deda wmidisa sidoniasi \ uflis jvarcmis Jams mcxeTas vnebuli

წმ. სიდონიას ღვთისსათნო da RvTivsulieri დედა ურჩეულესი მოღვაწეა მართლ-

მადიდებელი ეკლესიის ისტორიაში. მან ერთ-ერთმა პირველმა შეიცნო ხორცშესხმული
ჭეშმარიტება და ახალი აღთქმის ზღურბლთან მდგომმა მოწამეობრივი ხვედრი დაითმინა,
რითაც სრულად გაუხსნა გზა მაცხოვნებელი მადლის ვლენას ქართლის მიწაზე.
ამ პიროვნების სულიერი აღმატებულება ძნელად საწვდომია ჩვენი ყოფითი
ხედვისთვის, ისევე როგორც უდიდესწილად დაფარულია ჩვენგან მისი უბიწო ცხოვრების
წესი, თუმცა ის, რაც ნაუწყებია და რაც უშორესი წარსულიდან ჯერ ზეპირად, შემდეგ კი
წერილობით გადმოგვცემია, მისდამი უდიდესი კრძალვით აღგვავსებს და
გვავალდებულებს არათუ იმას, რომ ვდუმარებდეთ, არამედ, პირიქით, ვხმოვანებდეთ
<უფროჲს საყჳრისა> და მივუთხრობდეთ <ნათესავთა და ნათესავთა> იმ უწმინდესი
მოვლენების შესახებ, რაც მის საღვთო მოსაგრეობას უკავშირდება.

