VĂN HÓA ỨNG XỬ CỦA NGƯỜI VIỆT XƯA VÀ NAY

 Những điểm tiêu cực trong văn hóa ứng xử của người Việt Nam thời xưa:
- Văn hóa ứng xử trong gia đình truyền thống được gắn kết bền chặt, là do tình nghĩa và trách
nhiệm của các thành viên trong gia đình; trong đó vai trò của người cha đóng vai trò trụ cột kinh
tế, nắm toàn bộ quyền kiểm soát gia đình, coi trọng quan hệ dòng họ, liên minh gia đình; do đó
nhiều gia đình có biểu hiện tính gia trưởng, trọng nam, khinh nữ, giáo dục con trai trọng trách
nối dõi tông đường, con gái thường mang tính hướng nội; quan hệ hôn nhân theo kiểu “Cha, mẹ
đặt đâu, con ngồi đó”, giáo dục truyền thống gia đình trên nền tảng “Gia đạo”, “Gia phong” và
“Gia lễ”;

- Trong quan hệ ứng xử người Việt rất coi trọng danh dự danh tiếng hơn là vật chất, việc quá coi
trọng danh dự cho nên người Việt mắc “bệnh” sĩ diện.

“ Ở đời muôn sự của chung

Hơn nhau một tiếng anh hùng mà thôi.”

Việc coi trọng danh dự là tốt nhưng sĩ diện lại xấu. Điều đó dẫn đến người Việt rất sợ dư luận và
dư luận nó trở thành một vũ khí lợi hại, một sợi dây vô hình ràng buộc cá nhân với cộng đồng
đôi khi cũng có thể giết chết một con người. Ví dụ như người phụ nữ thời xưa xảy ra việc “ăn
cơm trước kẻng” có thai thì gia đình rất là xấu hổ, làng xóm chỉ trích không còn mặt mũi nào
nhìn người đời.

- Người Việt luôn ăn nói tế nhị tạo nên lối giao tiếp vòng vo tam quốc, nói bóng gió không biểu
lộ trực tiếp không đi thẳng vào vấn đề => Thiếu quyết đoán “ Người khôn ăn nói nửa chừng để
cho người dại nửa mừng nửa lo”, “ Trăm dâu đổ một đầu tằm”,

“ Em tưởng nước giếng sâu em nối sợi gầu dài

Ai ngờ nước giếng cạn, em tiếc hoài sợi dây.”

- Chữ “tình” ấy khiến cho nhiều người làm việc cả nể, không dám hành động dứt khoát, nương
tay với người thân, sợ bị chỉ trích không có tình nghĩa, không coi trọng tình thân, lâu dần dễ trở
nên hèn nhát, dễ bị lợi dụng bởi tính cả nể. hay có thói dựa dẫm, ỷ lại vào tập thể, tâm lý xuề
xòa, đại khái, tâm lý đám đông: “Nước trôi thì bèo trôi”, “nước nổi thì thuyền nổi”. Tệ hại hơn
nữa là tình trạng “Cha chung không ai khóc”, “Lắm sãi không ai đóng cửa chùa”... Dù khó khăn
hoạn nạn, có người cũng hành xử theo tư duy “mặc kệ”: “Toét mắt là tại hướng đình/ Cả làng
toét mắt, riêng mình em đâu”. Hiện tượng “hôi của”, “đánh hội đồng”... Cũng từ đó, một nhược
điểm của họ là tâm lý cào bằng, đố kỵ, không muốn cho ai hơn mình (để cho tất cả mọi người
đồng nhất, như nhau) - Xấu đều hơn tốt lỏi (tục ngữ)

- Cách giao tiếp giữa nam, nữ ở Việt Nam trước đây cũng khác hẵn ngày nay. Trong thời kỳ
phong kiến, nam nữ không được gặp nhau, nói chuyện với nhau nếu không phải họ hàng ruột thịt
“ Nam nữ thụ thụ bất tương thân”. Người phụ nữ khi nói chuyện với người lạ, đặc biệt là nam
giới, ngay cả khi đã lập gia đình, phải cúi đầu e lệ, nói ít, và không được cười tự nhiên.

