagang akdang
pangkasaysayan at tradisyong kultural ng mga pangkat-etnolingguwistiko, mga
batas, mga resolusyon at iba pang pagpapatibay ng Kongreso, mga
dokumentong ipinalabas ng ehekutibo, mga polisiya at iba pang opisyal na
dokumento ng pamahalaan, mga batayang aklat at iba pang sangguniang aklat
sa iba’t ibang disiplina, at iba pang akdang nasa dayuhang wika na sa palagay
ng Komisyon ay kinakailangan sa edukasyon at iba pang katulad na layunin; at
(6) magsagawa ng mga publikong pagdinig, kumperensya, seminar, at iba pang
pangkatang talakayan, sa antas na pambansa, rehiyonal, at local na
makatutulong sa pagtukoy at paglutas ng mga suliranin at isyung may kinalaman
sa pagpapaunlad, pagpapalaganap, at pag-iingat ng Filipino at iba pang wika sa
Pilipinas.
16. Proklamasyon Blg. 10, s. 1997 – ipinalabas ni Pangulong Fidel V. Ramos
noong ika-15 ng Hulyo, 1997 na nagpapahayag ng taunang pagdiriwang ng
Buwan ng Pambansang Wika tuwing Agosto. Ito ay pagpupugay pa rin sa
kinikilalang “Ama ng Wikang Pambansa” na si Manuel L. Quezon na isinilang
noong ika-19 ng Agosto, 1878. Pagpapahalaga rin ito sa pambansang wika at
pagkilala sa mahalagang papel nito sa Himagsikan ng 1896 tungo sa kasarinlan.
17. Kautusang Pangkagawaran Blg. 45, s. 2001 ng DECS – ipinalabas ni
Pangalawang Kalihim Isagani R. Cruz na nagpapakilala sa 2001 Revisyon ng
Alfabeto at Patnubay sa Ispeling ng Wikang Filipino at nagtatakda ng pagamit
dito bilang gabay sa pagtuturo, pagsulat ng batayang aklat, korespondensya
opisyal, at iba pang gawain ng kagawaran. Inihanda ng KWF ang dokumento
bilang tugon sa mabilis na pagbabago, pag-unlad, at paglaganap ng
pambansang wika. Ayon sa praymer ng 2001 Revisyon, kinikilala nito na ang
1987 Patnubay sa Ispeling ay napakahigpit upang tumugon sa pangangailangan
ng mga Pilipinong may kakayahan kapwa sa katutubo at banyagang wika na
nagresulta sa papalit-palit na gamit ng mga wikang ito. Upang matugunan ito,
pinaluwag ng bagong tuntunin ang paggamit ng walong hiram na titik (C, F, J, Ñ,
Q, V, X, Z) at ipinagamit na rin ang mga ito sa pagbaybay ng lahat ng hiram na
salita, anuman ang varayti (mga karaniwang salita). Halimbawa, kahit
karaniwang salita lang ang soldier sa Ingles, papayagan na ring magamit ang /j/
sa pagtutumbas nito sa Filipino, kaya magiging soljer.
18. Kautusang Pangkagawaran Blg. 42, s. 2006 ng DepEd – ipinalabas ni Kalihim
Jesli A. Lapus noong ika-9 ng Oktubre, 2006 na nagpapabatid ng ginagawang
pagrerebyu ng KWF sa 2001 Revisyon ng Alfabeto at Patnubay sa Ispeling ng
Wikang Filipino dahil sa negatibong feedback dito ng mga guro, estudyante,
magulang, at iba pang tagagamit ng wika. Itinatagubilin din na itigil muna ang
implementasyon nito habang nirerebyu at sumangguni muna sa 1987 Alfabeto at
Patnubay sa Ispeling para sa paghahanda o pagsulat ng mga sangguniang
kagamitan sa pagtuturo at sa mga opisyal na korespondensya.
19. Kautusang Pangkagawarang Blg. 34, s. 2013 ng DepEd – ipinalabas ni
Kalihim Br. Armin A. Luistro, FSC noong ika-14 ng Agosto, 2013 na
nagpapakilala sa Ortograpiyang Pambansa, ang binagong gabay sa ortograpiya
ng wikang Filipino na binuo ng KWF makaraan ang masusing pag-aaral ng mga
nagdaang ortograpiya ng pambansang wika. Ayon sa kautusan, ang
Ortograpiyang Pambansa ay isang paglingon sa kasaysayan ng ortograpiyang
Filipino, pagpapanatili ng mainam na gabay sa ortograpiya, at pagsasaalang-
 alang sa katutubong wika sa Pilipinas sa pamamagitan ng pagdaragdag ng tunog
ng schwa mula sa Ibaloy, Pangasinan, Mëranaw at iba pa na kakatawanin ng titik
Ё at ang aspirasyon mula sa Mëranaw. Layunin din ng bagong ortograpiya na
mailahok ang mahahalagang kaakuhan ng mga katutubong wika tungo sa
estandardisadong ortograpiyang Filipino na maaaring gamitin sa lahat ng wika sa
Pilipinas. Magiging mainam na ambag ito sa pagbuo ng mga kagamitang panturo
ng mga guro at pagpapahusay ng mga akda, dokumento, komunikasyon, at iba
pa ng pamahalaan, ng media, at ng mga palimbagan.
20. Resolusyon Blg. 13-19, s. 2013 ng KWF – ipinasa ni Tagapangulo Virgilio S.