1. წმინდა სიდონიას ღვთისსათნო დედის წარმომავლობა

<მოქცევაჲ ქართლისაჲ> მკაფიოდ გვაუწყებს:
‘da Âarvida akayt mamis dedis ýmay Äemi Elios, Öaci moxucebuli. da esua mas deday ïomisagan
Eli mÌdelisa, da esua erti xolo day Eliozs”.
სავსებით ნათელია, რომ ელიოზიც, მისი წმინდა დაც და დედაც იყვნენ მოდგმით
ლევიტელნი, წევრები სამღვდელო ოჯახისა, შთამომავალნი ელი მღვდელისა, რომელიც
იწოდება, აგრეთვე, მღვდელთმოძღვრად ანუ მღვდელთმთავრად.
ცნობილია, რომ ელის, რომელიც იყო აარონის ძის ითამარის ძე, თავის მხრივ ორი
შვილი ჰყავდა \ ოფნი და ფინეზ მღვდლები, რომელთაგან შთამომავლობითი ხაზი
მხოლოდ ფინეზთან დაკავშირებით დაინახება, ვინაიდან პირდაპირაა ნაუწყები, რომ
დავით წინასწარმეტყველის მღვდელთმოძღვარი აბიათარი (სადოკის თანამღვდელი) იყო
ძე აბიმელიქისა, რომელიც, თავიას მხრივ, იყო ძე აქიტობისა, ხოლო აქიტობი იყო ელის
შვილიშვილი (ანუ ელის შვილის ფინეზის ძე).
აღვნიშნავთ, რომ აბიათარ მღვდელთმოძღვარი ერთადერთი იყო, ვინც საულის
თავდასხმას გადაურჩა, როდესაც მან დავითს შეაფარა თავი (შდრ. ‘და განერა მუნ ძჱ ერთი
აბიმელიქისი, ძისა აქიტობისი, რომლისა სახელი აბიათარ, ივლტოდა და მივიდა
დავითისა და იყო მის თანა”, I მფ. 22.20). ბევრი მიიჩნევს, რომ აბიათარზე დასრულდა
ითამარის (და, შესაბამისად, ელის) სამღვდელო სახლის მღვდელთმთავრობა, რაც
სრულად გადაეცა ელიაზარის შთამომავალს სადოკს, თუმცა II მფ. 8.17 მუხლის
საფუძველეზე დგინდება, რომ აბიათარს ჰყავდა ძე, სახელად აბიმელიქი (პაპის
თანამოსახელე), რომელიც მღვდელთმთავრობდა სადოკთან ერთად (შდრ. ‘და სადუკ, ძჱ
აქიტობელისი, და აბიმელექ, ძჱ აბიათარისი, იყვნეს მღდელად მისა [დავითისა]”).
ამასვე გვამცნობს I ნეშტთა 18.16:
‘და სადუკ, ძე აქიტობისი და აქიმელაქ (=აბიმელიქ), ძე აბიათარისი, მღდელ”.
დღეისათვის sruliad დაფარულია, თუ როგორ უნდა გადმოენაცვლებინა ელის
samRvdelo saxlis შთამომავლობას მცხეთაში, თუმცა, vfiqrobT, არ გამოი რიცხება, რომ
ამგვარი რამ დაკავშირებული ყოფილიყო sakuTriv აბიათარის დევ ნილობასთან და
მისთვის მღვდელთმოძღვრობის პატივის ჩამორ თმევასთან სოლომონის მხრიდან , რის
შემდეგაც ხსენებული მღვდელთ მოძღვრის სახელის ხსენება საბოლოოდ წყდება და
შემდგომ საუკუნეებში მის შესახებ სრული დუმილია როგორც წმინდა წერილში , აგრეთვე
სხვა წერილობით წყაროებში 1.
აღნიშნულის ფონზე, შეუძლებელია ყურადღება არ მივაქციოთ იმას, რომ წმინდა
ნინოს მიერ ქრისტიანობაზე მოქ ცეული ებრაელი მღვდელი სწორედ აბიათარის სახელს
ატარებს, რაც ერთადერთი შემთხვევაა ელის შთამომავალი აბიათარ
მღვდელთმოძღვრის შემდეგ 2.
ამიტომაა, რომ როდესაც სახელ <აბიათარის > ისტორია შეისწავლება, დავით
წინასწარმეტყველის და სოლომონის ეპოქის შემდეგ სწორედ IV ს-ის ქართლი და
წმინდა ნინოს მიერ ქრისტიანობაზე მოქცეული აბიათარ მღვდელი ექცევა ყურადღების
ქვეშ, ვინაიდან ამ დრომდე, კვლავ აღვნიშნავთ, აბიათარის სახელის მქონე სხვა
პიროვნება ცნობილი არ არის 3.
ეს გარემოება, ვფიქრობთ, შემთხვევითი ვერ იქნება და კვლავაც იმ ვარაუდისკენ
მიაქცევს ჩვენს ყურადღებას , რომ ელის შთამომავლობითი ხაზი SesaZloa სწორედ
აბიათარ მღვდელთმოძღვრის Zis მიერ ინაცვლებდეს საქართველოში, vinaidan
aRniSnuli xazi TviT israelSi, rogor cnobilia, sruliad uCinardeba mas Semdeg, rac mefe solomoni abia -

1 მხოლოდ ერთგზის იჩენს თავს აბიათარის სახელი, როდესაც მაცხოვარი ფარისეველთა

უგუნურებას ამხელს: 'ხოლო იესუ ჰრქუა მათ: არასადა აღმოგიკითხავსა, რაჲ-იგი ყო დავით,
რაჟამს-იგი უჴმდა და შეემშია მას და მისთანათა? ვითარ-იგი შევიდა სახლსა ღმრთისასა
აბიათარ მღდელთმოძღურისა ზე და პურნი იგი შესაწირავთანი შეჭამნა და სცა
მისთანათაცა, რომელთაჲ არა ჯერ-არს ჭამად, გარნა მღდელთაჲ ხოლო", მარკ. 2.24-25.

2 abiaTar mRvdelTmoZRvris Semdeg am saxelis matarebeli piri, Tu mxedvelobaSi ar miviRebT mcxeTel

abiaTars, absoluturad ucnobia vidre XI-XII ss-mde (am dros, kerZod 1040-1109 ww-Si cnobilia abiaTar ben
elia).

