Chuong 1-Cam Bien Ung Dung-Edit

Chöông 1: CAÛM BIEÁN VAØ ÖÙNG DUÏNG
1.1: Giôùi thieäu chung:

Caûm bieán ñöôïc ñònh nghóa laø moät duïng cuï thu naêng löôïng töø moät heä thoáng vaø chuyeån thaønh moät
daïng naêng löôïng khaùc phaùt ñeán moät heä thoáng khaùc.
Ñònh nghóa moät caùch môû roäng caûm bieán laø moät duïng cuï ñöôïc taùc ñoäng bôûi moät naêng löôïng vaøo töø
moät hoaëc nhieàu moâi tröôøng vaø laàn löôït phaùt ra tín hieäu töông öùng ñeán moät hoaëc nhieàu heä thoáng phaùt
khaùc. Noù cung caáp 1 tín hiệu höõu duïng ñaùp öùng vôùi moät ñaïi löôïng ño löôøng cuï theå naøo ñoù, ví duï nhö ñaïi
löôïng vaät lyù, cô hoïc, hoaëc moät giaù trò thích hôïp naøo ñoù.
Naêng löôïng phaùt ra töø nhöõng heä thoáng naøy coù theå laø ñieän, cô hoaëc aâm.
Ñaëc tính ñieän cuûa ngoõ ra caûm bieán tuyø thuoäc vaøo nguyeân lyù cô baûn thieát keá noù. Tín hieäu ra coù theå
laø töông töï, soá hoaëc taàn soá ñieàu cheá.
Coù theå phaân thaønh hai loaïi caûm bieán ñieän vaø caûm bieán cô.
Caûm bieán ñieän laø moät duïng cuï caûm ñaïi löôïng vaät lyù ,cô hoaëc quang ño ñöôïc chuyeån thaønh tín
hiệu ñieän döôùi daïng ñieän aùp / doøng ñieän tyû leä vôùi giaù trò ño ngoõ vaøo. Moät caûm bieán ñieän phaûi coù caùc
thoâng soá sau:
1- Tuyeán tính: quan heä giöõa ñaïi löôïng vaät lyù vaø tín hiệu ñieän ngoõ ra phaûi tuyeán tính.
2- Ñoä nhaïy:đñöôïc ñònh nghóa laø söï bieán thieân tín hieäu ñieän treân bieán thieân 1 ñôn vò ñaïi löôïng vaät lyù
(ví duï: V/o C ñoái vôùi caûm bieán nhieät). Ñoä nhaïy cao luoân laø yeâu caàu ñoái vôùi caûm bieán.
3- Daûi ñoäng: taàm hoaït ñoäng cuûa caûm bieán phaûi roäng ñeå cho pheùp noù ñöôïc söû duïng trong caùc ñieàu
kieän ño giaù trò taàm roäng.
4- Khaû naêng laäp laïi: quan heä ngoõ vaøo/ra cuûa caûm bieán phaûi ñöôïc xaùc ñònh coá ñònh trong thôøi gian
daøi. Ñieàu naøy ñaûm baûo khaû naêng hoaït ñoäng tin caäy cuûa caûm bieán.
5- Kích thöôùc vaät lyù: caûm bieán phaûi coù troïng löôïng vaø theå tích caøng nhoû caøng toát khoâng gaây trôû ngaïi
veà kích thöôùc trong heä thoáng.
Söï tieän lôïi cuûa caûm bieán ñieän ñöôïc toùm taét nhö sau:
1- Deã daøng khueách ñaïi/ suy giaûm tín hieäu ñieän.
2- Boû qua aûnh höôûng cuûa quaùn tính khoái löôïng.
3- Boû qua aûnh höôûng cuûa ma saùt.
4- Ngoõ ra coù theå ñöôïc hieån thò vaø ghi laïi töø xa so vôùi vò trí ñaët caûm bieán.
5- Ngoõ ra coù theå ñöôïc hieäu chænh ñaùp öùng yeâu caàu hieån thò hoaëc ñieàu khieån. Bieân ñoä tín hieäu coù theå
chuyeån döôùi daïng ñieän aùp / doøng ñieän.
6- Tín hieäu coù theå ñöôïc xöû lyù hoaëc troän ñeå taïo ñöôïc baát kyø söï keát hôïp tín hieäu ngoõ ra cuûa caùc caûm
bieán gioáng nhau hoaëc caùc tín hieäu ñieàu khieån.
7- Heä thoáng ñieän/ ñieän töû ñöôïc kieåm soaùt bôûi möùc naêng löôïng raát beù.
8- Tín hieäu ñieän ngoõ ra coù theå deã daøng söû duïng, phaùt hoaëc truyeàn ñi cho muïc ñích ño löôøng ñieàu
khieån.
Caûm bieán ñieän coù theå phaân thaønh 2 loaïi chính laø caûm bieán chuû ñoäng vaø caûm bieán thuï ñoäng.
 Caûm bieán chuû ñoäng phaùt ra tín hieäu ñieän tröïc tieáp ñaïi löôïng vaät lyù vaø khoâng caàn söû duïng
nguoàn ngoaøi khi hoaït ñoäng. Caûm bieán chuû ñoäng laø loaïi töï phaùt tín hieäu, nghóa laø noù laøm vieäc
theo nguyeân lyù chuyeån ñoåi naêng löôïng vaø phaùt tín hieäu ngoõ ra töông öùng.
Ví duï tieâu bieåu veà caûm bieán chuû ñoäng laø caûm bieán nhieät caëp nhieät ñieän hay caûm bieán aùp ñieän, phaùt
ra söùc ñieän ñoäng ôû ngoõ ra khi coù taùc ñoäng thay ñoåi veà nhieät ñoä hoaëc löïc.
 Caûm bieán thuï ñoäng hoaït ñoäng theo caùc nguyeân lyù kieåm soaùt naêng löôïng,caàn phaûi söû duïng
nguoàn ngoaøi. Noù phuï thuoäc vaøo söï thay ñoåi caùc thoâng soá ñieän R,L,C.
Giáo trình Điện Tử Ứng Dụng Lưu Phú 1

- Caùc caûm bieán thuï ñoäng tieâu bieåu nhö caûm bieán söùc caêng thay ñoåi ñieän trôû theo aùp löïc hay
thermistor thay ñoåi ñieän trôû theo nhieät ñoä.
Caûm bieán ñieän ñöôïc söû duïng haàu heát ñeå ño caùc ñaïi löôïng phi ñieän. Vôùi muïc ñích naøy phaûi söû
duïng phaàn töû phaùt hieän hay caûm öùng, chuyeån ñoåi ñaïi löôïng vaät lyù sang ñoä dòch chuyeån /bieán thieân. Ñoä
dòch chuyeån /bieán thieân taùc ñoäng vaøo moät caûm bieán ñieän hoaït ñoäng nhö laø caûm bieán thöù caáp vaø cho tín
hieäu ñieän ôû ngoõ ra. Ñaïi löôïng ñieän ngoõ ra coù theå laø doøng ñieän, ñieän aùp, taàn soá döïa treân caùc thoâng soá thay
ñoåi R, L C.
Moät caùch toång quaùt, caûm bieán chuyeån 1 tín hieäu phi ñieän ra thaønh 1 tín hieäu ñieän coù theå xem nhö
goàm 2 phaàn, phaàn caûm vaø phaàn bieán.
 Phaàn caûm/ phaùt hieän laø phaàn ñaùp öùng vôùi moät hieän töôïng vaät lyù hoaëc taïo moät thay ñoåi moät hieän
töôïng vaät lyù. Ñaùp öùng cuûa phaàn caûm phaûi caøng gioáng vôùi hieän töôïng vaät lyù.
 Phaàn bieán chuyeån ñoåi ñaùp öùng cuûa phaàn caûm thaønh tín hieäu ñieän ngoõ ra, hoaït ñoäng nhö caûm
bieán thöù caáp.
Caûm bieán coù theå ñöôïc phaân loaïi thaønh nhieàu loaïi khaùc nhau tuyø theo nguyeân lyù söû duïng phaàn töû
caûm bieán ñeå chuyeån ñoåi hieän töôïng vaät lyù sang tín hieäu ñieän, hay theo ñaëc tính öùng duïng cuûa
caûm bieán.
* Phaân loaïi theo phaàn töû caûm bieán * Phaân loaïi theo ñaëc tính &öùng duïng:
1- Ñieän trôû 1- Caûm bieán quang
2- Ñieän caûm 2- Caûm bieán nhieät
3- Ñieän dung 3- Caûm bieán vò trí vaø dòch chuyeån
4- Ñieän töø 4- Caûm bieán bieán daïng
5- Aùp ñieän 5- Caûm bieán vaän toác
6- Phaùt quang 6- Caûm bieán löïc
7- Caûm quang 7- Caûm bieán aùp suaát
8- Phaân aùp 8- Caûm bieán möïc chaát loûng
9- Nhieät ñieän
10- Phaùt taàn soá
1.2: Caûm bieán quang:

Trong phaàn caûm bieán quang,ta seõ khaûo saùt caáu taïo, hoaït ñoäng, ñaëc tính caùc loaïi caûm bieán thoâng duïng
nhö quang trôû, photo diode, photo transistor, ñeøn nhaân quang ñieän vaø caùc öùng duïng tieâu bieåu. Caùc caûm bieán
naøy hoaït ñoäng theo caùc hieäu öùng quang daãn vaø hieäu öùng raøo quang theá.
1.2.1 Quang trôû:
 Caáu taïo, kyù hieäu:
Hình 1.1 Nguyeân lyù cuûa caûm bieán quang daãn

-

Quang trôû laøm vieäc theo hieäu öùng quang daãn. Treân moät thanh baùn daãn nhieàu taïp chaát n tieát dieän A, chieàu
daøy L, coù moät cöûa soå ñeå aùnh saùng coù theå chieáu xuyeân qua.
Bình thöôøng khi che aùnh saùng hay ñaët quang trôû trong boùng toái, ñieän trôû quang trôû ôû hai ñaàu 1-2 raát cao ,
khi coù aùnh saùng chieáu vaøo, seõ cung caáp naêng löôïng ñeå taïo ñieän töû töï do vôùi maät ñoä taêng tyû leä cöôøng ñoä aùnh
saùng chieáu vaøo cöûa soå . Keát quaû laø neáu caáp moät ñieän theá maïch ngoaøi ôû hai ñaàu 1-2,seõ taïo doøng ñieän qua
quang trôû vaø ñieän trôû cuûa quang trôû cuõng seõ giaûm tyû leä theo cöôøng ñoä aùnh saùng chieáu vaøo cöûa soå.
Hình 1.2: a) – Caáu taïo cô baûn quang trôû

b) – Kyù hieäu quang trôû
- Hình 1.2 a minh hoaï caáu taïo cô baûn moät quang trôû
- Hình 1.2 b laø kyù hieäu cuûa quang trôû. Hai muõi teân bieåu dieãn aùnh saùng chieáu vaøo cöûa soå.
- Caùc vaät lieäu söû duïng laøm quang trôû:
+ Vaät lieäu ña tinh theå : CdS, CdSe, CdTe
PbS, PbSe, PbTe
+ Vaät lieäu ñôn tinh theå: Ge, Si, theâmtaïp chaát Au, Cu, Sb, Zn
SbIn, AsIn, PIn, CdHgTe.
Moãi loaïi vaät lieäu seõ ñaùp öùng toát nhaát vôùi taàn böôùc soùng aùnh saùng thích hôïp.
 Ñaëc tính quang trôû:
Ta goïi RC0 laø ñieän trôû toái , nghóa laø ñieän trôû öùng vôùi
cöûa soå bò che chaén hoaøn toaøn khoâng cho aùnh saùng
chieáu vaøo
RC0 khoaûng 104-109 Ω@ 25oC vôùi loaïi PbS, CdS,CdSe
RC0 khoaûng 10 - 103 Ω@ 25oC vôùi loaïi SbIn, SbAs,CdHgTe
RC laø ñieän trôû khi coù aùnh saùng chieáu vaøo cöûa soå. RC giaûm
raát nhanh theo chieàu taêng cuûa cöôøng ñoä aùnh saùng nhö
ñöôøng bieåu dieãn treân hình 1.3.
Hình 1.3: Bieán thieân ñieän trôû theo cöôøng ñoä aùnh saùng.
- Coù theå bieåu dieãn maïch töông ñöông cuûa quang trôû goàm RC0 //RCp trong ñoù RCp laø ñieän trôû bò aûnh höôûng
bôûi aùnh saùng toái theo hieäu öùng quang ñieän:
RCp  a.  (1.1)
a: phuï thuoäc vaøo vaät lieäu, nhieät ñoä vaø phoå aùnh saùng tôùi.
Φ: quang naêng aùnh saùng tôùi (quang thoâng )(W)
γ= 0,5÷1: heä soá truyeàn ñaït
Hình 1.4: Mạch tương đương quang trở

R .R R .a 
RC  C 0 Cp  C 0 (1.2)
RC 0  RCp RC 0  a. 
Trong thöïc teá: thöôøng RCp « RC0 , ta coù:
RC  a.  (1.3)
*Nhaän xeùt: Bieán thieân ñieän trôû theo cöôøng ñoä aùnh saùng khoâng tuyeán tính, coù theå tuyeán tính hoaù töøng phaàn baèng
caùch maéc theâm moät ñieän trôû song song vôùi quang trôû (xem phaàn maïch taïo vaø xöû lyù tín hieäu)
Gía trò ñieän trôû quang trôû coøn phuï thuoäc vaøo nhieät ñoä vaø ñieän aùp aùp leân noù.
 Ñoä nhaïy: Theo hình 1.4, ñieän daãn cuûa quang trôû:
GC  GC 0  GCp (1.4)
Vôùi GC0=1/RC0 vaø GCp=1/RCp=(1/a).Φγ
Goïi V laø ñieän aùp treân RC vaø I laø doøng qua RC:
I= GC.V = GC0.V+GCp.V = I0+Ip (1.5)
Vôùi GC0.V=I0: doøng qua quang trôû toái
Vaø GCp = Ip: doøng taïo ra do hieäu öùng quang ñieän
Thoâng thöôøng: I0<ICp neân ;
V
I  I p   (1.6)
a
Trong tröôøng hôïp ñaëc bieät γ =1, doøng ñieän I xem nhö tyû leä tuyeán tính vôùi Φ.
Chia (1.6) cho Φ:
I V  1
  (1.7)
 a
Ñoä nhaïy quang trôû:

I V
    1 (1.8)
 a
 Nhaän xeùt:
- Heä soá truyeàn ñaït tónh γ tyû leä vôùi ñoä nhaïy.
- Quang trôû tyû leä phi tuyeán vôùi quang thoâng, tröôøng hôïp ñaëc bieät γ =1 quan heä gaàn tuyeán tính, chæ aùp duïng
ñoái vôùi tín hieäu nhoû, nghóa laø quang thoâng bieán thieân beù.
- Quang trôû tyû leä vôùi aùp V ñaët treân noù, tuy nhieân neáu taêng aùp daãn ñeán maát maùt coâng suaát vaø nhieät ñoä taêng
gaây giaûm ñoä nhaïy quang trôû.
 Ñaùp öùng thôøi gian vaø taàn soá:
- Thôøi gian ñaùp öùng vaø taàn soá ñaùp öùng phuï thuoäc vaøo vaät lieäu laø chuû yeáu,
- Thôøi gian ñaùp öùng laø thôøi gian thay ñoåi giaù trò ñieän trôû khi cöôøng ñoä aùnh saùng vaøo bieán thieân.
- Thôøi gian ñaùp öùng 0,1 µs ñoái vôùi loaïi SbIn, AsIn, CdHgTe, vaø
0,1 →100 ms ñoái vôùi loaïi PbS, PbSe, CdSe.
Taàn soá ñaùp öùng laø taàn soá thay ñoåi ñoä nhaïy quang trôû theo taàn soá bieán thieân cöôøng ñoä aùnh saùng. Fc = 102
–105 Hz.
 ÖÙng duïng tieâu bieåu:
- Do ñaëc tính phi tuyeán cuûa quang trôû theo cöôøng ñoä aùnh saùng neân ngöôøi ta thöôøng chæ söû duïng quang trôû
trong caùc öùng duïng veà nhaän daïng moät möùc cöôøng ñoä aùnh saùng .
- Ví duï: Ño möùc cöôøng ñoä aùnh saùng, ñieàu khieån theo möùc cöôøng cöôøng ñoä aùnh saùng.
Hình 1.5 minh hoaï caùc daïng maïch söû duïng quang trôû ñoùng môû/ rôø le theo möùc cöôøng ñoä aùnh saùng.
Hình 1.5: Söû duïng quang trôû ñoùng/ môû rôø le theo cöôøng ñoä aùnh saùng.
Khảo sát quang trở PDV-P9007(xem data sheet ở trang 6).
Các thông số quan trọng:
- Điện áp chịu đựng max: Vpk=150V
- Công suất tiêu tán max: Pd=125mW
- Điện trở tối min: RD=1MΩ
- Điện trở sáng Rl=10-100KΩ
- Độ nhạy: S=0.8Ω/Lux
- Đáp ứng bước sóng ánh sáng: λ=400-700nm
- Đáp ứng bước sóng ánh sáng đỉnh: λp=570nm
- Thời gian lên: tr=60ms
- Thời gian xuống: tf=25ms
Trong thực tế nhà sản xuất thường cho đặc tuyến của quang trở theo độ rọi E(Lux) dưới dạng LogR(KΩ)
theo LogE(Lux) để đáp ứng R theo E tuyến tính.
Độ nhạy S được tính bằng:
LogR100  LogR10  R100 
S  Log   (1.8a)
LogE100  LogE10  R10 
Với R100 và R10 lần lượt là giá trị R ở E=100Lux và E=10Lux
E100 và E10 lần lượt là độ rọi E=100Lux và E=10Lux.
Lưu ý S có giá trị âm!
Ví dụ 1.1: Cho quang trở PDV-P9007 có điện trở sáng@E=10Lux là 10K.
a) Tìm giá trị R @E=20Lux
b) Thiết kế mạch tự động điều khiển đóng rờ le sáng đèn khi ánh sáng yếu hơn 20Lux.

CdS Photoconductive Photocells
PDV-P9007
FEATURES DESCRIPTION APPLICATIONS

• Visible light response
The PDV-P9007 are (CdS), Photoconductive photocells • Camera exposure
• Sintered construction
designed to sense light from 400 to 700 nm. These light • Shutter controls
• Low cost dependent resistors are available in a wide range of • Night light Controls
resistance values. They’re packaged
in a two leaded plastic-coated ceramic header. CELL RESISTANCE VS.
ABSOLUTE MAXIMUM RATING (TA)= 23°C UNLESS OTHERWISE NOTED ILLUMINANCE
SYMBOL PARAMETER MIN MAX UNITS

Vpk Applied Voltage 150 V
Pd po/t Continuous Power Dissipation 125 mW/°C
TO Operating and Storage Temperature -25 +75 °C
TS Soldering Temperature* +260 °C
* 0.200 inch from base for 3 seconds with heat sink.
ELECTRO-OPTICAL CHARACTERISTICS RATING (TA)= 23°C UNLESS OTHERWISE NOTED

SYMBOL CHARACTERISTIC TEST CONDITIONS MIN TYP MAX UNITS
RD Dark Resistance After 10 sec. @ 10 Lux @ 2856 K 1 MΩ
RI Illuminated Resistance 10 Lux @ 2856 K 10 100 KΩ
LOG(R100)-LOG(R10)** Ω/Lux
S Sensitivity 0.8
LOG(E100)-LOG(E10)***
λrange Spectral Application Range Flooded 400 700 nm
λpeak Spectral Application Range Flooded 570 nm
tr Rise Time 10 Lux @ 2856 K 60 ms
tf Fall Time After 10 Lux @ 2856 K 25 ms
**R100, R10: cell resistances at 100 Lux and 10 Lux at 2856 K respectively .
***E100, E10: luminances at 100 Lux and 10 Lux 2856 K respectively.
Advanced Photonix Inc. 1240 Avenida Acaso, Camarillo CA 93012 • Phone (805) 987-0146 • Fax (805) 484-9935 • www.advancedphotonix.com

Giải:
a) Theo quan hệ tuyến tính theo hàm log như (1.8a),ta có:
LogR 20  LogR10 Log ( R 20 / R10)
S 
LogE 20  LogE10 Log 20  1
S .( Log 201)
Suy ra: R( E  20lux)  R10.10  10.100.80.301  5.74 K
b) Maïch ñieàu khieån ñoùng rôø le theo aùnh saùng nhö hình 1.5a.
Khi coù aùnh saùng maïnh giaù trò R giaûm thaáp laøm VBE<Vγ neân Q off,rôø le hôû.
Khi aùnh saùng yeáu R taêng laøm VBE taêng ñeán möùc Q +12V
daãn baõo hoøa,rôø le K coù doøng qua laøm ñoùng tieáp ñieåm. K
Tính phaân cöïc Q baõo hoøa khi E≤ 20Lux,R≥5.74K. R1 K
Choïn rôø le K OMRON G2R- coù VK=12V,RK=278Ω, D
IKrate=43.2mA,I tieáp ñieåm =10A/220VAC I1 Ics
IBS 220VAC
(xem data sheet) Q
I2
Choïn Q=2SC669 coù βmin=hFEmin=60,ICmax=1.5A R
(xem data sheet).
Khi Q baõo hoøa: Hình 1.5a
V  VCES 12  0.2
I K  I CS  CC   42.4mA  I Krate  43.2mA
RK 278
I BS  I CS /   42.4 / 60  0.71mA
Choïn IBS=0.8mA
I 2  VBES / R  0.7 / 5.74 K  0.12mA
R1  (VCC  VBES ) / I1  (VCC  VBES ) /( I 2  I BS )  (12  0.7) /(0.12  0.8)  12.28 K
Neân choïn R1 goàm bieán trôû 10K noái tieáp vôùi R6K8 ñeå caân chænh thích hôïp.
1.2.2: Photo diode:

 Caáu taïo, kyù hieäu:
Hình 1.6 a) Raøo theá tieáp xuùc PN b) Kyù hieäu photo diode
Khi tieáp xuùc PN chöa coù phaân cöïc ngoaøi, xuaát hieän mieàn ngheøo taïi vuøng tieáp xuùc vaø ñieän tröôøng Eb sinh
ra raøo theá Vb, doøng ñieän qua tieáp xuùc PN goàm:
- Doøng ñieän thuaän do caùc haït taûi ña chuyeån ñoäng töø P→N (ñieän töû töø baùn daãn N vaø loã troáng töø baùn daãn P )
xuaát hieän khi coù nguoàn naêng löôïng ngoaøi hoaëc ñieän aùp ngoaøi kích thích thaéng ñöôïc raøo theá Vb.
- Doøng ñieän nghòch do caùc haït taûi thieåu chuyeån ñoäng töø N sang P (ñieän töû töø baùn daãn P vaø loã troáng töø baùn
daãn N) xuaát hieän do ñieän tröôøng Eb
- Neáu aùp vaøo moät ñieän aùp phaân cöïc nghòch caøng laøm taêng Eb vaø Vb vaø doøng nghòch caøng taêng neáu haït taûi
sinh ra nhieàu. Ñaây laø nguyeân lyù laøm vieäc cuûa photo diode.

- Khi coù aùnh saùng chieáu vaøo vuøng tieáp xuùc photo diode seõ sinh ra caùc haït taûi töï do laø ñieän töû vaø loã
troáng.Neáu phaân cöïc nghòch, caùc haït taûi naøy seõ chuyeån ñoäng taïo doøng ñieän nghòch qua diode taêng tyû leä
theo cöôøng ñoä aùnh saùng chieáu vaøo cöûa soå .
Goïi Vd vaø I laàn löôït laø ñieän aùp vaø doøng ñieän treân diode:
 qv 
I  I 0 exp  d   I 0 (1.9)
 KT 
Do vd<<KT/q=26mV@300oK
Ta coù theå xem doøng nghòch qua diode
Ir = Io (1.10)
 Ñaëc tính:
1- Mode quang daãn:
- Hình 1.7 a laø maïch phaân cöïc photo diode bôûi nguoàn phaân cöïc nghòch Es vaø trôû taûi Rm
- Hình 1.7 b laø ñaëc tuyeán tieâu bieåu cuûa photo diode.
Hình 1.7 :a) Sô ñoà phaân cöïc photo diode laøm vieäc theo hieäu öùng quang daãn
b) Ñaëc tuyeán Photo diode vaø ñöôøng taûi laøm vieäc
- Do vd<0 neân doøng nghòch qua diode ñöôïc vieát :
 qv 
I r   I 0 exp  d   I 0  I p (1.11)
 KT 
- Ip laø doøng ñieän hieäu öùng quang ñieän sinh ra:
q (1  R)
Ip   0 . exp( X ) (1.12)
h.c
q :ñieän tích =1,6x10-19C

 :heä soá giaûi phoùng haït taûi
R: heä soá phaûn xaï haït taûi
 :böôùc soùng aùnh saùng tôùi (m)
h : haèng soá plank = 6,6256 x10-34 J.s
c : vaän toác aùnh saùng = 3x108 m/s
Фo: thoâng löôïng aùnh saùng (w)
α : heä soá tieáp thuï aùnh saùng
X: beà daøy phieán baùn daãn aùnh saùng chieáu qua
Tröôøng hôïp vd khaù lôùn, soá haïng haøm muõ coù theå boû qua :
Ir = Io + Ip (1.13)
Vaø trong tröôøng hôïp cöôøng ñoä aùnh saùng ñuû maïnh:
Ir = Ip (1.14)
Töø hình 1.7a, ta coù phöông trình ñöôøng taûi ∆:
E v
Ir  s  d (1.15)
Rm Rm
 Löu yù: Vr = Ir x Rm tyû leä tuyeán tính vôùi Φ theo Ir.
- Hình 1.8 laø maïch töông ñöông photo diode
Hình 1.8 Maïch töông ñöông photo diode
Is = Io + Ip : nguoàn doøng
rd: ñieän trôû ñoäng tieáp xuùc phaân cöïc nghòch ≈1010
rs: ñieän trôû Ω tieáp xuùc côû vaøi chuïc Ω, rs « Rm coù theå boû qua
Cd: ñieän dung tieáp xuùc, Cd côû haøng pF vaø giaûm khi taêng vd.
2- Mode raøo quang theá:
Trong mode naøy photo diode khoâng caàn caáp nguoàn ngoaøi vaø noù ñoùng vai troø maïch phaùt aùp trong tröôøng
hôïp hôû maïch vaø phaùt doøng trong tröôøng hôïp ngaén maïch.
+ Hôû maïch Vco: aùp treân tieáp xuùc laø ∆vb
Ir = 0
 qvb 
 I 0 exp   I0  I p  0 (1.16)
 KT 
KT  I p 
vb  Ln 1   (1.17)
q  I0 
q (1  R)
Vôùi: Ip   0 . exp( X )
h.c
Do hôû maïch neân ∆vb = Vco, do ñoù:
KT  I p 
Vco  Ln 1   (1.18)
q  I0 
Tröôøng hôïp cöôøng ñoä aùnh saùng thaät yeáu:
KT I p
I p  I 0  Vco   (1.19)
q I0
 Nhaän xeùt: Vco tyû leä tuyeán tính Ip hay cöôøng ñoä aùnh saùng.
Tröôøng hôïp cöôøng ñoä aùnh saùng maïnh:
KT Ip
I p  I 0  Vco  Ln (1.20)
q I0
Vco tyû leä vôùi haøm log cuûa cöôøng ñoä aùnh saùng.
Tröôøng hôïp hôû maïch töông ñöông nhö Rm » rd : RmIr = VC0 (1.21)
+ Ngaén maïch Isc :tröôøng hôïp Rm <<rd xem nhö doøng Ir laø doøng ngaén maïch vaø Ir = Ip tyû leä tuyeán tính vôùi
cöôøng ñoä aùnh saùng.
 Ñoä nhaïy:
Vôùi böùc xaï coù phoå xaùc ñònh,doøng quang ñieän Ip tæ leä tuyeán tính vôùi thoâng löôïng.
Ñoä nhaïy phoå:

I p q (1  R)
s( )   . exp( X ) (1.21b)
 h.c
 ÖÙng duïng tieâu bieåu:
Do tính chaát tuyeán tính cuûa ñaùp öùng photo diode ñoái vôùi cöôøng ñoä aùnh saùng neân ngöôøi ta coù theå öùng duïng
khueách ñaïi / truyeàn ñaït tín hieäu caùch ly baèng caùch chuyeån ñoåi quang ñieän . Tuyø vaøo phöông phaùp choïn
photo diode hoaït ñoäng theo hieäu öùng quang daãn hoaëc raøo quang theá theo öùng duïng cuï theå.
1- Mode quang daãn:
Ñaëc tính photo diode:
- Tuyeán tính
- Ñaùp öùng thôøi gian chaäm,baêng thoâng roäng
Hình 1.9: ÖÙng duïng photo diode theo mode quang daãn
- ÔÛ hình 1.9 a:
 R 
V0  Rm 1  2  (1.22)
 R1 
Rm laøm giaûm nhieàu oàn nhöng gaây giaûm toác ñoä, toång trôû vaøo OPAMP cao traùnh reõ doøng diode Ir.
- ÔÛ hình 1.9b:
V0  R1  R2 I r (1.23)
Ñieän trôû caáp doøng cho diode giaûm töông ñöông baèng (R1+R2) /Av0,vôùi Av0 laø heä soá khueách ñaïi voøng
hôû cuûa OPAMP, C1vaø C2 caûi thieän ñaùp öùng nhanh theo ñieàu kieän : C1 R1 = C2 R2
2. Mode raøo quang theá:
Ñaëc tính photo diode:
- Tuyeán tính hoaëc loga.
- Giaûm nhieãu oàn
- Ñaùp öùng toát vaø baêng thoâng heïp
Hình 1.10: ÖÙng duïng photo diode theo mode raøo quang theá
ÔÛ hình 1.10a, ñaùp öùng tuyeán tính:

V0  Rm  I CC (1.24)
ÔÛ hình 1.10b , ñaùp öùng loga:
 R 
V0  1  2 Vco (1.25)
 R1 

Red Enhanced High Performance Silicon Photodiode
SD 076-14-21-011
PACKAGE DIMENSIONS INCH [mm]

PACKAGE DIMENSIONS INCH [mm] .160 [4.06]
.145 [3.68]
45°
Ø .215 [5.46] .057 [1.44]
Ø .210 [5.33]
ANODE 2X Ø.018 [0.46]
Ø .156 [3.96]
Ø .152 [3.86] 55°
VIEWING CATHODE .100 [2.54]
Ø.187 [4.75] ANGLE
Ø.181 [4.60]
2X .500 [12.7] MIN

CHIP DIMENSIONS INCH [mm]
.117 [2.97]
.062 [1.57] .043 [1.09] ACTIVE AREA TO-46 PACKAGE
.105 [2.67]
ACTIVE AREA
FEATURES DESCRIPTION APPLICATIONS

• Low noise The SD 076-14-21-011 is a high performance silicon PIN
• Red enhanced • Instrumentation
photodiode, red enhanced, packaged in a leaded hermetic
• High shunt resistance • Industrial
TO-46 metal package. • Medical
• High response
ABSOLUTE MAXIMUM RATING (TA)= 23°C UNLESS OTHERWISE NOTED SPECTRAL RESPONSE
0.70
SYMBOL PARAMETER MIN MAX UNITS
0.60
VBR Reverse Voltage 75 V
Responsivity (A/W)
0.50
TSTG Storage Temperature -55 +150 °C 0.40
0.30
TO Operating Temperature -40 +125 °C
0.20
TS Soldering Temperature* +240 °C 0.10
0.00
* 1/16 inch from case for 3 seconds max.
250
300
350
400
450
500
550
600
650
700
750
800
850
900
950
1000
1050
1100
1150
Wavelength (nm)
ELECTRO-OPTICAL CHARACTERISTICS RATING (TA)= 23°C UNLESS OTHERWISE NOTED

SYMBOL CHARACTERISTIC TEST CONDITIONS MIN TYP MAX UNITS
ID Dark Current VR = 5 V 0.2 0.9 nA
RSH Shunt Resistance VR = 10 mV 450 900 MΩ
VR = 0 V, f = 1 MHz 50
CJ Junction Capacitance pF
VR = 5 V, f = 1 MHz 15
Irange Spectral Application Range Spot Scan 350 1100 nm
l= 633 nm, VR = 0 V 0.32 0.36
R Responsivity A/W
l= 900 nm, VR = 0 V 0.50 0.55
VBR Breakdown Voltage I = 10 μA 50 V
NEP Noise Equivalent Power VR = 5 V @ l=950 nm 1.4X10-14 W/ √ Hz
RL = 50 Ω,VR = 0 V 190
tr Response Time** nS
RL = 50 Ω,VR = 10 V 13
**Response time of 10% to 90% is specified at 660nm wavelength light.
Advanced Photonix Inc. 1240 Avenida Acaso, Camarillo CA 93012 • Phone (805) 987-0146 • Fax (805) 484-9935 • www.advancedphotonix.com

Khaûo saùt photodiode SD 076-14-21-011 coù data sheet nhö trang 11.
Caùc thoâng soá quan troïng:
- Ñieän aùp ngöôïc max: VBR=75V
- Doøng toái max(VR=5V) ID=0.9nA(VR=ñieän aùp ngöôïc)
- Ñieän trôû song song(VR=10mV): RSH(typ)=900MΩ
- Taàm böôùc soùng laøm vieäc: λrange=350-1100nm
- Ñoä nhaïy(λ=633nm): Rλ=0.36A/W
- Thôøi gian ñaùp öùng: tr=190ns(RL=50Ω,VR=0V),
tr=13ns (RL=50Ω,VR=10V)
Ñoä nhaïy cuûa photodiode phuï thuoäc vaøo böôùc soùng aùnh saùng(xem ñoà thò S(A/W) theo λ(nm))
Ñoä nhaïy photodiode ñöôïc tính theo cöôøng ñoä doøng quang Ip(A) treân coâng suaát böùc xaï P(W).
Ví duï 1.2: Cho photodioe SD076-14-21-011 coù data sheet nhö trang 11.
a) Tính ñoä nhaïy trung bình trong vuøng λ=400-700nm theo ñoä roïi E(Lux)
b) Thieát keá maïch chuyeån ñoåi cho ñieän aùp ngoõ ra coù ñoä nhaïy 10mV/10Lux(ñoä nhaïy10Lux)
Giaûi:
a) Ta tính ñoä nhaïy trung bình theo λTB=550nm.
Tra ñaëc tuyeán coù Rλ(λ=550nm)=Ip/Ф=0.28A/W,ta aùp duïng coâng thöùc chuyeån ñoåi W sang Lux:
1mW / cm2  6830 Lux (1.25a)
Với bức xạ ánh sáng tới đơn sắc bước sóng λ=555nm
Ee: mật độ thông lượng bức xạ(mW/cm2):
E: ñoä roïi(Lux)
Theo data sheet ta coù:
S    (0.396 / 2) 2  0.1232cm 2
Ip 0.28mA 3.45A
 
 / S 1mW / 0.1232cm 1mW / cm2
2
I 3.45A
RE  p   5nA / Lux  50nA / 10 Lux
E 6830 Lux
b) Ñeå chuyeån ñoåi töø aùnh saùng sang ñieän aùp E(Lux)->V(V) tuyeán tính,ta coù theå söû duïng sô ñoà hình
1.9a phaân cöïc photodiode ôû mode quang daãn hoaëc sô ñoà hình 1.10a phaân cöïc ôû mode raøo quang
theá doøng ngaén maïch.
+12V
 Trong hình Vd1.2a(quang daãn): p I
R2 Rm
Vi=RmxIp=Rmx(RλE.E) +12V +12V
Choïn Vi=1mVx(E.10),suy ra: D