Almario noong ika-12 ng Abril, 2013 na nagpapasya ng pagbabalik ng opisyal na
pangalan ng bansa mula “Pilipinas” tungong “Filipinas” at pagpapatigil sa
paggamit ng una upang mapalaganap ang opisyal at modernisadong katawagan
ng bansa na kumikilala sa kasaysayan at pag-unlad ng pagkabansa nito.
Ipinasya rin ng resolusyon ang unti-unting pagbabago sa baybay ng mga
selyo, letterhead, notepad, at iba pang kasangkapang may tatak na “Pilipinas”
tungo sa “Filipinas.” Ipinasya ring himuking baguhin ang opisyal na pangalan ng
mga institusyon at kapisanang may “Pilipinas” ngunit hindi sapilitan lalo na sa
mga entidad na naitatag sa panahong wala pang “F” sa alpabetong Filipino,
habang ipinatutupad ang pagpapagamit ng “Filipinas” sa lahat ng itatatag na
organisasyon pagkatapos pagtibayin at palaganapin ang mungkahi ng
resolusyon.
Ayon kay Almario, sa isang panayam sa pahayagan (Philippine Star, 11
Hulyo 2013), hindi umano labag sa batas ang resolusyon at hindi na rin
nangangailangan ng bagong lehislasyon mula sa Kongreso dahil wala namang
batas na nagsasabing “Pilipinas” ang pangalan ng bansa. “Filipinas” umano ang
pangalan ng nasyon hanggang sa katapusan ng ika-19 na siglo, gaya ng
paggamit dito ni Jose Rizal sa kaniyang mga akda at ni Andres Bonifacio sa
kaniyang tulang “Katapusang Hibik ng Filipina.” Napalitan lamang ng P ang F
nang gawin ni Lope K. Santos ang “Balarila ng Wikang Pambansa” noong 1940
na nag paglalathala ay pinahintulutan ni Pangulong Quezon sa pamamagitan ng
Kautusang Tagapagpaganap Blg. 134. Sa balarila ni Santos, 20 lamang ang titik
at wala ang C, F, J, Ñ, Q, V, X, at Z.
Naging kontrobersyal ang Resolusyon Blg. 13-19, s. 2013 at bagaman
hindi naman ito binawi ng KWF, hindi rin naman ito laganap na sinunod sa bansa
maging ng mismong pamahalaan.
WIKANG OPISYAL AT WIKANG PANTURO
Ayon kay Virgilio Almario (2014:12) ang wikang opisyal ay ang itinadhana
ng batas na maging wika sa opisyal na talastasan ng pamahalaan. Ibig sabihin, ito
ang wikang maaaring gamitin sa anumang uri ng komunikasyon, lalo na sa anyong
nakasulat, sa loob at labas ng alinmang sangay o ahensya ng gobyerno. Ang
wikang panturo naman ang opisyal na wikang ginagamit sa pormal na edukasyon.
Ito ang wikang ginagamit sa pagtuturo at pag-aaral sa mga eskwelahan at ang wika
sa pagsulat ng mga aklat at kagamitang panturo sa mga silid-aralan.
Ayon sa itinatadhana n gating Saligang Batas ng 1987, Artikulo XIV, Seksyon
7, mababasa ang sumusunod:
“Ukol sa layunin ng komunikasyon at pagtuturo, ang mga
wikang opisyal ng Pilipinas ay Filipino at, hangga’t walang ibang
itinatadhan ang batas, Ingles. Ang mga wikang panrehiyon ay
pantulong sa mga wikang opisyal sa mga rehiyon at magsisilbing
pantulong na mga wikang panturo roon.
Dapat itaguyod nang kusa at opsyonal ang Kastila at Arabic.”
Sa pangkalahatan nga ay Filipino at Ingles ang mga opisyal na wika at
wikang panturo sa mga paaralan. Sa pagpasok ng K to 12 Curriculum, ang Mother
Tongue o unang wika ng mga mag-aaral ay nagging opisyal na wikang panturo mula
Kindergarten hanggang Grade 3 sa mga paaralang pampubliko at pribado man.
Tinawag itong Mother Tongue-Based Multi-Lingual Education (MTB-MLE).
Ayon kay DepEd Secretary Brother Armin Luistro, FSC, “ang paggamit ng
wikang ginagamit din sa tahanan sa mga unang baiting ng pag-aaral ay
makatutulong mapaunlad ang wika at kaisipan ng mga mag-aaral at makapagpatibay
rin sa kanilang kamalayang sosyo-kultural.”
Pinatunayan ng mga isinagawang pag-aaral na local at internasyonal na ang
paggamit ng wikang kinagisnan sa mga unang taon ng pag-aaral ay nakalilinang sa
mga mag-aaral na mas mabilis matuto at umangkop sa pag-aaral ng pangalawang
wika (Filipino) at maging ng ikatlong wika (Ingles).
Noong mga unang taon ng pagpapatupad ng K to 12 ay itinadhana ng
DepEd ang labindalawang lokal o panrehiyon na wika at dayalekto para magamit sa
MTB-MLE. Subalit sa taong 2013 ay nadagdagan pa ito ng pito kaya’t sa
kasalukuyan ay labinsiyam na wika at dayalekto na ang ginagamit tulad ng mga
sumusunod: Tagalog, Kapampangan, Pangasinense, Iloko, Bikol, Cebuano,