3 ‘abiaTari ... Ze ahimeleqisa [=abimeleqisa, e. W.] an ahiasi [=aqiasi, e. W.], mRvdeli nobSi, elis Semdeg meoTxe
Taoba (III mf. 23.6) da elis saxlis bolo warmomadgeneli. ... am saxelis Semdgomi gamoyeneba: qarTul tradiciaSi
abiaTari da sidonia iyvnen mcxeTis ebraeli mRvdeli da misi asuli” (https://www.revolvy.com/main/index.php?
s=Abiathar).
Tar mRvdelTmoZRvars beniamenis ZeTaTvis gankuTvnil qalaq anaToTSi4 gadaasaxlebs, sadac mas

(abiaTars) adgil-mamuli (<agaraki>) hqonda 5.

zemoTqmuli cxadyofs, rom israelSi ‘elis saxlis dacema” 6 (ukeT, ‘elis samRvdelo saxlis

dacema”7)unda gulisxmobdes ara aRniSnuli saxlis srul aRmofxras anu xorciel mospoba-ganadgurebas,
aramed israelidan (sadac am saxlis STamomaval abiaTars da mis Zes, ra Tqma unda, aRar
daedgomebodaT) sxvagan, kerZod qarTlSi (mcxeTaSi) mis (elis samRvdelo saxlis) xorciel da sulier
(samRvdelo) gadanacvlebas. marTlac, am saxlis STamomavloba rom SenarCunda, amas, rogorc
araerTgzis aRvniSneT zemoT, sruliad aSkarad swameben qarTuli wyaroebi, vinaidan swored xsenebuli
samRvdelo saxlis memkvidrea eliozis deda da TviT eliozic dedis mxridan.
amrigad, abiaTar mRvdelTmoZRvris STamomavlobiTi xazi ueWvelad SenarCunebuli Cans qarTlis
ebraelTa Soris, rasac, garda pirdapiri miTiTebisa (rom eliozis deda iyo ‘tomisagan eli mRdelisa>, xolo
elis STamomavlobidan saulis Tavdasxmas abiaTaris garda aravin gadarCenia) unda adasturebdes TviT
saxel <abiaTaris> Semonaxulobac ქართლის ებრაელთა ისტორიულ მეხსიერებაში. es
niSnavs, rom IV s-is abiaTar mcxeTelic STamomavali unda iyos eli mRvdlis SvilTaSvilis (SviliSvilis-
SviliSvilis) abiaTar mRvdelTmoZRvrisa anu \ levitelTa samRvdelo xazisa. rac Seexeba imas, rim
abiaTar mcxeTeli Tavis Tavs beniaminis naTesavad acxadebs (Sdr. WeliS. ‘me naTesavi Beniamenisi
var, sþulita Mosesmierita Âurtili ”, Sin. 50: ‘me natesavi Beniamenisi var, sþulita Mosesmierita Âurtili “), es
garemoeba bunebrivad aixsneba im garemoebiT, rom xsenebuli abiaTari mamiT erTi ebrauli to mis STa-
momavali iqneboda, dediT ki \ meorisa. TviT eliozic, dediT leviteli, mamiT beniamenis tomisa unda
yofiliyo.

2. წმინდა სიდონიას ღვთისსათნო დედის ოჯახი

<მოქცევაჲ ქართლისაჲს> ზემომოტანილ ციტატაში, როგორც ვხედავთ, მითითებულია
ხსენებული RvTissaTno მოღვაწის ძე ელიოზი, რომელსაც ჰყავდა ერთადერთი და.
ელიოზი განსაკუთრებით ცნობილია საუფლო კვართთან მიმართებით, თუმცა მისი
ხსენება უკავშირდება უფრო ადრეულ მოვლენებსაც. კერძოდ, დაცულია ცხადი უწყება იმის

4 Sdr. iso nav. 12.17-18: ‘და ნათესავისაგან ბენიამენისა \ გაბაონი და განკუთნებული გარემოს მისსა,
და გაბჱ და განკუთვნებული გარემოჲs მისსა, და ანათოთი და განკუთნებული გარემოჲს მისსა“.