+ -
Rm=10-3/(50.10-9)=20K TL071 0 V
p I TL071 0 V
- +
Choïn Rm=20K -12V -12V
Rm R1 Rm
HSKÑ=1+R2/R1=10 D
R2/R1=9 vaø R2//R1=Rm=20K ñeå buø

a) b)
offset do doøng phaân cöïc vaøo. Hình vd1.2
Choïn R1=22K vaø R2=200K

Choïn OPAMP FET TL071 coù Ri,Av0,CMRR cao,Vi0,Ii0 vaø Iib thaáp.
Caùc thoâng soá cô baûn cuûa TL071 nhö sau(xem data sheet):
- Toång trôû vaøo: Ri=1012Ω
- Heä soá khueách ñaïi voøng hôû: Avd=200V/mV=200,000 # 106dB
- Tæ soá neùn tin hieäu ñoàng pha: CMRR=86dB
- Ñieän aùp ngoõ vaøo leäch 0: Vi0=13mV(max)
- Doøng ñieän ngoõ vaøo leäch 0: Ii0=4nA(max)
- Doøng ñieän phaân cöïc ngoõ vaøo: Iib=20nA(max)
 Trong hình VD1.2b(raøo quang theá nguoàn doøng),ta coù:
V0=Rmx Ip=Rmx50.10-9.(E.10)
Suy ra: 10.10-3=Rmx50.10-9
Rm=10.10-3/(50.10-9)=200K
Choïn Rm=200K
 Nhaän xeùt:
- Tröôøng hôïp toái,doøng toái qua photodiode IDmax=0.9nA, aùp ngoõ ra caû hai maïch treân baèng
180μVraát beù hôn 10mV#10 Lux,neân sai soá khoâng ñaùng keå!
- Với Iio(max)=4nA,điện áp lệch ngõ ra cả hai mạch trên bằng 800μV<<10mV không ảnh
hưởng đến mạch!
- Vôùi Vi0(max)=13mV,ta tính möùc leäch ñieän aùp ngoõ ra
Maïch vd1.2a,HSKÑ=10: V0=10x13=130mV töông ñöông leäch 130Lux#13x10Lux
Maïch vd1.2b,HSKÑ=1: V0=1x13mV töông ñöông leäch 13Lux#1.3x10Lux
Do ñoù ta phaûi theâm maïch chænh offset cho maïch vd1.2a(xem phaàn 1.10.2).
Tuy nhieân,trong maïch vd1.2a,neáu ta thay Rm=200K vaø HSKÑ=1(maïch theo ñieän aùp),keát
quaû offset ngoõ ra cuõng gioáng nhö hình vd1.2b!
- Maïch phaân cöïc mode quang daãn cho ñoä nhaïy cao hôn vôùi Rm beù,seõ giaûm ñöôïc nhieãu oàn
ngoõ vaøo vaø khoâng caàn toång trôû vaøo maïch khueách ñaïi cao!
 Diode hồng ngoại(IR diode và IR photodiode)
Diode hồng ngoại được ứng dụng trong truyền vô tuyến sóng hồng ngoại bước sóng
λ>800nm.Tóm tắt các ứng dụng theo vùng bước sóng hồng ngoại như sau:
- Vùng λ=940nm: ứng dụng trong các thiết bị điều khiển từ xa dân dụng.
- Vùng λ=808nm: ứng dụng trong thiết bị y khoa,liên lạc trong không gian,truyền ánh sáng
hồng ngoại,laser hồng ngoại.
- Vùng λ=830nm: ứng dụng trong hệ thống đọc thẻ ô tô trên cao tốc.
- Vùng λ=840nm: ứng dụng trong các camera hình màu hồng ngoại chống nước
- Vùng λ=850nm: ứng dụng trong các camera hình ảnh số,giám sát,chống trộm.
- Vùng λ=870nm: ứng dụng trong các camera hình phục vụ siêu thị,giao thông.
Diode hồng ngoại có thể làm việc theo hai cách: phát-thu trực tiếp hoặc phát-thu phản xạ.
 Led hồng ngoại:
Led hồng ngoại(IR Led) là diode phát sóng hồng ngoại,nguyên lý hoạt động như led phát
ánh sáng thông thường,nhưng phát ra ánh sáng hồng ngoại.
Cách phân cực: phân cực thuận điện áp VF=1.2 – 1.4V,IF≤ 20mA.
Với phân cực dòng DC (IF=20mA):
- Độ nhạy kém,khoảng cách phát sóng thường không xa<0.2m
- Dễ bị nhiễu do nguồn sóng điện từ hoặc ánh sáng ngoài
- Ứng dụng cảm ứng nhận dạng khoảng cách bé<0.2m như công tắc rìa quang(optical
proximity switch)
Với phân cực dòng xung(Ip<1A):
- Độ nhạy và khoảng cách phát sóng tỉ lệ với biên độ dòng xung
- Khoảng cách phát sóng có thể đến 10m( 1 Led phát)
- Mã hóa bảo mật tín hiệu truyền
- Ứng dụng trong điều khiển nhận dạng từ xa(remote controller),truyền tín hiệu mã
hóa trong môi trường nhiễu ồn
Diode hồng ngoại đáp ứng tốt nhất ở tần số xung 38Khz,ngoài ra ta có thể điều chế sóng
mang 38Khz bằng tín hiệu tần số thấp để:
- Tăng dòng xung đỉnh Ip nhưng giảm dòng trung bình IDC qua led để tăng độ nhạy và
khoảng cách phát sóng
- Mã hóa dữ liệu truyền theo sóng mang
Hình 1.10c minh họa dạng sóng điều chế
Sóng mang fc=38Khz bằng tín hiệu xung T=50ms. Tc=1/fc fc=38Khz
Với sóng mang đối xứng dòng IDC=1/2 Ip.
Ip
Với tín hiệu điều chế chu kỳ nhiệm vụ 1/50, IDC= 1/2Ip
Dòng trung bình qua led hồng ngoại:
ITB=1/2Ip/50=1/100.Ip
 Tham khảo data sheet IR led IR333-A: Ip
ITB=1/100.I p
Cường độ dòng bức xạ Ie=10mW/sr@IF=10mA và
Ie=100mW/sr@IF=100mA. t1=1ms t2=49ms
Nếu ta phân cực bằng xung dòng có điều chế
như hình 1.10c Ip=100mA,ITB=1mA cho cường độ Hình 1.10c
dòng bức xạ gấp 10 lần so với phân cực DC 10mA!
T
Hình 1.10d minh họa cách điều chế mã hóa sóng
mang 38khz với chu kỳ tín hiệu điều chế T.
Mã bit 0 độ rộng xung bằng 1/4T Mức 0
1/4T
Mã bit 1 độ rộng xung bằng 3/4T
Hình 1.10e ví dụ cách truyền một từ mã 4 bit 0101
theo kiểu mã hóa trên,mỗi từ mã phân cách nhau bởi xung
đồng bộ sync. cũng điều chế độ rộng tương tự như bit 0,1.
3/4T Mức 1
Hình 1.10d
0 1 0 1 sync.
Hình 1.10e
 Photo diode hồng ngoại:
Nguyeân lyù laøm vieäc photodiode hồng ngoại cũng giống như photodiode thông thường,nhưng chỉ
đáp ứng với ánh sáng hồng ngoại.
Tham khảo data sheet photodiode hồng ngoại PD333-3B-H0-L2
- Vùng bước sóng làm việc(độ nhạy =0.5 giá trị max): 840 – 1100nm
- Vùng bước sóng nhạy nhất: 940nm
- Điện áp hở mạch(Ee=1mW/cm2,λp=940nm): 0.39V
- Dòng ngược ngắn mạch(Ee=1mW/cm2,λp=940nm): 35μA
- Dòng ngược có ánh sáng(Ee=1mW/cm2,λp=940nm,VR=5V): 35μA
- Dòng ngược tối(Ee=0mW/cm2,VR=10V): 30nA(max)
- Điện áp ngược đánh thủng(Ee=0mW/cm2,IR=100μA): 32V(min)
Ví dụ 1.3: Từ data sheet IR333-A vaø PD333-3B:
a) Tính doøng saùng qua IR photodiode khi phaân cöïc IR led Idc=10mA vôùi khoaûng caùch 10cm.
b) Suy ra doøng saùng qua photodiode khi phaân cöïc IR led vôùi Idc=10mA vaø xung doøng Ip=100mA
vôùi khoaûng caùch 3m.
c) Thieát keá maïch caûm öùng hoàng ngoaïi laøm vieäc phaûn xaï vôùi khoaûng caùch max 10cm.
d) Thieát keá maïch remote controller laøm vieäc vôùi khoaûng caùch max 3m.
Giaûi:
a) Töø data sheet IR333-A ta coù:
- IF=10mA@Ie=10mW/sr,IF=100mA@Ie=100mW/sr
- Böôùc soùng nhaïy nhaát λp=940nm
- Goùc môû truyeàn soùng: 20 ·
Töø data sheet PD333-3B ta coù:
- IL=35μA@Ee=1mW/cm2,VR=5V,λ=940nm
- Quan heä IL theo Ee laø tuyeán tính khi phaân cöïc mode quang daãn
Tröôùc tieân ta tìm hieåu veà goùc khoái ñaëc steradian(thöù nguyeân sr)laø moät thoâng soá trong ño lường
aùnh saùng.
Hình vd1.3a moâ taû steradian(sr)ñöôïc ñònh nghóa laø soá ño goùc khoái ñaëc Ω coù ñænh laø taâm maët caàu
baùn kính r,caét maët caàu thaønh choûm caàu coù dieän tích Ac vaø ñöôïc tính baèng:
Ω=Ac/r2(sr) (vd1.3.1)
r
Nhö vaäy moät khoái caàu coù soá ño Ω=4π sr
α h Ac d
Dieän tích choûm caàu ñöôïc tính baèng: α
2
Ac=2πr .(1-cosα) (vd1.3.2)
Suy ra soá ño steradian:
Ω=2π.(1-cosα) (vd1.3.3) Hình vd1.3a
Trong tröôøng hôïp khoaûng caùch h giöõa IR led vaø IR PD xa hay goùc môû 2α beù coù theå tính dieän tích
choûm caàu gaàn ñuùng baèng dieän tích hình troøn ñöôøng kính d.
Trôû laïi baøi toaùn treân,ta coù α=10 ¨,h=10cm:
Ω=2π.(1-cos10 ¨)=0.095sr
r=h/cosα=10.15cm
Ac=Ω.r2=0.095.10.15=9.8cm2
Suy ra,quang thoâng böùc xaï laø:
Ф=IexΩ (mW) (vd1.3.4)
Vaø ñoä roïi taïi khoaûng caùch 10cm laø:
Ee=Ф/Ac=(IexΩ/Ac)(mW/cm2) (vd1.3.5)
Ee=10x0.095/9.8=0.097mW/cm ≈0.1mW/cm2 2
Töø thoâng soá IL=35μA@Ee=1mW/cm2,suy ra taïi vò trí h=10cm doøng ngöôïc quaIR PD=3.5μA.
b) Theo caùc coâng thöùc treân deã daøng suy ra ñoä roïi Ee tæ leä vôùi bình phöông khoaûng caùch h2 :
Ee1.h12=Ee2.h22 (vd1.3.6)
Nhö vaäy neáu taêng khoaûng caùch töø 10cm leân 3m töông öùng 30 laàn ñoä roïi seõ giaûm 900 laàn:
Ee2=0.1/900=1.11x10-4mW/cm2
Töông öùng doøng ngöôïc qua IR PD=35x1.11x10-4μA=3.9nA
Neáu taêng doøng phaân cöïc IR led leân 100mA,ñoä roïi seõ taêng theâm 10 laàn:
Ee2=1.11x10-3mW/cm2
Töông öùng doøng ngöôïc qua IR PD=35x1.11x10-3μA=39nA
Neáu phaân cöïc IR led baèng xung doøng Ip=100mA/CKNV=10%,doøng ITB=10mA,coâng suaát tieâu thuï
IR led vaãn baèng nhö caâu a nhöng ñoä nhaïy taêng 10 laàn!
c) Hình vd1.3b giôùi thieäu maïch hoàng ngoaïi laøm
vieäc ôû khoaûng caùch gaàn coù theå truyeàn tröïc tieáp
hay phaûn xaï,öùng duïng laøm coâng taéc rìa
/caûm öùng/haønh trình hoàng ngoaïi,phaùt hieän che
chaén…IR led ñöôïc phaân cöïc DC ñeå chæ caûm öùng
gaàn,IR PD phaân cöïc mode quang daãn taêng ñoä
nhaïy,bieán trôû RV1 tuøy chænh ñoä nhaïy.Maïch so
saùnh OPAMP LM358 caáp nguoàn ñôn vaø ñaùp öùng
ngoõ ra cao. Hình vd1.3b
Khi khoâng che chaén giöõa IR led vaø IR PD,coù doøng ngöôïc qua IR PD taïo aùp treân R2 Vi+>Vi-
(ñaët baèng RV1),ngoõ ra OPAMP möùc cao baèng 5V kích LED saùng.Khi che chaén laïi,IR PD
giaûm doøng, Vi+<Vi-,ngoõ ra OPAMP möùc thaáp ≈0V,LED toái.

Phaân cöïc thuaän IR led vôùi doøng IDC=10mA,VLED=1.4V:
R1  (VCC  VLED ) / I DC  (5  1.4) / 10mA  360
Choïn: R1=330Ω
Phaân cöïc nghòch IR PD vôùi ñoä nhaïy doøng ôû khoaûng caùch max 10cm IL=3.5μA
Choïn Vi+=200mV cao hôn möùc nhieãu haøng traêm mV:
R 2  Vi  / I L  200mV / 3.5A  57.1K +Vcc
Choïn R2=56K
Choïn RV1=50K R5 8 4 R1 8 4
U2 U1
R3
Phaân cöïc thuaän LED 10mA: 7 3 7 3
555 555
R3  (5  2) / 10mA  300 6 D 6 R4
R6 R2
Choïn : R3=330Ω 2 5 1 2 5 1 IRLED
d) Hình 1.3c laø maïch taïo xung phaân cöïc C2 C1
1nF 1nF
IRLed coù daïng soùng nhö hình 1.10c.
U1 laø IC NE555 taïo xung vuoâng ñoái
xöùng taàn soá fc=38Khz.Chu kyø xung ra Hình 1.3c
ñöôïc tính baèng coâng thöùc(tham khaûo data sheet NE555 vaø muïc 1.10):
Tc=0.69(R1+R2)C1+0.69(R2+R3)C1 (vd1.3.7)
Ñeå taïo xung vuoâng ñoái xöùng choïn R1=R2=R3:
Tc=2.76R1.C1 (vd1.3.8)
Choïn R1=R2=R3=10K
C=1/(38.103x2.76x104)=0.95nF
Choïn C1=1nF
U2 laø IC NE555 taïo xung ñieàu cheá chu kyø Td=50ms,CKNV=1/10
Td=T1+T2=0.69(R5+R6).C2+0.69R6.C2
Choïn C2=47nF,T2=10ms:
R6=10-2/(0.69x47.10-9)=3.08K,choïn R6=3K3
R5+R6=40.10-3/(0.69x47.10-9)=123.3K,choïn R5=120K
Khi chaân 3 U2 möùc 1 5V trong thôøi gian 40ms,D on aùp 5V vaøo chaân 2 vaø 6 U1 laøm chaân 3 U1
möùc 0,IR led off.
Khi chaân 3 U2 möùc 0 trong thôøi gian 10ms,D off,U1 dao ñoäng bình thöôøng taïo xung vuoâng
ñoái xöùng 38Khz phaân cöïc cho IRled.
Choïn D=1N4148
Phaân cöïc IRled doøng ñænh Ip=100mA,Vcc=5V,VD=1.4V:
R4=(5-1.4)/100mA=36Ω,choïn R4=33Ω/0.5W
Thöïc teá doøng DC trung bình qua IRled chæ baèng 1/10.Ip=10mA!
Hình 1.3d laø maïch thu söû duïng IR PD333-3B.
Hình 1.3d

- Ñeå taêng cöôøng ñoä nhaïy gaáp ñoâi,ta maéc 2 IR PD song song
- IC1 khueách ñaïi tín hieäu vaøo treân R1,RV1 chænh ñoä nhaïy theo yeâu caàu
- IC2 khueách ñaïi taêng theâm bieân ñoä tín hieäu thu tröôùc khi ñöa ñeán maïch giaûi maõ
- Caùc IC ñeàu khueách ñaïi AC(gheùp AC qua tuï) ñeå loaïi thaønh phaàn DC do nhieãu,troâi
nguoàn,offset OPAMP…,vaø coù theå laøm vieäc nguoàn ñôn baèng caùch phaân cöïc ngoõ vaøo +
(chaân 3)baèng ½ Vcc.Coù theå choïn caùc OPAMP lownoise nhö CA3140,NE5532…
 Tính toaùn thieát keá:
Choïn R1=100K ñeå taêng ñoä nhaïy vaø vaãn ñuû nhoû hôn toång trôû vaøo OPAMP.
Theo caâu b,vôùi khoaûng caùch max=3m,IL=39nA:
Suy ra bieân ñoä xung ngoõ vaøo: VR1=100.103x39.10-9.2=7.8mV
C3 loïc nhieãu cao taàn >>38Khz,choïn C3≥10/(2πx2fcxR1)=209pF
Choïn C3=220pF
Taàng KÑ IC1 neân coù HSKÑ≤ 10 ñeå choáng nhieãu toát,choïn Av1=-9
Av1=-R5/(R1+R2)=-9
Choïn R2=10K,R5=9x110=990.Choïn R5=1M
Choïn C4≥10/(2πfcR2)=4.18nF.Choïn C4=4.7nF
Ngoõ ra taàng 1 coù RV1=10K ñeå chænh ñoä nhaïy maïch thu.
Giaû söû RV1 vò trí giöõa,cho bieân ñoä xung vaøo taàng 2 Vs2=-7.8mVx9/2=-35.1mV vaø ñieän trôû
töông ñöông ngoõ vaøo Ri2=RV1A//RV1B(hai phaàn cuûa bieán trôû RV1)=2.5K
Choïn HSKÑ IC2 khoaûng 100 ñeå taêng bieân ñoä ngoõ ra.
Av2=-R10/(R7+Ri2)=-150
Choïn R7=4K7,R10=100.(4K7+2.5)=1080K.Choïn R10=1M.
Bieân ñoä xung ngoõ ra IC2 V02=-35.1mVx(-150)=5.27V
Choïn C5≥10/(2πfcRV1)=4.18nF.Choïn C5=4.7nF
C6≥10/(2πfcR7)=8.9nF.Choïn C4=8.2nF
R3,R4,R8,R9 laø caùc ñieän trôû phaân cöïc Vcc/2 cho caùc ngoõ vaøo + OPAMP.
Choïn R3=R4=R8=R9=10K
Maïch caáp nguoàn 12V,qua R11,C7 loïc nguoàn caáp cho IC2 vaø R6,C1,C2 loïc nguoàn caáp cho IC1.
Hình vd1.3e minh hoïa maïch giaûi maõ/taùch soùng taïo möùc logic 1 baèng 12V ngoõ ra khi nhaän ñöôïc
chuoãi xung 38Khz.
Tín hieäu xung töø ngoõ ra khueách ñaïi thu
ñöa vaøo maïch chænh löu nhaân 2/taùch soùng ñænh
C1,C2,D1,D2,R4 laáy möùc dc baèng bieân ñoä xung
Sau ñoù qua maïch loïc R5,C3 ñöa vaøo ngoõ vaøo Vi+
OPAMP.Ngoõ vaøo Vi-OPAMP phaân cöïc möùc DC
Khoaûng 1V qua caàu phaân aùp R2,R3 laáy nguoàn
töø maïch diode zener ZD1 5V6.
OPAMP laøm vieäc nhö maïch so saùnh.
Khi chöa coù xung,ngoõ vaøo Vi+=0<Vi-=1V,V0=0V.
Khi coù xung ngoõ vaøo Vi+>Vi-=1V,V0=12V. Hình vd1.3e
Choïn thôøi haèng τ1=R4C2≥10tc=10/38000=260μs ñeå loïc phaúng xung fc.
Choïn R4=27K,suy ra C2=260μs/27K=9.6nF.Choïn C2=10nF.
Choïn C1=5C2 ñeå ñaûm baûo loïc toát.Choïn C1=47nF
Choïn thôøi haèng τ2=R5C3≈1/38000=26μs ñeå loïc thoâng thaáp caét ôû fc= 38Khz
Choïn R5=10K,suy rs C3=26μs/10K=2.6nF.Choïn C3=3.3nF
R6 haïn doøng quaù ñoä töø C3 xaû vaøo OPAMP,choïn R6 vaøi K.Choïn R6=3K9.

R1 phaân cöïc ZD1 5V6,choïn doøng Iz=1mA:
R1=(12-5.6)/1mA=6.4K.Choïn R1=6K8.
R2 vaø R3 taïo phaân aùp 1V aùp vaøo Vi-:
R3x5V6/(R2+R3)=1V
Choïn R3=10K,suy ra R2=47K.
R7 laø ñieän trôû taûi ngoõ ra tuøy thuoäc vaøo taàng sau.
1.2.3: Photo transistor:

 Nguyeân lyù laøm vieäc:
Veà caáu taïo, photo transistor gioáng nhö transistor thoâng thöôøng, chæ coù khaùc mieàn B ñöôïc kích
thích bôûi aùnh saùng ngoaøi. Khi phaân cöïc photo transistor cuõng töông töï nhö caùch phaân cöïc transistor thoâng
thöôøng, ví duï nhö hoaït ñoäng ôû cheá ñoä khueách ñaïi,tieáp xuùc B-C phaân cöïc nghòch,tieáp xuùc B-E phaân cöïc
thuaän.Maïch ñieän CE cuûa photo transistor cuõng nhö maïch CE transistor thoâng thöôøng,chæ coù ñieàu löu yù
laø khoâng caàn phaûi ñaûm baûo tieáp xuùc BE phaân cöïc thuaän(VBE =0,6V (Si)) vaø coù theå khoâng caàn phaân cöïc
BC trong moät soá tröôøng hôïp. Khi coù aùnh saùng chieáu vaøo mieàn B , phaùt sinh doøng IB töông töï nhö photo
diode , doøng IB sinh ra töø tieáp xuùc BC cuûa photo transistor.
Hình 1.11: a) Maïch phaân cöïc photo transistor

b)Maïch tieáp xuùc BC töông ñöông nhö photo diode.
Ta coù: Ir = Io+Ip
Ic = (β+1) Ir = (β+1) Io + (β+1) Ip (1.26)
β: HSKÑ doøng maïch EC

(β+1)Io = Ico ,doøng toái photo transistor
(β+1)Ip = Icp doøng Ic phuï thuoäc vaøo aùnh saùng tôùi.
Maïch töông ñöông photo transistor nhö hình 1.12:
Hình 1.12 Maïch töông ñöông photo transistor

ÔÛ f thaáp , boû qua Cb’e vaø Cb’c ta coù:
Vm = -(gm vb’e +Ip )Rm (1.27)
Vôùi: vb’e = rb’e Ip vaø gm = β/rb’e
Vm = -( β+1)Ip.Rm (1.28)
Nhö vaäy ôû f thaáp photo transistor töông ñöông nhö moät nguoàn doøng (β+1)Ip .

- Doøng roø Ico hay doøng Ic toái ôû 25oC khoaûng 10-8 ÷10-9 A tuyø thuoäc vaøo ñieän aùp treân CE vaø nhieät
ñoä. Coù theå giaûm doøng Ico baèng caùch phaân cöïc cöïc B baèng moät ñieän trôû vöøa ñuû nhoû.
- Ñaùp öùng taàn soá:
g b 'e
fc 
2 Cb 'e  Cb'c (1  g m Rm 
 ÖÙng duïng tieâu bieåu:
Coù theå öùng duïng photo transistor trong caùc maïch khueách ñaïi hoaëc giao hoaùn caùch ly tín hieäu vaø
hoaït ñoäng nhö transistor thoâng thöôøng.
Hình 1.13: Caùc maïch söû duïng photo transistor giao hoaùn
Hình 1.13 a) – Photo transistor kích tröïc tieáp rôø le
Hình 1.13 b) – Photo transistor maéc darlington vôùi 1BJT keùo rôøle
Hình 1.13 c) – Photo transistor laùi coång logoc
Hình 1.13 d) – Photo transistor kích cöïc G SCR.
Hình 1.14 a) - Photo transistor kích maïch BJT maéc BC.

Hình 1.14 b) - Photo transistor vaø OPAMP chuyeån doøng thaønh aùp
Hình 1.15: Caùc maïch photo transistor laøm vieäc tuyeán tính
Hình1.15 a) – Maïch ño thoâng löôïng(flux)
Hình 1.15 b) – Maïch KÑ CC coù phaân cöïc B
Hình 1.15 c) – Maïch KÑ CC loaïi doøng roø Ico.

Ví duï 1.4: Maïch khueách ñaïi tín hieäu quang λ=400÷700nm duøng caûm bieán photo transistor BPV11 nhö
hình 1.15d.
a) Tính phaân cöïc DC maïch ñieän
b) Tính HSKÑ v0/ic,vôùi v0 laø ñieän aùp ac ngoõ ra cöïc C vaø ic laø bieán thieân doøng photo transistor
theo cường ñoä aùnh saùng chieáu vaøo.Cho ñoä roïi max photo transistor nhaän ñöôïc
Eemax=0.01mW/cm2.
Giaûi:
Hình vd1.4
a) Tham khaûo data sheet PT BPV11(hình vd1.4) ta coù:
Ica=0.8mA@Ee=0.01mW/cm2,λ=950nm
Ta tính treân böôùc soùng trung bình λ=550nm.
Theo hình vd1.4,ñoä nhaïy theo böôùc soùng S(λ=950nm)=0.7,S(λ=550nm)=0.3
Nhö vaäy taïi λ=550nm doøng Ica ñaït ñöôïc:
Ica(λ=550nm)=0.8x0.3/0.7=0.343mA@Ee=0.01mW/cm2
Theo maïch phaân cöïc hình vd1.4,khi bò che toái Icad=50nA(max),IBmax≈IR1,Tr1 daãn maïnh ñeán
gaàn vuøng baõo hoøa(ñeå giaûm tieâu taùn naêng löôïng treân CE Tr1).Khi coù aùnh saùng max,Icamax=343μA,IB
giaûm laøm Tr1 daãn yeáu,Vout taêng.Do ñoù phaûi choïn IBQ=IR1>Icamax ñeå ñaûm baûo Tr1 daãn khi PT nhaän aùnh
saùng maïnh nhaát.
Choïn ñieàu kieän phaân cöïc tónh nhö sau:
IBQ=IR1=350μA,VCEQ=1V,VBEQ=0.6V,Vcc=5V
Tr1=2N3904 coù hFE=β≈100 ôû vuøng Ic=10mA,VCE<10V.
R1=(Vcc-VBEQ)/IBQ=(5-0.6)/350μA=12.57K.Choïn R1=12K
R2=(Vcc-VCEQ)/ICQ=(5-1)/(100x350μA)=114Ω.Choïn R2=100Ω/1/2W
b) Maïch ac thoâng soá h nhö hình vd1.4g,PT ñöôïc thay baèng nguoàn doøng ic tæ leä vôùi ñoä roïi aùnh
saùng tôùi Ee(mW/cm2). ib
v0 v0 ib  R1  +
    h fe .R2 .   ic
hfe.ib
ic ib ic hie
 R1  hie  R1 R2 v0
v0 h fe .R1.R2 -
 (vd1.4.1)
ic R1  hie
Thay caùc giaù trò vaøo: Hình vd1.4g
hie=26xhfe/ICQ(mA)=26x100/35=74.3Ω
v0 100  12000  100
  10000
ic 12000  74.3
Bieân ñoä ac ngoõ ra vôùi ic=Icamax=343μA: v0max=10000x343.10-6=3.43V
Möùc DC ngoõ ra töông öùng: V0DCmax=3.43+1=4.43V <5V neân khoâng bò meùo tín hieäu.

1.2.4:Ñeøn nhaân quang ñieän:
Ñeøn nhaân quang ñieän bao goàm moät oáng thuyû tinh chaân khoâng chöùa cathode phaùt quang, moät
anode vaø nhieàu ñieän cöïc trung gian goïi laø dynode, moãi dynode sau ñöôïc phaân cöïc aùp cao hôn so vôùi
dynode tröôùc.
Hình 1.16: Caáu taïo cô baûn ñeøn nhaân quang ñieän

Khi aùnh saùng chieáu vaøo cathode,ñieän töû phaùt ra töø cathode ñöôïc huùt ñeán dynode thöù 1. Ñaây goïi laø
phaùt xaï thöù caáp. Khi e- chuyeån ñoäng vôùi toác ñoä cao ñaäp vaøo vaät lieäu thích hôïp, vaät lieäu seõ phaùt ra moät
löôïng lôùn e- nhieàu hôn löôïng e- ñaäp vaøo noù. Do phaân cöïc caùc dynode sau cao hôn dynode tröôùc neân toác
ñoä vaø soá löôïng e- ngaøy caøng taêng cho ñeán khi e- ñeán anode.Heä soá khueâch ñaïi coù theå töø 105 ñeán 109,ñoä
nhaïy aùnh saùng coù theå töø 1A/lumen ñeán 2000A/lumen,doøng anode coù theå töø 100µA ñeán 1mA.
Do ñoä nhaïy aùnh saùng raát cao,chaúng haïn vôùi ñoä nhaïy 100A/lumen chæ caàn 10-5 lumen seõ taïo ra
moät doøng anode 1mA.Ñeøn naøy bò aûnh höôûng bôûi töø tröôøng neân beân ngoaøi phaûi coù voû boïc choáng nhieãm
töø.
1.3: Caûm bieán nhieät:
Caùc loaïi caûm bieán nhieät thoâng duïng coù theå phaân loaïi thaønh 2 daïng :
 Caûm bieán nhieät ñieän trôû: goàm nhieät trôû kim loaïi, nhieät trôû baùn daãn (thermistor) hoaït ñoäng theo
nguyeân lyù thay ñoåi ñieän trôû theo nhieät ñoä.
 Caûm bieán nhieät – ñieän aùp: goàm caëp nhieät ñieän (thermocouple),tieáp xuùc P-N, vi maïch hoaït ñoäng
theo nguyeân lyù thay ñoåi ñieän aùp theo nhieät ñoä.
1.3.1: Nhieät trôû kim loaïi:
Nhieät trôû kim loaïi coù heä soá nhieät trôû döông, caáu taïo goàm moät daây kim loaïi quaán xung quanh moät
truïc söù caùch ñieän vaø coù voû boïc baèng kim loaïi daãn nhieät toát beân ngoaøi. Kim loaïi thöôøng ñöôïc söû duïng laø
daây platin hoaëc nikel.
Hình 1.17: Caáu taïo nhieät trôû kim loaïi.

1- Nhieät trôû Platin: Taàm ño cuûa nhieät trôû platin trong khoaûng –200oC ÷650oC, ñoä phaân giaûi coù theå
ñeán 0,1oC vaø quan heä ñieän trôû / nhieät ñoä khaù tuyeán tính
(Xem data sheet file RTD-PT100 haõng Omega)

Bieåu thöùc quan heä ñieän trôû / nhieät ñoä cuûa nhieät trôû platin:
R(T) = Ro [1+AT+BT2+C(T-100)T3](T= 0oC) (1.29)
-3 o
Trong ñoù: A= 3,90802 x10 / C
B = -5,80195 x10-7/oC2
C = -4,27350 x10-12/oC4 vôùi T< 0oC vaø C= 0 khi T>0oC
Ro: ñieän trôû ôû T= 0oC
Trong thöïc teá ngöôøi ta goïi caùc loaïi ñieän trôû Pt50,Pt75,Pt100 töông öùng Ro = 50Ω, Ro=75Ω,
Ro = 100Ω,ñaët taïi nhieät ñoä T= 0oC.
Tröôøng hôïp nhieät ñoä thaáp T≤100oC, A»B, C=0:
Ta coù: R(T) = Ro[1+3,9 x10-3T] (1.30)
2-Nhieät trôû Nikel: Taàm ño nhieät trôû Nikel trong khoaûng töø –60oC÷200oC, ñoä nhaïy cao hôn so vôùi Pt.
Bieåu thöùc quan heä ñieän trôû / nhieät ñoä cuûa nhieät trôû Nikel:
R(T)=Ro [1+AT+BT2], (T= oC) (1.31)
-3 o
Trong ñoù: A=5,49167 x10 / C
B = 6,666667 x10-6/oC2
 Heä soá nhieät: Khi cho nhieät ñoä bieán thieân 1 löôïng ∆T xung quanh T ,ta coù quan heä ñieän trôû / nhieät
ñoä coù theå bieåu dieãn nhö sau:
R(T+∆T)=R(T)(1+αR x ∆T ) (1.32)
Vôùi αR laø heä soá nhieät ôû nhieät ñoä T, suy ra:
1 dR
R  (1.33)
R(T ) dT
Töø (1.29) vaø (1.30), heä soá nhieät ñieän trôû Pt vaø Ni ôû 0oC laø:
Pt : αR = 3,9 x 10-3/oC
Ni: αR = 5,49 x 10-3/oC
 Buø ñieän trôû daây daãn:
Trong haàu heát caùc tröôøng hôïp, maïch taïo doøng/ aùp ra töø caûm bieán nhieät ñieän trôû kim loaïi thöôøng laø
maïch caàu. Khi ñaët caûm bieán nhieät ñieän trôû xa maïch, caàn phaûi coù daây daãn ñuû daøi. Luùc naøy ñieän trôû cuûa
daây daãn Rf seõ tham gia vaøo thaønh phaàn cuûa nhaùnh maïch laøm caàu leänh caân baèng,vaø khi nhieät ñoä thay ñoåi
ñieän trôû cuûa daây daãn Rf cuõng thay ñoåi 1 löôïng ∆Rf coù theå so saùnh vôùi löôïng bieán thieân ∆RT cuûa caûm bieán,
gaây ra sai soá.
Xeùt maïch caàu wheastone nhö hình 1.18:
Cho R1=R3= R4=Ro
R2 = R3= Ro+∆RT
Vôùi Ro: ñieän trôû taïi 0oC
RT : ñieän trôû taïi ToC
Deã daøng tìm ñöôïc:
E RT
Vm  s (1.35)
4 R0 1  RT
2 R0
Thoâng thöôøng: 2Ro » ∆RT Hình 1.18: RT maéc treân caàu Wheastone
Suy ra:
E RT
Vm  s (1.36)
4 R0
Trong maïch buø daây, caùc daây daãn coù ñieän trôû Rf =Rfo + ∆Rf coù chieàu daøi baèng nhau vaø ñöôïc ñaët
tham gia nhö moät ñieän trôû trong caùc nhaùnh cuûa caàu.

1- Maïch buø daây 3 daây: Rc
R3 Rf
+12V
Rf
Rf
-
TL071 V0
+
R1
+ -12V
E R2
-
c)
Hình 1.19: a) – Maïch buø 3 daây daây thöù 3 noái nguoàn

b) – Maïch buø 3 daây daây thöù 3 noái ngoõ ra
c)_ Maïch khueách ñaïi caàu OPAMP söû duïng RTD 3 daây
Trong maïch buø 3 daây hình 1.19a, daây thöù 3 Rf’« Rs noäi trôû nguoàn neân seõ khoâng aûnh höôûng.
Ta coù: R1=Ro , R3=Ro ,
R2 = RC + Rfo ,R4 = R’o + Rfo , (1.37)
Choïn R1, R2, R3, R4 thoaû ñieàu kieän caàu caân baèng.
Maïch buø 3 daây coù daây thöù 3 noái vôùi ngoõ ra hình 1.19b coù R’f « toång trôû ngoõ vaøo taàng sau taïi 2
ñieåm AB neân R’f khoâng aûnh höôûng .
Ta coù: R1=R’o + Rfo , R3=Ro
R2 = RC + Rfo , R4 = Ro (1.38)
Trong maïch hình 1.19c söû duïng khueách ñaïi caàu(xem muïc 1.10) cho RTD 3daây.
Choïn R1=R2=R3=R0,Rc=R0+ΔRT,ñoaïn daây thöù 3 Rf noái ñeán ngoõ vaøo Vi- OPAMP coù toång trôû vaøo
raát lôùn neân coù theå boû qua.
Vôùi R0>> Rf,ta coù coâng thöùc(baøi taäp):
V0  RT
 (1.38b)
E 2R0
Loaïi ñöôïc aûnh höôûng Rf.
2- Maïch buø daây 02 daây :
Hình 1.20a minh hoïa maïch buø daây 02 daây.
Ta coù: R1=Ro , R3=Ro (1.39)
R2 = RC + 2Rfo , R4 = R’’o + 2Rfo
R3 Rc
Rf
+12V
Rf
-
TL071 V0
+
R1 2Rf
+ -12V
E R2
-
a) b)
Hình 1.20: Maïch buø daây 2 daây
Hình 1.20b laø maïch khueách ñaïi caàu cho RTD 2 daây.Ta noái theâm ñoaïn daây 2Rf noái tieáp vôùi R2.
Choïn R1=R2=R3=R0,Rc=R0+ΔRT,ta coù coâng thöùc(baøi taäp) nhö (1.38b).

Maïch buø daây 4 daây:
Trong maïch buø daây 4 daây hình 1.21, ta seõ xaùc ñònh ñöôïc giaù trò cuûa RC theo ñieàu kieän caân baèng
tuyø thuoäc vaøo vò trí keát noái caùc nhaùnh .
Caàu caân baèng laàn 1: keát noái A vôùi a, D vôùi f, F vôùi b ,chænh R1= R’1 ñeå caàu caân baèng ta coù:
(R’1 +Rf1).Ro = (RC +Rf2).Ro (1.40)
Caàu caân baèng laàn 2: keát noái A vôùi f, D vôùi a, F vôùi e,chænh R1 = R’’1 ñeå caàu caân baèng ta coù:
(R’’1+ Rf2).Ro = (Rc+Rf1).Ro (1.41)
Töø (1.40) vaø (1.41) suy ra :
R '  R"1
Rc  1 (1.42)
2
Rf R3 R4
Rf
+12V
I Rc
-
TL071 V0
+
Rf R1
Rf
R2 -12V
a) b)
Hình 1.21: Maïch buø daây 4 daây
Trong hình 1.21b,nguoàn doøng I bôm vaøo RTD taïo aùp IRc treân Rc.
Choïn R1=R2=R3=R0,Rc=R0+ΔRT,ta coù coâng thöùc(baøi taäp):
V0=-I.R0-I.ΔRT (1.42b)
Dieän aùp ngoõ ra coù löôïng offset –I0.R0 khi T=0!
Ñeå traùnh aûnh höôûng nhieät gaây ra bôûi doøng qua nhieät trôû kim loaïi, ngöôøi ta thöôøng phaân cöïc doøng
beù, thoâng thöôøng <10mA.
Ví duï 1.5:
Maïch khueách ñaïi xöû lyù tín hieäu hình vd1.5a vôùi ngoõ vaøo laø RTD Pt100 cho ngoõ ra V0 hay ñoåi
tuyeán tính vôùi bieán thieân ñieän trôû theo nhieät ñoä.
a) Tìm coâng thöùc quan heä giöõa V0 vaø Rx=R0+ΔR
b) Giaû söû RTD coù bieåu thöùc gaàn tuyeán tính Rx=100(1+3.9x10-3T)(Ω,˚C).Tìm quan heä V0 theo
nhieät ñoä trong taàm töø 0÷300˚C.
c) So saùnh keát quaû b) vôùi keát quaû tính theo giaù trò RTD Pt100 theo PL1.1.
Giaûi:
Hình vd1.5a
a) Hoaït ñoäng cuûa sô ñoà hình vd1.5a:
- Söû duïng RTD Pt100 3 daây

- U1C taïo nguoàn doøng I=VR/R1 coá ñònh bôm qua RTD Rx
- V1 laáy aùp treân Rx qua caàu phaân aùp ñöa vaøo ngoõ Vi+ U1A
- U1D maéc theo ñieän aùp laáy aùp treân Rf vaø R1 qua chaân 3 Rx taïo thaønh V2 ñöa vaøo ngoõ
Vi- U1A ñeå trieät aûnh höôûng cuûa Rf vaø giaûm offset ngoõ ra khi T=0˚C.
- U1A maéc theo khueách ñaïi caàu taïo aùp ngoõ ra Vout tæ leä tuyeán tính vôùi bieán thieân Rx
theo T.
Ta coù: I=VR/R1
V
V1  (2 R f  Rx  R1 )  R
R1
V
V2  ( R f  R1 )  R
R1
R6  R  V R V
Vout   (2 R f  Rx  R1 )  1  4   R  ( R f  R1 )  4  R (vd1.5.1)
R5  R6  R3  R1 R3 R1
Ñeå ñôn giaûn choïn R5=R6,ruùt goïn (vd1.5.1):
V .R  R  R V V V .R
Vout  R x  1  4   4  R  R  R f (vd1.5.2)
2 R1  R3  R3 2 2 R1
Do R1>>Rf,neân coù theå boû qua soá haïng cuoái.Ta thaáy (vd1.5.2) khoâng bò aûnh höôûng bôûi Rf.
Ñaët Rx=R0+ΔR vaø choïn R0=R1,ñôn giaûn (vd1.5.2) thaønh:
V  R 
Vout  R  1  4   R  VR (vd1.5.3)
2 R1  R3 
R1=R0=100Ω
b) Vôùi Rx=100(1+3.9x10-3T)(Ω,˚C),suy ra ΔR=0.39T(˚C)
Choïn VR=0.1V ñeå Vout(0˚C)=VR=0.1V traùnh leäch offset cao quaù do ñieän aùp caáp nguoàn
Vcc=3.3V!
Choïn R1=100Ω
R5vaø R6 choïn ñuû lôùn hôn Rx.Choïn R5=R6=2K2.
R1 haïn doøng vaø caùch ly ngoõ ra U1C vôùi Rx.Choïn R1>>R1,choïn R1=1K.
R3 vaø R4 quyeát ñònh HSKÑ ngoõ ra.Choïn HSKÑ khoaûng 40 laàn ñeå Voutmax<Vcc=3.3V.
Choïn R3≈R5//R6 ñeå buø offset doøng.Choïn R3=1K,suy ra R4=39K.
Töø (vd1.5.3),ta coù bieåu thöùc ngoõ ra:
0.1  39 
Vout   1    0.39T  0.1  0.0  0.0078T  0.1(V , C ) (vd1.5.4)
2.100  1 
Vôùi T=0,Vout=0.1V; T=300˚C,Vout=2.44V
c) Theo(vd1.5.2) ta tính Vouttt theo Rx döïa vaøo baûng PL1.1 vôùi caùc giaù trò tìm ñöôïc ôû treân:
Vout tt  0.02.Rx  1.9(V , ) (vd1.5.5)
Ta coù baûng B1.1 so saùnh giaù trò Vout vaø Vouttt nhö sau:
Baûng B1.1:
T(˚C) 0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 200 220 240 260 280 300
R(Ω) 100 107.8 115.54 123.24 130.89 138.5 146.06 153.57 161.05 168.47 175.84 183.17 190.5 197.7 204.9 212
Vout(V) 0.1 0.256 0.412 0.568 0.724 0.880 1.036 1.192 1.348 1.504 1.660 1.816 1.972 2.128 2.284 2.440
Vouttt(V) 0.1 0.256 0.411 0.565 0.718 0.870 1.021 1.171 1.321 1.469 1.617 1.763 1.909 2.054 2.198 2.341
ε=(Vout-Vouttt)
*100/Vouttt 0 0.08 0.29 0.57 0.86 1.15 1.45 1.76 2.04 2.35 2.67 2.98 3.29 3.6 3.93 4.25
Ta thaáy sai soá töông ñoái ε khi söû duïng coâng thöùc tuyeán tính gaàn ñuùng (1.30) so vôùi giaù trò thöïc Rx
töø baûng tra PL1.1 toái ña 1.15% ôû taàm T=0÷100˚C vaø leân tôùi 4.25% ôû taàm 300˚C!
Ta seõ söû duïng phöông aùn tuyeán tính hoùa ñaëc tuyeán RTD Pt100 seõ phaân tích ôû muïc sau.
1.3.2: Nhieät trôû baùn daãn: (Thermistor)
Nhieät trôû baùn daãn coù heä soá nhieät cao khoaûng 10 laàn so vôùi nhieät trôû kim loaïi. Tuy nhieân ñaëc tính
cuûa nhieät trôû baùn daãn phi tuyeán neân ngöôøi ta thöôøng söû duïng noù trong caùc öùng duïng oån ñònh phaân cöïc
theo nhieät ñoä, hoaëc chæ söû duïng ño nhieät ñoä trong moät taàm heïp.
Caáu taïo nhieät trôû baùn daãn goàm caùc hôïp kim baùn daãn nhö MgO, MgAl2O4 ,Mn2O3, Fe3O4,CO2O3,
NiO, ZnTiO4. Nhieät trôû baùn daãn coù heä soá nhieät aâm (NTC), hoaït ñoäng theo nguyeân lyù taêng haït daãn khi
nhieät ñoä taêng neân ñieän trôû giaûm. Taàm laøm vieäc cuûa nhieät trôû baùn daãn töø 1÷300oC .
Hình 1.22 minh hoaï caùc daïng voû ngoaøi thöôøng gaëp cuûa nhieät trôû baùn daãn.
Hình 1.22: a) Daïng ñóa b) Daïng haït ñaäu c) Daïng oáng truï
Bieåu thöùc quan heä ñieän trôû/ nhieät ñoä cuûa ñieän trôû baùn daãn:
  1 1 
RT  R0 exp  B   (1.43)
  T T0 
Trong ñoù: Ro ñieän trôû ôû nhieät ñoä To(oK),RT ñieän trôû ôû nhieät ñoä T
B heä soá phuï thuoäc vaøo nhieät ñoä thöôøng coù giaù trò töø 3000-5000oK
Heä soá nhieät:
R  B / T 2 (1.44)
Ta coù theå vieát laïi(1.43) theo phöông trình Steinhart–Hart :
1 1 1  RT 
  ln   (1.44a)
T T0 B  R0 
(1.44a) theå hieän quan heä tuyeán tính giöõa 1/T vaø lnRT thöôøng duøng ñeå bieåu dieãn ñaëc tuyeán cuûa
thermistor theo nhieät ñoä.
(Xem data sheet thermistor trong file NTC-TTC3)
 Tuyeán tính hoaù ñaëc tính phi tuyeán cuûa nhieät trôû:
Phaàn naøy trình baøy caùc phöông phaùp ñôn giaûn vaø thoâng duïng ñeå tuyeán tính hoaù caùc ñaëc tính phi
tuyeán cuûa nhieät trôû nhö nhieät trôû baùn daãn , nhieät trôû Nikel. Tuy nhieân vaãn coù theå aùp duïng ñeå tuyeán tính
hoaù caùc ñaëc tính phi tuyeán cuûa caùc caûm bieán ñieän trôû khaùc.
Nguyeân taéc chung ñeå tuyeán tính hoaù laø maéc theâm moät ñieän trôû Rl, goïi laø ñieän trôû tuyeán tính hoùa
song song hoaëc noái tieáp vôùi caûm bieán. Choïn Ti laø ñieåm tuyeán tính sao cho trong taàm ño ñaõ xaùc ñònh töø
T1 ñeán T2, ñaëc tính ñaït ñöôïc laø tuyeán tính nhaát. Thoâng thöôøng ñieåm choïn Ti laø ñieåm uoán cuûa ñaëc tuyeán
ban ñaàu. Goïi Vm laø ñieän aùp ngoõ ra maïch chuyeån ñoåi sang ñieän aùp, yeâu caàu tuyeán tính thoaû ñieàu kieän:
 d 2Vm 
 dT 2  0 (1.45)
  T T
i
Töø (1.45) ta xaùc ñònh ñöôïc giaù trò Rl.