Hiligaynon, Waray, Tausug, Maguindanaoan, Mëranao, Cahvacano, Ybanag, Ivatan,
Sambal, Aklanon, Kiniray-a, Yakan, at Surigaonon. Ang mga wika at dayalektong ito
ay ginagamit sa dalawang paraan: (1) bilang hiwalay na asignatura at (2) bilang Sinasabi sa teoryang ito na ginagad (ginaya) ng tao ang mga tunog mula sa
wikang panturo. kalikasan at binigyan nila ng mga ngalan o taguri ang mga ito.
Halimbawa:
Ang wikang Filipino at Ingles ay gagamitin at ituturo pa rin sa mga paaralan. ihip ng hangin
Ang magiging pokus sa kindergarten at unang baitang ay katatasan sa pasalitang dagundong ng kulog
pagpapahayag. Sa ikalawa hanggang ikaanim na baitang ay bibigyang-diin ang iba’t lagaslas ng tubig
iba pang komponent ng wika tulad ng pakikinig, pagsasalita, pagbasa, at pagsulat. twit-twit ng ibon
Sa mas matataas na baitang ay Filipino at Ingles pa rin ang mga pangunahing bow-wow ng aso
wikang panturo o medium of instruction. miyaw ng pusa
tiktilaok ng manok
MGA TEORYA SA WIKA
1. Paniniwala sa Banal na Pagkilos ng Panginoon Teoryang Dingdong
Ang mga teologo ay naniniwalang ang pinagmulan ng wika ay matatagpuan Sa teoryang ito, sinasabing ang lahat ng bagay sa kapaligiran ay may sariling
sa Banal na Aklat. Sa Genesis 2:20 naisulat na “20 At pinangalanan ng lalaki ang tunog na kumakatawan dito. Ginaya raw ng mga sinaunang tao ang mga tunog ng
lahat ng mga hayop, at ang mga ibon sa himpapawid, at ang bawat ganid sa kalikasan.
parang .” Ayon sa bersong ito, magagamit kasabay ng pagkalalang sa tao ay ang Halimbawa:
pagsilang din ng wika na ginagamit sa pakikipagtalastasan. klang-klang ng kampana
tsug-tsug ng tren
Sa Genesis 11:1-9 naman ay ipiakikita ang pinagmulan ng pagkakaiba-iba ng langitngit ng pinto
wika: tik-tak ng orasan
kalansing ng barya
Teorya Hinggil sa Kalituhan sa Wika (Hango sa Kwento ng Tore ni Babel) yabag ng mga paa
Sinasabing iisa lang ang wika noon. Ang mga tao ay naglakbay sa Silangan haginit ng kumukulong mantika
at nakarating sa Sinai na isang kapatagan at doon nanirahan. Napagpasyahan nila
na gumawa ng isang tore na abot hanggang langit upang sila’y maging bantog at Teoryang Pooh-Pooh
hindi magkahiwa-hiwalay. Ngunit bumamaba ang Diyos upang tingnan ang lungsod Sinasbi sa teoryang ito na dahil ang tao ay may taglay na damdamin at
at ang toreng ginawa ng tao na gustong lagpasan pa ang kapangyarihan Niya. Dahil kapag nasapol ang damdaming ito, nakapagbubulalas siya ng mga salita kaakibat ng
sila’y nakapagsimulang gumawa ng tore, ang anumang kanilang balangkasin ay nararamdamang tuwa, lungkot, takot, pagkabigla, at iba pang uri ng damdamin.
magagawa nilang muli, ginulo ng Diyos ang kanilang wika hanggang sa hindi sila Halimbawa:
magkaintindihan at sila’y nangagsikalat sa buong daigdig at hindi naipagpatuloy ang Wow! (kapag nasisiyahan o natutuwa)
pagtatayo ng lungsod. Ang “Babel” ay nangangahulugang kalituhan. Naku po! (kapag natatakot)
Aray! (kapag nasasaktan)
2. Ebolusyon Naks! (kapag humahanga)
Ayon sa mga antropologo, masasabi raw na sa pagdaan ng panahon ang Sus! (kapag nabigla, may di inaasahang narinig o nagawa o
mga tao ay nagkaroon ng mas sopistikadong pag-iisip. Umunlad ang kakayahan ng may pangyayaring di inaasahan)
taong tumuklas ng mga bagay na kakailanganin nila upang mabuhay kaya sila ay
nakadiskubre ng mga wikang kanilang ginamit sa pakikipagtalastasan. Sa huling Teoryang Yo-He-Ho
bahagi ng ikalabindalawang siglo, ang mga iskolar ay nagsimulang mag-usisa kung Teoryang nagsasaad na ang tao ay bumabanggit ng mga salita kapag siya’y
paanong ang tao ay nagkaroon ng mga wika. Nagsulputan ang sumusunod na mga gumagamit ng pisikal na lakas. May mga salita, tunog o ekspresyon na nasasambit
teoryang nagtatangkang ipaliwanag ang pinamulan ng wika. ang tao kapag nagbubuhat ng mabibigat na bagay sa pag-eehersisyo, sa pagluluwal
ng sanggol, sa mga kompetisyong pampalakasan.
Teoryang Bow-Wow
 Teoryang Tata
Ang ta-ta ay paalam o “goodbye” sa Pranses na binibigkas ng dila nang pababa
pataas katulad ng pagkampay ng kamay. Ang teoryang ito ay nagsasabing ang
kumpas o galaw ng kamay ng tao ay kanyang ginagawa upang magpaalam.