5 Sdr. III mf. 2.26.-27: ‘და აბიათარს მღდელსა ჰრქუა მეფემან სოლომონ: <წარვედ ანათოთდ,
აგარაკსა მას შენსა, სახიდ შენდა, რამეთუ კაცი მოსაკლავი ხარ შენ დღეს; და არა მოგაკუდინო შენ, რამეთუ
იტყჳრთე კიდობანი იგი შჯულისა მის ღმრთისაჲ წინაშე მამისა ჩემისა...>. და განაძო სოლომონ მეფემან,
რაჲთა არღარა იყოს მღდელ უფლისა აღსრულებად სიტყჳსა მის უფლისა”.

6 “The fall of the house of Eli” (ix. W. Millar, Priesthood in Ancient Israel [Understanding Biblical Themes], Chalice
Press, 2001 p. 19)

7 “The fall of the priestly house of Eli” (ix. B. W. Newton, Thoughts on parts of the prophecy of Isaiah, London, 1868,
p. 26)
შესახებ, რომ ელიოზი თვითმხილველი იყო უფლის ნათლისღებისა, რაზეც პირდაპირ
miswers ანა მღვდელი ოზია მცხეთელს:
‘gardaqdes Âelni oc da atni, moÂera Ana mÌdelman IerusalÉmit mamis-mamisa Äemisa Oziaysa,
vitarmed: {igive çrmay, romlisa såarsta mepeni mosrul içvnes ýÌunita, igi çrmay gan-same-zrdil ars,
sazomsa hasaÖisasa moÂevnul ars. Âçalsa mas Iordanisasa Zakariays ýisa ganvidodes çovelni
natesavni IsraÉlisani, da Seni mamis dedis ZmaA elios Tanave iço>8».
amis Semdeg eliozi ukve ixsenieba zemore movlenidan meoTxe wels rogorc winamZRoli qarTvel
ebraelTa im krebulisa, romelic midis ierusalimSi rjulis wesze (<wessa Sjulisasa>) macxovris jvarcmasTan
dakavSirebiT. abiaTar mRvdlis asuli sidonia wers:
‘da meotxesa Âelsa gamoqda brýanebay IerusalÉmit herode mepisagan, vitarmed: {çovelta ýeta
IsraÉlisata, ganbneulta çovelsa kueçanasa, ixilet erti Ìmerti da igulet da isminet erti êþuli. ... a esera aÌdga
Öaci erti, da saxeli misi Iesu, tavit twsit hxadis Ìmertsa mamad da reca-tu ars igi twt vitarca Ìmerti. movedit
çovelni siÖudilsa missa da aÌvasrulot mcnebay Ìmrtisay da MosÉsi}. da Âarvida akayt mamis dedis
ýmay Äemi Elios, Öaci moxucebuli».
sidonia kvlav imeorebs zemore uwyebas eliozis Sesaxeb da dasZens, rom eliozs Tan axlda qarTvel
ebraelTa didi simravle:
‘da Âarvida Elioz da çovelni huriani Kartlit» (Sdr. sinuri: ‘da Âarvida Elioz da çovelni huriani
kartvelni»).
<moqcevaA qarTlisaAs> sxva monakveTSi, rac Semogvinaxa mxolod WeliSurma redaqciam
(Satberduls da sinurs aklia), eliozTan erTad miTiTebulini arian konkretuli pirebic, kerZod longinoz
karsneli, Talenavi da misaeli:
‘akayt9 Âarvides Elioz mcxeteli da Longinoz Öarsneli10 da Talenav da Misael”.
dasaxelebulTagan erT-erTi, kerZod longinoz karsneli ixsenieba <qarTlis cxovrebaSic>:
‘Âarvides akayt Elioz Mcxeteli da Longinoz ±arsneli, da mun daxudes þuarcumasa uplisasa”.