1- Ñieän trôû Rl maéc song song:
 d 2 R(T ) 
Do ñieän aùp treân R(T) tæ leä vôùi R(T) neân ta thay (1.45) baèng caùch tính  2  0
 dT  T Ti
R R (T )
Ta coù: R(T )  1 c
R1  Rc (T )

Hình 1.23: Tuyeán tính hoùa ñieän trôû Ni 50Ω ôû 25oC
 d 2 R(T ) 
Cho:  2  0
 dT  T T i
2
2 R'c (Ti )
Suy ra: Rl   Rc (Ti ) (1.46)
R"c (Ti )
Vôùi (dRc/dT)=R’c vaø (d2Rc/dT2)=R”c
Tröôøng hôïp nhieät trôû kim loaïi:
Rc(T) = Rco (1+AT+BT2)
( A  2 BTi ) 2
Rl  Rco  Rc (Ti ) (1.47)
B
Tröôøng hôïp Thermistor:
  1 1 
Rc (T )  Rco exp  B  
  T T0 
B  2Ti
Rl  Rc (Ti ) (1.48)
B  2Ti
Xeùt ñaëc tuyeán nhö hình 1.24:
R R (T )
ÔÛ T1 : R(T1 )  1 c 1 (1.49)
R1  Rc (T1 )
R R (T )
ÔÛ T2: R(T2 )  1 c 2 (1.50)
R1  Rc (T2 )
Choïn TM=(T1+T2)/2
R R (T ) R(T1 )  R(T2 )
R(TM )  1 c M  (1.51)
R1  Rc (TM ) 2
R (T )R (T )  Rc (T2 )  2 Rc (T1 ) Rc (T2 )
Suy ra: Rl  c M c 1 (1.52)
Rc (T1 )  Rc (T2 )  2 Rc (TM )
2- Tuyeán tính hoaù baèng Rl maéc noái tieáp:
Rc (T )
Ta coù: Vm  Es Hình 1.24: Nguyeân taéc tuyeán tính hoùa 3 ñieåm nhieät ñoä.
R1  Rc (T )

 d 2Vm 
 dT 2  0
  T Ti
2
2 R'c (Ti )
Rl   Rc (Ti ) (1.53)
R"c (Ti )
Moät phöông phaùp tuyeán tính hoaù baèng caùch maéc ñieän trôû
noái tieáp coù theå aùp duïng cho nhieät trôû kim loaïi nhö sau:
Caûm bieán ño nhieät coù bieåu thöùc:
Rc(T) = Rco(1+AcT+BcT2)
Caûm bieán tuyeán tính hoaù coù bieåu thöùc: Hình 1.25 Rl maéc noái tieáp
2
Rs(T) = Rso(1+AsT+BsT )
Ñieän trôû toång:
R(T) = Rco+Rso+(RcoAC +RsoAS)T+(RcoBc+ RsoBs)T2 (1.54)
R(T) tuyeán tính thoaû ñieàu kieän:
RcoBc = - RsoBs
Thoâng thöôøng ngöôøi ta söû duïng Pt maéc noái tieáp vôùi Ni ñeå tuyeán tính hoaù.
Ví duï 1.6: Cho thermistor maõ soá TTC3A102X39D coù caùc thoâng soá: Rc(T=25˚C)=1K,B(T=25/85)=3935.
a) Vieát laïi phöông trình haøm muõ Rc(T)
b) Laäp baûng tính caùc giaù trò Rc(T) trong taàm töø 20÷40˚C moãi böôùc taêng 2˚C
c) Tuyeán tính hoùa Rc(T) theo phöông phaùp maéc ñieän trôû song song
d) Tuyeán tính hoùa Rc(T) theo phöông phaùp maéc ñieän trôû noái tieáp.
e) Tuyến tính hóa Rc(T) theo phương pháp 3 điểm.
Giaûi:
 1 1  
a) Theo (1.34): RC (T )  1000 exp 3935   (, K )
  T 298  
b) Baûng giaù trò Rc(T) theo T:
Baûng B1.2:
T(˚C) 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40
T(˚K) 293 295 297 299 301 303 305 307 309 311 313
Rc(T)(Ω) 1252.7 1144 1045.5 956.8 876.68 804.21 738.56 679.02 624.96 575.82 531.1
c) Choïn Ti=30˚C,theo (1.48) giaù trò ñieän trôû tuyeán tính hoùa song song ñöôïc tính:
3935  303
Rl  804.21  589.57 (vd1.6.1)
3935  303
Ta coù baûng B1.3 so saùnh sai soá giöõa R(T)=Rc(T)//Rl vaø Rtt(T) ñöôïc tuyeán tính hoùa töø hai ñieåm
T=20˚C vaø T=40˚C qua phöông trình tuyeán tính hoùa:
Rtt(T)=-6.075T+522.4 (Ω,˚C) (vd1.6.2)
Sai soá töông ñoái ε=0.11% cao nhaát ôû vuøng 36˚C
Baûng B1.3:
T(˚C) 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40
T(˚K) 293 295 297 299 301 303 305 307 309 311 313
Rc(T)(Ω) 1252.7 1144 1045.5 956.8 876.68 804.21 738.56 679.02 624.96 575.82 531.1
R(T)(Ω) 400.9 389 376.98 364.79 352.51 340.18 327.85 315.57 303.37 291.31 279.4
Rtt(T)(Ω) 400.9 388.8 376.6 364.45 352.3 340.15 328 315.85 303.7 291.55 279.4
ε=(Rtt-R)*100/R 0 -0.07 -0.1 -0.09 -0.06 -0.01 0.05 0.09 0.11 0.08 0

d) Chọn Ti=30˚C,áp dụng(1.53) tính Rl tuyến tính hóa nối tiếp,ta cuõng coù coâng thöùc tính Rl nhö
(1.48): Rl=589.57Ω
Ta coù baûng B1.4 so saùnh sai soá giöõa Vm(T)/Es=Rc(T)/( Rl+Rc(T)) vaø Vmtt(T) ñöôïc tuyeán tính
hoùa töø hai ñieåm T=20˚C vaø T=40˚C qua phöông trình tuyeán tính hoùa:
Vmtt(T)/Es=-0.01T+0.886 (Ω,˚C) (vd1.6.3)
Sai soá töông ñoái cuõng gioáng nhö baûng B1.3.
Baûng B1.4:
T(˚C) 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40
T(˚K) 293 295 297 299 301 303 305 307 309 311 313
Rc(T)(Ω) 1252.7 1144 1045.5 956.8 876.68 804.21 738.56 679.02 624.96 575.82 531.1
V1=Vm/Es(V) 0.68 0.66 0.6394 0.6187 0.5979 0.577 0.5561 0.5353 0.5146 0.4941 0.4739
V2=Vmtt/Es(V) 0.68 0.659 0.6388 0.6182 0.5976 0.577 0.5563 0.5357 0.5151 0.4945 0.4739
ε=(V2-V1) *100/V1 0 -0.07 -0.1 -0.09 -0.06 -0.01 0.05 0.09 0.11 0.08 0
e) Tröôøng hôïp tuyeán tính hoùa 3 ñieåm maéc Rl song song Rc(T),aùp duïng (1.52) tính Rl:
Choïn TM=30˚C,T1=20˚C,T2=40˚C,tính ñöôïc Rl=592.42Ω.
Ta coù baûng B1.5 so saùnh sai soá giöõa R(T)=Rc(T)//Rl vaø Rtt(T) ñöôïc tuyeán tính hoùa töø hai ñieåm
T=20˚C vaø T=40˚C qua phöông trình tuyeán tính hoùa:
Rtt(T)=-6.109T+524.4 (Ω,˚C) (vd1.6.4)
Sai soá töông ñoái thaáp nhaát ôû vuøng TM=30˚C
Baûng B1.5:
T(˚C) 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40
T(˚K) 293 295 297 299 301 303 305 307 309 311 313
Rc(T)(Ω) 1252.7 1144 1045.5 956.8 876.68 804.21 738.56 679.02 624.96 575.82 531.1
R(T)(Ω) 402.21 390.3 378.14 365.88 353.52 341.13 328.73 316.38 304.13 292 280.04
Rtt(T)(Ω) 402.21 390 377.78 365.56 353.34 341.13 328.91 316.69 304.47 292.26 280.04
ε=(Rtt-R)*100/R 0 -0.07 -0.1 -0.09 -0.05 0 0.05 0.1 0.11 0.09 0
Trong thöïc teá,tuøy vaøo yeâu caàu thieát keá maïch vaø xaùc ñònh caáp chính xaùc cuûa taàm ño,ta seõ choïn
phöông phaùp tuyeán tính hoùa noái tieáp hay song song, ñieåm uoán vaø ñieåm tuyeán tính.
 Tuyeán tính hoùa baèng phöông phaùp löôïng töû hoùa: Vm(V)
Phöông phaùp tuyeán tính hoùa ôû treân ñöôïc aùp duïng V0
ñeå taïo ra ñieän aùp hoaëc doøng ñieän coù quan heä tæ leä tuyeán tính V1
vôùi ñaïi löôïng caàn ño,thích hôïp vôùi xöû lyù analog,vì ta chæ caàn V2
bieát 2 giaù trò seõ deã daøng suy ra caùc giaù trò coøn laïi theo quan
heä tuyeán tính.Maïch xöû lyù tín hieäu tieáp sau ñoù chæ laø maïch
khueách ñaïi.
Tuyeán tính hoùa baèng phöông phaùp löôïng töû hoùa raát VN-1
thích hôïp cho caùc quan heä phi tuyeán vaø xöû lyù soá.
T(°C)
Giaû söû ta coù haøm quan heä Vm(T) nhö hình 1.25a laø 0 T1 T2 TN-1
haøm phi tuyeán. Hình 1.25a: Löôïng töû hoùa Vm(T)

Ta chia truïc T thaønh N giaù trò rôøi rac töø 0÷TN-1,töông öùng seõ coù N giaù trò rôøi raïc V0÷VN-1.
Neáu N ñuû lôùn vaø caùc ñoaïn rôøi raïc baèng nhau,luùc ñoù ñaëc tuyeán Vm xem nhö chia thaønh caùc
ñoaïn thaúng raát beù coù Vm tæ leä tuyeán tính vôùi T.Töø ñoù ta coù theå chuyeån giaù trò Vm qua ADC thaønh giaù trò
soá töông öùng. ADC n bit phaûi thoûa ñieàu kieän 2n ≥ N.Nhö vaäy N caøng lôùn pheùp chuyeån ñoåi caøng chính
xaùc.Löu yù laø baûn thaân pheùp löôïng töû hoùa coù sai soá laø ±1/2LSB.Trong tröôøng hôïp ñaëc tuyeán phi tuyeán
hoaëc cho sai soá cao trong vuøng naøo ñoù,ta coù theå chia ñaëc tuyeán thaønh nhieàu vuøng tuyeán tính coù ñoä doác

khaùc nhau,nhö trong hình 1.25a ta phaân thaønh 3 vuøng tuyeán tính coù ñoä doác khaùc nhau.Ñoä doác cuûa töøng
vuøng seõ theå hieän qua heä soá chuyeån ñoåi AD baèng phaàn cöùng hoaëc phaàn meàm!
Neáu ñoä phaân giaûi ADC khaù lôùn vaø chaáp nhaän sai soá cho pheùp,ta coù theå thieát laäp baûng tra aùnh xaï
quan heä giöõa giaù trò soá ngoõ ra ADC vaø giaù trò ñaïi löôïng ño,ghi giaù trò baûng vaøo boä nhôù vaø duøng VXL ñeå
truy xuaát baûng töông öùng.
Ví duï 1.7: Töø baûng B1.2 vd1.6,choïn soá bit toái thieåu cuûa ADC vaø xaây döïng baûng tra töông öùng giaù trò
nhieät ñoä theo giaù trò soá ôû ngoõ ra ADC. Vref Voffset
Giaûi:
Hình vd1.7 laø sô ñoà maïch chuyeån ñoåi AD cho
In+
ngoõ ra Dout tæ leä vôùi ñieän aùp vaøo IxRc. I=1mA ADC Dout
Rc
Ñeå ñôn giaûn ta choïn nguoàn doøng I=1mA bôm vaøo
In-
thermistor Rc.Nhö vaäy giaù trò Rc(T) trong baûng B1.2 chính
laø giaù trò ñieän aùp Vin ngoõ vaøo ADC(mV) Hình vd1.7
Baûng B1.2:
Töø baûng B1.2,Vinmax=1252.7mV öùng vôùi T=20˚C.Vinmin=531.1mV öùng vôùi T=40˚C.

Ñoä phaân giaûi beù nhaát taïi 38±40˚C laø : 1LSB=575.82-531.1=44.72mV.
Do ñoù choïn Vref ≥ Vinmax.Choïn Vref=1.3V,choïn Voffset=531.1mV ñeå chuyeån Dout=0 öùng
vôùi Vin=531.1mV taïi T=40˚C.
Soá böôùc chuyeån ñoåi AD tính theo Vref vaø ñoä phaân giaûi: M≥Vref/1LSB=1300/44.72mV=29
Suy ra phaûi choïn soá bit ADC n=5.Ta coù 25=32>soá böôùc löôïng töû hoùa N=11 neân thoûa yeâu caàu.
Ta coù coâng thöùc chuyeån ñoåi AD:
V
Dout  refn (Vin  Voffset ) (vd1.7.1)
2
Dout  40.63Vin (mV )
Ñoä phaân giaûi 1LSB=40.63mV
Baûng 1.6:
N 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
Vin(V) 531.1 571.7 612.36 652.99 693.62 734.25 774.88 815.51 856.14 896.77 937.4 978.03 1018.7 1059.3 1099.9 1140.6 1181.2 1221.8 1262.4
Dout 00000 00001 00010 00011 00100 00101 00110 00111 01000 01001 01010 01011 01100 01101 01110 01111 10000 10001 10010
T(˚C) 40 38 36 34 34 32 30 30 28 28 26 26 24 24 24 22 22 20 20
Baûng B1.6 ñöôïc thieát laäp theo Vin vôùi moãi böôùc taêng 1LSB vaø giaù trò Dout töông öùng.Giaù trò T
ñöôïc gaùn döïa vaøo Baûng B1.2 sao cho sai soá beù nhaát!Töø baûng B1.6 deã daøng xaây döïng baûng tra T(˚C)
theo giaù trò Dout.
1.3.3: Caûm bieán nhieät diode vaø transistor:
Diode hoaëc BJT noái Bvaø C laøm vieäc nhö diode, khi phaân cöïc thuaän coù moät doøng ñieän coá ñònh I,
ñieän aùp phaân cöïc thuaän v treân diode laø haøøm thay ñoåi theo nhieät ñoä.

Hình 1.26 : Caûm bieán nhieät tieáp xuùc P- N
a) Diode b) BJT maéc noái tieáp nhö diode c) Caëp BJT vi sai maéc nhö diode
Bieåu thöùc doøng ñieän thuaän qua diode:

  qv  
I  I 0 exp   1 (1.55)
  KT  
Do I>>I0 neân:
 qv 
I  I 0 exp  (1.56)
 KT 
  qv 
Trong ñoù: I 0  CT m exp  (1.57)
 KT 
laø doøng ñieän ngöôïc
vΦ = 1,12 V ñoái vôùi Si
m=3
C haèng soá phuï thuoäc vaøo hình daïng tieáp xuùc
q= 1,6x10-19C
k haèng soá Boltzman
T: oK
Bieåu dieãn sang ñieän aùp:
KT KT KT
v  v  ln I  m ln T  ln C (1.58)
q q q
Haèng soá C vaø I coù theå loaïi tröø neáu ta bieát ñöôïc ñieän aùp v1 taïi nhieät ñoä T1 töø ñoù:
T  T KT T
v  v1  v 1    m ln (1.59)
T1  T 1  q T1
Töø (1.59),ta xaùc ñònh ñoä nhaïy veà nhieät:

dv 1 KT  T
 (v1  v )  m 1  ln  (1.60)
dT T1 q  T1 
Vieát döôùi daïng haøm theo v:
dv K 1
 m  (v  v ) (1.61)
dT q T
Trong vuøng nhieät ñoä laøm vieäc cuûa baùn daãn –50oC ÷+150oC coù theå boû qua soá haïng thöù 2ù,tìm ñöôïc:
dv
 2mV /  C (1.62)
dT
Ñeå loaïi tröø aûnh höôûng theo nhieät ñoä cuûa doøng nghòch Io , ta maéc maïch nhö hình 1.26c ta coù:
qv KT I1
I1  I 0 exp 1  v1  ln
KT q I0
qv KT I 2
I 2  I 0 exp 2  v2  ln
KT q I0
Ñieän aùp vi sai ngoõ ra:
KT I1 KT
vd  v1  v2  ln  ln n (1.63)
q I2 q
Vôùi n heä soá nhaân caùc nguoàn doøng
Thay caùc giaù trò vaøo:
vd  86,56  T ln n; (vd : V , T : K ) (1.64)

Giaû söû choïn n=2 → vd= 59,73 T.
Ñieän aùp vi sai ra tuyeán tính vôùi nhieät ñoä
 Caùc caûm bieán nhieät söû duïng vi maïch:
1- Vi maïch caûm bieán nhieät nguoàn doøng AD590:
Vi maïch AD590 laø nguoàn doøng caûm bieán nhieät, tuyeán tính. Maïch nguyeân lyù ñôn giaûn A090
nhö hình 1.27a.
Doøng qua nhaùnh Q3Q2 vaø Q4Q1 laø IT/2, ñieän aùp BE Q1:
KT  IT 
VBE1  ln  
q  2 I 0 
Hình 1.27: a) Maïch nguyeân lyù AD590

b) ÖÙng duïng cô baûn nguoàn doøng AD590
Töông töï doøng IT/2 qua Q3Q2 . Trong thöïc teá Q2 laø 8 transistor maéc song song, caùc BJT naøy
gioáng loaïi Q1 neân doøng qua moãi BJT laø IT/16. Ñieän aùp BE moãi BJT:
KT  I T 
VBE 2  ln  
q  16 I 0 
Töø ñoù ñieän aùp vi sai ngoõ ra:
KT
VBE1  VBE 2  ln 8
q
RI T
Vaø: VBE1  VBE 2 
2
2 KT
Suy ra: IT  ln 8
R q
Neáu choïn: R= 358 Ω:
IT
 1A /  K (1.65)
T
Ôû hình 1.27b, doøng IT ñöôïc chuyeån thaønh aùp:
Vd = IT x Ra hay Vd = T x Ra (T=oK, V = µV, R= Ω )
2- Vi maïch caûm bieán nhieät taïo aùp LM 335:
Vi maïch LM335 laø caûm bieán nhieät tuyeán tính laøm vieäc nhö moät diode zener.Maïch nguyeân lyù
cô baûn vi maïch LM335 nhö hình 1.28a,doøng qua Q1 vaø Q10 baèng nhau.Thöïc teá Q10 goàm 10 BJT maéc
song song, caùc BJT gioáng nhö Q1. Töø ñoù ñieän aùp BE treân Q1vaø moãi BJT trong Q10 laø:
KT
Vbe  ln 10
q
Vbe ( V )  200T
Ñieän ∆Vbe aùp treân R taïo doøng haèng qua nhaùnh R2,R,R1; suy ra:

Hình 1.28: a) – Maïch nguyeân lyù LM335
b) – Kyù hieäu vaø phaân cöïc LM335
VT = (R1+R2+R)Δ Vbe/R
VT(mV) = 10T (T:oK) (1.66)
Boä khueách ñaïi A oån ñònh doøng collector qua doøng Q1 vaø Q10 thoâng qua hoài tieáp töø aùp cöïc B.
 Vi maïch LM35: hoaït ñoäng töông töï nhö vi maïch LM335,nhöng cho ñieän aùp ngoõ ra tæ leä vôùi ˚C:
VT(mV) = 10T (T:oC) (1.66b)
 Tham khảo vi mạch DS18B20 cảm biến nhiệt độ ngõ ra tín hiệu số.
Phaàn naøy trình baøy toùm taét caáu hình,hoaït ñoäng vaø giaûi thuaät truy xuaát caûm bieán nhieät vi maïch
DS18B20 cuûa haõng Dallas.Chi tieát vaø caùc hình veõ tham khaûo trong data sheet cuûa vi maïch DS18B20.
DS18B20 là vi mạch cảm biến đo nhiệt độ có dạng vỏ thông dụng 3 chân(TO-92),ngõ ra
truyền data nối tiếp 1 dây giá trị nhiệt độ với độ phân giải đến 0.0625ºC.
Tóm tắt chức năng của DS18B20 như sau:
 Giao tiếp 1 dây truyền data
 Mỗi vi mạch có mã định danh duy nhất 64 bit onchip
 Có thể kết nối nhiều vi mạch trên cùng 1 đường dây,phân biệt nhờ mã định danh
64 bit của mỗi vi mạch
 Không cần mắc thêm linh kiện ngoài
 Cấp nguồn từ 3 đến 5.5V
 Có thể cấp nguồn ngoài qua điện trở kéo lên nguồn,hoặc cấp nguồn trực tiếp từ
đường data(parasite power)
 Tầm đo từ -55 đến +125ºC,cấp chính xác đến 0.5ºC
 Độ phân giải giá trị nhiệt độ lập trình được từ 9 đến 12 bit
 Cảnh báo quá/dưới nhiệt độ đặt trước lập trình được
 Cấp nguồn:
DS18B20 có 2 kiểu cấp nguồn:
 Cấp nguồn qua đường data,không cần nguồn ngoài(Hình 4 data sheet)
 Cấp nguồn ngoài qua điện trở kéo lên
 Mã định danh 64 bit chứa trong ROM(hình 6)
 Byte thấp 28H chung cho họ vi mạch
 Sáu byte ứng với 48 bit tiếp theo là mã ROM mỗi vi mạch riêng biệt
 Byte cao nhất CRC(Cyclic Redundancy Check) chứa kết quả tính toán 56 bit
đầu theo một công thức cho trước để đảm bảo chính xác trong quá trình truyền
data(tương tự như checksum)
 Bộ nhớ(Hình 7)
 Thanh ghi nhiệt độ: có 2 byte chỉ giá trị nhiệt độ đo được.Tùy theo khai báo cấu
hình,độ phân giải data có thể từ 9 đến 12 bit(xem hình 2 và bảng 1)
- 9 bit: chỉ từ bit 11 đến bit 3 có nghĩa
- 12 bit: từ bit 11 đến bit 0 có nghĩa
 Thanh ghi cấu hình: có 1 byte để cài đặt độ phân giải(số bit) cho thanh ghi nhiệt
độ(xem hình 8 và bảng 2)
 Thanh ghi cảnh báo nhiệt: có 02 byte TL và TH,TL đặt giá trị nhiệt độ thấp,TH
đặt giá trị nhiệt độ cao
 Thanh ghi CRC: chứa kết quả tính toán các bit trong bộ nhớ scratchpad(tương
tự như byte CRG trong bộ nhớ ROM code)
 Các lệnh ROM:
 Search ROM[F0H]: dò tìm xác định các vi mạch cảm biến kết nối trên bus
 Read ROM[33H]: đọc nội dung ROM
 Match ROM[55H]: chọn vi mạch cảm biến cần giao tiếp trên bus
 Skip ROM[CCH]: bỏ qua truy xuất ROM(sử dụng khi chỉ có 1 cảm biến kết nối )
 Alarm Search[ECH]: dò tìm vi mạch cảm biến nào phát cảnh báo nhiệt
Xem giải thích các lệnh này trong data sheet
 Các lệnh chức năng:
 Convert T[44H]: yêu cầu cảm biến chuyển đổi để cập nhật giá trị nhiệt độ trong
thanh ghi nhiệt độ.Thời gian chuyển đổi tùy vào độ phân giải(xem bảng 2),tối đa
là 750ms với 12 bit.Để theo dõi thời gian chuyển đổi,sau khi phát lện này,MCU
phát lệnh đọc và chờ đáp ứng từ cảm biến,mức 0 là cảm biến còn đang chuyển
đổi,mức 1 là cảm biến đã chuyển đổi xong.
 Write scratchpad[4EH]:cho phép master ghi vào bộ nhớ scratchpad 03 byte tiếp
theo,byte đầu tiên là TH cảnh báo quá nhiệt,tiếp đến là byte TL cảnh báo dưới
nhiệt,sau cùng là byte cấu hình cài đặt độ phân giải.Các byte được ghi LSB
truyền trước.Master phải ghi hết 03 byte trước khi phát lệnh reset.
 Read scratchpad[BEH]: cho phép master đọc bộ nhớ scratchpad,cảm biến xuất
LSB của byte 0 trước và truyền tối đa 9 byte đến byte 8(CRC).Master có thể kết
thúc lệnh đọc bất kỳ thời điểm nào bằng cách xuất lệnh reset.
 Copy scratchpad[48H]: copy 03 byte TH,TL,cấu hình vào bộ nhớ EEPROM(khi
mới cấp nguồn EEPROM sẽ ghi ra bộ nhớ scratchpad 03 byte này)
 Recall E2[B8H]: gọi lại 03 byte TH,TL,cấu hình từ EEPROM nạp vào scratchpad.
 Read Power supply[B4H]:master phát lệnh này và sau đó là lệnh đọc để xác
định kết nối cứng cảm biến là nguồn ngoài hay nguồn từ đường data.
Xem chi tiết các lệnh chức năng trong data sheet.
 Truy xuất DS18B20:
Để truy xuất DS18B20,ta cần thực hiện 3 chuỗi lệnh:
 Khởi động hay reset
 Lệnh ROM
 Lệnh chức năng

Xem hình 11 và 12 mô tả chi tiết lưu đồ giải thuật truy xuất DS18B20 và data
sheet AN162 hướng dẫn chi tiết giải thuật search ROM.
 Giản đồ định thì:
 Định thì lệnh reset(hình 13):từ giản đồ định thì lệnh reset ta đưa ra giải thuật
lệnh reset như sau:
Chọn một đơn vị delay=15μs
- MCU xuất DQ=0
- Delay 15X33=495μs>tmin reset=480μs
- Trả lại bus DQ=1
- Delay 15X5=75μs>twait presence=60μs
- Đọc DQ
- Delay 15X28=420μs: 420+75> tpresencemin=480μs
- Return DQ=0:CB yes,DQ=1: CB no
 Định thì khe thời gian ghi(hình 14): khe thời gian ghi mô tả lệnh ghi từng bit cho
DS18B20,từ giản đồ định thì ta đưa ra giải thuật lệnh ghi bit như sau:
- MCU xuất DQ=0
- NOP delay start slot >1μs
- MCU xuất write bit ra DQ
- Delay 15X5=75μs > time slot min=60μs
- DQ=1
- Return
 Lưu ý: MCU ghi LSB trước
 Định thì khe thời gian đọc(hình 14)khe thời gian đọc mô tả lệnh đọc từng bit cho
DS18B20,từ giản đồ định thì ta đưa ra giải thuật đọc bit như sau:
- MCU xuất DQ=0
- NOP delay start slot >1μs
- Trả lại bus DQ=1
- Delay 15X1=15μs thời gian chờ đọc data
- Đọc DQ
- Delay 15X4=60μs: 60+15>time slot min=60μs
- Return
 Lưu ý: MCU đọc LSB trước
Ví dụ 1.8: Từ sơ đồ giao tiếp hình vd1.8,viết chương trình đọc giá trị nhiệt độ từ cảm biến
DS18B20 hiển thị ra LCD ký tự 16X2 dòng.
+5V
VDD R
3 4K7
DS18B20
1 2
GND DQ
P3.3
Hình vd1.8: Sô ñoà giao tieáp DS18B20 vôùi MCU8031