Iba Pang Teorya Tungkol sa Pinagmulan ng Wika

3. Teoryang Aramaic ang Unang Wika
Pinaniniwalaang Aramaic ang unang wikang ginamit sa daigdig. Ginamit ito
ng mga Aramean, ang mga sinaunang taong naninirahan sa Mesopotamia at Syria.
Ang Aramaic ay galing sa angkan ng Afro-Asiatic sa Timog Africa at hilagang
kanluran ng Asya kasama sa pangkat ng Semitic, sinasabing siyang lengguwaheng
ginamit ng Panginoong Hesukristo at ng kanyang disipulo. Sinasabing sa wikang ito
nasulat ang unang Bibliya.

4. Teoryang Ta-Ra-Ra-Boom-De-Ay
Ang pagkilos, pagsayaw, pagsigaw, pagbulong ng mga sinaunang tao bilang
mga partisipant/gumaganap sa mga festival, selebrasyon, ritwal o okasyon tulad ng
pakikipagdigma, pagtatanim, pag-ani, pangingisda, pagpapakasal, paghahandog o
pag-aalay ay lumilikha ng mga tunog at pag-usal ng mga salita na sa kalauna’y
binigyan g kahulugan ng mga tao.

5. Teoryang Yum-yum – nagmula ang wika sa panggagaya raw ng tao sa iba’t

ibang galaw ng mga bagay sa paligid sa pamamagitan ng kanyang bibig na
kalaunan ay may kaakibat ng tunog at ang mga tunog ay nilapatan ng kahulugan

6. Teoryang Tarara-boom-de-ay – ang mga unang wika raw ay nag-uugat sa mga

bulong ng mga sinaunang tao kapag sila ay nagsasagawa ng ritwal

7. Teoryang Sing-song – ang wika raw ay nabuo sa pamamagitan ng mga awit at

sayaw ng mga sinaunang tao. Ang mga awit at sayaw na ito ay nakalilikha ng
mga patterns ng makabuluhang tunog kung saan nabubuo ang mga salitang may
kahulugan.