8 esaa Satberduli redaqcia. Sdr. sinuri: 'gardaqda Âeli ~l. moÂera ana mÌdelman IerusalÉmit mamis mamisa
Äuenisa ozisa, vitarmed: {igive, romlisa såarsni mepeni mosrul içunes ýÌunita, igi same çrmay gazrdil arsi (!) da
hasaÖsa zomisasa moÂevnul ars. Âçalsa mas mdinaresa jordanesa Zakariays ýisa, ganvidodes çovelni natesavni
IerusalÉmisani, da êeni mamis dedis ýmay Elioz tana iço}"; WeliSuri: 'gardahqda Âeli oc da ati. miÂera
IerusalÉmit Âigni Anna mÌd[e]lman mamis mamasa Äuensa ozis: {igive, romlisatws såarsni mepeni mosr[u]l içvnes
ýÌunita, igi same çrmay gazrdil ars da hasaÖsa zomis[a]sa moÂevn[u]l ars. Âçalsa mas mdinaresa Iordanesa
Zakaria[y]s ýisagan nate[l]-iÌo. da ganvidodes çovelni natesavni IerusalÉmisni, da êeni mamis dedisa ýmay Elioz
tana iço}".

9 nusx. <aqeT>.

10 nusx. <kaniseli>.
 ierusalimSi misuli eliozi da sxva qarTveli ebraelebi TviTmxilvelni xdebian uflis jvarcmisa, Tumca
aranairad ar eziarebian RvTismkvlelTa umZimes danaSauls, ris gamoc maT miegebaT udidesi pativi \ uflis
<zeiT-ukerveli> kvarTis wilxvdomiloba.
ამ წილხვდომილობაზე ხაზგასმა სახეზეა ყველა ადრეულ ტექსტში:
Satberduli redaqcia:
‘ჯუარს აცუეს და სამოსელსა მისსა ზედა წილ-ითხინეს. და წილით ჰხუდა
ჩრდილოთა, მცხეთელთა, კუართი იგი უფლისა იესუჲსი” (ZqalZ11, I, gv. 112);
WeliSuri redaqcia:
‘ჯუარს-აცუეს და სამოსელსა მისსა ზედა წილი იგდეს; და მიხუდა სამოს[ე]ლი იგი
ჩრდილოს, მცხეთელთა მოქალაქეთა, და მათ წარიღეს და დაჰკრძ[ა]ლეს. და ვერვინ
შემძლებ[ე]l არს ხილვად და ვერცა შეძრვად მისსა, ვიდრემდის არა თჳთ უფალსა უნდეს»
(ZqalZ, I, gv. 112);
Sin 50:
‘ray igi twt unda, mat aÌasrules: þuars-acues, samoseli misi Âil-itxies da hxuda Âilita samoseli igi
Ärdilojelta, (!) mcxetel mokalaketa, da mat ÂarmojÌes da dahÖrýales. da ver êemýlebel arian êeýrvad,
vidremdis ara twt upalsa undes»;
WeliSuri redaqcia:
‘აღივსო სიხარულითა მეფე და მყის მოხადნა ყოველთა ჰურიათა და ჰკითხა, თუ:
@ნამდჳლვე?^ და მათ აუარეს მართ[ა]ლი და არა უარ-ყვ[ე]ს. და თქუეს, ვითარმედ: @აქეთ
წარვიდეს ელიოზ მცხეთ[ე]ლი და ლონგინოზ კანისელი და თალენავ და მისაელ^. და
კუართისა მის თქუეს წილით-ხუედრებაჲ ამათი, ხოლო ადგილი იგი უარ-ყვეს. მაშინ
განმხიარ[უ]ლდა მირიან მეფე, რაჟამს ეუწყა, ვითარმედ პირველ მოწევნ[უ]ლ იყო კუართი
იგი ქრისტესი იერუსალჱმით მცხეთად» (ZqalZ, I, gv. 128); ‘არს ამ[ა]ს ქალაქსა შინა
სამოს[ე]ლი ქრისტესი ყოლად ზეგარდ[ა]მო ქსოვილი, რომელი ჯუარისმცუმელთა მათ
განიყვეს, და კუართი იგი ამათ იხუედრეს, ჩრდილოსა ამ[ა]ს ქალაქსა შინა დაფარეს»
(დასახ. გამოც. გვ. 87).
wilxvdomili kvarTi TviT eliozma wamoabrZana qarTlSi:
‘ხოლო სამოსელი იგი ჰხუდა ამას ქუეყანასა წილით და წარმოიღო ელიოზ”
(Satberduli, ZqalZ, I, gv. 128).
‘ხოლო სამოსელი იგი ხუდა ქართველთა ჰურიათა, და წარმოიღო ელიოზ»
(WeliSuri, ZqalZ, I, gv. 128);
‘ხოლო სამოსელი იგი ხუდა ქართველთა ჰურიათა, და წარმოიღო ელიოზ» (Sin 50).
mcxeTaSi, sakuTar saxlSi moabrZana eliozma sauflo kvarTi. Cven daaxloebiT SegviZlia
ganvsazRvroT mdebareoba aRniSnuli saxlisa. <moqcevaASi> abiaTar mRvdeli ambobs:
‘xolo saxli Eliozisi iço kalaksa êina dasavalitsa, iço Öarsa moguetisasa, MïÖuarsa zeda. da iço
mcirÉ bagini, samarxvoy mati, romelsa zeda aÌhmarta Âmidaman Nino þuari Krisïesi. da erti ertsa