Giaûi:
- Khôûi ñoäng chöông trình phaùt thoâng ñieäp MESG1 (kieåm tra caûm bieán) ra LCD
- Goïi chöông trình con RESET_P taïo xung rest caûm bieán vaø kieåm tra keát noái,neáu khoâng coù
keát noái traû veà côø C=1 vaø phaùt thoâng ñieäp MESG2(khoâng coù keát noái) ra LCD,quay veà khôûi
ñoäng kieåm tra laïi keát noái caûm bieán
- Neáu C=0,phaùt thoâng ñieäp MESG3(coù keát noái),goïi chöông trình con RESET_P xuaát xung
reset vaø xuaát caùc leänh SKIP ROM(#0CCH),GHI SRCATCHPAD(#4EH) 03 byte: caûnh
baùo nhieät ñoä cao(TEMP_H=#100),caûnh baùo nhieät ñoä thaáp(TEMP_L=#20),caáu hình ADC
9 bit(CONFIG=#1FH).
- Goïi RESET_P vaø xuaát leänh CONVERT(#44H) chuyeån ñoåi AD
- Goïi chöông trình con READ_BIT chôø ñaùp öùng traû veà C=1
- Goïi RESET_P vaø xuaát leänh ÑOÏC SCRATCHPAD(#0BEH)
- Goïi READ_BYTE laàn löôït ñoïc byte thaáp vaø byte cao nhieät ñoä ño ñöôïc vaø goïi RESET_P
keát thuùc ñoïc scratchpad
 Löu yù: baét ñaàu moät leänh môùi truy xuaát caûm bieán laø phaûi xuaát xung reset caûm bieán qua
chöông trình con RESET_P.
- Chuyeån giaù trò nhieät ñoä ñoïc ñöôïc sang maõ ASCII xuaát ra LCD qua chöông trình con
DISP_CHAR cuøng vôùi thoâng ñieäp MESG4(Nhieät ñoä ño ñöôïc:).
- Trong ví duï naøy coù söû duïng chöông trình giao tieáp LCD 16X2 kyù töï,sinh vieân töï tìm hieåu
theâm.
;-------------------------------------------------------
RS BIT P3.0
RW BIT P3.1
E BIT P3.2
DQ BIT P3.3
DBUS EQU P1
COUNT EQU 32
CONVERT EQU 44H
SKIP_ROM EQU 0CCH
WRITE_SCR EQU 4EH
READ_SCR EQU 0BEH
TEMP_H EQU 100
TEMP_L EQU 20
CONFIG EQU 1FH
ORG 0
JMP MAIN
ORG 0030H
MAIN: MOV SP,#5FH
CALL INIT
BATDAU: MOV DPTR,#MESG1
CLR A
PUSH ACC
DISP_MSG1: MOVC A,@A+DPTR
JZ WAIT_CB
CALL WAIT
SETB RS
CALL OUT
POP ACC
INC A
JMP DISP_MSG
WAIT_CB: MOV A,#0C0H ;mã xuống đầu dòng 2
CALL WAIT ;chờ cờ BF=0
CLR RS ;truy xuất lệnh
CALL OUT ;ghi ra LCD
;--------------------------------------------------------------------------------------------
CALL RESET_P ;tạo xung reset CB
JNC CONNECT ;C=0 có kết nối CB
;--------------------------------------------------------------------------------------------
MOV DPTR,#MESG2 ;CB=1 phát thông điệp không kết nối
CLR A
PUSH ACC
JZ AGAIN1
CALL WAIT
SETB RS
CALL OUT
POP ACC
INC A
JMP DISP_MSG2
;-----------------------------------------------------------------------------------------
AGAIN1: CALL DELAY_1S
CALL DELAY_1S
MOV A,#01H ;mã xóa LCD
MOV A,#80H ;mã chuyển con trỏ về đầu dòng 1
JMP BATDAU ;trở về xuất ký tự đầu tiên
;-------------------------------------------------------------------------------------------
CONNECT: MOV DPTR,#MESG3 ;CB=0 phát thông điệp có kết nối
CLR A
PUSH ACC
JZ AGAIN2
CALL WAIT
SETB RS
CALL OUT
POP ACC
INC A
JMP DISP_MSG3
;---------------------------------------------------------------------------------------------
AGAIN2: CALL DELAY_1S
CALL RESET_P
MOV A,#SKIP_ROM ;xuất lệnh skip rom
CALL WRITE_BYTE
MOV A,#WRITE_SCR ;xuất lệnh ghi scratchpad
CALL WRITE_BYTE
MOV A,#TEMP_H ;ghi byte TH
CALL WRITE_BYTE
MOV A,#TEMP_L ;ghi byte TL
CALL WRITE_BYTE
MOV A,#CONFIG ;ghi byte cấu hình 9 bit
CALL WRITE_BYTE
REPEAT: CALL RESET_P ;xuất lệnh reset
MOV A,#CONVERT ;xuất lệnh convert T
CALL WRITE_BYTE
WAIT_CONV: CALL READ_BIT ;chờ chuyển đổi xong
JNC WAIT_CONV
CALL RESET_P ;xuất lệnh reset
MOV A,#READ_SCR ;xuất lệnh đọc scratchpad
CALL WRITE_BYTE
CALL READ_BYTE ;đọc byte thấp nhiệt độ
MOV R2,A ;cất byte thấp nhiệt độ vào R2
CALL READ_BYTE ;đọc byte cao nhiệt đô
MOV R3,A ;cất byte cao nhiệt độ vào R3
CALL RESET_P ;kết thúc đọc
CALL DISP_CHAR ;chuyển đổi data nhiệt đô sang mã ký tự xuất ra LCD
;-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
MOV A,#80H ;mã chuyển con trỏ về đầu dòng 1
;------------------------------------------------------------------------------------------------------------
MOV DPTR,#MESG4 ;phát thông điệp nhiệt độ hiện tại
CLR A
PUSH ACC
DISP_MSG4: MOVC A,@A+DPTR ;xuất thông điệp ra LCD
JZ AGAIN3 ;kết thúc nếu là mã Null
CALL WAIT
SETB RS
CALL OUT
POP ACC
INC A
JMP DISP_MSG4
AGAIN3: MOV A,#0C0H ;mã xuống đầu dòng 2
MOV R0,#30H ;R0 trỏ địa chỉ đầu vùng nhớ mã ký tựchỉ nhiệt độ
MOV R1,#6 ;có 6 byte
XUAT: MOV A,@R0
CALL WAIT
SETB RS ;truy xuất data
CALL OUT ;xuất ký tự
INC R0 ;tăng con trỏ bộ nhớ
DJNZ R1,XUAT ;xuất cho đủ 6 ký tự
MOV A,#0DFH ;xuất ký hiệu độ
CALL WAIT
MOV A,#’C’ ;xuất ký tự C
CALL WAIT
JMP REPEAT ;quay lại đọc nhiệt độ
;------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
INIT: MOV A,#38H ;function set LCD kết nối 8 bit,2 dòng,5X8 dots
MOV A,#0EH ;mã display on,con trỏ on không chớp
MOV A,#06H ;Entry mode set con trỏ dịch phải,địa chỉ DDRAM
;tăng,display không dịch khi ghi ký tự
RET
;--------------------------------------------------------------------------------------------------------
OUT: MOV DBUS,A ;chuyển lệnh/data ra ngõ dataLCD
CLR RW ; truy xuất ghi
SETB E ; cho phép truy xuất
CLR E
RET
;-----------------------------------------------------------------------------------------------------------
WAIT: CLR RS ;truy xuất lệnh
SETB RW ;đọc lệnh
SETB DBUS.7 ;DBUS.7 là input
SETB E ;cho phép truy xuất LCD
CLR E
JB DBUS.7,WAIT;chờ cờ BF=DB7=0
RET
;-------------------------------------------------------------------------------------------------------------
;RESET_P tạo xung reset cho DS18B20 và chờ đáp ứng từ DS18B20
;Input: R6 đếm số lần delay 15μs qua sub. DELAY15
;Trả về C=0 có CB,C=1 không có CB
;------------------------------------------------------------------------------------------------------------
RESET_P: CLR DQ ;start reset
LAP1: MOV R6,#33 ;Treset 15X33=495μs
CALL DELAY15
DJNZ R6,LAP1
SETB DQ ;trả DQ=1
LAP2: MOV R6,#5 ;Twait 15X5=75μs
CALL DELAY15
DJNZ R6,LAP2
MOV C,DQ ;đọc trạng thái CB
LAP3: MOV R6,#28 ; Twait 15X28=420μs kết thúc reset
CALL DELAY15
DJNZ R6,LAP3
RET
;------------------------------------------------------------------------------------------------
;READ_BIT đọc bit từ DS18B20
;Input: R6 đếm số lần delay 15μs qua sub. DELAY15
;Output: C=bit đọc
;--------------------------------------------------------------------------------------------------
READ_BIT: CLR DQ ;start time slot
NOP ;Twait >1μs
SETB DQ ;trả DQ=1
CALL DELAY15 ;chờ 15μs
MOV C,DQ ;đọc bit vào C
MOV R6,#4 ;delay 15X4=60μs kết thúc time slot
LAP4: CALL DELAY15
DJNZ R6,LAP4
RET
;---------------------------------------------------------------------------------------------------
;READ_BYTE đọc byte data từ DS18B20
;Sử dụng sub. READ_BIT
;Input: R5 đếm số lần dịch bit
;Output: A chứa byte data đọc được
;-----------------------------------------------------------------------------------------------------
READ_BYTE: MOV R5,#8 ;R5 đếm số lần dịch bit
LOOP_RD: CALL READ_BIT ;đọc bit qua C
RRC A ;quay phải nạp C vào Acc.7 LSB trước
DJNZ R5,LOOP_RD ;đếm dịch đủ 8 lần
RET
;------------------------------------------------------------------------------------------------
;WRITE_BIT ghi bit ra DS18B20
;Input: R6 đếm số lần delay 15μs qua sub. DELAY15,C=bit ghi
;--------------------------------------------------------------------------------------------------
WRITE_BIT: CLR DQ ;start time slot
NOP ;Twait >1μs
MOV DQ,C ;ghi bit ra DQ
MOV R6,#4 ; delay 15X4=60μs kết thúc time slot
LAP4: CALL DELAY15
DJNZ R6,LAP4
SETB DQ ;trả DQ=1
RET
;---------------------------------------------------------------------------------------------------
;WRITE_BYTE ghi byte data ra DS18B20
;Sử dụng sub. WRITE_BIT
;Input: R5 đếm số lần dịch bit, A chứa byte data cần ghi
;-----------------------------------------------------------------------------------------------------
WRITE_BYTE: MOV R5,#8 ;R5 đếm số lần dịch bit
LOOP_WR: RRC A ;xuất bit ghi ra C LSB trước
CALL WRITE_BIT ;ghi bit qua C
DJNZ R5,LOOP_RD ;đếm dịch đủ 8 lần
RET
;--------------------------------------------------------------------------------------------------------
;DELAY15 tạo thời gian delay 15μs tính cả thời gian thực thi lệnh CALL DELAY15 và RET
;Input: R7 đếm số lần tạo delay
;----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
DELAY15: MOV R7,#5
DJNZ R7,$
RET
;---------------------------------------------------------------------------------------------------------------
;DISP_CHAR chuyển mã nhị phân giá trị đo nhiệt độ từ R3 và R2 sang mã ký tự ghi ra LCD
;Inputs: R3,R2 chứa mã nhị phân nhiệt độ
;Outputs: các ô nhớ 30H đến 35H chứa mã ký tự hiển thị nhiệt độ ra LCD
;----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
DISP_CHAR: MOV 31H,R2 ;chuyển byte thấp nhiệt độ ra 31H
MOV 32H,R3 ;chuyển byte cao nhiệt độ ra 32H
MOV A,R3 ;chuyển byte cao nhiệt độ qua A
JNB ACC.7,POS ;xét dấu nhiệt độ
MOV A,R2 ;nhiệt độ âm lấy lại giá trị bù 2,nạp byte thấp vào A
CPL A ;bù 1 A
MOV 31H,A ;cất byte thấp bù 1 vào 31H
MOV A,R3 ;nạp byte cao vào A
CPL A ;bù 1 A
MOV 32H,A ;cất byte cao bù 1 vào 32H
MOV A,31H ;nạp byte thấp bù 1 vào A
ADD A,#40H ;cộng 1 cho bit 3 do chọn độ phân giải 9 bit
MOV 31H,A ;cất byte thấp bù 2 vào 31H
MOV A,32H ;nạp byte cao bù 1 vào A
ADDC A,#0 ;cộng bit tràn từ kết quả cộng 1 byte thấp bù 1
MOV 32H,A ;cất byte cao bù 2 vào 32H
MOV 30H,#’-‘ ;30H chứa ký tự dấu -
JMP COMB
POS: MOV 30H,#’+’ ;dấu nhiệt độ dương,30H chứa ký tự dấu +
COMB: MOV A,31H ;nạp byte thấp nhiệt độ vào A
MOV R0,#32H ;R0 trỏ địa chỉ byte cao nhiệt độ
XCHD A,@R0 ;hoán vị 4 bit thấp
SWAP A ;đảo bit A bit dấu=0 và 6bit thấp phần nguyên nhiệt độ
MOV 31H,A ;cất phần nguyên nhiệt độ vào 31H
MOV A,@R0 ;lấy lại phần thập phân nhiệt độ
JB ACC.3,FRACT ;bit 3=1 nhiệt độ phần thập phân =0.5
MOV 35H,#’0’ ;bit 3=0 gán 35H ký tự chỉ phần thập phân=0
JMP GET_CHR
FRACT: MOV 35H,#’5’ ;bit 3=1 gán 35H ký tự chỉ phần thập phân=5
GET_CHR: MOV A,31H ;lấy phần nguyên nhiệt độ
MOV B,#10 ;chuyển BCD
DIV AB ;B chứa số dư đầu tiên hàng đơn vị
XCH A,B ;hoán vị số dư sang A
ADD A,#30H ;chuyển số bcd đơn vị sang mã ký tư
MOV 33H,A ;cất vào 33H
MOV B,#10 ;tìm BCD hàng chục
XCH A,B
DIV AB ;B chứa số BCD hàng chục
XCH A,B
ADD A,#30H ;chuyển số bcd hàng chục sang mã ký tự
MOV 32H,A ;cất vào ô nhớ 32H
MOV B,#10 ;tìm số bcd hàng trăm
XCH A,B
DIV AB ;B chứa số bcd hàng trăm
XCH A,B
ADD A,#30H ;chuyển số bcd hàng tram sang mã ký tự
MOV 31H,A ;cất vào ô nhớ 31H
MOV 34H,#’.’ ;34H cất mã ký tự dấu thập phân
RET
;----------------------------------------------------------------------------------------
;DELAY_1S tạo thời gian trễ 1s
;Sử dụng 3 ô nhớ RAM nội 2DH,2EH,2FH
;------------------------------------------------------------------------------------------
DELAY_1S: MOV 2DH,#20
VONG1: MOV 2EH,#200
VONG2: MOV 2FH,#250
DJNZ 2FH,$
DJNZ 2EH,VONG2
DJNZ 2DH,VONG1
RET
;------------------------------------------------------------------------------------
MESG1 DB ‘ Kiem tra CB’,00H
MESG2 DB ‘ Khong ket noi’,00H
MESG3 DB ‘ Co ket noi’,00H
MESG4 DB ‘ Nhiet do do duoc:’,00H
END
1.3.4: Caëp nhieät ñieän( Thermocouple):

Caëp nhieät ñieän goàm 2 kim loaïi daãn ñieän A vaø B tieáp xuùc ôû hai ñaàu, moãi ñaàu tieáp xuùc ñaët ôû 2
nhieät ñoä khaùc nhau T1 vaø T2 seõ sinh ra moät söùc ñieän ñoäng EABT2T1 phuï thuoäc vaøo tính chaát 2 vaät daãn AB
vaø nhieät ñoä hai ñaàu tieáp xuùc. Thoâng thöôøng 1 ñaàu tieáp xuùc ñöôïc giöõ ôû nhieät ñoä coá ñònh T1= Tref goïi laø
ñaàu nguoäi; moät ñaàu tieáp xuùc ñaët trong moâi tröôøng caàn xaùc ñònh nhieät ñoä T2= TC . Söùc ñieän ñoäng sinh ra
seõ tyû leä vôùi nhieät ñoä TC.
Caëp nhieät ñieän thöôøng ñöôïc öùng duïng trong caùc tröôøng hôïp:
- Ño taàm nhieät ñoä cao (ñeán 1800oC).
- Moâi tröôøng ño coâng nghieäp, nhieàu chaán ñoäng buïi baëm, noùi chung caàn loaïi caûm bieán coù caáu taïo
beàn chaéc.
- Khoâng bò aûnh höôûng doøng nhieät do doøng phaân cöïc.
Hình 1.29: Caáu taïo cô baûn caëp nhieät ñieän

Caùc loaïi caëp nhieät ñieän:
 Loaïi E: Chromel/ Constantan
 Loaïi J: Fer/Constantan

 Loaïi T: Ñoàng /Constantan
 Loaïi K: Chromel/Al
 Loaïi R: Platin – Rhodium (13%)/ Platin
 Loaïi S: Platin – Rhodium (10%)/ Platin
 Loaïi B: Platin – Rhodium (30%)/Platin – Rhodium (6%)
Noùi chung ñaëc tính söùc ñieän ñoäng theo nhieät ñoä cuûa caùc loaïi caëp nhieät ñieän ñeàu phi tuyeán .
Hình 1.30 minh hoïa ñaëc tuyeán caùc loaïi caëp nhieät ñieän.
Hình 1.30: Bieán thieân söùc ñieän ñoäng caùc loaïi caëp nhieät ñieän.
Ñeå xaùc ñònh quan heä söùc ñieän ñoäng/ nhieät ñoä ta coù 2 caùch:
+ Caùch 1: tra baûng soá lieäu söùc ñieän ñoäng /to
+ Caùch 2: bieåu dieãn quan heä söùc ñieän ñoäng/ to theo ña thöùc daïng:
i 8
E   aiT i (E:μV,T:0C) (1.67)
i 0
Gía trò ai ñöôïc xaùc ñònh thoâng qua baûng tra ôû Phuï luïc chöông 1 theo töøng loaïi thermocouple.
 Caùc hieäu öùng nhieät ñieän:
Hình 1.31: Caùc hieäu öùng nhieät ñieän

a) Hieäu öùng Peltier b) Ñònh luaät maïch kín
c) Hieäu öùng Thomson d) Hieäu öùng Seebeck
1. Hieäu öùng Peltier:

Xem hình 1.31a, taïi vò trí tieáp xuùc cuûa hai kim loaïi khaùc nhau A vaø B ñaët trong vuøng nhieät ñoä T,
seõ phaùt ra moät hieäu ñieän theá goïi laø söùc ñieän ñoäng Peltier
VM-VN=PTA/B (1.68)
o Ñònh luaät maïch kín:Trong moät maïch kín goàm caùc kim loaïi khaùc nhau tieáp xuùc taïo ra, toång
caùc söùc ñieän ñoäng Peltier baèng 0.
o Treân hình 1.31b ta coù:
PTA/B +PTB/C +PTC/D + PTD/A =0 (1.69)
Phöông trình treân coù theå vieát laïi:
PTA/B +PTB/C +PTC/D = - PTD/A
Hay PTA/B +PTB/C +PTC/D = PTA/D
PTA/D = - PTD/A (1.69a)

2. Hieäâu öùng Thomson:
Giöõa 2 ñieåm M vaø N coù nhieät ñoä khaùc nhau trong 1 vaät daãn ñoàng chaát A , seõ phaùt ra moät söùc
ñieän ñoäng phuï thuoäc vaøo tính chaát vaät daãn vaø nhieät ñoä TM, TN.
TM
TM TN
EA   hAdT (1.70)
TN
(1.70) goïi laø söùc ñieän ñoäng Thomson, hA laø heä soá Thomson cuûa vaät daãn vaø laø haøm theo to.
- Neáu treân toaøn boä vaät daãn ñoàng chaát coù cuøng nhieät ñoä thì söùc ñieän ñoäng Thomson baèng 0.
3. Hieäu öùng Seebeck:
Trong maïch kín goàm hai vaät daãn khaùc loaïi AB coù 2 tieáp xuùc ñaët ôû 2 nhieät ñoä khaùc nhau T1 vaø
T2, seõ taïo thaønh moät caëp nhieät ñieän .
TT
Caëp nhieät ñieän naøy taïo ra 1 söùc ñieän ñoäng Seebeck E AB 2 1 bao goàm caû söùc ñieän ñoäng Peltier vaø
Thomson.
Söùc ñieän ñoäng giöõa a vaø b:
T2
eab   hA dT
T1
Söùc ñieän ñoäng giöõa b vaø c:

ebc  PAT/2 B
Söùc ñieän ñoäng giöõa c vaø d:
T1
ecd   hB dT
T2
Söùc ñieän ñoäng giöõa d vaø a:

eda  PBT1/ A
Söùc ñieän ñoäng Seebeck ñöôïc tính nhö sau:
T2
T2T1 T2 T1
E A/ B P A/ B P
A/ B   (hA  hB )dT (1.71)
T1
 Maïch ño ñieän aùp sinh ra töø therocouple:

Trong thöïc teá, caëp nhieät ñieän goàm 2 daây kim loaïi khaùc nhau, moät ñaàu haøn noái laïi goïi laø ñaàu
noùng vaø 1 ñaàu ñeå hôû goïi laø ñaàu nguoäi.
Taïi ñaàu nguoäi phaûi giöõ nhieät ñoä Tref coá ñònh.Kyù hieäu +/- bieåu dieãn cöïc tính söùc ñieän ñoäng sinh
ra khi ñaàu noùng ñöôïc ñaët vaøo moâi tröôøng nhieät ñoä TC .

Hình 1.32: Caáu taïo thöïc teá caëp nhieät ñieän
Sô ñoà maïch ño caëp nhieät ñieän thöôøng maéc nhö hình 1.33:
Hình 1.33 : Maïch ño caëp nhieät ñieän

Caëp nhieät ñieän AB coù ñaàu noùng ñaët trong vuøng nhieät ñoä Tc , ñaàu nguoäi taïi vuøng nhieät ñoä Tref .
M1 vaø M2 laø caùc ñoaïn daây daãn noái vuøng nhieät ñoä Tref ñeán Ta1 vaø töø Ta1 ñeán Ta2 taïi vò trí maïch ño. M3 laø
maïch vaøo cuûa maïch ño.
Bieåu thöùc söùc ñieän ñoäng e sinh ra nhö sau:
Tref Ta1 Ta2 Ta3
Tc Tref Ta1 Ta2 T
eP A/ B   h dT  P
B B / M1   hM1 dT  P M1 / M 2   hM 2 dT  P
M2 / M3   hM 3 dT  PMa32/ M 2
Tc Tref Ta1 Ta2
Ta1 Tref Tc
Ta1 Tref
  hM 2 dT  P M 2 / M1   hM1 dT  P M1 / A   hAdT
Ta2 Ta1 Tref
Ñôn giaûn caùc soá haïng ta ñöôïc:

Tref
Tc Tref TT
eP A/ B P A/ B   (hB  hA )dT  E Ac/ Bref (1.72)
Tc
Hay noùi caùch khaùc, söùc ñieän ñoäng Seebeck sinh ra treân 2 ñieåm cuûa ñaàu nguoäi nhieät ñoä Tref vôùi
ñaàu noùng ñaët trong vuøng nhieät ñoä caàn ño Tc.
Ñeå tuyeán tính hoaù ñaëc tuyeán caëp nhieät ñieän trong töøng vuøng nhieät ñoä, quan heä söùc ñieän ñoäng
hay ñieän aùp theo nhieät ñoä ñöôïc ñôn giaûn thaønh bieåu thöùc sau:
Ec   s (Tc  Tref ) (T:0C) (1.73)
αs: heä soá Seebeck phuï thuoäc vaøo töøng vuøng nhieät ñoä.
ÔÛ taàm nhieät ñoä thaáp (300oC) heä soá Seebeck cuûa caùc loaïi Thermocouple ñöôïc cho theo baûng (1.1):
Baûng 1.1: Heä soá Seebeck caùc loaïi caëp nhieät ñieän(T<300oC)
Loaïi αS (µv/oC)
J 52,3
K 51,2(40,2)
E 61,4
T 40,2(47,5)
S,R 5,76
 Baûng 1.2 toùm taét taàm nhieät ñoä söû duïng cuûa caùc loaïi caëp nhieät ñieän.

 Caùc baûng tra söùc ñieän ñoäng theo nhieät ñoä cuûa caùc loaïi thermocouple trong Phuï luïc chöông 1.
 Ñöôøng daãn tham khaûo chi tieát baûng tra NIST (National Institute of Standards and Technology):
https://srdata.nist.gov/its90/main/
Baûng 1.2: Taàm nhieät ñoä söû duïng cuûa caùc loaïi caëp nhieät ñieän:
Loaïi Taàm to(oC) E(mV) Caáp chính xaùc
Cu/ Contantan- T -270÷370 -6,258÷19,027 ±2% töø –100oC ÷-40oC

(ñ/kính d= 1,63mm) ±0,8% - 40oC ÷100oC
±0,75% 100oC ÷300oC
Fe/ Contantan - J -210÷800 -8,096÷45,498 ±3% töø 0oC÷400oC
(d=3,25mm)
±0,75% 400oC ÷800oC
Cr/Al- K -270÷1250 -5,345÷50,633 ±3% töø 0oC ÷400oC
(d= 3,25mm) ±0,75% 400oC ÷1250oC
Cr/ Contantan- E -270÷870 -9,835÷66,473 ±3% töø 0oC ÷400oC
(d=3,25mm) ±0,75% 400oC ÷870oC
Pt-Rh (10%)/Pt- S -50÷1500 -0,236÷15,576 ±2,5 töø 0oC ÷600oC
(d=0,51mm)
±0,4% 600oC ÷1500oC
Pt-Rh(13%)/Pt- R -50÷1500 -0,226÷17,445 ±1,4% töø 0oC ÷538oC

(d=0,51mm) ±0,25% 538oC ÷1500oC
Pt-Rh (30%)/ Pt-Rh(6%) 0÷1700 0÷12,426 ±0,5% töø 870oC ÷1700oC
(d=0,51 mm) B
Ñöôøng kính daây daãn caëp nhieät ñieän caøng to nhieät ñoä cöïc ñaïi ño ñöôïc caøng cao.
 Nhieät ñoä chuaån Tref ôû ñaàu nguoäi:
1- Tref =0 : ñaây laø nhieät ñoä chuaån ñeå ño caùc giaù trò söùc ñieän ñoäng töông öùng vôùi nhieät ñoä cho trong
caùc baûng tra.
2- Tref coá ñònh ≠0: aùp duïng nguyeân lyù xeáp choàng nhieät ñoä:
TT T 0
E  E Ac/ Bref  E Aref/ B (1.74)
Ví duï: Caëp nhieät ñieän Pt- Rh (10%)/Pt coù söùc ñieän ñoäng phaùt ra 2,80 mV öùng vôùi ñaàu nguoäi ñaët
taïi nhieät ñoä Tref =26oC , töø baûng tra E26oC0=0,15 mV.
Do ñoù ETc 0o=2,95 mV öùng vôùi Tc = 368oC.
3- Tref thay ñoåi nhieät ñoä theo moâi tröôøng chung quanh:

Hình 1.34: Maïch buø ñaàu nguoäi taïo ra V (Ta )  E TAa/0B C
Khi nhieät ñoä ñaàu nguoäi Ta= Tref thay ñoåi ta phaûi coù maïch buø ñaàu nguoäi ñeå ñaûm baûo oån ñònh
nhieät ñoä ñaàu nguoäi, cuï theå laø taïo moät nhieät ñoä chuaån Tref taïi ñaàu nguoäi xenm nhö baèng 0oC
Ta coù: E TAc/0B  E TAc/TBa  E ATa/0B


Trong ñoù caëp nhieät ñieän taïo E TAc/TBa ,coøn maïch buø nhieät ñaàu nguoäi taïo ra ñieän aùp V (Ta )  E TAa/0B C .
Maïch buø ñaàu nguoäi coù theå söû duïng daây buø nhieät hoaëc maïch caûm bieán nhieät coù heä soá nhieät gaàn
baèng heä soá nhieät cuûa caëp nhieät ñieän.
Hình 1.35 minh hoaï maïch buø nhieät ñaàu nguoäi söû duïng caûm bieán LM335.
Hình 1.35: Maïch buø to ñaàu nguoäi söû duïng LM335

Ta coù: V1  V2  E ATx/0B  E TAx/TBa  E ATa/0B
R2
V1  E TAx/TBa  VT
R1  R2 a
Vôùi VTa = (273+Ta) x10-2 V laø ñieän aùp sinh ra treân caûm bieán LM335 ñaët ôû nhieät ñoä Ta.
V2= K Eref ñieän aùp chænh 0 taïo 0V ôû ngoõ ra khi Tx=0oC
R2
Ta ñöôïc : E TAa/ 0B  (273  Ta ).10 2  KEref
R1  R2
Khi Ta=0oC: E TAa/ 0B  0
R2
Suy ra:  273.10 2  KEref  0 (1.75)
R1  R2
R2
Töø ñoù : E TAa/ 0B   Ta .10 2 (V) (1.76)
R1  R2
R2
Choïn: .10 2   s
R1  R2
Heä soá Seebeek cuûa caëp nhieät ñieän seõ buø ñöôïc nhieät ñoä ñaàu nguoäi, bieåu thöùc cuoái cuøng coù daïng:
V1  V2   s (Tx  Ta )   sTa   sTx (1.77)
Caùc ví duï sau ñöôïc tham khaûo töø taøi lieäu Thermocouple Application cuûa haõng TI(xem data sheet
file thermocouple-app-ti).
Ví duï 1.9: Phaân tích vaø tính ñaùp öùng ñieän aùp ngoõ ra theo T maïch ñieän hình vd1.9
Giaûi:
- Thermocouple loaïi K heä soá seebeck=40.7μV
- Maïch buø nhieät ñaàu nguoäi Tref goàm D1,R1,R2,R3.R1 phaân cöïc D1 töø nguoàn Vref=4.096V.
R2,R3 taïo phaân aùp baèng αs=40.7μV/˚C.
Ta coù heä soá nhieät cuûa Diode αD=-2mV/˚C.Nhieät ñoä ñaàu nguoäi Tref seõ cho ñieän aùp treân R3 :
VR3=R3.(VD0+αDTref)/(R2+R3) (vd1.9.1)
≈0.0201VD0+40.3Tref(μV,˚C). (vd1.9.2)
VD0: ñieän aùp thuaän treân D1 taïi 0˚C.
Suy ra ñieän aùp toång treân R6:
VR6=-αs(Tx-Tref)+VR3=-αsTx+0.0201VD0 (vd1.9.3)
Do R3<<R2 vaø R3<<R6 neân ngoõ vaøo maïch khueách
ñaïi ñaûo U1 xem nhö töông ñöông Vi=VR6 vaø Ri=R3.
Heä soá khueách ñaïi maïch Av=-RG/(R3+R5)=-246
Maïch chænh zero goàm phaân aùp R4 vaø VR P töø Vref
ñeå loaïi tröø ñieän aùp offset 0.0201VD0 cho V0=0 khi T=0˚C.
Cuoái cuøng ta coù bieåu thöùc ñieän aùp ngoõ ra:
V0=-αsTx.Av=10.Tx(mV,˚C) (vd1.9.4)
Ví duï 1.10: Phaân tích vaø tìm V0(T) trong hình vd1.10. Hình vd1.9
Giaûi:
Hình vd1.10
Trong hình vd1.10:
- Söû duïng thermocouple loaïi K coù αs=40μV/˚C noái ñeán Vi- U1:
Vi-=-αs(Tx-Tref)+R3.Vref/(R2+R3 (vd1.10.1)
- RTD Pt100 laøm caûm bieán buø nhieät ñaàu nguoäi Tref noái ñeán Vi+ U1:
Vi+=Rc.Vref/(Rc+R1)=(R0+ΔR).Vref/[Rc+R1] (vd1.10.2)
Do Rc(T=0)=R2=100,R3=R1=97.6K,Rc<<R1,ΔR=0.39Tref,suy ra:
0.39 10Tref
Vi  Vi   Vi     S (TX  Tref )   S TX ( V ,C ) (vd1.10.2)
97600
- INA128 laø maïch khueách ñaïi duïng cuï(IA: xem muïc 1.10) coù HSKÑ:
Av=1+50000/RG(Ω)=100 (vd1.10.3)
Suy ra ñieän aùp ngoõ ra:
V0=100x40Tx=4Tx (mV,˚C) (vd1.10.4)
- R4,C1 loïc nhieãu ngoõ ra
Trong 2 ví duï treân,ta xem heä soá seebeck αs laø haèng soá trong taàm nhieät ñoä can ño.Thöïc teá heä soá
seebeck seõ thay ñoåi tuøy thuoäc vaøo taàm nhieät ñoä,caàn löu yù ñaëc tuyeán söùc ñieän ñoäng ngoõ ra theo
nhieät ñoä laø phi tuyeán! Do ñoù,muoán ño nhieät ñoä treân taàm roäng phaûi tuyeán tính hoùa töøng ñoaïn ñaëc
tuyeán nhö ñaõ trình baøy ôû phaàn treân.Ví duï sau ñaây trình baøy caùch ño nhieät ñoä treân taàm roäng söû
duïng ADC ñoä phaân giaûi cao vaø phaàn meàm tính toaùn nhieät ñoä vaø buø nhieät ñaàu nguoäi.

Ví duï 1.11: Thieát keá maïch ño nhieät ñoä töø 0÷1200˚C söû duïng thermocouple.
Giaûi: Vôùi taàm nhieät ñoä treân thermocouple loaïi K thích hôïp.Ta söû duïng caûm bieán LM35 buø nhieät ñaàu
nguoäi.Hình vd1.11 minh hoïa sô ñoà phaàn cöùng.
0.47 ADS1115
+ 10K
AIN0
0.47
Tx E 10K
- AIN1
ADDR
0.47 +5 SCL MCU
+5
VDD SDA
V0 10K
LM35 AIN2
0.47
GND AIN3
Hình vd1.11
Toùm taét caáu hình ADC ADS1115(xem data sheet ADS1115):
- Ñoä phaân giaûi 16 bit
- Choïn keânh AIN: 4 keâng single end hay 2 keânh vi sai
- Giao tieáp I2C vôùi MCU: SCL,SDA
Theo baûng tra NIST cho thermocouple,ta coù coâng thöùc E(T) trong taàm T=0÷1270˚C:
i 9

E   aiT i  b0  exp b1  (T  b2 ) 2  (mV,˚C) (vd1.11.1)
i 0
a0= -0.176004136860E-01 a4= 0.318409457190E-09 a8= 0.971511471520E-22 b0= 0.118597600000E+00
a1= 0.389212049750E-01 a5= -0.560728448890E-12 a9= -0.121047212750E-25 b1=-0.118343200000E-03
a2= 0.185587700320E-04 a6= 0.560750590590E-15 b2= 0.126968600000E+03
a3= -0.994575928740E-07 a7= -0.320207200030E-18
Töø baûng tra ôû phuï luïc chöông 1,ta coù theå bieåu dieãn quan heä haøm T theo söùc ñieän ñoäng E treân 2 ñaàu
thermocouple vôùi ñaàu nguoäi Tref=0˚C.
i 8
T   ai E i (˚C,V) (vd1.11.2)
i0
Tìm ñöôïc baûng caùc heä soá ai theo baûng vd1.11(sai soá max ±0.7˚C):
Baûng vd1.11:
YÙ töôûng giaûi thuaät tính toaùn nhö sau:

Tx
- ADC ñoïc ñieän aùp E  ETref treân thermocouple töø ngoõ AIN1-AIN0

- ADC ñoïc ñieän aùp V0 treân LM35 töø ngoõ AIN2-AIN3
- Töø V0(mV) suy ra Tref nhieät ñoä ñaàu nguoäi theo quan heä: Tref=V0(mV)/10(˚C)
- Töø Tref(˚C),söû duïng (vd1.11.1) tính ñöôïc E0Tref (mV)
- Suy ra : E0Tx  E0Tref  ETref
Tx
(V)
- Thay E0Tx (V)vaøo coâng thöùc (vd1.11.2) tìm ñöôïc T(˚C)
Tham khảo vi mạch AD594/595 đo nhiệt độ dùng thermocouple có mạch bù đầu nguội bên trong.
1.4: Caûm bieán vò trí vaø ñoä dòch chuyeån:
Caùc caûm bieán vò trí vaø ñoä dòch chuyeån coù theå ñöôïc phaân thaønh 2 loaïi: ñöôøng thaúng vaø goùc quay.
Caûm bieán vò trí vaø ñoä dòch chuyeån ñöôøng thaúng coù ñôn vò ño laø chieàu daøi (m hoaëc mm), caûm bieán vò trí
vaø ñoä dòch chuyeån goùc quay coù ñôn vò ño laø rad hoaëc ñoä, moät rad baèng 180/Л ñoä (≈57,3o). Hình 1.36
minh hoaï caùc phöông thöùc ño ñöôøng thaúng vaø goùc quay.
Hình1.36 : a)- Ño ñöôøng thaúng b) Ño goùc quay

c) - Chuyeån töø goùc quay sang ñöôøng thaúng
1.4.1: Caûm bieán ñieän trôû / phaân aùp:
Hình 1.37: Caûm bieán ñieän trôû a)- Loaïi tuyeán tính b)- Loaïi goùc quay
Vôùi bieán trôû tuyeán tính: Eout  ( x / L).Es (1.78)

Vôùi bieán trôû quay: Eout  ( /  L ).Es (1.79)
Bieán trôû coù daïng daây quaán vôùi böôùc quaán laø N. Ñoä phaân giaûi caûm bieán ñöôïc tính laø söï thay ñoåi
ñieän aùp khi con chaïy bieán trôû dòch chuyeån ñöôïc moät böôùc quaán.
Ñieän aùp moat böôùc quaán: ET  Es / N
Ñoä phaân giaûi: S (%)  (100 / Es ).ET  100 / N (1.80)
 Sai soá gaây ra khi maéc taûi RL:
Khi maéc taûi RL vaøo nhö hình 1.38, ta coù RL maéc song song vôùi phaàn ñieän trôû aRp vaøo taïo neân
moät ñieän trôû song song (a.R p .RL ) /( a.R p  RL )
Phaàn ñieän trôû coøn laïi cuûa Rp laø (1-a)Rp
Ñieän trôû töông ñöông toaøn maïch baây giôø laø:
aR p RL
Req  (1  a ) R p  (1.81)
aR p  RL

Hình 1.38: Sai soá gaây ra khi maéc taûi RL
Ñieän aùp ngoõ ra töông öùng:

Eout  [(aR p RL ) /( aR p  RL )] / (1  a) R p  (aR p RL ) /( aR p  RL 
a
Hay: Eout  Es (1.82)
1  ar  ar 2
Vôùi r  R p / RL
Tröôøng hôïp hôû maïch taûi: Eout = aEs
Sai soá sinh ra: eS = aEs - Eout
a 2 r (1  a )
es  Es (V) (1.83)
1  ar  ar 2
Sai soá sinh ra tính theo % theo ES:
a 2 r (1  a )
es (%)  100 (1.84)
1  ar  ar 2
 Tham khaûo data sheet caûm bieán TR-0010 hoï TR/TRS haõng Novotechnik(Ñöùc)
- Nguyeân lyù: thay ñoåi ñieän trôû,tieáp xuùc ñoái töôïng ño baèng thanh ñaåy
- Taàm ño max: 10mm
- Ñieän trôû danh ñònh(traïng thaùi tónh): 1KΩ
- Ñoä tuyeán tính: ±0.25%
- Doøng cöïc ñaïi(gaây hoûng): 10mA
- Ñieän aùp caáp nguoàn max: 24V
1.4.2: Caûm bieán ñieän caûm:
Bieåu thöùc ñieän caûm cuoän daây:
1
L  0 N 2 S (1.85)
lf
l0 
f
µo = 4π.10-7
N: soá voøng daây
S: tieát dieän loõi töø
lf: chieàu daøi trung bình ñöôøng söùc trong maïch töø
l0: chieàu daøi trung bình ñöôøng söùc trong khoâng khí
µf: ñoä töø thaåm cuûa loõi vaät lieäu töø (103÷104)
Ñieän caûm cuûa cuoän daây seõ thay ñoåi theo ñoä dòch
chuyeån khe hôû töø . Hình 1.39: Nguyeân lyù caûm bieán ñieän
Thöïc teá: lo »lf/µf neân (1.85) coù theå ñôn giaûn thaønh: caûm thay ñoåi khe hôû töø.
 N 2S
L 0 (1.86)
l0

Moät söï bieán thieân ∆x cuûa loõi daãn ñeán khe hôû töø thay ñoåi ∆lo =2∆x vaø ñieäm caûm môùi seõ hình
thaønh:
0 N 2 S 1
L  L  (1.87)
l0 2 x
1
l0
 2  0 N 2 S x L  2x 1
Vôùi: L  2
vaø 
l0 2x L l0 1  2 x
1
l0 l0
Neáu ∆x « lo coù theå bieán ñoåi thaønh:
2
 2 0 N 2 S  2x  2x  
L   x  1   
 l    ... (1.88)
l02  l0  0  
Ñoä nhaïy:
2
L  2 0 N 2 S  2x  2x  
S   x  1   
 l    ... (1.89)
x l02  l0  0  
Ñeå taêng ñoä nhaïy vaø loaïi boû thaønh phaàn baäc 2 aûnh höôûng ñeán ñoä phi tuyeán, ta söû duïng maïch töø
keùp goàm 2 cuoän daây gioáng nhau L vaø L’ nhöng ñoä leäch chuyeån loõi ngöôïc nhau nhö hình 1.40
Hình 1.40: Maïch töø keùp coù ñoä dòch chuyeån ngöôïc nhau.
Ñieän caûm bieán thieân cuûa cuoän L’ khi dòch chuyeån loõi 1 ñoaïn ∆x veà phía L’
2  N 2 S x
L'  0 2 (1.90)
l0 2 x
1
l0
2
2 0 N 2 S  2x  2x  
Vôùi ∆x « lo: L'   x  1   
 l    ... (1.91)
l02  l0  0  
Ñieän caûm bieán thieân toång coäng cuûa maïch:
2
4 0 N 2 S   2x  
L' L   x  1  
 
  ... (1.92)
l02   l0  
Ñoä nhaïy taêng gaáp ñoâi vaø loaïi ñöôïc thaønh phaàn baäc 2.
 Caûm bieán ñieän caûm khoâng tieáp xuùc(xem data sheet EddyNCDT-ME)
1.4.3: Bieán aùp vi sai:
Caáu taïo bieán aùp vi sai goàm moät cuoän sô caáp vaø 2 cuoän thöù caáp gioáng nhau quaán ñoái xöùng quanh
cuoän sô caáp. Loõi bieán aùp laø moät truïc vaät lieäu töø coù theå dòch chuyeån thaúng hay quay nhö hình 1.41 a,b. ÔÛ
thöù caáp ta keát noái ngöôïc ñaàu 2 cuoän thöù caáp ñeå hoã caûm sinh ra töø 2 cuoän thöù taùc ñoäng leân cuoän sô caáp
M’(x)vaø M”(x) ngöôïc chieàu nhau.
Khi dòch chuyeån truïc , 2 hoã caûm M’(x) vaø M”(x) seõ thay ñoåi theo ñoä dòch chuyeån x.