 Những điểm tiêu cực trong văn hóa ứng xử của người Việt Nam thời nay:
 Ứng xử cá nhân

- Có thể thấy những nét văn hóa ứng xử là nơi để chúng ta cho mọi người thấy về con người của
mình. Và chính cá tính nhân cách của chính bản thân mình, nói rộng ra hơn nữa, thì những hành
xử hay giao tiếp đó giúp ta cũng như thể hiện được tinh thần, ý chí con người của một dân tộc,
một cộng đồng khác biệt không thể trộn lẫn với bất cứ dân tộc hay cộng đồng khác. Đã gọi là
văn hóa ứng xử thì đó phải là những ứng xử đẹp, lịch sự văn minh. Văn hóa này đã được dân tộc
ta hun đúc từ bao đời nay với những câu ca dao tục ngữ “Lời nói chẳng mất tiền mua, lựa lời mà
nói cho vừa lòng nhau” hay câu “Lời chào cao hơn mâm cỗ”, “Ăn phải nhai nói phải kĩ”. Ngay
từ thủa bé, bố mẹ đã dạy chúng ta biết đi thưa về gửi, khi ăn phải biết mời người lớn tuổi, khi sai
phải biết nhận lỗi cúi đầu. Đó chính là những bài học đầu tiên về làm người, về cách ứng xử
trong cuộc sống. Lớn hơn là mối quan hệ với thầy cô, đồng nghiệp và xã hội. Những mối quan
hệ của bạn trong xã hội sẽ trở nên tốt đẹp hơn nếu bạn có một cách ứng xử phù hợp, hòa nhã với
tất cả mọi người.

- Văn hóa ứng xử là thể hiện rõ nhất con người bạn, tính cách và phẩm chất cá nhân. Nhưng
trong bối cảnh nền công nghiệp 4.0 đang phát triển mạnh mẽ, con người quá mải mê hưởng thụ
cuộc sống, có lối sống buông thả và không được gia đình quan tâm rèn dạy chính vì vậy trong xã
hội hiện nay xuất hiện rất nhiều người hành xử một cách thiếu văn hóa, không biết cách cư xử.
Không ít những bạn học sinh, sinh viên là một trong những số đó. Có thái độ bất kính với người
lớn , phát ngôn thiếu văn hóa, có những hành xử thiếu tôn trọng người khác. Thấy bạn bè đánh
nhau không can ngăn còn có những lời lẽ châm biếm, tung clip lên mạng xã hội. Chỉ vì một chút
lỗi lầm bị thầy cô nhắc nhở cũng vì thế mà lên mạng xã hội nói những điều không hay. Có thể do
các bạn vốn đã quen với cuộc sống đủ đầy, được tiếp xúc với một nền văn hóa mới cởi mở hơn
nên đã dần đánh mất đi những giá trị truyền thống mà ông cha ta để lại. Nhưng dù có ở xã hội
nào đi chăng nữa, chúng ta cũng không vì thế mà đánh mất đi những giá trị văn hóa của dân tộc
mình đó là “ăn quả nhớ kẻ trồng cây”, “Tôn sư trọng đạo….”. Khi vật chất và giá trị đồng tiền
lên ngôi, con người cùng vì thế mà trở nên lạnh lùng, vô cảm với chính cả với cuộc sống của
mình và những người xung quanh.

=>Trong thời đại công nghệ việc các bạn trẻ tiếp cận mạng xã hội quá sớm, làm tác động mạnh
mẽ đến suy nghĩ của các em và rất dễ dẫn dắt đến những vấn đề tiêu cực cho nên ba mẹ người
thân hãy quan tâm, làm bạn và định hướng cho con biết xem xét nhìn nhận vấn đề . Điều đó cho
thấy được rằng ứng xử văn hóa trở thành một đề tài đáng quan tâm đối với toàn xã hội.

 Ứng xử trong gia đình

Trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa văn hóa ứng xử trong gia đình hiện đại ngày càng
được quan tâm với mục tiêu là ổn định, củng cố, xây dựng gia đình theo tiêu chí ít con, no ấm,
bình đẳng, tiến bộ, hạnh phúc, để mỗi gia đình Việt Nam thực sự là tổ ấm của mỗi người, là tế
bào lành mạnh của xã hội.

- Trong gia đình hiện đại, gia đình được hình thành và xây dựng trên cơ sở tình yêu chân chính,
sự bình đẳng và tôn trọng lẫn nhau, cùng tham gia lao động, công việc xã hội, cùng quyết định
những vấn đề chung của gia đình, thông cảm, sẻ chia, quan tâm đến lợi ích chung cũng như lợi
ích riêng của mỗi người, để tạo nên gia đình hạnh phúc.