11 =<Zveli qarTuli agiorafiuli literaturis Zeglebi>.

natel-scemda mun êina qelita IaÖob mÌdelisayta da ´rosila mtavardiaÖonisayta, mtavarta êvilebsa, ÂiaÌta
kalakisata. da erkua adgilsa mas {mtavarta sanatloy}. da priad didebul iço adgili igi dÌeta Äuenta,
rametu dga igi velsa twnier naêenebisa. da mat dÌeta êemeêurvnes priad huriani mcxetelni Äem zeda da
dasces xÉ igi Öilamoy, romeli dga Öarsa zeda baginisasa, romeli ganaêuenebda adgilsa mas, rametu
gardaertxnes rïoni misni çovelsa mas sïovasa baginisasa» (Satberduli redaqcia:).
Sin 50:
‘xolo saxli Eliozisi iço kalaksa dasavalit, Öarsa dasav[a]lit mogu[e]tisasa, MïÖuarsa zeda. da iço
mcirÉ bagini, samarxoy mati, romelsa zeda aÌmarta þuari KrisïÉsi Nino dedaman Äemman, ert ertsa
natel-scemda mun êina qelita IaÖob mÌdelisayta da ´rosila mtavardeaÖonisayta (!), mtavar[ta] êvilebsa,
ÂiaÌ kalakisata. da erkua adgilsa mas {mtavarta sanatlo}. da priad didebul iço adgili igi dÌeta Äuenta,
rametu dga igi velsa twnier naêenebisa. da mat dÌeta êejêalnes huriani Äem zeda mcxetit da dasces xÉ
igi Öilamoy, romeli dga Öarsa zeda baginisasa, romeli ganaêuenebda adgilsa mas, rametu gardaertxnes
rïoni misni çovelsa mas sïoasa baginisasa».
rac Seexeba <qarTlis cxovrebas>, masSi eliozis saxli ixsenieba mtkvris kurTxevasTan dakavSirebiT:
‘aÖurtxes mdinare MïÖuari, da eåisÖoåosman êemzada adgili erti miÂurvit qidisa Öarsa
Moguetisasa, sada çopil-iço saxli Eliozisi, da mun natel-scemda ÂarÄinebulta, erti-ertsa, da eÂoda
adgilsa mas mtavarta sanatloy. xolo kuemo missa, mdinarisave åirsa, organ, orni igi mÌdelni da diaÖonni
natel-scemdes ersa»
ai, am saxlSi moasvena eliozma uflis kvarTi, sadac mas miegeba mgloviare da, gulSeZruli uflis
jvarcmiT da damwuxrebuli dedis gardacvalebis gamo.
kvarTTan dakavSirebul sulier TxrobaSi arsebiTad swored aq Cndeba xsenebuli da eliozisa rogorc
WeSmariti moRvawe da mowame qristesi, romelsac udides tkivilTan erTad usaRvToesi sixarulic
msWvalavs, xedavs ra, rom mis Zmas xelT upyria <usasurvelesi yovelTa sasurvelTa> \ kvarTi uflisa
ieso qristesi.
miiqvams ra <zeiT-ukervel kvarTs>, wminda qalwuli myisve aRseruleba da daimarxeba
kvarTTan erTad im adgilas, rac axlosaa libanidan mcxeTaSi gadmorgul naZvTan. am movlenebze
mkveTradaa xazgasmuli <moqcevaASic> da <qarTlis cxovrebaSic>.
<moqcevaA>:
‘xolo aman Elioz moiÌo Öuarti igi macxovrisa Iesu KrisïÉsi Mcxetad, saxlad Cuenda, da ixila,
rametu momÖudar iço deday misi amas siïçuasa zeda, xolo day misi miegebvoda êesuaruli cremlita,
vitarca sisxlita, da moexwa çelsa ýmisa twsisasa da mouÌo samoseli igi Iesuysi da êeiïÖbo mÖerdsa
twssa zeda. da mÂrapl sulni Âarhqdes samita amit simÂarita: siÖudilita dedisayta, da umeïÉs ïÖivilita
siÖudilsa zeda KrisïÉssa da survilita mis samoslisayta. maêin iço êpoti didi Mcxetas êina ... da ixila
mepeman Amazaer samoseli igi Iesuysi da unda ÂarÌebay misi, xolo zarsa mas zeda dedaÖacisa mÖudrisa
qelt-gdebasa, êeêinda da ver iÖadra. xolo Elioz dahmarxa day igi twsi, da KelTa misTa aqunda