Xem maïch töông ñöông hình 1.41c , cho e1= E1cosωt:
Hình 1.41: a) – Nguyeân lyù bieán aùp vi sai dòch chuyeån thaúng
b) – Nguyeân lyù bieán aùp vi sai dòch chuyeån quay
c) - Maïch töông ñöông
e1  ( R1  jL1 )i1  j[M ' ( x)  M " ( x )]i2
[ R'2  R"2  Ri  j ( L'2  L"2 )]i2  j[ M ' ( x)  M " ( x)]i1  0 (1.93)
jRi [ M " ( x )  M ' ( x)]e1
Vm  (1.94)
R1 ( R2  Ri )  j[ L2 R1  L1 ( R2  Ri )]   2 [ L1L2  ( M ' ( x)  M " ( x)) 2 ]
Vôùi L2 =L’2 +L”2 , R2 =R’2 +R”2
Maïch töông ñöông treân boû qua aûnh höôûng cuûa caùc tuï kyù sinh.
Taïi goác toaï ñoä O, x=0 →M’(0) = M”(0).
Cho Ri raát lôùn (Ri>50KΩ)coù theå tính gaàn ñuùng Vm:
j[ M " ( x )  M ' ( x )]e1
Vm  (1.95)
R1  jL1
Löu yù: M’(x) vaø M”(x) bieán thieân ngöôïc nhau xung quanh x=0, neáu ta coù:
M’(x)= M’(0)+ax+bx2 …….
M”(x)=M”(0)-ax+bx2 ……..
Suy ra: M”(x) –M’(x) =-2ax
 2 jae1
Vaø Vm  x (1.96)
R1  jL1
Vm tyû leä tuyeán tính vôùi ñoä dòch chuyeån x.
1.4.4: Caûm bieán ñieän dung:
1- Ñieän dung thay ñoåi beà maët:
 Tröôøng hôïp ñieän dung ñôn:
C (x)= k(x) (1.97)
 0r 2
Daïng xoay: K (x=α0) (1.98)
360 D
r: baùn kính baûn cöïc.
D: khoaûng caùch giöõa 2 baûn cöïc.
2 0
Daïng truï: K (x=l(m)) (1.99)
Log (r2 / r1 )
Ñoä nhaïy tính theo C:

SC = K laø haèng soá (1.100)
Hình 1.42: a) - Ñieän dung xoay ñôn

b) - Ñieän dung xoay ñoâi
c) - Ñieän dung dòch chuyeån oáng truï ñôn
d) - Ñieän dung dòch chuyeån oáng truï ñoâi
Ñoä nhaïy tính theo toång trôû:
dz 1
Sz   (1.101)
dx Kx 2
bò phi tuyeán
Ñeå traùnh phi tuyeán khi xeùt theo toång trôû, ta duøng phöông aùn tuï keùp nhö hình 1.42 b,d.
 Tröôøng hôïp ñieän dung ñoâi:
Goïi x laø ñoä dòch chuyeån cöïc ñaïi; C21 vaø C31 laàn löôït laø ñieän dung cuûa caùc tu ïthaønh phaàn. Khi baûn
cöïc dòch chuyeån moät khoaûng x:
C21  K ( X  x)  KX (1  x / X )  C0 (1  x / X )
(1.102)
C31  K ( X  x)  KX (1  x / X )  C0 (1  x / X )
Vôùi: Co = KX
X=L/2, L khoaûng dòch chuyeån cöïc ñaïi vôùi tuï hình truï hình (1.42d)
X= αM/2 ,αM khoaûng goùc quay cöïc ñaïi vôùi tuï hình quaït hình(1.42b)
Tính theo toång trôû:
Z 31 C21 1 x
  1  
Z 21  Z 31 C21  C31 2  X 
(1.103)
Z 21 C31 1 x
  1  
Z 21  Z 31 C21  C31 2  X 
Phaân aùp toång trôû thay ñoåi tuyeán tính theo ñoä dòch chuyeån.
2- Ñieän dung thay ñoåi theo khoaûng caùch 2 baûn cöïc:
Theo hình 1.43a, ñieän dung tính ñöôïc:
C (d )   0 A /( D0  d ) (1.104)
A: tieát dieän baûn cöïc
S C  dC / dd   0 A /( D0  d ) 2 (1.105)
S z  1 /  0 A (1.106)
Ñoä nhaïy theo toång trôû laø haèng soá.
Hình 1.43: a) - Ñieän dung ñôn thay ñoåi khoaûng caùch giöõa 2 baûn cöïc
b)- Ñieän dung keùp vi sai thay ñoåi khoaûng caùch giöõa hai baûn cöïc

Xeùt hình 1.43b vôùi tuï keùp vi sai:
A A 1 1
C21    C0
D0  d D0 1  d / D0 1  d / D0
(1.107)
A A 1 1
C31    C0
D0  d D0 1  d / D0 1  d / D0
Vôùi C0   0 A / D0
Z 31 C21 1 d 
  1  
Z 21  Z 31 C 21  C31 2  D0 
(1.108)
Z 21 C31 1 d 
  1  
Z 21  Z 31 C 21  C31 2  D0 
Phaân aùp toång trôû tyû leä tuyeán tính vôùi ñoä dòch chuyeån d
 Caûm bieán ñieän dung khoâng tieáp xuùc(xem data sheet CapaNCDT-ME)
 Thoâng thöôøng ta hay söû duïng maïch phaân aùp,caàu W vaø khueách ñaïi caàu OPAMP ñeå chuyeån
thay ñoåi trôû khaùng coù daïng Zc=Z0+ΔZ(ΔZ tæ leä vôùi ñoä dòch chuyeån/vi trí) ra ñieän aùp nhö
trong caùc ví duï treân.Tröôøng hôïp caûm bieán L hay C,ta phaûi caáp nguoàn AC taàn soá ,bieân ñoä oån
ñònh(taàn soá tuøy thuoäc giaù trò L,C,thöôøng choïn 1Khz).
 Söû duïng caùc maïch dao ñoäng RC,LC,ña haøi ñeå chuyeån thay ñoåi Zc thaønh thay ñoåi taàn soá/chu
kyø,ño taàn soá/chu kyø(xem muïc 1.10)
1.4.5: Boä maõ hoaù quang hoïc ( optical encoder):
Caáu taïo boä maõ hoaù quang hoïc goàm 4 phaàn chính :
1 nguoàn phaùt quang, moät ñóa maõ hoaù , moät boä thu quang
vaø maïch taïo tín hieäu. Boä phaùt/thu quang thöôøng söû duïng
hoàng ngoaïi. Boä maõ hoaù vò trí coù 2 loaïi: loaïi gia soá vaø loaïi
tuyeät ñoái.
Boä maõ hoaù gia soá taïo caùc daïng chuoãixung ôû caùc
ngoõ ra theo soá daõy raõnh treân ñóa maõ hoaù. Hình 1.44a minh
hoaï ñóa maõ hoaù taïo 3 ngoõ ra xung A,B,Z.
Hai daõy raõnh ngoaøi leäch xen keõ nhau ñeå taïo chuoãi
xung A,B vuoâng pha nhau.Raõnh trong cuøng chæ coù 01
loã/voøng taïo xung Z. Nhö vaäy khi ñóa quay 1 voøng seõ coù
NR soá xung ra A,B vaø 1 xung ra Z. Hai ngoõ ra A,B nhaèm
phaân bieät chieàu quay.
 Ño ñoä dòch chuyeån goùc: goïi NR laø toång soá xung
ngoõ ra A,B khi ñaõ quay ñöôïc 1 voøng . NT laø soá xung ñeám
ñöôïc ôû ngoõ ra khi ñóa quay moät goùc α:
N
  T 360 (1.109) Hình 1.44: a) – Ñóa maõ hoaù 3 daõy raõnh taïo 3 ngoõ ra xung A,B,Z
NR
b) – Giaûn ñoà xung 3 ngoõ ra A,B,Z

Hình 1.45: Boä maõ hoaù quang hoïc ño ñoä dòch chuyeån thaúng.
 Ño ñoä dòch chuyeån thaúng: goïi d laø ñöôøng kính baùnh xe tieáp xuùc maët phaúng, chu vi cuûa baùnh xe laø
πd. Khi vaät dòch chuyeån 1 ñoaïn x, boä maõ hoaù quay ñöôïc 1 goùc α, töông öùng ñieåm tieáp xuùc dòch
chuyeån 1 ñoaïn x ñöôïc tính:
dNT
x (1.110)
NR
Boä maõ hoaù tuyeät ñoái coù ñóa maõ hoaù ñöôïc khaéc vaïch theo maõ Gray hoaëc maõ nhò phaân 8421.
Hình 1.46: Ñóa maõ hoaù theo maõ nhò phaân 8421
Ví duï 1.12: Thieát keá boä thöôùc ño ñoä dòch chuyeån thaúng vaø chieàu dòch chuyeån moät maâm truyeàn ñoäng coù
ñoä phaân giaûi 0.1mm.
Giaûi:
Ta söû duïng optical rotary encoder laøm caûm bieán ño ñoä dòch chuyeån thaúng nhö hình 1.45
Hình vd1.12a laø sô ñoà laép ñaët thöôùc ño:
- Optical encoder gaén chaët treân maâm taïi vò trí choïn laøm Mâm truyền động
goác toïa ñoä

opt-encoder
- Baùnh xe gaén treân truïc encoder tieáp xuùc vôùi thanh thöôùc ño,
sao cho khoâng bò tröôït khi maâm chuyeån ñoäng Thước đo bánh xe
Choïn ñöôøng kính baùnh xe d=10mm Hình vd1.12a
(ñuû lôùn hôn truïc encoder ñeå deã gia coâng).
Theo (1.114) töø ñoä phaân giaûi αd=0.1mm,coù theå suy ra soá xung/voøng cuûa encoder phaûi choïn:
d  1   10
NR    314 (vd1.12.1)
d 0.1
Tham khaûo data sheet file OP-ROTENCODER-OMRON,ta choïn encoder haõng OMRON maõ
E6A2ø-CWZ360P/R 0.5M coù cacù thoâng soá chính nhö sau:
- Ñoä phaân giaûi(soá xung/voøng): 360P/R
- Ñieän aùp caáp nguoàn: 5÷24V
- Ñieän aùp ngoõ ra: open-collector(NPN)
- Pha ngoõ ra(output phases): A,B,Z
- Khaû naêng taûi ngoõ ra max(output capacity): current sink 20mA/V0=0.4V,RL=2K
- Leäch pha giöõa caùc ngoõ ra: Leäch pha A vaø B 90˚±45˚
- Ñaùp öùng taàn soá max: 30Khz
CW CCW
A A
B B
AB= 00 10 11 01 00 AB= 00 01 11 10 00
A + B A + B
Hình vd1.12b)Giaûn ñoà xung ngoõ ra A,B encoder

+5
+5
4K7 VDD
A
4K7 A P3.4
Encoder
4K7 MCU8051
A D Q DIR B P3.5
Encoder ½ CD4013B
4K7
B /INT0
LE/CK
1/4CD4030B
Hình vd1.12c)Maïch nhaän daïng chieàu quay Hình vd1.12d) Maïch ño duøng VXL
Xem giaûn ñoà xung hình vd1.12b,ta coù nhaän xeùt:
- Chieàu quay CW: caïnh leân taïi A xuaát hieän tröôùc caïnh leân taïi B
- Chieàu quay CCW: caïnh leân taïi A xuaát hieän sau caïnh leân taïi B
Hình vd1.12c söû duïng D FF kích caïnh leân nhaän daïng chieàu quay: DIR=1 chieàu quay CW,DIR=0
chieàu quay CCW,xung A ñöa vaøo boä ñeám leân hay xuoáng tuøy theo chieàu quay.
Ta coù theå söû duïng state machine ñeå thieát keá maïch nhaän daïng chieàu quay trình töï chuoãi input:
- CW: AB=00,10,11,01,00…
- CCW: AB=00,01,11,10,00…
 Ñeå taêng ñoä phaân giaûi maïch ño nhöng giaûm ñöôïc ñoä phaân giaûi encoder,xung ngoõ ra seõ oån ñònh
traùnh bò nhieãu do rung laéc encoder,ta söû duïng maïch XOR hai tín hieäu A vaø B.Töø hình vd 1.12b,
ngoõ ra maïch XOR seõ xuaát hieän 2 xung öùng vôùi moãi laàn xuaát hieän xung A vaø xung B.Nhö vaäy
maïch XOR seõ nhaân ñoâi xung ngoõ vaøo vaø ñoä phaân giaûi taêng gaáp ñoâi.
Hình vd 1.12d söû duïng coång XOR nhaân ñoâi xung input,neáu vaãn duøng encoder E6A2ø-CWZ360P/R
0.5M,ñoä phaân giaûi αd<0.05mm.Trong sô ñoà hình vd1.12d söû duïng phaàn meàm nhaän daïng chieàu
quay.Toùm taét yù töôûng giaûi thuaät nhö sau:
- Xung output coång XOR taïo ngaét /INT0 caïnh xuoáng.
- Trong ISR_EX0 ñoïc traïng thaùi A,B
- Ñoái chieáu vôùi A0B0 ñaõ ñoïc vaø löu tröôùc ñoù suy ra chieàu quay CW hay CCW
- Neáu CW taêng boä ñeám 1 ñôn vò,neáu CCW giaûm boä ñeám 1 ñôn vò
- Söû duïng ngaét Timer0 coù chu kyø ngaét ñuû nhoû hôn chu kyø xung input A,B
- Trong ISR_T0 ñoïc vaø löu traïng thaùi A,B
1.4.6 :Coâng taéc rìa (proximity switch):
Coâng taéc rìa laø caûm bieán nhaän daïng söï coù maët cuûa ñoái töôïng maø khoâng phaûi chaïm vaøo ñoái töôïng.
Coâng taéc rìa thöôøng ñöôïc söû duïng laøm caûm bieán maïch ñeám , maïch nhaän daïng phaùt hieän .Coù 3 loaïi coâng
taéc rìa:coâng taéc rìa ñieän caûm, coâng taéc rìa ñieän dung, coâng taéc rìa quang.

Hình 1.47: Caáu taïo cô baûn rìa ñieän caûm
 Coâng taéc rìa ñieän caûm: caáu taïo caên baûn goàm maïch dao ñoäng f cao kích vaøo cuoän daây loõi ferrit ,
maïch phaùt hieän vaø on/off sw. Khi coù dao ñoäng ñöa vaøo, xuaát hieän moät töø tröôøng xung quanh
cuoän daây (phía tröôùc maët caûm bieán ). Khi caûm bieán gaàn vaät lieäu töø tính seõ laøm töø tröôøng cuoän daây
thay ñoåi daãn ñeán giaûm bieân ñoä dao ñoäng, maïch phaùt hieän nhaän daïng söï thay ñoåi bieân ñoä dao
ñoäng vaø taïo tín hieäu kích maïch coâng taéc on/off laøm vieäc.
Ñoä nhaïy caûm bieán ñöôïc ñaùnh giaù qua thoâng soá khoaûng caùch xa nhaát töø beà maët caûm bieán
maø vaät theå coøn ñöôïc phaùt hieän.
- Coâng taéc rìa ñieän dung: caáu taïo cô baûn coâng taéc rìa ñieän dung nhö hình 1.48a, beà maët coù moät oáng
daãn ñieän hình truï boïc beân ngoaøi baèng voû kim loaïi taïo thaønh 02 baûn cöïc cuûa tuï C1 coá ñònh. Khi
ñaët caûm bieán gaàn beà maët vaät kim loaïi, giöõa beà maët caûm bieán vaø vaät kim loaïi hình thaønh 1 tuï
ñieän C(x). Ngoaøi ra coøn tuï kyù sinh sinh ra bôûi voû ngoaøi vaø vaät kim loaïi Cp(x), gía trò (Cx) phuï
thuoäc vaøo lôùp ñieän moâi giöõa beà maët vaät kim loaïi vaø beà maët cuûa caûm bieán laø chuû yeáu.
Maïch phaùt hieän coù theå söû duïng dao ñoäng thay ñoåi f hoaëc maïch caàu whenston,
Hình 1.48: a) – Caáu taïo cô baûn coâng taéc rìa ñieän dung
b) – Maïch töông ñöông
 Coâng taéc rìa quang: söû duïng caûm bieán quang nhö ôû phaàn treân.
1.3 Caûm bieán bieán daïng:
Caûm bieán bieán daïng hieän nay thöôøng ñöôïc söû duïng laø loaïi caûm bieán ñieän trôû söùc caêng (strain
gage) hay ñieän trôû daùn.Coù 2 loaïi ñieän trôû daùn : ñieän trôû daùn kim loaïi vaø ñieän trôû daùn baùn daãn .
Ñieän trôû daùn kim loaïi laøm vieäc theo nguyeân lyù khi coù aùp löïc taùc ñoäng hoaëc beà maët ñieän trôû bò
bieán daïng ( theo beà maët khaûo saùt maø ñieän trôû ñöôïc daùn leân)laøm cho chieàu daøi vaø ñöôøng kính daây daãn
thay ñoåi , daãn ñeán giaù trò ñieän trôû thay ñoåi theo. Coøn ñieän trôû daùn baùn daãn hoaït ñoäng theo daïng ñieän trôû
aùp ñieän (piezoresistive), ñoä linh ñoäng cuûa haït daãn thay ñoåi theo aùp löïc taùc ñoäng, töø ñoù thay ñoåi ñieän trôû
suaát cuûa ñieän trôû daùn baùn daãn.
Hình 1.49: a) – Ñieän trôû daùn kim loaïi

b) – Ñieän trôû daùn baùn daãn
c) – Daùn ñieän trôû leân beà maët khaûo saùt

Vaät lieäu laøm ñieän trôû ñöôïc gaén treân moät ñeá caùch ñieän baèng giaáy hay nhöïa, daùn leân beà maët caàn
khaûo saùt bieán daïng (hình 1.49c). Ñoä bieán daïng cuûa vaät lieäu seõ theo ñoä bieán daïng cuûa beà maët khaûo saùt.
Ta coù giaù trò ñieän trôû ñöôïc tính:
nl
R (1.111)
s
 : ñieän trôû suaát vaät lieäu
n : soá böôùc quaán daây , n=1 vôùi ñieän trôû daùn baùn daãn
l: chieàu daøi thanh/ daây ñieän trôû treân moät böôùc quaán
s : tieát dieän thanh/ daây
Ñoä bieán daïng gaây ra thay ñoåi ñieän trôû:
R l s 
   (1.112)
R l s 
Ñoä bieán daïng theo chieàu daøi laøm bieán daïng theo chieàu ngang, caïnh a vaø b trong tröôøng hôïp tieát
dieän hình chöõ nhaät vaø ñöôøng kính d vôùi tieát dieän hình troøn, ñoä bieán daïng theo chieàu ngang tyû leä vôùi ñoä
bieán daïng theo chieàu daøi:
a b d l
    (1.113)
a b d l
Vôùi  laø heä soá Poisson, choïn baèng 0,3 trong tröôøng hôïp bieán daïng ñaøn hoài.
Töø (1.113) daãn ñeán bieán daïng theo tieát dieän:
s l
 2 (1.114)
s l
Ñieän trôû daùn kim loaïi vaø baùn daãn khaùc nhau ôû giaù trò ñieän trôû suaát  /  .
 Vôùi ñieän trôû daùn kim loaïi, bieán thieân ñieän trôû suaát theo theå tích vaø haèng soá Bridgman:
 V
C (1.115)
 V
C: haèng soá Bridgman
V l  l
Thay V=snl,  (1  2 ) vaø  C (1  2 )
V l  l
Ta ñöôïc:
R l l
 [(1  2 )  C (1  2 )]  K
R l l (1.116)
K  (1  2 )  C (1  2 )
K: goïi laø heä soá daùn (caêng). Thay caùc giaù trò   0,3 vaø C≈1,heä soá K tính ra xaáp xæ baèng 2
 Vôùi ñieän trôû daùn baùn daãn, bieán thieân ñieän trôû suaát phuï thuoäc vaøo aùp löïc vaø heä soá ñieän trôû aùp
ñieän  :
 l
    (1.117)
 l
Y: module Young
R l l
 [(1  2 )   ]  K
R l l (1.118)
K  (1  2 )  
Hay K   do   1  2
Heä soá K thay ñoåi töø 100÷200 ñoái vôùi ñieän trôû daùn baùn daãn .
Ñieän trôû daùn baùn daãn coù ñoä nhaïy cao hôn ñieän trôû daùn kim loaïi raát nhieàu, nhöng ñoä tuyeán tính
keùm hôn ñieän trôû daùn kim loaïi.
 Caùc loaïi ñieän trôû daùn kim loaïi vaø baùn daãn ñeàu bò aûnh höôûng bôûi nhieät ñoä, neân thoâng thöôøng
trong maïch ñieän caûm bieán phaûi coù phaàn töû buø nhieät.
1- Ñieän trôû daùn kim loaïi:
Ñieän trôû daùn kim loaïi coù thaønh phaàn caáu taïo chính laø hôïp kim cuûa Nickel. Baûng (1.3) moâ taû caùc
loaïi ñieän trôû daùn kim loaïi:
Baûng 1.3: Caùc ñieän trôû daùn kim loaïi
Hôïp kim Thaønh phaàn Heä soá daùn
Constantan 45%Ni, 55% Cu 2,1
Isoelastic 50%Fe, 36%Ni, 8%Cr, 4%( Mn, Mo) 3,5
Karma 74%Ni, 20% Cr, 3% Cu, 3% Fe 2,1
Nichrome V 8% Ni, 20% Cr 2,5
Platin- Tungstene 92% Pt, 8%W 4,1
Ñieän trôû daùn kim loaïi coù 2 loaïi: daây vaø baûn moûng.
Loaïi daây coù ñöôøng kính khoaûng 20µm vaø ñeá daùn baèng giaáy 0,1 mm hoaëc baèng nhöïa 0,03mm.
Loaïi baûn moûng tuy cheá taïo phöùc taïp hôn nhöng coù öu ñieåm laø tieáp xuùc beà maët toát hôn vaø giaûi nhieät
toát hôn so vôùi loaïi daây.
 Ñoä nhaïy ñieän trôû daùn kim loaïi:
Ñoä nhaïy ñieän trôû daùn kim loaïi bao goàm caû ñoä nhaïy theo chieàu doïc l, vaø ñoä nhaïy theo chieàu
ngang lt.
Ñieän trôû caûm bieán: R= Rl+Rt
R Rl Rt
hay  
R R R
Rl l Rt l
vôùi K vaø K t
Rl l Rt lt
Hình 1.50: Bieán daïng theo chieàu doïc vaø ngang
Ñoä bieán thieân töông ñoái cuûa ñieän trôû coù theå vieát thaønh:
R Rl l Rt lt
K K
R Rl  Rt l Rl  Rt lt
R l l
Hay:  Kl  Kt t (1.119)
R l lt
Rl
Kl  : heä soá daùn chieàu doïc
Rl  Rt
Rt
Kt  : heä soá daùn chieáu ngang
Rl  Rt
Thoâng thöôøng vôùi daây kim loaïi Kt ≈ 2x10-2K vaø Rt «RL neân coù theå boû qua bieán daïng theo chieàu ngang.
2- Ñieän trôû baùn daãn:
Ñieän trôû baùn daãn coù 2 loaïi: Loaïi ñoaïn vaø loaïi
khueách taùn:
Loaïi ñoaïn goàm 1 ñoaïn hoaëc nhieàu ñoaïn gheùp Hình 1.51: Ñieän trôû daùn baùn daãn loaïi ñoaïn
vôùi nhau. Caùc ñoaïn naøy laø caùc thanh baùn daãn N hoaëc P.
Loaïi khueách taùn: hoaït ñoäng baèng caùch khueách taùn haït daãn töø lôùp ñeá qua tieáp xuùc PN (hình 1.52).
Ñieän trôû suaát cuûa ñieän trôû baùn daãn ñöôïc tính:
1
 (1.120)
q ( n n   p p )
q : ñieän tích ñôn vò

n vaø p laàn löôït laø noàng ñoä ñieän töû vaø loã troáng töï do
µn, µp ñoä linh ñoäng haït daãn n,p.
Trong baùn daãn loaïi N , noàng ñoä nguyeân töû cho laø Nd:
1
n  N d , p  n    (1.121a)
q n N d
Trong baùn daãn loaïi P, noàng ñoä nguyeân töû nhaän laø Na:
1
p  N a , n  p    (1.121b)
q p N a
Hình 1.52: Ñieän trôû daùn loaïi khueách taùn
 Ño giaù trò ñieän trôû daùn:
Phöông phaùp thoâng duïng ñeå xaùc ñònh giaù trò ñieän trôû daùn laø söû duïng caàu wheastone.
1- Caûm bieán treân moät nhaùnh caàu:
Ta coù: RC =RC0 +∆RC1
Rf = Rf0 +∆Rf ≈Rf0
R0 = RC0+Rf0
e l 1
Vm  s K (1.122)
4 l 1  R f 0 / RC 0
Vôùi Rf0 « RC0
es l
Vm  K (1.123)
4 l
Hình 1.53: Caàu wheastone 1 caûm bieán 3 daây
2) – Caûm bieán treân 2 nhaùnh caàu buø nhieät:
Moät nhaùnh coù ñieän trôû daùn chuû ñoäng ño bieán daïng RC1= ∆RC0+RC1, moät nhaùnh coù moät ñieän trôû
daùn thuï ñoäng chæ duøng ñeå buø nhieät , coù giaù trò ñieän trôû thay ñoåi theo to: RC2 = RC0+ ∆RC2
e RC ) m
Vm  s (1.124)
4 RC 0
Vôùi R f 0 , RC ) m  RC 0
3)– Caàu wheastone coù 4 nhaùnh laø caûm bieán:
Hai nhaùnh caàu coù bieán thieân ñieän trôû döông:
RC1= RC0+∆RC1)m vaø RC4=RC0+∆RC4)m
vaø hai nhaùnh caàu coù bieán thieân ñieän trôû aâm :
RC2 =RC0-∆RC2)m vaø RC3 = RC0 - ∆RC3)m Hình 1.54: 2 nhaùnh caàu wheastone laø caûm bieán
e RC1) m  RC 2) m  RC 4) m  RC 3) m
Vm  s (1.125)
4 RC 0
Choïn :∆ RC1)m =∆RC4)m = ∆RC)m
∆ RC2)m = ∆RC3)m = -∆RC)m
RC ) m
Vm  es (1.126)
RC 0
Ñoä nhaïy taêng gaáp 4 laàn, hôn nöõa coøn tuyeán tính
hoaù ñöôïc ñaëc tuyeán.
 Caûm bieán srtain gage ñöôïc öùng duïng raát nhieàu trong
caùc caûm bieán ño ñoä leäch,dòch chuyeån,löïc,öùng suaát,
aùp suaát,möïc chaát loûng…
Hình 1.55: Caàu wheaston coù 4 nhaùnh caàu laø caûm bieán
 Tham khaûo data sheet Measuring Strain with strain gage-National Instrument ñeå bieát caùch
daùnStrain gage ño bieán daïng thaúng vaø cong.
 Tham khaûo data sheet M series-Strain gage xem caùc loaïi vaø thoâng soá strain gage thöïc teá.
Ví dụ 1.13: Cho một thanh thép Φ14 có modul đàn hồi E=2.1x105N/mm2.Thiết kế mạch đo ứng suất kéo
và suy ra lực kéo của thanh thép trên.
Giải:
Ta có quan hệ giữa ứng suất và modul đàn hồi:
l
  E  E (vd1.13.1)
l Ø14 Rc
σ: ứng suất(N/m2)
ε: sức căng phụ thuộc vật liệu
Δl: biến dạng theo chiều dài(m) Hình vd1.13a
l: chiều dài vật liệu R3 Rf
Rc
Quan hệ giữa lực và ứng suất:
+5V
F  A (vd1.13.2) Rf
F: lực tác động(N) -

TL071 V0
σ: ứng suất(N/m2) +
R1 2Rf
A: tiết diện vuông góc lực tác động(m2) Ec
+
R2 -5V
-
Sử dụng điện trở dán kim loại,ta có:
RC l
G (vd1.13.3) Hình vd1.13b
RC 0 l
R E
Suy ra :   E  C  (vd1.13.4)
RC 0 G
R 2.1 105 RC
 C   105 ( N / mm 2) (vd1.13.5)
RC 0 2.2 RC 0
Ta chọn strain gage mã 1-LM11-1.5/350GE có các thông số:
- Kích thước điện trở: a=1.5mm,b=2.5mm
- Kích thước miếng dán đế: c=9mm,d=4mm
- Điện trở tĩnh : RC0=350Ω
- Hệ số sức căng(Gage factor): G=K=2.2
- Hệ số nhiệt (loại aluminum): α=23ppm/˚K
- Điện áp cấp max: Vcc=7V
Sử dụng lại mạch khuếch đại cầu như hình 1.38b,Rc chính là strain gage,
chọn R1=R2=R3=RC0=350Ω.Từ mạch hình vd1.13b,ta có(xem lại hình 1.38b):
R Ec
V0    (vd1.13.6)
RC 0 2
Choïn Ec=-0.2V vaø bieåu dieãn V0 theo μV,ñoái chieáu vôùi (vd1.13.5),ta ñöôïc:
V0   (μV,N/mm2) (vd1.12.7)
Löïc keùo F ñöôïc tính theo (vd1.13.2):
F=σ.A=V0.π142/4=153.94σ (N) (vd1.13.8)
 AÛnh höôûng cuûa nhieät ñoä:
Neáu keå ñeán aûnh höôûng nhieät ñoä,ta coù heä soá nhieät(loaïi aluminum)α=23ppm/˚K
Suy ra neáu nhieät ñoä bieán thieân 1˚C,ΔR/RC0=23ppm=23x10-6=23μcron
Hay noùi caùch khaùc Δσ/ΔT=23 N/mm2/˚C khaù lôùn!
Ñeå loaïi tröø aûnh höôûng nhieät ñoä,ta thay R2 trong hình VD 1.12b baèng strain gage Rc nhöng
khoâng daùn leân thanh saét,chæ ñeå buø nhieät ñoái vôùi Rc(baøi taäp)

1.6: Caûm bieán vaän toác:
Caùc loaïi caûm bieán vaän toác thöôøng söû duïng loaïi ño vaän toác goùc tính baèng rad/s hoaëc voøng/phuùt.
Trong tröôøng hôïp ño vaän toác daøi, ngöôøi ta seõ chuyeån sang ño vaän toác goùc. Coù 3 loaïi caûm bieán ño vaän
toác: maùy phaùt toâc dc, maùy phaùt toác ac, maùy phaùt toác quang hoïc.
1- Maùy phaùt toác dc (dc tachometer): caáu taïo töông töï nhö maùy phaùt ñieän dc coù choåi than. Khi truïc
rotor quay seõ phaùt sinh söùc ñieän ñoäng ôû ngoõ ra:
30 K E
E  KE S 
 (1.127)
2RBN L
KE 
60
Trong ñoù:
E: Söùc ñieän ñoäng ngoõ ra (V) ω: vaän toác goùc rad/s N: soá thanh daãn hieäu duïng
KE: haèng soá EMF, V/rpm R: baùn kính trung bình (m) L: chieàu daøi thanh daãn (m)
S: vaän toác goùc voøng /phuùt B: caûm öùng töø Wb/m2
2) – Maùy phaùt toác ac (ac tachometer): caáu taïo töông töï nhö maùy phaùt ac 3 pha, caàn phaûi coù maïch chænh
löu 3 pha ôû ngoõ ra.Maùy phaùt toác ac coù theå laøm vieäc vôùi toác ñoä cao,nhöng ngoõ ra bò phi tuyeán khi toác ñoä
thaáp (do ñieän aùp môû Vγ treân diode chænh löu).Moät öu ñieåm nöõa laø maùy phaùt toác ac khoâng söû duïng choåi
than.
3) – Maùy phaùt toác quang hoïc: söû duïng boä maõ hoaù quang hoïc (xem phaàn caûm bieán quang). Ñoä nhaïy raát
cao neân ño toác ñoä raát chính xaùc.
Quan heä giöõa toác ñoä truïc quay vaø soá xung ñeám:
60C
S (1.127)
NTc
S: toác ñoä truïc quay voøng/ phuùt
N: soá xung phaùt ra/1 voøng quay
C: toång soá xung ñeám ñöôïc trong thôøi gian Tc
Tc : Thôøi gian ñeám(s)
1.7: Caûm bieán löïc:
Nguyeân lyù ño caûm bieán löïc theo ñònh luaät II Newton:
f= Ma (1.128)
M : Khoái löôïng vaät (Kg)
a: gia toác (m/s2)
Trong thöïc teá xaùc ñònh gia toác vaät raát khoù, neân ngöôøi ta söû duïng ñieàu kieän caân baèng ñeå loaïi tröø
gia toác. Hai löïc cuøng ñoä lôùn nhöng traùi chieàu taùc ñoäng leân moät vaät seõ laøm vaät caân baèng vaø gia toác baèng
0. Taát caû caùc phöông phaùp ño löïc haàu nhö aùp duïng phöông phaùp ño löïc caân baèng. Hai phöông phaùp taïo
ra löïc caân baèng laø:caân baèng 0 vaø dòch chuyeån.
Phöông phaùp caân baèng 0 töông töï nhö caân baèng ñoøn tay , coøn phöông phaùp dòch chuyeån töông töï
nhö caân loø xo.
1.7.1: Söû duïng caûm bieán löïc ñieän trôû daùn (strain gage):
Ta ñaõ bieát ôû phaàn treân, khi taùc ñoäng moät löïc leân ñieän trôû daùn , seõ gaây neân söï thay ñoåi chieàu daøi/
ñöôøng kính ñoái vôùi ñieän trôû daùn kim loaïi vaø hieäu öùng ñieän trôû aùp ñieän ñoái vôùi ñieän trôû daùn baùn daãn , giaù
trò ñieän trôû seõ thay ñoåi.
Goïi G laø heä soá caêng ( khi coù taùc ñoäng löïc ñieän trôû seõ neùn / giaõn).
R / R
GK (1.130a)
l / l
ÖÙng suaát σ ñöôïc ñònh nghóa laø löïc taùc ñoäng treân moät ñôn vò dieän tích (N/m2):
F
 (1.130b)
A
F: Löïc taùc ñoäng(N);A: tieát dieän(m2)
Trong caùc vaät lieäu ñaøn hoài, tyû soá öùng suaát treân söùc caêng goïi laø module ñaøn hoài:
 F / A Fl
E   (1.131)
 l / l Al
E: module ñaøn hoài (N/m2)
σ : öùng suaát (N/m2)
ε : söùc caêng phuï thuoäc vaät lieäu
Hình 1.56 minh hoaï öùng duïng ñieän trôû söùc caêng ño löïc taùc ñoäng leân daàm.
Hình 1.56: Ño löïc taùc ñoäng leân daàm

6 FL
Ta coù:  2 (1.132)
bh
σ: öùng suaát (N/m2)
F : löïc taùc ñoäng (N)
L: khoaûng caùch töø ñieåm ño ñeán ñieåm taùc ñoäng (m)
b: chieàu roäng daàm(m)
h: beà daày daàm (m)
R 6GL
Thay caùc bieåu thöùc treân:  F (1.133)
R bh 2 E
Trong thöïc teá caùc ñieän trôû söùc caêng ño löïc ñöôïc keát noái thaønh maïch caàu wheastone ñaõ coù buø
nhieät, buø phi tuyeán vaø coù ñoä nhaïy cao. Caùc caûm bieán naøy goïi laø loadcell thöôøng söû duïng ñeå ño löïc hoaëc
troïng löôïng.
 Tham khaûo data sheet loadcell file LOADCELL-CZL635,LOADCELL-HBM-Z6
Ví duï 1.14: Thieát keá moät baøn caân ñieän töû troïng löôïng max Mmax=100Kg,ñoä phaân giaûi 1/20000.
Giải:
Chọn loadcell CZL-635 coù tải trọng max=20Kg. Loadcell
Ta bố trí 06 loadcell dưới mặt baøn caân nhö hình vd1.14.a,

Mặt bàn cân
Ñeå ñaûm baûo caân baèng vaø chòu taûi troïng ñeàu treân loadcell.
Söû duïng 6 loadcell 20Kg ñeå ñaït taûi troïng Mmax=120Kg
ñaït yeâu caàu >100Kg.
Ñeå ñaùp öùng ñeàu ôû ngoõ ran gay caû khi ñaët taûi troïng caân
leäch goùc,cheùo goùc,khoâng naèm taïi taâm maët baøn caân,ta noái chung Hình vd1.14a
6 ngoõ ra +V0 vaø 6 ngoõ ra –V0 cuûa 6 loadcell.Taát nhieân caùc ngoõ caáp nguoàn +E vaø –E ñeàu ñaáu chung moät
nguoàn caáp ñieän.
Xem data sheet loadcell CZL-635,coù caùc thoâng soá chính nhö sau:
- Taûi troïng max: 20Kg

- Caáp chính xaùc: 0.05%
- Ñaùp öùng ngoõ ra max(F.S: Full scale): 1.0±0.15 mV/V
- Ñoä phi tuyeán: 0.05%FS
- Caân baèng 0: ±1.5%FS
- Toång trôû vaøo: 1130±10Ω
- Toång trôû ra: 1000±10Ω
- Ñieän aùp caáp nguoàn: 5V
- Khaû naêng quaù taûi max: 150% taûi troïng max
 Ta löu yù caùc thoâng soá:
- Ñaùp öùng ngoõ ra max(FS) 1.0mV/V: neáu ñaët taûi troïng max=20Kg vaø caáp nguoàn 1V,ngoõ
ra load cell seõ ño ñöôïc 1mV.Nhö vaäy,neáu caáp nguoàn 5V,ñaët taûi troïng max 20Kg,ngoõ
ra seõ cho 5mV.
- Ñoä phi tuyeán 0.05%FS: Neáu ñaët taûi troïng max 20Kg vaø caáp nguoàn 1V,sai soá phi tuyeán
max=0.05x1mV/100=0.5μV#0.05x20Kg/100=10g.
 Maéc song song caùc ngoõ ra loadcell vôùi nhau ñaùp öùng ngoõ ra max vaãn baèng 1mV/V,nhöng ñoä
phi tuyeán,toång trôû vaøo ,toång trôû ra giaûm 6 laàn!
 Caáp nguoàn loadcell +E=+5V,ñaùp öùng ngoõ ra max baèng 5mV(F.S=5x20=120Kg).Vôùi taûi troïng
max=100Kg,ñaùp öùng ngoõ ra töông öùng baèng :
αt=5mVx100/120=4.1667mV (vd1.14.1)
 Doøng ñieän caáp nguoàn cho 6 loadcell:
Icc=+Vcc/Ri=+5/(1130/6)=26.55mA (vd1.14.2)
 Toång trôû ra caû heä thoáng loadcell:
R0t=1000/6=166.67Ω (vd1.14.3)
+5
+E
+V0 +V U1 ADS1115
+
MCU
V0 SCL
RG INA333 AIN1
-V0 REF
- AIN0 SDA
-V
VREF =2.5V
+5
-E
6 cầu W // U2 -
OPA333
+ 50K
Hình vd1.14b
Hình vd 1.14b laø sô ñoà thieát keá caân ñieän töû:
- Ngoõ vaøo söû duïng khueách ñaïi duïng cuï IA(xem muïc 1.10)U1 INA333 coù caùc thoâng soá
Vi0,ΔVi0,Iib,ΔIib raát thaáp; Ri,CMRR cao(xem data sheet IA-INA333-TI)
- HSKÑ ñöôïc tính Av=(1+100KΩ/RG) (vd1.14.4)
- U2 OPA333 laø OPAMP cuõng coù caùc thoâng soá offset vaø troâi nhieät raát toát(xem data sheet OPA333)
keát hôïp vôùi VR50K taïo aùp Vref=2.5V.Do ñoù ôû traïng thaùi tónh,khíap vi sai ngoõ vaøo baèng 0,ñieän aùp
ngoõ ra U1 V0=2.5V
- ADC ADS1115 16 bit,laäp trình choïn FS=±0.256V töông öùng 1LSB=7.8125μV(xem data sheet
ADS1115).Ngoõ ra giao tieáp I2C vôùi MCU qua 2 ngoõ SCL vaø SDA.
 Yeâu caàu: taûi troïng max=100Kg,ñoä phaân giaûi 1/20000 öùng vôùi 5g

Do ñoù ñoä phaân giaûi tính theo ñieän aùp ngoõ ra caàu W:
αp=5x4.1667(mV)/(100x103)=0.208μV (vd1.14.5)
 Cho 5g töôùng öùng 1LSB,nhö vaäy input U1=0.208μV phaûi cho output=7.8125μV.
Suy ra HSKÑ cuûa U1:
Av1 =7.8125/0.208=37.56 (vd1.14.6)
Töø (vd1.14.4) suy ra giaù trò RG:
RG=100KΩ/(Av1-1)=2.74K (vd1.14.7)
Choïn RG =VR 5K chænh nhieàu voøng ñeå deã tinh chænh.
Ñeå maïch oån ñònh,choáng nhieãu toát vaø chính xaùc,neân caáp nguoàn +5 cho Loadcell U1,U2 rieâng vaø
oån aùp thaät toát!
1.7.2: Söû duïng boä phaùt löïc khí neùn:
Hình 1.59: Boä phaùt löïc khí neùn

Hình 1.59 minh hoaï caáu truùc cuûa boä phaùt löïc khí neùn. Löïc phaùt ñoäng ñöôïc caân baèng vôùi löïc taïo ra
bôûi aùp suaát khoâng khí taùc ñoäng leân dieän tích hieäu duïng cuûa maøng chaén.Vieân bi vaø voøi ñöôïc saép xeáp sao
cho vieäc caân baèng cuûa hai löïc laø töï ñoäng. Giaû söû löïc taùc ñoäng vaøo taêng , thanh daãn löïc chuyeån ñoäng leân
treân giaûm khe hôû môû tieáp xuùc khoâng khí beân ngoaøi taïo bôûi vieân bi vaø voøi. Aùp suaát trong buoàng taêng leân
vaø taùi laäp ñieàu kieän caân baèng. Aùp suaát trong buoàng ñöôïc xaùc ñònh nhö sau:
f  ( p  3) A (1.134)
f : löïc taùc ñoäng (pound)
p: aùp suaát (pound/in.2)
A: dieän tích hieäu duïng cuûa maøng (in.2)
Chæ caàn ño aùp suaát ngoõ ra seõ xaùc ñònh ñöôïc löïc taùc ñoäng.
1.8: Caûm bieán aùp suaát:

Aùp suaát ñöôïc ñònh nghóa laø löïc taùc ñoäng leân moät ñôn vò dieän tích beà maët chaát loûng hoaëc khí.
Taàm ño vaø ñieàu khieån aùp suaát trong coâng nghieäp raát roäng töø 0,1 Pa(0,001mmHg) ñeán treân 100 MPa
(10,000 psi). caùc phaàn töû sô caáp cuûa caûm bieán aùp suaát thöôøng chuyeån ñoåi aùp suaát sang ñoä dòch chuyeån
hoaëc löïc ,sau ñoù caùc phaàn töû thöù caáp(maïch ñieän) chuyeån ñoä dòch chuyeån hoaëc löïc sang doøng ñieän, ñieän
aùp hoaëc ñieän tín hieäu khí neùn töông öùng.
Vieäc ño aùp suaát luoân luoân theo aùp suaát tham chieáu naøo ñoù.Thoâng thöôøng ngöôøi ta thöôøng choïn aùp
suaát tham chieáu laø aùp suaát khoâng khí. Aùp suaát ño ñöôïc cheânh leäch vôùi aùp suaát khoâng khí goïi laø aùp suaát
ñieåm töïa. Thôøi tieát vaø ñoä cao seõ laøm thay ñoåi aùp suaát khoâng khí. Giaù trò chuaån aùp suaát khoâng khí laø
101,3KPa hay 14.7 psi (760mmHg). Aùp suaát beù hôn aùp suaát khoâng khí laø aùp suaát chaân khoâng. Aùp suaát
baèng 0 goïi laø chaân khoâng tuyeät ñoái. Cheânh leäch aùp suaát ño so vôùi chaân khoâng tuyeät ñoái goïi laø aùp suaát
tuyeät ñoái. Coù theå söû duïng moät aùp suaát baát kyø laøm aùp suaát tham chieáu. Cheânh leäch giöõa aùp suaát ño vôùi aùp
suaát baát kyø laøm tham chieáu goïi laø aùp suaát vi sai.
Ta coù baûng B1.3 chuyeån ñoåi giöõa caùc ñôn vò ño aùp suaát.