- Trong quan hệ giữa cha mẹ và con cái là sự yêu thương, hy sinh của cha mẹ cho con cái, sự
kính trọng, biết ơn và hiếu thảo của con cái với cha mẹ, ông bà, truyền thống kính trên, nhường
dưới luôn tồn tại trong quan niệm truyền thống, phong tục văn hóa gia đình người Việt Nam, đã
làm cho mối quan hệ trong gia đình ngày càng mật thiết, gắn bó, gần gũi với nhau hơn.

=>Trong cuồng quay của xã hội hiện đại, phần nào cũng ảnh hưởng tới các giá trị tốt đẹp trong
văn hóa ứng xử gia đình; sự phát triển mạnh mẽ của các thành phần kinh tế đã tác động đến đời
sống kinh tế gia đình; sự phân hóa giàu, nghèo; tình trạng ly hôn, ly thân, sống chung như vợ
chồng không đăng ký kết hôn; mâu thuẫn giữa các thế hệ về phép ứng xử, lối sống... phẩm chất
đạo đức và một số giá trị truyền thống gia đình có phần bị mai một, một số gia đình chưa thật sự
quan tâm đúng mức tới việc giáo dục những giá trị truyền thống cho con em mình, khiến cho các
mối quan hệ trong gia đình có nhiều rạn nứt và tan vỡ..., những vấn đề đó đang đặt ra những
thách thức mới trong xây dựng văn hóa gia đình trong giai đoạn hiện nay.
  Ứng xử trong cộng đồng

Từ rất lâu trong lịch sử phát triển của loài người, phong cách nho nhã, lịch sự, điềm đạm đã trở
thành một nguyên tắc không thể thiếu khi ứng xử trước đám đông. Nhất là với người Việt Nam,
họ càng đề cao hơn tinh thần, nét văn hóa này. Thế nhưng thực tế liệu có như vậy?

Những ứng xử văn hóa trong cộng đồng ở Việt Nam còn rất kém. Điển hình trong thời gian đại
dịch Covid 19 ở TP HCM. Mặc dù nhà nước chính quyền nói rất nhiều về sự nguy hiểm của dịch
bệnh trên thông tin đại chúng, đưa ra những văn bản chỉ thị, những slogan, hình ảnh. Nhưng vẫn
còn một số bộ phận người dân không tuân thủ và có hành vi chống đối, dẫn đến tình hình dịch
bệnh ngày càng căng thẳng và không thể kiểm soát được. Lợi dụng tình hình dịch bệnh đó, các
thành phần bạo động đưa những thông tin sai lệch mục đích nhằm gây hoang mang lo lắng đến
người dân khiến cho người dân không còn tin tưởng nhà nước và trở nên chống đối.(chèn thêm
hình ảnh)

VD: trốn khỏi khu cách ly, ra ngoài không đeo khẩu trang, tụ tập ở công viên, chống đối người
thi hành công vụ khi bị nhắc nhở.

- Và thời gian gần đây có những vấn đề nổi cộm lên là văn hóa ứng xử của các nghệ sĩ trong giới
showbiz, người có ảnh hưởng đến giới trẻ nhanh và nhiều nhất. Các bạn có thể tham khảo qua
clip sau:

https://www.youtube.com/watch?v=YDVLWPUEpjM

Nhờ vào lượng fan đông đảo, tầm ảnh hưởng và sự tin tưởng của công chúng mà các nghệ sĩ
quảng cáo các sản phẩm kém chất lượng, tiền ảo không có sự tìm hiểu kĩ trên các nền tảng mạng
xã hội, dẫn đến những hệ lụy không lường trước được. Bên cạnh đó, việc kêu gọi từ thiện nhưng
sao kê ngân hàng không rõ ràng đang là vấn đề rất nhức nhối và được toàn xã hội quan tâm đến.
Qua sự việc này có rất nhiều nghệ sĩ đã mất đi sự yêu mến tín nhiệm từ chính những người đã
từng rất yêu mến họ.

=>Sau khi Bộ quy tắc ứng xử trên mạng xã hội do Bộ Thông tin và Truyền thông ban hành thì
Bộ Văn hóa thể thao và Du lịch đang soạn thảo bộ quy tắc ứng xử của người hoạt động nghệ
thuật để thấy được tầm ảnh hưởng của nghệ sĩ tích cực cũng như tiêu cực đến cộng đồng đặc biệt
là giới trẻ.