samoseli igi. da ars adgili igi, romeli Ìmertman icis, da icis dedaman Äemman Nino da ara iïçws, rametu
ara þer-ars siïçuad aÂ. aramed ese xolo Öma-içavn Ninoys moÂapetatws da KrisïÉs morÂmuneta, rametu
maxlobel ars adgili igi naýusa mis Libanit mosrulsa da Mcxetas danergulsa»12.
<qarTlis cxovreba>:
‘xolo odes Öuartsa mas zeda uplisasa Âil-igdes uÌmrtota huriata þuarcumasa uplisasa,
gangebulebaman Ìmrtisaman miaxuedra Mcxetelta huriata. da Âarmovida Ierusalemit Elioz, da
Longinoz, da ÂarmoiÌo Öuarti igi Âmiday. vitarca moiÌo Elioz Mcxetas, mçis Âina uÖue miegeba day
igi misi godebita da ïirilita saêinelita, cremlita êesuaruli, da moexwa çelsa sasurvelisa mis ýmisaysa.
xolo vitarca ixila usasurvelesi igi çovelta sasurveltay \ Öuarti mqsnelisa Äuenisay, mçis Âadierebit
uÖue da siçuarulit êeiïÖbo mÖerdsa twssa da meçseulad sulni Âarqdes neïarsa mas dedaÖacsa... .
vitarca ixila AderÖi mepeman Âmiday Öuarti igi, stnda uÖue priad êuenierebisa mistws misisa samoseli
igi êeemosa êeginebulsa mas guamsa twssa. xolo saÖwrvelebisa mistws da mis mizezisatws, romeli-igi
ikmna, arÌara uÖue ineba gamoÌebad mÖerdisagan mÖudrisa mis. xolo Elioz damarxa day igi twsi
sanaïrelita damarxvita. rametu ertbamad, vitarca akunda mÖerdsa twssa zeda Öuarti igi, egretve
damarxa. xolo Âmiday igi Öuarti Âmidave uÖue daêta da Âmidave hgies”. ... da ars adgili igi, romeli
upalman uÂçis. êemdgomad mravalta ÂeliÂadta ýisÂulis êvilman AderÖi mepisaman, mepeman
Armazael, ýieba-ço samoslisay mis huriata tana da ara åova, rametu auÂçes ese çoveli, romeli iço, da
aravin uÂçis adgili igi twnier amisa, romel ars maxlobelad naýwsa mis Libanit moÌebulisa da
Mcxetas danergulisa da aÌorýinebulisa”.
saxeli eliozis disa adreul ZeglebSi ar fiqsirdeba. mxolod gadmocemiT viciT, rom mas sidonia
unda rqmeoda (gviandeli uwyebiT, SesaZloa sidonias RvTisaTno dedas sara rqmeoda). rac Seexeba
eliozs, misi es saxeli mravalgan iCens Tavs, Tumca aRsaniSnia, rom xsenebul pirs SesaZloa eliazaric
rqmeoda, rogorc amas gvidasturebs erT-erTi adrindeli apokrifuli kiTxva-migeba:
‘kiTxvaÁ: odes pasenikman kueriTa hkra samsWualsa macxovrisasa, sada vis esma anu
vin mokuda?
migebaÁ: qarTls eliazarisa [dedasa] esma da ikrCxiala da Tqua: `vaA Tavsa Cemsa, romel
ara uwinve movkued~, da mas zeda Seisuena»13 .
3. წმინდა სიდონიას ღვთისსათნო დედის aRmsareblobiTi Rvawli macxovris jvarcmis
win.
gansakuTrebuli madlSemosiloba da RmrTivganbrZnobiloba wm. sidonias da eliozis RvTissaTno
dedisa yovladsrulad gamovlinda swored im dros, rodesac man ukanasknelad damoZRvra ierusalimisken
mimavali Tavisi Ze. ai, misi usaRvToesi Segoneba da uxrwneli swavleba:
‘Âarved, êvilo, Âodebasa mepisasa da Âessa êþulisasa. xolo romelsa igini ganizraxven, nu êeertvin
cnobay êeni mas çovladve, nu, êvilo Äemo, rametu siïçuay ars ÂinaysÂarmeïçueltay da igavi brýentay,
saidumloy ars daparuli huriatagan, xolo Âarmartta natel da cxoreba sauÖuno».