Baûng B1.3: Chuyeån ñoåi caùc ñôn vò ño aùp suaát
1.8.1: Caûm bieán aùp suaát ñieän trôû söùc caêng(strain gage) :
Döôùi taùc ñoäng cuûa aùp suaát, qua heä truyeàn cô goàm maøng vaø thanh daãn löïc, laøm neùn/caêng caùc ñieän
trôû daây söùc caêng, daãn ñeán thay ñoåi caùc giaù trò ñieän trôû.R1, R2, R3, R4 maéc thaønh caàu wheastone neân taïo
ñieän aùp ra tyû leä tuyeán tính vôùi aùp suaát.
Caûm bieán aùp suaát ñieän trôû söùc caêng(strain gage) ñöôïc söû duïng ño taàm aùp suaát töø 10÷10.000 psi.
Tham khaûo data sheet Pressure Sensor List 30402 vaø STS-030-4F.
Caùc thoâng soá chính cuûa STS-030-4F:
- Daïng strain gage caàu W
- Taàm ño: 30Psi
- Khaû naêng chòu quaù taûi: 3X(=90Psi)
- Ñieän aùp caáp nguoàn: 5V
- Toång trôû vaøo: 4÷6KΩ
- Toång trôû ra: 4÷6KΩ
- Ñaùp öùng ngoõ ra(Span):150±40mV(Vcc=5V) Hình 1.58: Caûm bieán aùp suaát strain gage
- Tuyeán tính hoùa: ±0.3% Span
- Leäch 0(zero offset): ±25mV/V
 Neáu caáp nguoàn 5V leäch 0 cuûa caûm bieán treân coù theå ñaït tôùi ±125mV khaù cao!
Ví duï 1.15: Thieát keá maïch chænh leäch 0 cho caûm bieán STS-030-4F vôùi nguoàn caáp Vcc=5V.
Giaûi: +E=5V
Vôùi Vcc=5V leäch 0 treân ngoõ ra caûm bieán ñaït max ΔVimax=±125mV.
15K
Coù nhieàu phöông phaùp chænh leäch 0 nhö:
- Ñaët Vref vaøo input maïch khueách ñaïi/ Ain ADC,chænh output=0 1M
2K 0 -v0 +v
ôû traïng thaùi tónh
- Buø baèng phaàn meàm
15K
- Vôùi maïch caàu W caùch buø ñôn giaûn vaø hieäu quaû nhaát nhö hình
vd 1.15.R1M >> toång trôû caàu W neân khoâng aûnh höôûng ñeán caàu
-E
vaø maïch phaân aùp VR2K.Ñieän aùp chænh trong taàm ±150mV soù vôùi
ñieän aùp Vcc/2=2.5V. Hình vd1.15
1.8.2: Caûm bieán aùp suaát loaïi leäch höôùng:
Goàm 2 phaàn: phaàn sô caáp chuyeån ñoåi aùp suaát ño thaønh ñoä dòch chuyeån , phaàn thöù caáp chuyeån ñoä
dòch chuyeån thaønh bieán thieân caùc phaàn töû ñieän.
Hình 1.59a minh hoaï phaàn töû sô caáp laø moät oáng phaúng daïng voøng goïi laø oáng Bourdon.OÁng coù
khuynh höôùng thaúng ra khi coù aùp suaát taùc ñoäng vaøo,taïo ra ñoä dòch chuyeån tæ leä vôùi aùp suaát.Loaïi oáng
Bourdon coù khaû naêng ño töø 0÷10.000 psi.
Phaàn töû oáng nhuùn laø moät hình truï baèng kim loaïi moûng , thaân xung quanh coù daïng nhuùn. Hình
daïng naøy cho pheùp noù keùo giaõn ra khi aùp suaát beân trong taêng ñeå caân baèng vôùi loø xo laøm chuaån. Ñoä dòch
chuyeån cuûa oáng nhuùn tyû leä vôùi aùp suaát ño ñöôïc. Phaàn töû oáng nhuùn ñöôïc söû duïng ño aùp suaát ñeán 100 psi,
vaø coù theå duøng ño aùp suaát chaân khoâng vaø aùp suaát tuyeät ñoái.
Phaàn töû maøng coù theå phaúng hoaëc nhuùn. Khi aùp suaát taùc ñoäng leân maøng, maøng seõ dòch chuyeån moät
ñoaïn caân baèng vôùi loø xo laøm chuaån hoaëc caûm bieán löïc.
Hình 1.59: a) Phaàn töû sô caáp daïng oáng Bourdon

b) Phaàn töû sô caáp daïng oáng nhuùn
c) Phaàn töû sô caáp daïng maøng
Hình 1.60 minh hoaï caùc daïng phaàn töû thöù caáp.
Trong hình 1.60a, ñoä dòch chuyeån laøm di chuyeån con chaïy
cuûa bieán trôû tuyeán tính, daãn ñeán thay ñoåi giaù trò ñieän trôû.
Trong hình 1.60b, ñoä dòch chuyeån laøm di chuyeån loõi saét
cuûa cuoän daây, daãn ñeán ñieän caûm cuoän daây thay ñoåi.
Trong hình 1.60c , ñoä dòch chuyeån laøm di chuyeån maøng
hay moät baûn cöïc tuï ñieän laøm thay ñoåi ñieän dung.
Hình 1.60: a) – Phaàn töû thöù caáp ñieän trôû
b) – Phaàn töû thöù caáp ñieän caûm
c) – Phaàn töû thöù caáp ñieän dung
1.9: Ño möïc chaát loûng:
Vieäc ño möïc chaát loûng coù theå thöïc hieän tröïc tieáp baèng caùch theo doõi beà maët chaát loûng, hoaëc giaùn
tieáp baèng caùch ño caùc thoâng soá lieân quan ñeán möïc chaát loûng. Phöông phaùp tröïc tieáp phaûi coù göông vaø
phao vaø boä chæ thò ngoaøi, maëc duø ñôn giaûn vaø tin caäy, nhöng khoù taïo tín hieäu ñieàu khieån. Ngöôïc laïi
phöông phaùp giaùn tieáp deã daøng taïo tín hieäu ñieàu khieån.
Caùc phöông phaùp giaùn tieáp ño möïc chaát loûng coù theå keå ra nhö sau:
 Phöông phaùp duøng phao noåi chuyeån ñoåi möïc thaønh ñoä dòch chuyeån
 Phöông phaùp caûm bieán aùp suaát
 Phöông phaùp ñaàu doø ñieän dung
1.9.1: Caûm bieán möïc chaát loûng duøng phao:
Hình 1.61 moâ taû nguyeân lyù caûm bieán möïc chaát loûng
duøng phao. Khi möïc chaát loûng thay ñoåi taïo ñoä dòch chuyeån
phao, thoâng qua cô heä baùnh xe vaø truïc quay seõ quay bieán trôû
tuyeán tính (hoaëc boä maõ hoaù quang hoïc).Giaù trò ñieän trôû seõ tæ leä
tuyeán tính vôùi möïc chaát loûng .
Phöông phaùp naøy coù theå ño möïc chaát loûng vôùi ñoä saâu
thoaûi maùi, nhöng seõ bò sai soá do ma saùt tröôït giöõa daây vaø baùnh
xe truïc quay. Hình 1.61: Caûm bieán möïc chaát loûng duøng phao taïo ñoä dòch chuyeån

Hình 1.62 minh hoaï caûm bieán möïc chaát loûng duøng phao chuyeån thaønh ñoä dòch chuyeån, thoâng qua
ñoøn tay vaø goái töïa chuyeån thaønh löïc taùc ñoäng leân caûm bieán loadcell. Löïc taùc ñoäng leân loadcell seõ baèng
hieäu giöõa troïng löïc cuûa phao vaø löïc noåi(löïc ñaåy Archimede) cuûa chaát loûng xung quanh phao.
f  Mg  gAh (1.135)
f: löïc tac ñoäng leân load cell
M: Troïng löôïng phao
g = 9,81m/s2
 : khoái löôïng rieâng chaát loûng (Kg/m3)
A: tieát dieän ngang cuûa phao (m2)
h: chieàu daøi cuûa phaàn phao bò ngaäp nöôùc(m)
Hình 1.62: Caûm bieán möïc chaát loûng duøng phao/ ñoä dòch chuyeån ñeán löïc
1.9.2: Caûm bieán möïc ño aùp suaát tónh:
Hình 1.63 minh hoaï phöông phaùp caûm bieán möïc baèng caùch ño aùp suaát taïi moät ñieåm naøo ñoù trong
chaát loûng thoâng qua ñoù xaùc ñònh ñöôïc möïc chaát loûng.
Hình 1.63: Caûm bieán aùp suaát ñaët gaàn ñaùy cuûa boàn chöùa ñeå ño möïc
Ta coù:
P  gh (1.136)
P: aùp suaát tónh
 : khoái löôïng rieâng Kg/m3
H : chieàu cao möïc chaát loûng treân ñieåm ño(m)
g= 9,81 m/s2
 Löu yù: Phöông phaùp caûm bieán aùp suaát chæ aùp duïng khi maët thoaùng treân hôû, neáu maët thoaùng treân
ñoùng kín phaûi söû duïng phöông phaùp ño aùp suaát vi sai.
1.9.3: Caûm bieán möïc duøng ñaàu ño ñieän dung:
Ñaàu ño ñieän dung coù lôùp caùch ñieän ngoaøi laø moät baûn cöïc vaø boàn chöùa laø baûn cöïc coøn laïi. Möïc
chaát loûng thay ñoåi seõ tyû leä bieán thieân ñieän dung.
Hình 1.64 : Caûm bieán möïc duøng ñaàu doø ñieän dung

1.9A: Caûm bieán ño ñoä aåm:
Ñoä aåm khoâng khí ñöôïc ñònh nghóa laø löôïng hôi nöôùc coù trong khoâng khí.Ñoä aåm cuûa vaät lieäu
raén,hoãn hôïp khí ga noùi chung ñöôïc ñònh nghóa laø löôïng hôi nöôùc coù trong khoái löôïng toång coäng cuûa vaät
lieäu hoaëc hoãn hôïp khí ñoù.Vieäc ño ñoä aåm ñöôïc öùng duïng roäng raõi trong caùc quaù trình ño vaø ñieàu khieån
trong coâng nghieäp nhö ño ñoä aåm giaáy,goã,hoãn hôïp khí ga,trong noâng nghieäp nhö ño ñoä aåm ñaát, luùa,gaïo…,
trong phuïc vuï sinh hoaït ,baûo quaûn nhö ño ñoä aåm khoâng khí…
Ta tìm hieåu nhöõng thoâng soá sau lieân quan ñeán ñoä aåm:
 Ñoä aåm tuyeät ñoái AH: laø khoái löôïng hôi nöôùc mv(g) treân moät theå tích V(m3)khoái khí ôû nhieät ñoä T:
m
AH  v ( g / m 3 ) (1.9a.1)
V
 Tæ soá troän r: laø tæ soá giöõa khoái löôïng hôi nöôùc mv(kg,g) vôùi khoái löôïng khí khoâ md(g,kg) maø khoái
löôïng hôi nöôùc troän trong ñoù:
m
r v (1.9a.2)
md
 AÙp suaát hôi baõo hoøa Ps(T): laø aùp suaát hôi nöôùc ôû traïng thaùi caân baèng vôùi nöôùc(loûng) ôû nhieät ñoä T.
Ñaây laø giaù trò lôùn nhaát maø aùp suaát rieâng phaàn coù theå ñaït tôùi ôû nhieät ñoä T.Neáu vöôït quaù aùp suaát
naøy seõ xaûy ra ngöng tuï.
 Ñoä aåm töông ñoái RH: laø tæ soá giöõa aùp suaát rieâng phaàn Pv cuûa hôi nöôùc vaø aùp suaát hôi baõo hoøaPs(T)
ôû nhieät ñoä T;hoaëc laø tæ soá giöõa khoái löôïng hôi nöôùc mv vôùi khoái löôïng hôi nöôùc baõo hoøa ms treân
cuøng moät theå tích V.Khi hôi nöôùc baõo hoøa,hoãn hôïp khí vaø hôi nöôùc ñaït ñeán ñieåm söông.
P m
RH  v 100  v 100(%) (1.9a.3)
Ps (T ) ms
 Ñoä aåm töông ñoái rieâng(cuûa vaät lieäu raén,khí): laø tæ soá giöõa khoái löôïng hôi nöôùc mv treân khoái löôïng
toång coäng cuûa vaät lieäu mt chöùa löôïng hôi nöôùc ñoù:
m
RH  v  100(%) (1.9a.4)
mt
 Ñieåm söông: laø nhieät ñoä Td(˚C) caàn phaûi laøm laïnh khoâng khí aåm xuoáng ñeán ñoù ñeå ñaït traïng thaùi
baõo hoøa hôi nöôùc,tæ soá troän r khoâng thay ñoåi.Nhö vaäy ñieåm söông chính laø nhieät ñoä ñaït ñöôïc
Pv=Ps(Td) hay RH=100%.
Caùc loaïi caûm bieán ño ñoä aåm ñieän töû hieän nay thöôøng ñöôïc söû duïng laø caûm bieán ñoä aåm ñieän trôû vaø
caûm bieán ñoä aåm ñieän dung vaø thöôøng ño ñoä aåm töông ñoái.
Baûng B1.4 thoáng keâ caùc loaïi caûm bieán vaø thoâng soá :
Baûng B1.4:

1.10.1: Caûm bieán ñoä aåm ñieän trôû:
Caûm bieán ñoä aåm ñieän trôû coù ñieän trôû thay ñoåi theo ñoä aåm.
Caáu truùc cô baûn caûm bieán ñoä aåm ñieän trôû nhö hình 1.9a.1.
Maøng daãn ñieän baèng vaøng hay oxide ruthenium ñöôïc in treân ñeá
nhoâm coù daïng hình raêng löôïc vaø cho ra hai ñieän cöïc.Sau ñoù phuû
maøng moûng vaät lieäu polime coù khaû naêng huùt aåm leân treân.
Cô cheá huùt aåm cuûa maøng moûng polime taïo ra caùc ion chuyeån
ñoäng töï do theo hôi nöôùc ñöôïc huùt vaøo,töø ñoù laøm thay ñoåi ñieän trôû
cuûa caûm bieán.
Caûm bieán ñoä aåm ñieän trôû reõ tieàn nhöng coù moät soá nhöôïc
ñieåm nhö sau:
- Taàm ñieän trôû thay ñoåi roäng treân taàm ño ñoä aåm,coù theå Hình 1.9a.1: Caûm bieán ñoä aåm ñieän trôû
tôùi vaøi chuïc MΩ.
- ÔÛ taàm ño thaáp khoaûng 5% RH keùm nhaïy,khoâng chính xaùc.
- AÛnh höôûng bôûi nhieät ñoä moâi tröôøng raát lôùn,phaûi coù maïch buø nhieät!
 Tham khaûo data sheet caûm bieán ñoä aåm ñieän trôû HR202( file HR202 hudimity sensor-R).
Caùc thoâng soá chính:
- Taàm ño: 20÷95%RH,T=0÷60˚C
- Caáp nguoàn : 1.5VAC(Max sine)
- Taàn soá laøm vieäc: 500Hz÷2Khz
- Coâng suaát max: 0.2mW(Max sine)
- Giaù trò giöõa: 31KΩ(25˚C,1Khz,1VAC,60%RH)
- Taàm ñieän trôû: 19.8÷50.2KΩ(25˚C,1Khz,1VAC,60%RH)
- Caáp chính xaùc: ±5%RH
- Thôøi gian ñaùp öùng: <10s
Baûng vd1.16 cho giaù trò RH(%) theo R vaø nhieät ñoä töông öùng.
Baûng vd1.16:
 Ví duï 1.16 höôùng daãn phöông phaùp toång quaùt thieát laäp bieåu thöùc quan heä haøm töø baûng caùc caëp
giaù trò cho tröôùc hoaëc töø thöïc nghieäm.

Ví duï 1.16: Töø baûng vd1.16 cuûa caûm bieán ñoä aåm HR202,thieát laäp phöông trình toång quaùt bieåu dieãn quan
heä ñoä aåm theo ñieän trôû vaø nhieät ñoä.
Giaûi:
Coù nhieàu phöông aùn xaây döïng phöông trình toång quaùt töø caùc caëp giaù trò thöïc nghieäm cho tröôùc.
Sau ñaây ta aùp duïng phöông phaùp thoâng duïng nhaát laø phöông phaùp bình phöông toái thieåu trong taïo haøm
xaáp xæ gaàn ñuùng.
 Sinh vieân tham khaûo phöông phaùp bình phöông toái thieåu trong caùc giaùo trình toaùn cao caáp.
 Duøng coâng cuï excel ñeå tìm haøm theo phöông phaùp bình phöông toái thieåu:
- Taïo baûng caùc caëp giaù trò töông öùng
- Nhaáp chuoät choïn baûng,nhaáp Insert→Scatter,choïn maãu Scatter with only markers seõ hieän
ra hình ñoà thò caùc ñieåm rôøi raïc töông öùng vôùi baûng ñaõ choïn.
- Nhaáp chuoät traùi vaøo ñieåm treân ñoà thò,sau ñoù nhaáp chuoät phaûi hieän ra popup menu.
- Choïn Add trendline seõ hieän ra danh saùch choïn caùc haøm muïc tieâu;choïn haøm muoán bieåu
dieãn vaø nhaáp choïn vaøo oâ Display Equation on chart ñeå hieän ra ñoà thò vaø phöông trình.
Töø baûng vd1.16 ta thaáy giaù trò R traûi roäng töø haøng KΩ ñeán chuïc MΩ,neân ñeå deã bieåu dieãn ñoà thò vaø
hy voïng tuyeán tính hoùa,ta neân ñöa R bieåu dieãn theo LogR(KΩ).
Baûng vd1.16.1 vaø hình vd1.16.1 coù ñöôïc töø keát quaû excel:
Baûng vd1.16.1: Ñaùnh giaù quan heä haøm y1 vaø y2 taïi T=25˚C
ε1=(Y-Y1) ε2=(Y-Y2)
STT R(KΩ) X=LOGR Y=RH(%) Y1(%) Y2(%)
*100/Y(%) *100/Y(%)
1 5000 3.69897 20 16.33831437 18.30842816 20.22406 -1.1203095
2 2600 3.414973 25 22.32553188 10.69787249 24.88821 0.44717158
3 1300 3.113943 30 28.67184625 4.427179178 29.72941 0.90197295
4 630 2.799341 35 35.30430254 -0.869435818 34.8268 0.49486524
5 310 2.491362 40 41.79711277 -4.492781926 40.0077 -0.0192535
6 160 2.20412 45 47.85274253 -6.339427835 45.14459 -0.3213146
7 87 1.939519 50 53.43105512 -6.862110233 50.24561 -0.4912193
8 49 1.690196 55 58.68728624 -6.704156802 55.4648 -0.8450941
9 31 1.491362 60 62.87911277 -4.798521284 59.96908 0.05153277
10 19.5 1.290035 65 67.12349032 -3.26690819 64.88432 0.17797359
11 13 1.113943 70 70.83584625 -1.194066067 69.50903 0.70138559
12 8.4 0.924279 75 74.83434409 0.220874545 74.86411 0.18118591
13 5.7 0.755875 80 78.38464629 2.019192134 79.97183 0.03520842
14 4 0.60206 85 81.62737126 3.967798514 84.94907 0.05991684
15 2.8 0.447158 90 84.89301438 5.674428463 90.28229 -0.3136585
Tìm ñöôïc: y1=-21.082x+94.32,x=LogR (vd1.16.1),choïn haøm tuyeán tính
3 2
y2=-0.8657x +8.2713x -42.388x+107.66 (vd1.16.2),choïn ña thöùc baäc 3.
Caùc haøm treân taïi T=25˚C.
100
100
90 y2 = -0.8657x3 + 8.2712x2 - 42.388x + 107.66
90 R² = 0.9999
80
80
70 70
60 60
50 Series1 50 Series1
40 Linear (Series1) 40 Poly. (Series1)
30 30
20 20
10 y1 = -21.082x + 94.32 10
R² = 0.9839
0 0
0 1 2 3 4 0 1 2 3 4
Hình vd1.16.1: a) Haøm tuyeán tính b) Haøm ña thöùc baäc ba

Töø baûng vd1.16.1,ta thaáy haøm y2 cho sai soá thaáp εmax=1.1%.Neáu laøm troøn ñeán 1 ñôn vò sai soá tuyeät
ñoái baèng 0!
Baây giôø ta thieát laäp haøm quan heä ñoä aåm theo T.Ñeå ñôn giaûn vaø vôùi sai soá chaáp nhaän ñöôïc,ta cho haøm
quan heä ñoä aåm theo hai bieán R vaø T ñoäc laäp.Choïn taàm RH=60%,thay caùc giaù trò R theo nhieät ñoä vaøo
phöông trình y2,ta ñöôïc baûng vd1.16.2:
Baûng vd1.16.2: Quan heä RH theo T tính treân haøm y2 vaø buø baèng haøm yT:
T(˚C) 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60
Y2(X)(%) 48.62732 50.9812 53.27171 55.273413 57.66955 59.96908 62.202988 64.60596 66.08757 67.84021 69.50903 71.509841 73.44593
ΔRH(%) -11.3727 -9.0188 -6.72829 -4.726587 -2.33045 -0.03092 2.2029877 4.60596 6.087569 7.840205 9.50903 11.509841 13.44593
YT(%) -10.77 -8.706 -6.642 -4.578 -2.514 -0.45 1.614 3.678 5.742 7.806 9.87 11.934 13.998
ε=YT-ΔRH -0.60268 -0.3128 -0.08629 -0.148587 0.183555 0.41908 0.5889877 0.92796 0.345569 0.034205 -0.36097 -0.424159 -0.55207
AÙp duïng phöông phaùp bình phöông toái thieåu tìm haøm tuyeán tính,ta coù yT laø haøm buø nhieät cho ñoä aåm:
yT=0.4128x-10.77 (vd1.16.3)
vôùi yT=RH(%) vaø x=T(˚C). 20
Hình vd1.16.2 laø ñoà thò yT. 15
Cuoái cuøng ta coù haøm quan heä toång quaùt ñoä aåm 10
theo ñieän trôû vaø nhieät ñoä: 5 Series1
RH(R,T)(%)=y2-yT 0 Linear (Series1)

3 2 0 20 40 60
RH(R,T)(%)= –0.8657(LogR) +8.2713(LogR) -5
– 42.388(LogR)+107.66 – 0.4128T+10.77 (vd1.16.4) -10

y = 0.4128x - 10.77
R² = 0.9966
Vôùi R(KΩ),T(˚C) -15
Baûng vd1.16.3 cho keát quaû haøm RH(R,T)(%).
Ta thaáy sai soá tuyeät ñoái max laø 2 ñôn vò taïi T=0 vaø Hình vd1.16.2
3 ñôn vò taïi T=60˚C
Baûng vd1.16.3:
 Giaûi quyeát thieát keá maïch ñieän:

 Xöû lyù analog:
- Tuyeán tính hoùa haøm y2 baèng ñieän trôû maéc noái tieáp hoaëc song song
- Caáp nguoàn aùp hoaëc nguoàn doøng cho maïch caûm bieán
- Taïo nguoàn aùp buø nhieät theo haøm yT töø caûm bieán nhieät
- Söû duïng khueách ñaïi caàu hoaëc IA ñieàu chænh HSKÑ thích hôïp taïo haøm
V0=K.RH(R,T)(mV,(%))
 Xöû lyù soá:
- Caáp nguoàn doøng cho maïch caûm bieán(coù theå theâm maïch khueách ñaïi neáu caàn)
- Taïo nguoàn aùp buø nhieät theo haøm yT töø caûm bieán nhieät
- Cho 2 nguoàn aùp treân vaøo ADC

- Töø coâng thöùc RH(vd1.16.4) taïo baûng tra bằng phương pháp lượng tử hóa hay tính
toaùn baèng phaàn meàm suy ra RH
 Löu yù: Veà nguyeân taéc coù theå caáp nguoàn caûm bieán ñoä aåm ñieän trôû baèng DC hoaëc AC,tuy nhieân ñeå
traùnh hieäu öùng phaân cöïc do ñieän phaân khi caáp nguoàn DC,ngöôøi ta thöôøng söû duïng nguoàn AC.
1.9a.2: Caûm bieán ñoä aåm ñieän dung:
Caûm bieán ñoä aåm ñieän dung coù ñieän dung thay ñoåi theo
ñoä aåm.Caáu truùc cô baûn cuûa caûm bieán ñoä aåm ñieän dung nhö hình 1.9a.2.
Baûn cöïc döôùi baèng Au-Pt ñöôïc gaén treân ñeá oxide nhoâm,moät maøng
Moûng baèng polymer nhaïy aåm laøm baèng cellulose hoaëc PVA daøy côû
Vaøi micron laø lôùp ñieän moâi.Baûn cöïc treân laøm baèng Au vaø hai ñieän cöïc
ñöôïc noái chaân ra ngoaøi.Nhö vaäy caûm bieán xem nhö moät tuï ñieän coù
ñieän moâi laø polymer.
Öu ñieåm cuûa caûm bieán ñoä aåm ñieän moâi laø khaù tuyeán tính,ít bò
aûûnh höôûng theo nhieät ñoä,coù theå ño taàm roäng töø 0 ñeán 100%.
Tuy nhieân noù coù ñieän dung haøng traêm pF ôû RH=0%, Hình 1.9a.2: Caûm bieán ñoä aåm ñieän dung
chæ thay ñoåi vaøi chuïc pF khi RH=100%,offset khaù cao.
 Tham khaûo data sheet caûm bieán P14-W-HUMIDITYSENSOR-C.
 Gôïi yù thieát keá maïch ño caûm bieán ñoä aåm ñieän dung:
- Do ñoä tuyeán tính khaù cao vaø ít bò aûnh höôûng theo nhieät ñoä neân chæ quan taâm ñeán ñoä nhaïy
cuûa caûm bieán treân taàm ño roäng töø 0 ñeán 100% RH.
- Söû duïng caàu W ño dung khaùng vôùi nguoàn caáp AC taàn soá töø 1 ñeán 10khz(xem muïc 1.10)
- Söû duïng maïch dao ñoäng chuyeån sang chu kyø hay taàn soá tæ leä vôùi C(xem muïc 1.10)

1.10: Chuyển đổi tín hiệu cảm biến (signal conditioning)
1.10.1: Giới thiệu:
Mạch chuyển đổi tín hiệu cảm biến có chức năng chuyển đổi đáp ứng ngõ ra của cảm
biến thành đại lượng điện dưới dạng điện áp, dòng điện, độ rộng xung, tần số, tín hiệu số… để
phù hợp với điều kiện ngõ vào của phần xử lý tiếp theo.
Ví dụ: ngõ ra của thermocoupe CA(K) có đáp ứng 41  V/ C . Độ nhạy điện áp này quá bé, ta
cần phải có mạch khuyếch đại DC để nâng độ nhạy điện áp thermocoupe lên đủ lớn tới hàng mV
chẳng hạn mới có thể đưa vào bộ ADC chuyển sang tín hiệu số.
Hoặc ta sử dụng cầu wheastone chuyển sự biến đổi điện trở của cảm biến loại điện trở
như Pt, straingage thành điện áp ngõ ra cầu và dùng khuếch đại vi sai hay khuếch đại dụng cụ
khuếch đại tín hiệu áp lên nhiều lần.
Các loại cảm biến thụ động cần cấp nguồn kích thích mới tạo tín hiệu ra.Nguồn kích thích
có thể là DC hoặc AC.
Hình 1.65 minh họa hệ thống chuyển đổi tín hiệu cảm biến DC cơ bản
Nguồn cung cấp

Nguồn DC
Output
Kích thích Zero&calip KĐ DC LPF
Cảm biến Cầu W
Hình 1.65: Hệ thống chuyển đổi tín hiệu cảm biến DC

Cảm biến là một phần nhánh của cầu W.Nguồn cấp cầu W là nguồn DC. Tín hiệu ngõ ra
cầu W được chuẩn hóa zero và calip trước khi đưa vào khuếch đại DC tăng biên độ điện áp và
bộ lọc thông thấp LPF loại bỏ nhiễu cao tần.
Những điểm thuận lợi của hệ thống chuyển đổi tín hiệu cảm biến DC:
1- Ngõ vào có thể sử dụng khuếch đại vi sai có CMRR cao
2- Độ tin cậy và ổn định nhiệt cao
3- Dễ chuẩn hóa và tuyến tính hóa ở f thấp
4- Khả năng chịu điều kiện quá tải cao
Nhược điểm chính của hệ thống DC là trôi điện áp(theo nhiệt độ hoặc độ bất ổn của
nguồn cung cấp). Để khắc phục nhược điểm này, người ta thường sử dụng các bộ khuếch đại
DC có độ trôi thấp(low drift).
Để giải quyết vấn đề trôi trong hệ thống DC,người ta sử dụng hệ thống AC như hình 1.66.
Kích thích Tách sóng Output

Cảm biến Cầu W Zero&calip KĐ AC nhạy pha LPF
Nguồn
cung cấp
Tạo sóng mang
Hình 1.66: Hệ thống chuyển đổi tín hiệu cảm biến AC

Nguồn kích thích cấp cho cầu W là tín hiệu AC gọi là sóng mang tần số cao từ 50kHz→200kHz.
Sóng mang phải có tần số lớn hơn tần số tín hiệu ngõ ra cảm biến ít nhất 5 đến 10 lần. Tín hiệu
chuyển đổi từ cảm biến sẽ điều chế sóng mang và cho tín hiệu điều chế ở ngõ ra của cầu W, sau
đó được khuếch đại AC và qua bộ tách sóng nhạy pha. Ngõ ra tách sóng nhạy pha là tín hiệu DC
đưa về ổn định lại bộ dao động tạo sóng mang.
Trong hệ thống AC, vấn đề trôi tần số và tín hiệu sai không quan trọng. Vấn đề quan trọng
nhất là ổn định tần số và biên độ dao động tạo sóng mang.Chức năng của bộ tách sóng nhạy
pha dùng để giải quyết vấn đề này và loại bỏ sóng mang phục hồi lại tín hiệu ngõ ra cảm biến đã
được khuếch đại. Bộ lọc hạ thông LPF thường là bộ lọc tích cực để loại bỏ các thành phần sóng
mang và hài của nó cũng như các nhiễu cao tần.
Trong các ứng dụng, hệ thống DC thường được sử dụng cho các cảm biến dạng điện trở,
trong khi hệ thống AC có thể ứng dụng cho các cảm biến dạng trở kháng (L,C) và truyền đi xa
qua dây nối đến bộ xử lý.
Tín hiệu cảm biến sau khi được xử lý analog có thể được gửi đến bộ thu thập và chuyển
đổi sang tín hiệu số (Data Acquisition and Conversion System) như hình 1.67.
S/H 1 Digital output
ADC
S/H 2
Tín hiệu cảm biến Bộ phân kênh
Analog
S/H 3 Bộ
điều khiển
S/H 4
Hình 1.67: Bộ DACS (Data Acquisition and Conversion System)

Tín hiệu cảm biến qua các bộ lấy mẫu và giữ Sample & Hold (S/H) để lấy mẫu biến thiên
tín hiệu vào, qua bộ phân kênh analog và đưa vào ADC cho ngõ ra tín hiệu số tương ứng. Hoạt
động của khối được điều khiển bởi bộ điều khiển có thể là mạch số , vi xử lý, PC…
Các mạch chuyển đổi tín hiệu cảm biến nói chung có thể là khuếch đại DC,khuếch đại AC,
khuếch đại dụng cụ (IA) chuyển đổi dòng/áp,khuếch đại phi tuyến, tạo hàm, lọc,tạo xung& tần số,
ADC, DAC, chopper/modulator…Ở phần sau,ta sẽ khảo sát chi tiết một số dạng mạch chuyển
đổi tín hiệu cảm biến tiêu biểu.
1.10.2: OPAMP và các mạch khuếch đại(KĐ)thông dụng:
Phần này chỉ tóm tắt ngắn gọn về các thông số & các đặc tính của OPAMP và các dạng
mạch khuếch đại thông dụng. Để khảo sát thêm chi tiết hơn, có thể tham khảo thêm các tài liệu
về OPAMP.
Khi sử dụng OPAMP trong KĐ DC đặc biệt cần lưu ý các thông số sau;
 Lệch điện áp ngõ vào (Input offset voltage): Vio (mV)
 Lệch dòng ngõ vào (Input offset current):Iio (nA)
 Dòng phân cực ngõ vào (Input bias current) Iib (nA)
 Trôi điện áp (Voltage Drift): TC Vio (  V/ C )
 Tỉ số nén tín hiệu đồng pha (CMRR): dB

Ba thông số đầu chỉ có ý nghĩa ở một nhiệt độ nhất định (nhà sản xuất thường cho ở
25 C ). Thông thường khi thiết kế mạch phải có mạch bù offset và phân cực dòng ngõ vào như
hình 1.68. Thông số trôi điện áp rất quan trọng nhất là áp dụng trong các hệ thống đo nhiệt độ
hay mạch điện nằm trong môi trường nhiệt độ thay đổi trên tầm rộng. Nói chung phải có mạch bù
nhiệt hoặc chọn OPAMP có TC Vio bé như ở OPO7C chẳng hạn (TC Vio = 0.5  V/ C ).
Thông số tỉ số nén tín hiệu đồng pha CMRR thể hiện khả năng triệt nhiễu tín hiệu đồng
pha của OPAMP.
1. Chỉnh offset qua R5 b) Chỉnh offset qua biến trở ngoài c) Bù dòng phân cực vào
nối vào chân bù offset OPAMP
Hình 1.68: Mạch bù offset và dòng phân cực vào
OPAMP OPO7C là loại OPAMP có độ lệch điện áp và trôi điện áp cực thấp rất thích hợp
trong các ứng dụng KĐDC cần offset và trôi áp thấp ở ngõ vào . OPO7C có các thông số tiêu
biểu như sau (tham khảo thêm tài liệu về OPO7):
 Vio = 85  V (typ.)
 Iio = 1.6nA (typ.)
 Iib = (±2.2nA (typ.)
 TC Vio = 0.5  V/ C (typ.)
 CMRR = 120 dB (typ.)
Tham khảo data sheet OPA333,opamp có thông số offset và trôi nhiệt cực thấp,cấp nguồn
thấp,tiêu thụ nguồn thấp,thích hợp cho nguồn 3V3 và nguồn pin:
 Vio=10μV(max)
 Iio=400pA(max)
 Iib=±200pA(max)
 TC Vio=0.05μV/˚C(max)
 CMRR=130dB(typ.)
 Vcc= 1.8÷ 5.5V or ±0.9÷ ±2.75V(có thể cấp nguồn đơn)
 IccQ=28μA(max)(I0=0)(dòng cấp nguồn tĩnh)
Khi sử dụng OPAMP trong KĐ AC, ngoài các thông số trên, ta phải quan tâm thêm những
thông số liên quan đến tốc độ làm việc và đáp ứng tần số của OPAMP:
 Tốc độ đáp ứng ngõ ra (slew rate): SR (V/  S)
 Tích số độ lợi băng thông (Gain. Banwidth product) : GBW (MHz)
Tham khảo data sheet OPAMP OP37 có:
 SR=11.9V/  s(V0=±10V,RL=2KΩ)
 GBW=63MHz
rất thích hợp cho KĐAC trôi lệch áp thấp , nhiễu thấp, tốc độ cao.
 Tham khảo data sheet OPA2614 có:
 SR=145μV/s(typ.)
 GBW=290Mhz(typ.)
 I0=±350mA(typ.)
 Vcc=5÷ 12V or ±2.5÷ ±6V(có thể cấp nguồn đơn)
1) Khuếch đại đảo:
- Tín hiệu ngõ ra đảo pha ngõ vào
R2
- Hệ số KĐ Av =  (1.137) Hình 1.69: Khuếch đại đảo
R1
- Tổng trở vào: Ri = R1 (1.138)
2) Khuếch đại không đảo:
- Tín hiệu ngõ ra đồng pha ngõ vào
R2
- Hệ số KĐ: Av = 1+ (1.139)
R1
- Tổng trở vào: Ri ≈ rd (1+ Avo ) (1.140) Hình 1.70: Khuếch đại không đảo
Av
rd: tổng trở vào vi sai của OPAMP
Avo: Hệ số khuếch đại vòng hở OPAMP
3) Khuếch đại theo điện áp
- Tín hiệu ngõ ra đồng pha ngõ vào
- Hệ số KĐ: Av = 1 (1.141)
- Tổng trở vào: Ri = ∞ Hình 1.71: Mạch theo điện áp
- Tổng trở ra : Ro  0
4) Mạch cộng:
RF R R
V0  ( Va  F Vb  F Vc ) (1.142)
Ra Rb RC
Chọn RF = Ra = Rb = RC
V0  (Va  Vb  Vc ) (1.143) Hình 1.72: Mạch cộng
5) Mạch trừ: (KĐ vi sai)

R2 R4 R
V0  (1  )( )Va  2 Vb (1.144)
R1 R3  R4 R1
Chọn R1 = R2 = R3 = R4
V0  Va  Vb (1.145)
Hình 1.73: Mạch trừ

Ví dụ: Sử dụng mạch trừ làm KĐ cầu W với cảm biến điện trở như hình 1.74.
Cảm biến có biểu thức: Rc  R0  R
Ta có:
E
V0  R  (1.146)
2R0
Hình 1.74: Mạch KĐ cầu

1.10.3: Khuếch đại dụng cụ: (Instrumentation Amplifier: IA)
* Các ưu điểm của KĐ dụng cụ (IA):
o Điều chỉnh được hệ số KĐ và hệ số KĐ chính xác tuyến tính
o Ngõ vào vi sai với CMRR cao
o Hệ số KĐ và hệ số nhiệt ổn định
o Trôi và lệch ngõ vào thấp
o Tổng trở vào rất lớn, tổng trở ra rất bé
Hình 1.75 mô tả mạch IA cơ bản.
 R  R
VA  1  2 vi1  2 vi 2
 R1  R1
 R  R
VB  1  2 vi 2  2 vi1
 R1  R1
 2R 
V0  VB  V A  1  2 vi 2  vi1  (1.147)
 R1 
Hình 1.75 khuếch đại dụng cụ (IA)
Một trong những ứng dụng rất thuận lợi của IA là sử dụng cầu W như hình 1.76
Ta có cảm biến điện trở:
Rc  R0  R
 R  E
Vab 
22 R0  R 
RF
V0  Vab
R1
 R  E R
  F (1.148)
22 R0  R  R1
Hình 1.76: IA KĐ cầu W

Hình 1.77 giới thiệu mạch IA AMP01 của hãng ANALOG DEVICE
Đặc tính của AMP01:
o Lệch điện áp 15 V
o Trôi điện áp 0,1 V / oC
o Nhiễu ồn 0,2 Vpp0,1Hz  10 Hz 
o Lái ngõ ra  10V @ 50mA
o Ổn định tải dung đến 1 F
o HSKĐ 0,1-10.000
o Tuyến tính 16bit ở Av=1000
o CMRR 140dB ở Av=1000
o Dòng phân cực vào 1nA
o Bảo vệ quá nhiệt ngõ ra
Xem thêm chi tiết trong tài liệu AMP01.
Hình 1.77: Mạch IA AMP01

 Tham khảo thêm data sheet IA INA128 và INA333
1.10.4: Khuếch đại cách ly (Isolation amplifiers)
Bộ khuếch đại cách ly được sử dụng trong các trường hợp:
 Cách ly cảm biến và mạch xử lý. Ví dụ: cảm biến đặt trong môi trường nhiệt độ cao,
độc hại…
 Đường truyền cảm biến về mạch điện xa
 Chống những ảnh hưởng nhiễu về điện áp làm hỏng mạch xử lý.
 Giảm ảnh hưởng nhiễu do đường masse nối vòng (ground loops).
 Xem thêm chi tiết KĐ cách ly AD202/AD204 (Analog device)
1.10.5: Chuyển đổi dòng-áp, áp-dòng:
1) - Chuyển đổi dòng-áp (I-V Converter):
Áp dụng cho ngõ ra cảm biến dưới dạng dòng điện
cần chuyển sang điện áp.
Ta có: V0   RI (1.149)
Các thông số liên quan 1 Hình 1.78: Mạch chuyển đổi dòng/áp cơ bản

ard
T (1.150)
rd  R  r0
1 r //  R  ro  r
Av   R , Ri  d , Ro  o (1.151)
1 1/T 1T 1 T
1 : tham khảo các tài liệu OPAMP
T : độ lợi vòng
rd : tổng trở vào vi sai
ro : tổng trở ra
 Mạch I-V độ nhạy cao
Ápdụng định luật nút mạch tại v1 :
 v1 v1 v o  v1
  0
R R1 R2
Theo (1.149): v1   R.I i
Thay vào ta được:
vo   KRI i (1.152a) Hình 1.79: Mạch I-V độ nhạy cao
R 2 R2
K  1  (1.152b)
R1 R
Ví dụ 1.17: Các cảm biến trong công nghiệp thường có ngõ ra dòng điện từ 4÷20mA,ví dụ như
cảm biến áp suất tầm từ 0÷10 bar cho output từ 4÷20mA tỉ lệ tuyến tính áp suất.Dạng output
nguồn dòng dễ truyền đi xa không sợ bị ngắn mạch đường truyền.Tại ngõ vào mạch xử lý trung
tâm phải có mạch chuyển đổi dòng thành áp thường theo chuẩn từ 1÷5V.
Thiết kế mạch chuyển đổi nguồn dòng từ 4÷20mA sang nguồn áp từ 1÷5V.
Giải:
a) Ngõ vào bất đối xứng b) Ngõ vào vi sai

Hình vd1.17
Hình vd1.17a sử dụng mạch theo điện áp có tổng trở vào rất lớn không rẽ dòng qua
R1và tổng trở ra rất bé cho output.Nguồn dòng ghép vào R1 tạo áp Vi=1÷5V và V0=Vi=1÷5V.
Hình vd1.17b sử dụng mạch khuếch đại cầu nhận áp vào Vi=IiR1 dạng vi sai,chống
nhiễu đồng pha rất tốt.Chọn R2=R3=R4=R5 để có tổng trở vào vi sai nhìn từ R1 là 2R2>>R1:
V0=Vid=Ii.R1 (vd1.17.2)
Các điện trở nhất là R1 phải có sai số ≤ 1%.OPAMP LM358 có offset và trôi nhiệt phù
hợp với thiết kế này và sử dụng nguồn đơn.VOL=50mV <1V và VOH =Vcc-1.5V nên chọn
Vccmin=8V để thỏa yêu cầu mức cao không bão hòa Khi V0=5V.
2)- Chuyển đổi áp dòng (V-I converter):
Bộ V-I được áp dụng trong các trường hợp cần chuyển tín hiệu áp thành dòng điện hoặc
tạo nguồn dòng cấp cho các cảm biến cần kết nối qua đường dây dài theo dạng dòng vòng
(current loop) để đảm bảo không làm hỏng nguồn cấp khi có ngắn mạch xảy ra.
 V-I tải thả nổi:
Ở hình 1.80a: Vi  io R
Vi
Suy ra: io  (1.153)
R
 Lưu ý; dòng io chỉ phụ thuộc áp ngõ vào Vi và trở R , bất chấp điện áp tải VL.
Ta có: vo  Vi  VL
VoL  Vo  VoH
Trong đó: VoL là điện áp bão hòa mức thấp
VoH là điện áp bảo hòa mức cao
Nên: VoL  Vi  VL  VoH  Vi (1.154)
Hình 1.80: V-I tải thả nổi

 V-I tải nối masse:
Đây là mạch nguồn dòng Howland:
vi
io  (1.155a)
R1
R4 R2
Với  (1.155b)
R3 R1
R3
VL  Vsat (1.155c)
R3  R4
 Một số mạch tạo nguồn dòng :
Hình 1.81: V-I tải nối masse

Vz Vz
a) IE  b) IE 
RE RE
Vz Vz
I 0  I C  I E  (1.156) I 0  I C  I E  (1.157)
RE RE
VL  I 0 RL  VEE  VD  Vz (1.156b) VL  I 0 RL  VEE  Vz  VCEsat (1.157b)
Hình 1.82: Một số mạch tạo nguồn dòng đơn giản

*Tham khảo thêm về nguồn dòng trên các trang web :
- http : //www. aldinc.com/sc_current source.htm
- http : //www. 4qdtec.com/csm.html
Ví dụ 1.18: Trong các mạch xử lý tín hiệu đặt cùng cảm biến,thông thường ngõ ra được chuyển
thành dòng điện từ 4÷20mA để tryền đi xa dưới dạng dòng vòng(current loop).Thiết kế mạch
chuyển đổi từ 1÷5V sang 4÷20mA.
Giải:
a) Tải RL thả nổi Hình vd1.18 b) Tải RL nối GND

Hình vd1.18a với tải RL thả nổi:
IL=IR1=Vi/R1 (vd1.18.1)
Với Vi=1÷5V,R1=250Ω suy ra IL=4÷20mA
Chọn Q1 là MOSFET để có IL=ID=IS,nếu chọn BJT IL=IC=IE-IB nên sẽ có sai số!
Điều kiện chọn tải RLmax:
ILmaxRLmax= Vcc-VDSmin-Vimax (vd1.18.2)
Chọn Vcc=24V,VDSSmin=1V,RLmax=(24-1-5)/0.02=900Ω
Hình vd1.18.2 với tải RL nối GND.Ta có:
VR1=Vi
Do Q2 có ID=IS và R1=R2 nên: VR2= VR1=Vi.
Xét ngõ vào IC1B,do vi+=vi- nên VR2=VR3=Vi
Suy ra : IL=IDQ1=ISQ1=Vi/R3 (vd1.18.2)
D1,D2 ghim áp VD=0÷24V,R6 cách ly tải RL.
1.10.6: Các mạch phi tuyến :
Một số mạch phi tuyến được sử dụng trong chuyển đổi tín hiệu cảm biến như mạch so
sánh, chỉnh lưu chính xác, Analog switch, lấy mẫu & giữ (S/H)
1. Mạch so sánh :
Sử dụng OPAMP KĐ vòng hở làm mạch so sánh .
Vùng KĐ: Vi trong khoảng ± Vs rất bé
( hàng µV-mV) xem như = 0)
Do đó : Vi  0 : V0  Vos  + VCC
Vi  0 : V0  Vos  - VCC +
ΔVi=Vi -Vi
-
+ VOS : điện áp bão hòa dương

- VOS : điện áp bão hòa âm
Hình 1.83 : OPAMP và đặc tính vòng hở
Các mạch so sánh tiêu biểu như hình 1.84.
Hình 1.84 : Các dạng mạch so sánh cơ bản .

Nguồn chuẩn Vref thường sử dụng diode Zener, có thể kết hợp biến trở để điều chỉnh
hoặc thêm OPAMP mắc theo điện áp để có tổng trở ra ≃0 và ổn định .
Hình 1.85 : Tạo nguồn Vref đơn giản

Một nhược điểm cơ bản nhất của mạch so sánh là rất dễ nhạy nhiễu và trôi theo nguồn,
nhiệt độ,... Chỉ cần ngõ vào biến thiên rất bé vài đến vài chục μV ngõ ra đã tác động . Để khắc
phục, ta dùng mạch so sánh có trễ hay Schmitt trigger .
V0 V0
Vi 0 Vi
0
b) Đặc tuyến hình a d) Đặc tuyến hình c
Hình 1.86 : Các dạng mạch Schmitt trigger cơ bản

R1 R1
Trong hình 1.86a : VTH  VOS , VTL   VOS (1.158)
R1  R2 R1  R2
R1 R1
Trong hình 1.86b : VTH   VOS , VTL   VOS (1.159)
R2 R2
* Tham khảo chi tiết IC LM311 : OPAMP so sánh tiêu biểu .
2. Mạch chỉnh lưu chính xác :
 Mạch chỉnh lưu bán sóng ( haft wave rectifier : HWR)
+ Khi Vi dương, VOA tăng vọt dương lên làm D on tạo hồi tiếp như mạch theo điện
áp làm : Vo  Vi (1.160a)
+ Khi V i âm, VOA âm theo làm D off hở mạch D làm:
Vo  0 , VOA  VOS (1.160b)
Nhược điểm của mạch là khi Vi chuyển từ âm sang dương,

VOA sẽ tăng từ - VOS đến V i + V Don .Điều này có thể làm
méo tín hiệu ra nếu Vi biến thiên nhanh .Để cải thiện, ta
thêm diode kẹp D2 như hình 1.88 . Hình 1.87: Mạch HWR
+ Khi Vi dương, D1 on, D2 off, mạch trở thành KĐ không đảo có:
 R 
Vo  1  2 Vi (1.161a)
 R1 
+ Khi Vi âm,D1 off,D2 on:
VOA  VD 2on (1.161b)
Hình 1.88 : Mạch HWR cải thiện

 Mạch chỉnh lưu toàn sóng (Full wave Rectifier : FWR)
Với cách chọn điện trở như hình 1.89, ta có :
Vi  0 : D1off , D2 on :
R
Vo1   2 Vi
R1
R5 R
Vo   Vi  5 VO1
R4 R3
 R R R 
   5  2 5 Vi (1.162a)
 R 4 R 1 R3 
 AVi (1.162b) Hình 1.89 : Mạch FWR
Vi  0 : D1on, D2 off :
R5
V0   Vi   AVi (1.162c)
R4
Trong cả 2 bán kỳ : V0  A Vi (1.162d)
* Nhược điểm của mạch FWR hình 1.89 là phải chọn tỉ lệ điện trở thật chính xác !
Hình 1.90 là mạch FWR chỉ cần sử dụng 2 loại trở đúng tỉ lệ và cho V 0  A V i
(Phần này chứng minh qua bài tập )
Hình 1.90 : Mạch FWR dùng 2 loại trở tỉ lệ
3. Công tắc tương tự( Analog Switch):

Analog SW hoạt động như 1 công tắc điện tử đáp ứng được việc truyền tín hiệu tương tự
(và đương nhiên là tín hiệu số ). Điều khiển analog SW ON/OFF nhờ vào tín hiệu logic thường
theo chuẩn TTL .
Analog SW được sử dụng trong những mạch dồn kênh, lấy mẫu/ giữ, KĐ có lập trình …
 Analog SW JFET:
ID ID
VGS= 0 VGS= 0
+
VGS
VDS giảm 1/rDS ON
+
VGS
- -
VDS VDS
0 VGS <=VGS OFF 0 VGS <=VGS OFF
a) JFET kênh n b) Họ đặc tuyến JFET kênh n c) Điện trở kênh dẫn r DS ON/V GS=0
Hình 1.91 : J FET Kênh n và đặc tuyến

JFET làm việc trong tầm VGSOFF < VGS  VGS  0 và tắt khi VGS  VGSOFF .
Khi cho JFET làm việc như analog SW, ta phân cực JFET chỉ hoạt động ở 2 trạng thái :
Trạng thái ON : phân cực VGS  0,VDS đủ bé  0 ,JFET làm việc ở đoạn thẳng đặc tuyến,
điện trở kênh dẫn biến đổi theo V DS . Thường ta phân cực VGS  0 để điện trở kênh dẫn ON
rdsON là bé nhất .
Trạng thái OFF : phân cực VGS  VGSOFF , JFET tắt rdsOFF ->  .
Độ dốc của đặc tuyến I DS (V DS ) / V GS  0 thể hiện giá trị rdsON:

rdsON gọi là điện trở động khi kênh dẫn mở :
diD 1
 (1.163)
dvDS rdsON
Trong thực tế rdsON khoảng vài chục đến trăm Ω tùy theo loại .
Khi JFET OFF, điện trở tắt rdsOFF rất lớn . Lúc này chỉ còn
dòng rĩ IDOFF và dòng ngược IGSS qua kênh dẫn . Lưu ý là
các dòng này phụ thuộc vào nhiệt độ và tăng gấp đôi khi
nhiệt độ tăng 10 0 C !
Tham khảo JFET tiêu biểu kênh n : 2N4391 có các
thông số ở T  25 0 C :
- VGSOFF : (-4 ÷-10v)
- rdsON :  30
- I DS OFF : 100 pA
- I GSS : 100 pA
- Ton  15ns
- Toff  20ns
Hình 1.92 minh họa mạch analog SW tiêu biểu.
+ Khi VC  0V : Q1off dẫn đến Q2 off . Cathode D1
được phân cực nguồn Vcc  15V nên off làm thả nổi cực G.
R1 dẫn phân cực G từ S làm VGS  0 ,do đó J1 on cho tín
hiệu Vi ra tải RC
+ Khi VC  5V : Q1onlàm Q 2 sat , D1 được phân cực
nguồn - VEE  15V nên dẫn làm VGS  VGSOFF làm J1 off. Hình 1.92: Mạch analog SW JFET kênh n
* Điều kiện giá trị Vimin để duy trì J 1 off:
Vi min  VEE  VQ 2 sat  VD1ON  VGSOFF (1.164)
 Analog SW MOSFET :
Hoạt động của MOSFET tương tự JFET ở chế độ analog SW
Tham khảo các IC Analog SW CMOS như CD4051,4052,4053
* Chọn anlog SW : lưu ý các thông số
 RON  0
 ROFF  
 Tốc độ đáp ứng (ns)
 Dòng điện max qua SW khi SW on
 Mức điện áp điều khiển
4. Lấy mẫu & giữ ( Sample & Hold : S/H):
Mạch lấy mẫu và giữ(S/H) lấy mẫu tín hiệu vào trong 1 thời đoạn ngắn và giữ lại tín hiệu
đã lấy mẫu ở ngõ ra để đưa vào xử lý ở tầng kế tiếp .
Mạch S/H thường được áp dụng trong các hệ thống thu thập và biến đổi data , các mạch
phân kênh/ dồn kênh tín hiệu analog .
Hình 1.94 là mạch lấy mẫu & giữ cơ bản .
Vi V0
A1 , D1 , D2 làm việc như mạch theo điện áp tùy theo
bán kỳ tín hiệu vào Vi .Khi SW đóng, D1 / D2 on và áp rơi
trên SW rất bé nên áp rơ trên trở ≃0, A1 sẽ nạp nhanh áp t
0
trên C H và V0 sẽ lấy mẫu theo vị trí tức thời .
Khi SW mở, áp trên C được giữ theo Vi ở cuối thời điểm
lấy mẫu và Vo  Vi .R dùng để nạp xã C H qua Vo để đảm
S/H
bảo áp trên C H theo giá trị tức thời tín hiệu vào Vi .
H S H S H S H S H S
* Yêu cầu : t
A1 : - Sai lệch dòng phân cực vào bé 0
- Khả năng dòng out put cao để nạp CH nhanh Hình 1.93 : Nguyên lý S/H
- Hệ số khuếch đại vòng hở AVO cao để giảm sai số do áp rơi trên SW và off set áp ngõ
vào A2
- Có mạch bù tần số để đáp ứng nhanh
A2 : - Dòng phân cực vào thấp để tránh sai áp trên CH
- Đáp ứng ngõ ra nhanh
C H phải là tụ có mất mát điện môi thấp như mylar

Hình 1.94 : Mạch S/H cơ bản
1.10.7: Các mạch tạo hàm :
1. Mạch tích phân :
a)- Mạch tích phân b)- Mạch tích phân thực tế

Hình 1.95 : Mạch tích phân
Theo hình 1.95a, ta có :
t
1
(1.165)
R1C F 0
V0   Vi dt
Chọn Rc  R1 để bù dòng phân cực vào .

Ở tần số rất thấp hoặc DC,CF xem như hở mạch dẫn đến hệ số KĐ của mạch gần bằng
hệ số KĐ vòng hở của OPAMP . Để khống chế hệ số KĐ trong trường hợp này, ta thêm
RF  10R1 như hình 1.95b . Như vậy , hệ số KĐ tại f thấp hoặc DC còn khoảng 10 lần .
2. Mạch vi phân :
a)- Mạch vi phân b) -Mạch vi phân thực tế

Hình 1.96 : Mạch vi phân
Theo hình 1.96a, ta có :
dV
Vo   RF C1 i (1.166)
dt
Ở f cao trở kháng XC1 giảm sẽ làm tăng kệ số KĐ gây mất ổn định mạch .
Mạch vi phân thực tế như hình 1.96b .
 Chọn R1  0.1  0.001 RF để giới hạn hệ số KĐ của mạch ở f cao
1
 Tần số cắt trên của mạch : f b  (cắt trên -3dB) với R1C1  RF CF (1.167)
2R1C1

1
 Tần số cắt dưới của mạch : f a , với f b  20 f a (1.168)
2RF C1
3. Khuếch đại hàm mũ :
Hình 1.96c là dạng mạch khuếch đại hàm mũ .
Ta có dòng qua diode D :
  qV    qV 
I  I 0 exp D   1  I 0 exp D 
  KT    KT 
Với VD=Vi
 qV 
V0   IR   I 0 exp i  (1.168b) Hình 1.96c: Mạch tạo hàm mũ
 KT 
V0 phụ thuộc vào nhiệt độ nên phải có mạch bù nhiệt.
4. Khuếch đại loga:Hình 1.96d là dạng mạch khuếch đại loga.
KT I
VD  ln
q I0
Với I=Vi/R và V0=-VD:
KT V
V0   ln i (1.168c)
q I0R
Hình 1.96d: Mạch tạo hàm log
V0 phụ thuộc vào nhiệt độ nên phải có mạch bù nhiệt.
 Tham khảo IC LOG101 tạo hàm LOG10 ngõ ra theo nguồn dòng ngõ vào.
5. Vi mạch tạo hàm ICL 8038 :
* Tóm tắt 1 số đặc tính ICL8038 :
- Tạo tín hiệu ngõ ra đồng thời sin, vuông, tam giác
- Tầm tần số rộng : 0,001 Hz - 300 KHz
- Độ méo thấp 1% ( ngõ ra sin)
- Tuyến tính cao 0,1% ( ngõ ra tam giác)
- Thay đổi chu kỳ nhiệm vụ 2%-98%
Biểu thức xác định tần số ngõ ra :
0.33
fo  (1.169)
RC
với RA  RB  R
VR 100K dùng để điều chỉnh méo hài (THD%) Hình 1.97: Mạch tạo hàm ICL8038
ngõ ra sin đạt thấp nhất .
* Xem chi tiết tài liệu ICL8038
1.10.8: Bộ lọc :
Phần này xin tham khảo ở các tài liệu về mạch lọc
sử dụng OPAMP- Lọc số .
1.10.9 : Mạch tạo xung, V/F & F/V:
1. Mạch tạo xung :
Mạch monastable :
Ta có : T  1.1RC (1.170) a)-Monostable
vk
Đo độ rộng xung T, biết R hoặc C sẽ suy ra giá trị còn lại.
1/3Vcc
0 t
0
Hình1.98 :Monostable sử dụng vi mạch 555

0 t
0 T
b)- Giản đồ xung

Mạch Astable
Ta có : T  T1  T2
 0.69( R1  R 2 )C  0.69 R 2 C (1.171)
Đo chu kỳ T, biết R 2 hoặc C sẽ suy ra giá trị còn lại .
vk
2/3Vcc
1/3Vcc
0 t
V0
Vcc
0 t
T1 T2
a)- Mạch Astable b)- Giản đồ xung

Hình 1.99: Mạch Astable sử dụng IC 555
2. Mạch V/F & F/V:

Khảo sát vi mạch LM331 chuyển đổi V/F và F/V tiêu biểu : current output 1 8 Vs
* Tóm tắt 1 số thông số LM331 : Ref. current 2 7 comp.input
- Tầm tần số rộng : 1Hz-100KHz Freq.out 3
LM311
6 threshold
- Tuyến tính cao : 0,01% GND 4 5 R/C
- Hoạt động với nguồn đơn 5V
- Ngõ ra tương hợp theo mức logic yêu cầu (cực thu hở)
LM331 là vi mạch chuyển đổi V/F & F/V thông dụng Hình 1.100: IC LM331
có sơ đồ chân DIP8 như hình 1.100.
Hình 1.101 : Mạch V/F LM331
Hình 1.101 minh họa mạch chuyển đổi V/F tiêu biểu sử dụng IC LM331:
V (V ) RS 1
f 0  IN   (1.172)
2,09 RL Rt Ct
Chỉnh VR 5K để đạt tỉ lệ f 0 theo V IN như yêu cầu .
Khi cần chỉnh offset, thêm Rof và VR of .
Hình 1.102 là mạch chuyển đổi F/V sử dụng IC LM331:
R
Vo  f in  2,09  L  Rt Ct (1.173)
RS

* Tham khảo chi tiết tài liệu LM331
Hình 1.102 : Mạch F/V LM331
1.10.10 : Bộ biến đổi ADC :

1. ADC 16 BIT GIAO TIẾP SONG SONG :
Tham khảo data sheet IC ADS8342(file ADS8342-P16BIT)
 Tóm tắt cấu hình :
- Ngõ vào hai cực tính
- Tầm điện áp ngõ vào ±2.5V
- Bộ dồn kênh 4 ngõ vào analog
- Tốc độ lấy mẫu tới 250KSPS(samples per second)
- Giao tiếp song song chọn được 8 bit hay 16 bit
- Offset 1mV max
- Công suất thấp 200mW
- Dạng vỏ ngoài TQFP-48
- Nhiệt độ làm việc -40÷85˚C
Cấu hình chính ADS8342(xem hình trong data sheet) gồm bộ dồn kênh chọn 4 ngõ vào
analog,bộ lấy mẫu và giữ(sample and hold),bộ DAC có thanh ghi xấp xỉ liên tiếp(SAR) 16 bit,bộ
giao tiếp với MCU.Sơ đồ kết nối và sơ đồ chân xem Figure 1.
Figure 2 là giản đồ định thì hoạt động của ADC>
1.1 Điện áp cấp nguồn :
- +AVDD=+5V(danh định) : nguồn dương analog
- -AVDD=-5V(danh định) : nguồn âm analog
- +DVDD=+5V(danh định) : nguồn dương digital
- -DVDD=-5V(danh định) : nguồnâm digital
- BVDD=3.3V/5V : nguồn giao tiếp bus 3V3 hoặc 5V
1.2 Ngõ vào analog(A inputs) :
- Có 4 kênh AIN0,AIN1,AIN2,AIN3(+) so với COMMON(-)
- Ngõ vào 2 cực tính có dạng cách chung(common mode) hoặc vi sai(differential)
- Tầm điện áp ngõ vào max : ±Vref(danh định ±2.5V)
- Bộ chọn kênh ngõ vào xác định bởi 2 ngõ địa chỉ A0,A1
1.3 Bộ chọn kênh(D inputs) :
- Chọn kênh ngõ vào analog đưa vào mạch lấy mẫu và giữ
- Hai ngõ input A0,A1 chọn địa chỉ chọn kênh :
A1A0 Input
00 AIN0 - COM
01 AIN1 - COM
10 AIN2 - COM
11 AIN3 - COM

1.4 Điện áp tham chiếu Vref (A inputs):
- Điện áp tham chiếu cấp từ nguồn ngoài vào 2 chân REFIN – REFGND
- Giá trị danh định 2.5V
- 1LSB=2.5V/32,768=76.294μV
1.5 Mức điện áp giao tiếp bus(A input) :
- Cấp nguồn chân +BVDD xác định mức áp giao tiếp bus
- +BVDD=5V giao tiếp bus 5V,+BVDD=3V3 giao tiếp bus 3V3
1.6 Định thì và điều khiển :
ADS8342 giao tiếp song song gồm các chân điều khiển ngõ vào số như
/CS,/RD,/CONV, CLK,BYTE,A0,A1,CLKDIV0,CLKDIV1.Các chân ngõ ra số điều
khiển BUSY,data DB0 đến DB159(xem figure 2 giản đồ định thì).
/CS cho phép giao tiếp bus ADC,/CS và /CONV bắt đầu chuyển đổi,/CS và /RD đọc data
từ ADC.BYTE chọn giao tiếp bus 8 bit hay 16 bit,A0,A1 chọn địa chỉ ngõ vào analog,
CLKDIV0,CLKDIV1 chọn tỉ số chia xung clock bên trong.
ADC nhận xung clock ngoài đưa vào chân CLK.Một chu kỳ ADC tiêu biểu gồm 20 xung
CK,17 xung CK cho thời gian chuyển đổi,3 xung CK cho thời gian đọc data.ADC có thể lấy
mẫu tối đa đến 250Khz(4μs)với fck=5Mhz,tỉ lệ chia bằng 1
- CLK( D input) : nhận xung CK ngoài.Fck ngoài có tần số max sao cho tần số fck
max trong sau khi qua bộ chia trong IC bằng 5Mhz.Hệ số chia max=8 ne7n Fckmax
ngoài=40Mhz.CKNV danh định 50/50(cho phép từ 40/60 đến 60/40)
- CLKDIV0 và CLKDIV1(D inputs) : xác định hệ số chia tạo xung CK trong cho ADC
CLKDIV1 CLKDIV0 Tỉ số 1 : n Fck Fck
ngoài(Mhz) trong(Mhz)
0 0 1 5 5
0 0 2 5 2.5
1 0 4 20 5
1 1 8 20 2.5
- BUSY(D output) : BUSY=1 sau khi bắt đầu chuyển đổi 70ns cho đến khi kết thúc
chuyển đổi BUSY=0,data được chốt vào thanh ghi output,và vẫn giữ mức 0 cho đến
khi bắt đầu chu kỳ chuyển đổi kế tiếp.
- A0 và A1(D inputs) : là 2 địa chỉ chọn kênh analog ngõ vào chuyển đổi.Khi bắt đầu
chuyển đổi,A0 và A1 được chốt ở cạnh lên xung /CS hoặc /CONV chính là địa chỉ của
kênh ngõ vào ở lần chuyển đổi kế tiếp(xem figure 2).Cuối chu kỳ chuyển đổi mạch lấy
mẫu và giữ chuyển sang mode lấy mẫu tín hiệu địa chỉ này để chuẩn bị cho lần chuyển
đổi kế tiếp.Như vậy lần chuyển đổi đầu tiên khi mới cấp nguồn sẽ phụ thuộc vào trạng
thái reset của A0 và A1.
- BYTE(D input) : BYTE cùng với /RD xác định đọc data trên bus data 16 bit hay 8
bit.Nếu BYTE=0 khi có xung/RD,data sẽ xuất hiện trên bus 16 bit từ DB0 đến DB15.
Trường hợp giao tiếp bus data 8 bit,BYTE=0 khi có xung /RD data D0÷D7 sẽ xuất hiện
trên DB0÷DB7,BYTE=1 khi có xung/RD data D8÷D15 sẽ xuất hiện trên DB0÷DB79
( xem figure 2)
1.7 Bắt đầu chuyển đổi(/CS và /CONV) :
- /CS và /CONV tích cực mức 0 tối thiểu 40ns bắt đầu chuyển đổi
- Trường hợp chỉ giao tiếp một chip ADC có thể kết nối /CS=0
1.8 Đọc data(/CS và /RD) :
- Trong thời gian chuyển đổi(/CS và /RD =1) ngõ ra data DB0÷DB15 3 trạng thái,
BUSY=1.Khi BUSY chuyển từ 1 xuống 0 báo kết thúc chuyển đổi
- /CS và /RD tích cực mức 0 tối thiểu 40ns để đọc data trên bus
- Trường hợp giao tiếp bus data 8bit phải có 2 lần xuất xung /CS và /RD,thời gian tối
thiểu /RD lên mức cao là 40ns trước khi xuống mức thấp lần 2.
- Trường hợp chỉ giao tiếp một chip ADC có thể kết nối /CS=0
1.9 Định dạng data :
- Định dạng data dưới dạng số nhị phân bù 2 16 bit (xem figure 27)
Ví dụ 1.19 : Thiết kế mạch giao tiếp I/O trực tiếp ADC ADS8342 với MCU8051.
Giải : +5V
Hình vd1.19 là sơ đồ kết nối phần cứng MCU8051 10K X8 ADS8342

giao tiếp I/O trực tiếp ADC ADS8342 với MCU8051. VDD 8 BVDD
P0.7-P0.0 D7-D0
 Giao tiếp bus data P2 byte cao,P0 byte thấp P2.7-P2.0
8
D15-D8
 Chọn địa chỉ kênh P1P0=A1A0 : P1.4 /CS
P1P0 KÊNH P1.3 /CONV

+5V
XTAL 24MHZ
00 AIN0 OSC1
P3.2 BUSY
18 P1.2 /RD CLKDIV0
01 AIN1 CLKDIV1
P1.1 A1
10 AIN2 OSC2 P1.0 A0 CLK
11 AIN3 19
 Điều khiển : /CS=P1.4,/CONV=P1.3,/RD=P1.2

BUSY=P3.2 CD4069
 Dao động nội MCU Fck=24Mhz qua 2 cổng NOT Hình vd1.19
sửa dạng tạo Fck ngoài cho ADC.CLKDIV1=CLKDIV0=1
chia 8 tạo fck trong=3Mhz.
 Sử dụng giao tiếp bus 5V nên BVDD=5V
 Lưu ý về cách truy xuất địa chỉ chọn kênh analog in :
- Chu kỳ chuyển đổi hiện tại :bắt đầu chuyển đổi /CS và /CONV xuống 0,sau đó địa chỉ
A1A0 được chốt ở cạnh lên của /CS hoặc /CONV là địa chỉ kênh cho chu kỳ chuyển đổi kế
tiếp,nên có thể truy xuất kênh chuyển đổi bằng 2 cách :
 Đặt địa chỉ kênh kế tiếp trong chu kỳ chuyển đổi hiện tại(địa chỉ kênh hiện tại đã
được đặt trong chu kỳ chuyển đổi ngay trước đó)
 Đặt lệnh chọn địa chỉ kênh qua xuất xung /CS,sau đó là lệnh chuyển đổi nhưng
không quan tâm địa chỉ hiện hành.
Đoạn chương trình giao tiếp ADC :
ORG 0
ADDR0 BIT P1.0
ADDR1 BIT P1.1
/AD_RD BIT P1.2
/AD_CONV BIT P1.3
/AD_CS BIT P1.4
BUSY BIT P3.2
BUF0_L EQU 30H
BUF0_H EQU 31H
BUF1_L EQU 32H
BUF1_H EQU 33H
BUF2_L EQU 34H
BUF2_H EQU 35H
BUF3_L EQU 36H
BUF4_H EQU 37H
ADDR_CH EQU 38H
…..
MAIN : ….
….
;Đọc ADC bằng 2 lệnh đặt địa chỉ và đọc
CLR ADDR0 ;chọn đ/c kênh 0
CLR ADDR1
CLR /AD_CS ;tạo xung /CS chốt đ/c kênh
SETB /AD_CS

CLR /AD_CS ;bắt đầu chuyển đổi
CLR /AD_CONV
SETB /AD_CS
SETB /AD_CONV
JB BUSY,$ ;chờ kết thúc chuyển đổi
CLR AD_/RD ;đọc ADC
MOV A,P0 ;đọc byte thấp
MOV BUF0_L,A
MOV A,P2 ;đọc byte cao
MOV BUF0_H,A
…….
;Đặt địa chỉ chọn kênh và đọc ADC liên tiếp cho 4 kênh
MOV ADDR_CH,#0 ;chọn đ/c kênh 0
MOV A,ADDR_CH
ANL A,#0FFH
MOV P1,A ;xuất đ/c chọn kênh
CLR /AD_CS ;tạo xung /CS chốt đ/c kênh
SETB /AD_CS
MOV R7,#4 ;lập vòng 4 lần
MOV R0,#30H ;trỏ đ/c đầu RAM nội chứ data
LOOP : INC ADDR_CH ;trỏ đ/c chọn kênh kế tiếp
MOV A,ADDR_CH
ANL A,#0FFH
MOV P1,A ;xuất đ/c kế tiếp trong chu kỳ c/đổi hiện hành
CLR /AD_CS ;bắt đầu chuyển đổi
CLR /AD_CONV
SETB /AD_CS
SETB /AD_CONV
JB BUSY,$ ;chờ kết thúc c/đổi
CLR AD_/RD ;tạo xung đọc ADC
MOV A,P0 ;đọc byte thấp ADC
MOV @R0,A
INC R0
MOV A,P2 ;đọc byte cao ADC
MOV @R0,A
SETB AD_/RD
INC R0
DJNZ R7,LOOP
……
2. ADC 16 BIT GIAO TIẾP NỐI TIẾP
Tham khảo data sheet IC ADS1115(file ADS1115)
 Tóm tắt cấu hình :
- Dạng vỏ X2QFN cực nhỏ 2x1.5x0.4mm 10 chân
- Tầm áp cấp nguồn rộng : 2 ÷5.5V
- Tiêu thụ dòng thấp 150μA(mode chuyển đổi liên tục)
- Tốc độ lấy mẫu data lập trình được từ 8÷860SPS
- Xử lý trong 1 chu kỳ
- Điện áp tham chiếu bên trong trôi thấp
- Dao động nội
- Giao tiếp I2C có 4 chân chọn địa chỉ
- 4 ngõ vào đơn,2 ngõ vào vi sai(ADS1115)
- Bộ so sánh lập trình được(ADS1114.ADS1115)
- Tầm nhiệt độ làm việc -40÷125˚C
 Mô tả :
- ADS111X là IC ADC 16 bit Δ-Σ chính xác,công suất thấp,chỉ có trong vỏ 10 chân dạng
X2QFN và VSSOP.
- Có sẵn mạch dao động và nguồn áp chuẩn Vref trôi thấp bên trong
- ADS1114/1115 có mạch khuếch đại lập trình được(PGA) bên trong có thể thay đổi từ
±256mV đến ±6.1044V
- ADS1114/1115 có mạch so sánh số bên trong để bảo vệ dưới áp hay quá áp
- Tầm cấp nguồn khá rộng phù hợp với những cảm biến và mạch khuếch đại áp thấp
- Bộ MUX chọn kênh analog ngõ vào chọn 4 ngõ đơn hay 2 ngõ vi sai
- Chọn mode chuyển đổi liên tục hay một lần ;tự động vào mode hạ nguồn tiết kiệm
năng lượng sau khi chuyển đổi một lần.
(xem hình vẽ sơ đồ khối và sơ đồ chân)
2.1 Bộ dồn kênh(Multiplexer) :
ADS1115 có bộ dồn kênh chọn 4 ngõ vào đơn hoặc 2 ngõ vào vi sai(Fig. 25).AIN0,AIN1
có thể đo vi sai với AIN3. Đặt cấu hình chọn kênh ngõ vào bằng các bit MUX[2 :0] trong
thanh ghi Config.Trường hợp ngõ vào đơn,chân GND được kết nối bằng các SW trong.
2.2 Ngõ vào analog :
Bộ MUX sẽ kết nối ngõ vào ngoài qua mạch SW vào ngõ AINP và AINN(Fig.27).Tùy theo
ngõ vào đơn hay vi sai và tầm đo,sẽ có tổng trở vào đơn Zcom và Zdiff thay đổi tương
ứng(xem bảng thông số kỹ thuật).
2.3 Giá trị LSB và toàn tầm FSR :
ADS1114/1115 có bộ PGA lập trình HSKĐ bằng các bit PGA[2 :0] trong thanh ghi Config
có thể đặt FSR 6 tầm theo bảng table 3.Giá trị LSB =FSR/216
Table 3
FSR(V) LSB(μV)
±6.144 187.5
±4.096 125
±2.048 62.5
±1.024 31.25
±0.512 15.625
±0.256 7.8125
Lưu ý là điện áp cấp nguồn +VDD phải lớn hơn FSR ngõ ra mới đạt đến FSR !
2.4 Điện áp tham chiếu Vref :
Nguồn áp Vref có sặn trong IC ổn định và trôi thấp.
2.5 Mạch dao động :
Mạch dao động có sẵn trong IC tần số 1Mhz.
2.6 Tốc độ lấy mẫu data(DR : data rate) và thời gian chuyển đổi :
Các bit DR[2 :0] trong thanh ghi Config đặt tốc độ lấy mẫu data DR từ
8,16,32,64,128,250,475,860SPS.
Thời gian chuyển đổi trong 1 chu kỳ=1/DR
2.7 Bộ so sánh số(ADS1114/1115)
Bộ so sánh số lập trình được tạo tín hiệu ra chân ALERT/READY.Bit COMP_MODE
trong thanh ghi Config cấu hình bộ so sánh làm việc theo mode truyền thống hay mode
cửa sổ.Ở mode truyền thống chân ALERT/READY tích cực(mặc định mức 0) khi giá trị
data chuyển đổi vượt qua giá trị đặt trong thanh ghi Hi-thresh,và trở về không tích cực
khi giá trị data bé hơn giá trị đặt trong thanh ghi Lo-thresh.Ở mode cửa sổ bit
ALERT/READY tích cự c khi giá trị data chuyển đổi lớn hơn giá trị thanh ghi Hi-thresh
hoặc nhỏ nhơn giá trị thanh ghi Lo-thresh.
Trạng thái ALERT/READY có thể được chốt lại sau khi tích cực bằng bit COMP_LAT
trong thanh ghi Config.Chốt ALERT/READY chỉ có thể xóa được bằng cách xuất ra đáp
ứng SMBus hay đọc thanh ghi chuyển đổi(conversion reg.).Bit COMP_POL trong thanh
ghi Config đặt ALERT/READY tích cực mức 1 hay 0(xem fig. 28).
Bộ so sánh có thể được cấu hình kích ALERT/READY sau vài lần đọc data ngoài giá trị
trong các thanh ghi Hi-thresh,Lo-thresh.Các bit COMP_QUE[1 :0] trong thanh ghi Config
đặt 1,2,4 lần đọc vượt quá trước khi ALERT/READY tích cực.COM_QUE[1 :0] cũng có
thể cấm chức năng so sánh,đặt ALERT/DREADY=1.
2.8 Chân sẵn sàng chuyển đổi :
Chân ALERT/READY có thể cấu hình làm vệc như chân báo tín hiệu sẵn sàng chuyển
đổi,bằng cách đặt MSB của thanh ghi Hi-thresh=1 và MSB của thanh ghi Lo-thresh=0.
Bit COMP_POL vẫn đặt mức tích cực cho ALERT/READY.Đặt các bit COMP_QUE[1 :0]
bằng 2 bit bất kỳ khác 11 cho phép ALERT/READY làm việc.Bit COMP_MODE và
COMP_LAT không ảnh hưởng.Phải có điện trở kéo lên cho chân ALERT/READY.Ở
mode chuyển đổi liên tục,khi kết thúc chuyển đổi,sẽ xuất hiện một xung dài 8μs trên
ALERT/READY.Ở mode chuyển đổi một lần,ALERT/READY tích cực khi kết thúc chuyển
đổi(fig.29)
2.9 Đáp ứng cảnh báo SMbus :
Đặt COMP_LAT=1 chốt ALERT/READYkhi tích cực.Chốt chỉ bị xóa khi đọc data chuyển
đổi,hoặc xuất đáp ứng cảnh báo SMbus và đọc địa chỉ chip báo.Nếu data chuyển đổi
vượt quá ngưỡng,sẽ không tích cực ALERT/READY nữa.Chân ALERT/READY cực
máng hở(open-drain) nên các chip có thể kết nối chung chân này.Chip nào chân
ALERT/READYkhông tích cực sẽ có mức cao nên không ảnh hưởng.
Khi master nhận được ALERT/READY chốt tích cực,sẽ xuất ra bus I2C lệnh 00011001.
Bất kỳ chip nào kết nối bus I2C có chốt ALERT/READY tích cực sẽ gửi ra bus địa chỉ
slaver của chip byte 10010A1A0status(fig.32).Nếu có nhiều hơn 1 chip có
ALERT/READY tích cực,thường chip có địa chỉ nhỏ hơn sẽ giành quyền đáp ứng.
A1A0 là địa chỉ của chip.ở mode so sánh cửa sổ status=1 chỉ data vượt ngưỡng Hi-
thresh,status=0 chỉ data dưới ngưỡng Lo-thresh.
2.10 Các mode chức năng :
 Reset và mới cấp nguồn(power up) :
- ADS111X reset khi mới cấp nguồn đặt thanh ghi Config về giá trị mặc định
(xem bản đồ thanh ghi trong data sheet),sau đó ADC về trạng thái power down
Các mạch số và giao tiếp I2C vẫn làm việc nhưng không chuyển đổi.
- ADC cũng reset khi nhận lệnh general-call reset(06H)
 Các mode làm việc :
Bit MODE trong thanh ghi Config đặt mode làm việc :
- Mode đơn(Single shot) : bit MODE=1 đặt ADC về trạng thái power down
nhưng vẫn nhận lệnh.Đặt bit OS=1 trong thanh ghi Config,ADC sẽ về trạng
thái power up trong 25μs,xóa bit OS và thực hiện chuyển đổi một lần.Kết thúc
chuyển đổi data đã sẵn sàng,ADC về power down.Ghi bit OS=1 trong thời gian
chuyển đổi sẽ không tác dụng.
- Mode liên tục : bit MODE=0 đặt ADC vào mode chuyển đổi liên tục.Kết thúc
chuyển đổi,data được trả về thanh ghi Conversion,ADC tiếp tục chu kỳ chuyển
đổi mới.Nếu đặt bit MODE=0 trong thời gian chuyển đổi,ADC vẫn chuyển đổi
hết chu kỳ hiện hành và bắt đầu mode chuyển đổi mới ở lần kế tiếp.
2.11 Lập trình :
 Giao tiếp I2C :
- ADC giao tiếp bus I2C gồm 2 ngõ xung CK SCL và data SDA cực máng hở,
nên phải có điện trở kéo lên nguồn,có thể kết nối nhiều chip ADC chung bus.
- ADC đóng vai trò slaver nên cần master phát xung CK trên ngõ SCL.
- Từng bit data được đặt trên ngõ SDA khi SCL=0,sau đó đặt SCL=1 và trở về 0
tạo 1 xung CK để truy xuất bit data này.
- Tạo bit START : đặt SCL=1,xóa SDA=0,bit START báo bắt đầu truy xuất địa
chỉ chip,truyền lệnh
- Tạo bit STOP : đặt SCL=1,đặt SDA=1,bit STOP báo kết thúc truy xuất.
 Như vậy bit START,STOP khác bit data ở chỗ đặt SCL=1 !
- Bit ACK : khi master truyền xong 8 bit data sẽ trao quyền kiểm soát SDA cho
slaver,slaver xuất SDA=0 báo acknownlege và master xuất xung CK thứ 9 nhận
bit ACK=0 báo slaver đã nhận xong.Khi master đọc xong 8bit data,master xuất
bit ACK=0 trên SDA và xuất xung CK thứ 9 báo slaver đã nhận xong.
 Địa chỉ chọn chip :
- ADC có chân ADDR cho phép kết nối đến GND,VDD,SCL,SDA để tạo một trong
4 địa chỉ chọn chip như bảng Table 4.Nếu chọn địa chỉ SDA,phải giữ SDA=0 ít
nhất 100ns sau khi SCL xuống mức 0 để chờ giải mã xong.
Table 4
Kết nối chân ADDR Mã địa chỉ slaver
GND 1001000
VDD 1001001
SDA 1001010
SCL 1001011
 Gọi địa chỉ tổng quát(General call address) :

- ADC đáp ứng gọi địa chỉ tổng quát bằng lệnh 00000000(8 bit 0),và đáp ứng byte
lệnh kế tiếp.Nếu byte lệnh kế tiếp 06H,ADC sẽ reset và về power down.
 Các mode tốc độ fck :
- ADC làm việc với 3 tốc độ CK : chuẩn fckmax=100Khz,nhanh fckmax=400Khz,
tốc độ cao(High speed :Hs)fckmax=3.4Mhz
- Tốc độ chuẩn hoặc nhanh không cần kích hoạt.Nếu muốn chuyển mode tốc độ
Hs cần phải kích hoạt ADC trước bằng cách gửi byte 00001XXX sau bit START,
với XXX định nghĩa duy nhất mã của master muốn làm việc tốc độ Hs.ADC sẽ
không báo ACK và sẽ chuyển mode tốc độ Hs và thoát khỏi mode này khi nhận
bit STOP sau đó.
2.12 Truy xuất các thanh ghi :
Bất kỳ yêu cầu truy xuất thanh ghi nào cũng phải ghi giá trị 2 bit P[1 :0] chọn địa chỉ
thanh ghi trong thanh ghi Adress Pointer bằng 2 byte lệnh như sau :
- Byte đầu :Master xuất bit START và xuất địa chỉ chọn chip 10010A1A0 R / W  0
A1A0 là địa chỉ chọn chip theo kết nối chân ADDR table 4
- Master xuất xung CK thứ 9 nhận ACK=0 từ slaver.
- Byte 2 : master xuất 000000P1P0
P1P0=P[1 :0] chọn thanh ghi trong Adress Pointer reg.
- Master xuất xung CK thứ 9 nhận ACK=0 từ slaver
- Master xuất bit STOP hay bit START tiếp tục lệnh kế tiếp(xem fig.30)
2.13 Truy xuất đọc(xem fig.30) :
- Xuất 2 byte đầu chọn thanh ghi như phần truy xuất thanh ghi
- Xuất byte 3 bit START và địa chỉ chọn chip 10010A1A0 R / W  1
- Xuất xung thứ 9 chờ nhận ACK=0 từ slaver
- Nhận 8 bit cao D15÷D8 từ slaver
- Xuất xung thứ 9 với ACK=0 báo cho slaver,nếu muốn dừng đọc đặt SDA=1
- Nhận 8 bit thấp D7÷D0 từ slaver
- Xuất xung thứ 9 với ACK=0 báo cho slaver và xuất bit STOP,nếu muốn kết thúc
đặt SDA=0
- Nếu muốn đọc lại thanh ghi đã chọn không cần xuất lệnh truy xuất thanh ghi
như ban đầu nữa ,tiếp tục từ bước thứ 2 như trên.
2.14 Truy xuất ghi(xem fig.31):
- Xuất 2 byte đầu chọn thanh ghi như phần truy xuất thanh ghi
- Xuất 8 bit cao D15÷D8 và chờ ACK=0 từ slaver ở xung thứ 9
- Xuất 8 bit thấp D7÷D0 và chờ ACK=0 từ slaver ở xung thứ 9,sau đó xuất bit
STOP
2.15 Đáp ứng cảnh báo SMbus(xem fig.32) :
- Xuất bit START và 8 bit 00011001
- Xuất xung thứ 9 nhận ACK=0 từ slaver
- Đọc 8 bit từ slaver định dạng 1001XA1A0Status,với A1A0 là địa chỉ chip,Status
là bit trạng thái báo từ comparator(xem phần 2.9)
2.16 Định dạng data :
- ADC xuất ra 16 bit data dưới dạng bù 2.Giá trị cao nhất là 7FFFH và thấp nhất
là 8000H.Table 5 biểu diễn các giá trị đặc biệt ngõ ra theo ngõ vào
Table 5
Input (Vin=VAINP-VAINN) Output data
≥+FS(215-1)/215 7FFFH
15
+FS/2 0001H
0 0000H
-FS/215 FFFFH
≤-FS(215-1)/215 8000H
2.17 Bản đồ thanh ghi :
- Adress Pointer Reg.(reset=N/A): 8 bit chọn địa chỉ các thanh ghi còn lại P1P0
- Conversion Reg.[P1P0=00](reset=0000H) : 16 bit chứa data đã chuyển đổi
- Config Reg.[P1P0=01](reset=8583H):16 bit cài đặt các mode,chức năng làm việc
- Lo-thresh Reg.[P1P0=10](reset=8000H) :16 bit chứa giá trị ngưỡng dưới so sánh
- Hi-thresh Reg.[P1P0=11](reset=7FFFH) :16 bit chứa giá trị ngưỡng trên so sánh
- Mô tả chi tiết :xem data sheet
Ví dụ 1.20 : Xem lại ví dụ 1.11 và hình vd1.11,thiết kế mạch giao tiếp ADC ADS1115 với
MCU8051.Cho các thông số cảm biến và cấu hình làm việc của ADC như sau :
- Themocouple loại K tầm đo từ 0÷1200˚C,độ phân giải 1˚C.
- LM35 bù nhiệt đầu nguội đo Tref,tầm đo từ 0÷60˚C,độ phân giải 1˚C
- ADC chuyển đổi liên tục
- Tầm đo analog phụ thuộc vào độ phân giải cảm biến
- Tích cực mức 0 báo quá nhiệt độ và dưới nhiệt độ +1210˚C và -10˚C
Viết chương trình con MCU đọc data 16 bit từ 2 cảm biến cất vào các ô nhớ RAM nội
và phát cảnh báo khi quá tầm hoặc dưới tầm nhiệt độ đã cho.
Giải :
Hình vd1.20 là sơ đồ kết nối phần cứng mạch điện.
0.47 ADS1115
+ 10K
AIN0
0.47
Tx E 10K
- AIN1
ADDR MCU
0.47 8051
+5 SCL P1.1 P1.2 ALARM
+5
VDD SDA P1.0
V0 10K
LM35 AIN2
0.47 AL/RDY P3.2
GND AIN3
Hình vd1.20
 Chọn kênh vào analog :
- Kênh vào thermocouple : AIN1-AIN0 MUX[2 :0]=000 (bit 14-12 Confif Reg.)
- Kênh vào LM35 : AIN2-AIN3 MUX[2 :0]=011
 Chọn tầm đo ngõ vào analog :
- Kênh vào thermocouple : 0÷1200˚C# 0÷48.828mV(xem bảng PL1.8)

Kênh vào LM35 : 0÷60˚C#0÷600mV
-
Chọn FS=±1.024V sẽ thỏa tầm đo cả 2 ngõ vào và độ phân giải
-
1LSB=1.024/215=31.25μV<40μV là độ nhạy trung bình 1˚C của thermocouple
- Chọn PGA[2 :0]=011(bit 11-9 Config Reg.)
 Chọn mode làm việc :
- Mode chuyển đổi liên tục : MODE=0(bit 8 Config Reg.)
 Chọn tốc độ lấy mẫu :
- Tốc độ lấy mẫu DR=32SPS : DR[2 :0]=010(bit 7-5 Config Reg.)
 Chức năng so sánh :
- So sánh cửa sổ(<-10˚C hoặc >+1210˚C) :COM_MODE=1(bit 4 Config Reg.)
- Mức tích cực ALERT/READY : COM_POL=0(bit 3 Config Reg.)
- Chốt ALERT/READY : không chốt COM_LAT=0(bit 2 Config Reg.)
- Số lần báo quá ngưỡng : 2 lần COM_QUE[1 :0]=01(bit 1-0 Config Reg.)
Tóm tắt data ghi vào Config Reg. :
OS MUX2 MUX1 MUX0 PGA2 PGA1 PGA0 MODE DR2 DR1 DR0 COM_MODE COM_POL COM_LAT COM_QUE1 COM_QUE2
0 A2 A1 A0 0 1 1 0 0 1 0 1 0 0 B1 B0
A2A1A0=000 chọn kênh thermocouple,B1B0=01 ALERT/READY báo quá tầm

A2A1A0=011 chọn kênh LM35,B1B0=11 cấm ALERT/READY tích cực
 Mã địa chỉ chọn chip :
- Chân ADDR=GND nên mã địa chỉ chọn chip là 1001000
 Giá trị ngưỡng ghi vào Hi-thresh và Lo-thresh Reg. :
- Tmax=+1210˚C #Vi=49,192μV(PL1.8) :Doutmax=49,192/31.25=(1574)10
Nạp data ngưỡng trên Hi-thresh=(1574)10=0626H
- Tmin=-10˚C#Vi=-392μV(PL1.8) : Doutmin=-392/31.25≈-13
Nạp data ngưỡng dưới Lo-thresh=(-13)10=FFF3H
- Khi data chuyển đổi ngoài ngưỡng cửa sổ Tmax Tmin,chân ALERT/READY
từ 1 xuống 0 tạo ngắt ngoài ngõ 0 /INT0=P3.2
- Do đặt COM_QUE[1 :0]=11 cấm ALERT/READY tích cực khi chọn kênh
LM35 nên data chuyển đổi dù quá ngưỡng cài đặt không bị ảnh hưởng !
 Địa chỉ các thanh ghi :
- Conversion Reg. : 00000000=00H
- Config Reg. : 00000001=01H
- Lo-thresh Reg. : 00000010=02H
- Hi-thresh Reg. : 00000011=03H
 Lưu ý về định thì bus I2C :
- Trước khi xuất bit data trên chân SDA,đặt chân SCL=0
- Xung CK tác động cạnh lên fck≤ 400Khz(fast speed mode)
- Đặt SCL=1,bit START=0 ở byte đầu truy xuất lệnh
- Đặt SCL=1 bit STOP=1 cuối byte sau cùng kết thúc truy xuất lệnh
- Nhận ACK=0 ở xung CK thứ 9 khi ghi ADC,đặt ACK=0 ở xung CK thứ 9 khi
đọc ADC
- Byte cao/MSB trước,byte thấp/LSB sau
 Đoạn chương trình giao tiếp :
AD_ADDR_RD EQU 10010001B
AD_ADDR_WR EQU 10010000B
CONV_ADDR EQU 00H
CONFIG_ADDR EQU 01H
LO_THRES_ADDR EQU 02H
HI_THRES_ADDR EQU 03H
HI_CONF_CH1 EQU 06H ;đ/c kênh 1
LO_CONF_CH1 EQU 50H ;có báo quá tầm T
HI_CONF_CH2 EQU 36H ;đ/c kênh 2
LO_CONF_CH2 EQU 51H ;cấm báo quá tầm T
TMAX EQU 0626H
TMIN EQU FFF3H
BUF1_L EQU 30H
BUF1_H EQU 31H
BUF2_L EQU 32H
BUF2_H EQU 33H
BUF_ADDR EQU 34H
BUF_DAT0 EQU 35H
BUF_DAT1 EQU 36H
SDA BIT P1.0
SCL BIT P1.1
ALARM BIT P1.2
AL_RDY BIT P3.2
ACK_FLAG BIT 00H
…
ORG 0
JMP MAIN
ORG 0003H
JMP EX0_ISR
ORG 0030H
MAIN : SETB SDA
CLR SCL
SETB ALARM ;ALARM t/cực 0
MOV IE,#81H ;cho phép ngắt /INT0
CLR IT0 ;t/động ngắt mức 0
……
;--------------------------------------
;Ghi data Lo-thres Reg.
;--------------------------------------
MOV A,#AD_ADDR_WR ;ghi đ/c chip
MOV BUF_ADDR,#LO_THRES_ADDR ;ghi đ/c Lo-thres Reg.
MOV BUF_DAT0,#LO(TMIN)
MOV BUF_DAT1,#HIGH(TMIN)
CALL WR_COM
JB ACK_FLAG,ERR_MESS ;ACK=1 báo lỗi
;------------------------------------------------------
;Ghi data Hi_thres Reg.
;------------------------------------------------------
MOV BUF_ADDR,#HI_THRES_ADDR ;ghi đ/c Hi-thres Reg.
MOV BUF_DAT0,#LO(TMAX)
MOV BUF_DAT1,#HIGH(TMAX)
CALL WR_COM
;---------------------------------------------------
;Ghi data config kênh 1
;-----------------------------------------------------
MOV BUF_ADDR,#CONFIG_ADDR ;ghi đ/c Config Reg.
MOV BUF_DAT0,#LO_CONF_CH1
MOV BUF_DAT1,#HI_CONF_CH1
CALL WR_COM
;-----------------------------------------------------------
;Đọc data kênh 1
;-----------------------------------------------------------
MOV BUF_ADDR,#CONV_ADDR ;ghi đ/c Conv Reg.
MOV BUF_DAT0,#AD_ADDR_RD ;đọc data
MOV R0,#BUF1_H ;R0 trỏ đ/c cao BUF CH1
CALL RD_COM
;---------------------------------------------------
;Ghi data config kênh 2
;-----------------------------------------------------
MOV BUF_ADDR,#CONFIG_ADDR ;ghi đ/c Config Reg.
MOV BUF_DAT0,#LO_CONF_CH2
MOV BUF_DAT1,#HI_CONF_CH2
CALL WR_COM
;-----------------------------------------------------------
;Đọc data kênh 2
;-----------------------------------------------------------
MOV BUF_ADDR,#CONV_ADDR ;ghi đ/c Conv Reg.
MOV BUF_DAT0,#AD_ADDR_RD ;đọc data
MOV R0,#BUF2_H ;R0 trỏ đ/c cao BUF CH2
CALL RD_COM
ERR_MESS : (xử lý không ACK…..)
……
;------------------------------------------------------------
;RD_COM truy xuất địa chỉ chip,thanh ghi,đặt cấu hình Config Reg.,đọc data từ Conv Reg.
;Sử dụng WR_I2C,RD_I2C
;Input : A,R0
;Cờ ACK_FLAG,data trong các BUF địa chỉ trỏ bởi R0
;-----------------------------------------------------------------------------
SETB SCL ;xuất bit START
CLR SDA
CLR SCL
CALL WR_I2C
JB ACK_FLAG,EXIT_RD ;ACK=1 thoát
MOV A,BUF_ADDR ;ghi đ/c Reg.
CALL WR_I2C
MOV A,BUF_DAT0 ;đọc đ/c chip
CLR SDA
CLR SCL
CALL WR_I2C
CALL RD_I2C
MOV @R0,A ;đọc byte cao
DEC @R0
CALL RD_I2C
MOV @R0,A ;đọc byte thấp
SETB SCL ;xuất STOP bit
SETB SDA
CLR SCL
EXIT_RD : RET
;-----------------------------------------------------
;WR_COM ghi lệnh truy xuất địa chỉ chip,thanh ghi,data
;Sử dụng WR_I2C
;Input : A
;Output : cờ ACK_FLAG
;--------------------------------------------------------------------------
CLR SDA
CLR SCL
CALL WR_I2C
JB ACK_FLAG,EXIT_WR ;ACK=1 thoát
MOV A,BUF_ADDR ;ghi đ/c Reg.
CALL WR_I2C
MOV A,BUF_DAT1 ;ghi byte cao Reg.
CALL WR_I2C
MOV A,BUF_DAT0 ;ghi byte thấp Reg.
CALL WR_I2C
SETB SCL ;xuất STOP bit
SETB SDA
CLR SCL
EXIT_WR : RET
;-----------------------------------------------------------
;RD_I2C đọc data trên bus I2C
;Sử dụng RD_BYTE
;Output : A chứa byte data đọc được
;-----------------------------------------------------------
RD_I2C : CALL RD_BYTE ;đọc data
CLR SDA ;tạo ACK=0
SETB SCL ;xung CK thứ 9
CLR SCL
RET
;-------------------------------------------------------
;WR_I2C ghi địa chỉ chip,địa chỉ reg.,data
;Sử dụng WR_BYTE
;Input :A chứa data cần ghi
;Output : cờ ACK_FLAG báo ACK
;--------------------------------------------------------
WR_I2C : CALL WR_BYTE ;ghi đ/c chip
SETB SCL ;xung CK thứ 9
MOV C,SDA ;đọc ACK
CLR SCL
MOV ACK_FLAG,C ;lấy bit ACK
RET
;----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
;RD_BYTE đọc 8 bit data cất trong A,sử dụng R7 làm con trỏ bộ đếm quay trái 8 bit
;Input : R7
;Output : A chứa byte data đọc về,SCL=0
;-----------------------------------------------------------
RD_BYTE : MOV R7,#8
SHIFT_RD : SETB SCL
MOV C,SDA
RLC A
CLR SCL
DJNZ R7,SHIFT_RD
RET
;--------------------------------------------------------------------------------------------------------------
;WR_BYTE ghi 8 bit data cất trong A,sử dụng R7 làm con trỏ bộ đếm quay trái 8 bit
;Input : A,R7
;Output :SCL=0
;--------------------------------------------------------------
WR_BYTE : MOV R7,#8
SHIFT_WR : CLR SCL
RLC A
MOV SDA,C
SETB SCL
DJNZ R7,SHIFT_RD
CLR SCL
RET
;---------------------------------------------
;EX0_ISR xử lý quá/dưới nhiệt độ đo được
;chỉ kết thúc khi ALERT/READY=1(do khai báo ngắt mức 0)
;--------------------------------------------
EX0_ISR : PUSH ACC
PUSH PSW
OVE_UND_T : CLR ALARM ;báo quá/dưới nhiệt
(xử lý quá/dưới nhiệt)
JNB AL_RDY,OVE_UND_T;lập vòng khi còn quá/dưới nhiệt
SETB ALARM
POP PSW
POP ACC
RETI
…..
END

1.10.11 : Bộ chopper/ Modulator :
Trong các trường hợp ngõ ra cảm biến là tín hiệu điện áp bé và biến thiên chậm, đường
truyền tín hiệu từ cảm biến đến mạch xử lý xa, nếu dùng các bộ KĐ DC hệ số KĐ cao sẽ rất dễ bị
gây sai số do nhiễu và trôi. Một phương pháp khuếch đại tín hiệu DC bé là dùng bộ chopper
(chớp) hoặc modulator(điều chế) chuyển tín hiệu DC thành tín hiệu AC và sử dụng bộ KĐ AC để
khuếch đại sẽ loại được hiện tượng trôi .
1. Bộ chopper :
Hình 1.103 minh họa nguyên lý làm
việc bộ chopper . Ngõ vào Vi là tín hiệu DC.
Một bộ điều khiển SW làm SW chuyển vị trí
1,2 ở tần số fc, do đó ở thứ cấp biến áp T
sẽ là tín hiệu AC biên độ ±Vi(xung vuông).
Bộ KĐ AC khuếch đại tín hiệu AC này và
tạo tín hiệu ngõ ra Vo. Bộ điều khiển SW
thường là mạch tạo dao động sóng mang
tần số fc có thể từ 50-400Hz. Hình 1.103 : Nguyên lý chopper
Hình 1.104 : Mạch chopper BJT

Trong hình 1.104, khi sóng mang ngõ vào cực B âm làm BJT bão hòa V0  VCES  0V . Khi
sóng mang ngõ vào cực B dương , BJT off, điện áp ngõ ra :
RC
V0  Vi ≃ V i ( R L ≫ R i ) (1.177)
Ri  R L
Tần số sóng ngõ ra bằng tần số sóng mang.
2. Bộ Modulator:
Modulator dùng nguyên lý điều chế biên độ (AM)
Tín hiệu DC là tín hiệu điều chế, tín hiệu dao động
sin cao tần là sóng mang .
Hình 1.105 minh họa bộ modulator sử dụng
cầu diode.Trong bán kỳ đầu sóng mang, điểm 1 dương,
dòng điện chảy từ điểm 1 qua D1 , nguồn tín hiệu DC, Hình 1.105: Modulator cầu diode
D3 và R1 về điểm 2 .Trong bán kỳ sau, điểm 2 dương,
dòng điện chảy từ điểm 2 qua R1 , D2 , nguồn tin hiệu DC,
D4 về điểm 1.Biên độ tức thời sóng mang sẽ được điều chế bởi biên độ tín hiệu DC .

Bài tập chương 1
1. Liệt kê các cảm biến dùng nguyên lý thay đổi điện trở,biểu thức quan hệ, độ nhạy
2. Liệt kê các cảm biến dùng nguyên lý thay đổi điện dung,biểu thức quan hệ, độ nhạy
3. Liệt kê các cảm biến dùng nguyên lý thay đổi điện cảm,biểu thức quan hệ, độ nhạy
4. Liệt kê các cảm biến cho điện áp/dòng điện ngõ ra, biểu thức quan hệ, độ nhạy .
5. Cho quang trở PDV-9007(xem datasheet).
a) Từ đặc tuyến quang trở,viết lại biểu thức quan hệ: R=f(E);R: KΩ,E:lux.
b) Viết biểu thức tính độ nhạy quang trở.Tính độ nhạy ở E=10 lux,E=100 lux.
c) Sử dụng phương pháp tuyến tính hóa mắc Rl song song quang trở trong vùng từ E=10-
50 lux.Tìm Rl.
6. Sử dụng các kết quả bài 5:
a) Thiết kế một mạch điều khiển rờ le bằng ánh sáng dùng quang trở PDV-9007:
 Khi E=10 lux ,rờ le off.
 Khi E=50 lux,rờ le on.
b) Thiết kế một mạch đo cường độ ánh sáng bằng quang trở PDV-9007 tầm E=10-50 lux.
Mạch cho điện áp ngõ ra tỉ lệ tuyến tính với E.Viết biểu thức điện áp ngõ ra.
7. Cho photo diode SD-076-14-21-011(xem data sheet).
a) Từ đặc tuyến photo diode xác định độ nhạy photo diode trong vùng ánh sáng
λ=600nm.Từ đó suy ra quan hệ Ip=f(Φ),Φ=10μW-1mW trong vùng ánh sáng λ=600nm.
b) Vẽ mạch đo thông lượng ánh sáng : mạch điện cho ngõ ra điện áp theo thông lượng
ánh sáng .Viết biểu thức điện áp ngõ ra.
8. Thiết kế mạch đo cường độ ánh sáng(E:lux)sử dụng IC SD-100-42-22-231(xem data sheet)
trong vùng ánh sáng λ=600nm,tầm đo E=10 lux- 100 lux.Viết biểu thức điện áp ngõ ra.
9. Từ hình 1.10d,e,sử dụng MCU8051 thiết kế mạch phát hồng ngoại với led IR333A:
- Xung lái f=38Khz
- Điều chế xung 38Khz bằng xung chu kỳ T=50ms
- Bit 0 độ rộng xung 1/4T
- Bit 1 độ rộng xung 3/4T
- Bit sync. Độ rộng xung 1/2T
- Input 4 bit mã truyền vào P1
- Output frame truyền ra IR led 4 bit MSB trước và bit sync. như hình 1.10e
- Dòng đỉnh qua IR led Ip=1ª
10. Từ mạch phát hồng ngoại bài 9,thiết kế mạch thu hồng ngoại dùng MCU8051 và IR
PD-333-3B:
- Khoảng cách thu max 10m cách mạch phát
- Xuất ra port 4 bit mã tín hiệu thu đã điều chế ở mạch phát.
11. Sử dụng PT BPV11 trong mạch điện hình BT1.11.
Hình BT11 Hình BT12
a) Thiết lập biểu thức quan hệ giữa dòng quang Ip(μA) và độ chói E(Lux) tầm λ=555nm
b) Thiết kế mạch tầm đo E=0÷1000Lux với tỉ lệ ΔVout/ΔE=10mV/Lux
12. Sử dụng PT PT333-3C trong hình BT12.Tự chọn OPAMP và nguồn cấp điện.
a) Thiết lập biểu thức quan hệ giữa dòng quang Ip(mA) và thông lượng bức xạ Φ(mW)
tầm λ=840nm.
b) Thiết kế mạch đo Φ cho ΔVout/ΔΦ=1mV/1mW,tầm đo 0÷1W.Vout tương ứng với dòng
tối Id là bao nhiêu?
c) Tính các sai số do offset(Vio,Iio,Iib,ΔVio/ΔT) với OPAMP cụ thể đã chọn ảnh hưởng đến
kết quả thiết kế tính lý tưởng?
13. Chứng minh các công thức (1.38b) hình 1.19c mạch KĐ cầu RTD 3 dây,hình 1.20b mạch
KĐ cầu RTD 2 dây và công thức (1.42b) hình 1.21b mạch KĐ RTD 4 dây.
14. Cho Thermistor NTC KS102J2 có R( T0 )  1000 @ T 0  250 C và R(T1 )  360, 2Ω@ T1  500 C
a) Tìm hệ số B
b) Vẽ đặc tuyến của thermistor R(T) với T= 20 0 C- 40 0 C.
c) Tuyến tính hóa đặc tuyến trong tầm T=200C-400C dùng phương pháp mắc Rl song song
R(T), đánh giá sai số .
d) Lập lại câu c với Rl nối tiếp R(T).
e) Lập lại câu b với tuyến tính hóa 3 điểm.

15. Sử dụng thermistor ở câu 14 sau khi tuyến tính hóa ở T= 20 0 C  40 0 C kết hợp với mạch
chuyển đổi tín hiệu cảm biến cho ngõ ra điện áp dc có độ nhạy 10mV/ 0 C .
16. Xem lại ví dụ 1.6 sử dụng thermistor TTC3A102X39D.
Chọn ADC bao nhiêu bit để tuyến tính hóa bằng phương pháp lượng tử,tầm đo từ
20÷40˚C,độ phân giải 1˚C,sai số ±0.5˚C.
17. Sử dụng nguồn dòng cấp cho RTD Pt100 đo ở tầm 0-100 0 C .Vẽ sơ đồ mạch điện chuyển
đổi thành áp ngõ ra V0  10(mV ).T (T : 0 C )
18. Thiết kế mạch đo nhiệt độ sử dụng Pt100 ở tầm đo 0-1000C.Đáp ứng ngõ ra là điện áp tỉ lệ
tuyến tính tương ứng từ 1-5VDC.
19. Thiết kế mạch đo nhiệt độ sử dụng Pt100 ở tầm đo 0-1000C.Đáp ứng ngõ ra là nguồn dòng
tỉ lệ tuyến tính tương ứng từ 4-20mADC.
20. Vẽ mạch bù nhiệt đầu nguội Thermocouple loại K(CA) sử dụng vi mạch nguồn dòng AD
590/AD592 làm phần tử bù nhiệt đầu nguội . Viết biểu thức ngõ ra .
21. Tham khảo data sheet cảm biến áp suất STS-030A-4F.Thiết kế mạch đo áp suất cho điện
áp ngõ ra V0 biến thiên từ 0-5VDC khi áp suất tác động biến thiên từ 0-30psi.
22. Một cảm biến áp suất đo tầm từ 0-10 bar cho ngõ ra là dòng điện tỉ lệ tuyến tính tương
ứng từ 4-20mADC.Thiết kế mạch chuyển đổi tín hiệu đo áp suất sang tần số ngõ ra tỉ lệ
1 Khz/bar.
23. Một mạch dò/ nhận dạng mực chất lỏng ở hai mức cao thấp như hình BT23.Vẽ sơ đồ
mạch nhận dạng có ngõ ra là mức logic trạng thái theo mực chất lỏng.
24. Mạch đo mực chất lỏng liên tục như hình BT 24. Khi mực chất lỏng thay đổi, phao sẽ nâng
/ hạ làm quay bánh xe nối trục với optical encoder .Viết biểu thức biểu diễn số xung ngõ ra
optical encoder tỉ lệ với mực chất lỏng .
Hình BT23 Hình BT24

25. Cho một cảm biến load cell có các thông số sau :
- Cảm biến được kết nối thành cầu Wheastone
- Nguồn cung cấp max : 12VDC
- Tổng trở nhìn từ ngõ ra : 350Ω

- Tầm đo max : 100Kg
- Độ nhạy toàn tầm(F.S) ngõ ra : 2mV/V
Chọn mạch khuếch đại thích hợp và có HSKĐ đảm bảo ngõ ra có độ nhạy 10μV/1g.
26. Thiết kế mạch đo nhiệt độ sử dụng IC LM35.Chuyển giá trị đo sang số sử dụng ADC
ADS8342,đảm bảo độ phân giải 0,10C.
27. Thiết kế một cân điện tử sử dụng loadcell như BT25.Chuyển tín hiệu sang số sử dụng ADC
ADS1115,đảm bảo độ phân giải 1/50.000.
28. Xem data sheet cảm biến độ ẩm điện trở EMD-4000B(file RHS-EMD-4000B)
a) Lập bảng giá trị RH(%) theo điện trở R(KΩ) và nhiệt độ T(˚C).
b) Dùng phương pháp bình phương tối thiểu xây dựng hàm quan hệ RH theo R tại T=25˚C
với sai số <±2%
c) Từ a và b xây dựng quan hệ hàm bù nhiệt và suy ra hàm tổng quát RH theo R và T với
sai số <±5%.
d) Tuyến tính hóa bằng phương pháp thích hợp
29. Từ kết quả BT28,thiết kế mạch đo độ ẩm RH=20÷90% cho ngõ ra nguồn dòng tuyến tính tỉ
lệ từ 4÷20mA.
30. Xem data sheet cảm biến độ ẩm điện dung file P14-W-HUMIDITYSENSOR-C.
Thiết kế mạch đo độ ẩm RH=0÷100%,tự chọn thiết kế phù hợp.
Đánh giá sai số mạch thiết kế trong tầm T=0÷45˚C.

Chuong 1-Cam Bien Ung Dung-Edit

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Chuong 1-Cam Bien Ung Dung-Edit

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Chöông 1: CAÛM BIEÁN VAØ ÖÙNG DUÏNG

1.1: Giôùi thieäu chung:

Giáo trình Điện Tử Ứng Dụng Lưu Phú 1

1.2: Caûm bieán quang:

Hình 1.1 Nguyeân lyù cuûa caûm bieán quang daãn

Giáo trình Điện Tử Ứng Dụng Lưu Phú 2

Hình 1.2: a) – Caáu taïo cô baûn quang trôû

Hình 1.4: Mạch tương đương quang trở

Ñoä nhaïy quang trôû:

Giáo trình Điện Tử Ứng Dụng Lưu Phú 5

FEATURES DESCRIPTION APPLICATIONS

SYMBOL PARAMETER MIN MAX UNITS

ELECTRO-OPTICAL CHARACTERISTICS RATING (TA)= 23°C UNLESS OTHERWISE NOTED

Giáo trình Điện Tử Ứng Dụng Lưu Phú 6

1.2.2: Photo diode:

Giáo trình Điện Tử Ứng Dụng Lưu Phú 7

q :ñieän tích =1,6x10-19C

Hình 1.8 Maïch töông ñöông photo diode

Giáo trình Điện Tử Ứng Dụng Lưu Phú 9

ÔÛ hình 1.10a, ñaùp öùng tuyeán tính:

Giáo trình Điện Tử Ứng Dụng Lưu Phú 10

PACKAGE DIMENSIONS INCH [mm]

2X .500 [12.7] MIN

.062 [1.57] .043 [1.09] ACTIVE AREA TO-46 PACKAGE

FEATURES DESCRIPTION APPLICATIONS

TSTG Storage Temperature -55 +150 °C 0.40

TS Soldering Temperature* +240 °C 0.10

ELECTRO-OPTICAL CHARACTERISTICS RATING (TA)= 23°C UNLESS OTHERWISE NOTED

Giáo trình Điện Tử Ứng Dụng Lưu Phú 11

Vi=RmxIp=Rmx(RλE.E) +12V +12V

Choïn Vi=1mVx(E.10),suy ra: D

R2/R1=9 vaø R2//R1=Rm=20K ñeå buø

Choïn R1=22K vaø R2=200K

Giáo trình Điện Tử Ứng Dụng Lưu Phú 15

Giáo trình Điện Tử Ứng Dụng Lưu Phú 16

Giáo trình Điện Tử Ứng Dụng Lưu Phú 17

1.2.3: Photo transistor:

Hình 1.11: a) Maïch phaân cöïc photo transistor

β: HSKÑ doøng maïch EC

Hình 1.12 Maïch töông ñöông photo transistor

Giáo trình Điện Tử Ứng Dụng Lưu Phú 18

Hình 1.14 a) - Photo transistor kích maïch BJT maéc BC.

Giáo trình Điện Tử Ứng Dụng Lưu Phú 19

Giáo trình Điện Tử Ứng Dụng Lưu Phú 20

Hình 1.16: Caáu taïo cô baûn ñeøn nhaân quang ñieän

Hình 1.17: Caáu taïo nhieät trôû kim loaïi.

Giáo trình Điện Tử Ứng Dụng Lưu Phú 21

Giáo trình Điện Tử Ứng Dụng Lưu Phú 22

Hình 1.19: a) – Maïch buø 3 daây daây thöù 3 noái nguoàn

Giáo trình Điện Tử Ứng Dụng Lưu Phú 23

Giáo trình Điện Tử Ứng Dụng Lưu Phú 24

Töø (1.45) ta xaùc ñònh ñöôïc giaù trò Rl.

Giáo trình Điện Tử Ứng Dụng Lưu Phú 26

Giáo trình Điện Tử Ứng Dụng Lưu Phú 27

Giáo trình Điện Tử Ứng Dụng Lưu Phú 28

haøm phi tuyeán. Hình 1.25a: Löôïng töû hoùa Vm(T)

Giáo trình Điện Tử Ứng Dụng Lưu Phú 29

Töø baûng B1.2,Vinmax=1252.7mV öùng vôùi T=20˚C.Vinmin=531.1mV öùng vôùi T=40˚C.

Giáo trình Điện Tử Ứng Dụng Lưu Phú 30

Bieåu thöùc doøng ñieän thuaän qua diode:

Töø (1.59),ta xaùc ñònh ñoä nhaïy veà nhieät:

Giáo trình Điện Tử Ứng Dụng Lưu Phú 31

Hình 1.27: a) Maïch nguyeân lyù AD590