12 damaboloebeli nawili sinursa da WeliSurSi amgvaria: 'maxlobel ars adgili igi naýusa mas Libanit moÌebulsa da
Mcxetas amaÌlebulsa".

13 ix. k. kekeliZe, etiudebi, VII, Tb. 1961, gv. 230; agreTve, gazeTi 'saeklesio siwmindeni" #3, 2000 w. gv.2.
 citirebul sityvebSi macxovarTan dakavSirebiT gancxadebulia sami WeSmariteba:
I. mis Sesaxebaa winaswarmetyvelebani da Zveli aRTqmis brZenTa anu RmrTivganbrZnobil
RvTismetyvelTa igavuri uwyebani, rac niSnavs, rom igi aris aRTqmuli mesia, vinaidan Zveli aRTqma
swored mesiis movlinebis Sesaxeb winaswarmetyvelebda.
II. igi aris huriaTagan dafaruli saidumlo, rac niSnavs, rom ebraelebi ar miiReben mas da jvars
acvamen.
III. igi aris warmarTTa sinaTle da saukuno sicocxle, rac niSnavs, rom swored warmarTebi miiReben
mas, riTac moipoveben saukuno cxovrebas anu sasufevels. es garemoebac iesos WeSmarit mesiobas anu
cxebulobas (qristeobas) swamebs, vinaidan mxolod mesias ZaluZs gadarCena anu cxoneba kacobriobisa.
amrigad, saxezea ufal ieso qristes rogorc WeSmariti mesiis sruli aRsareba, rac, cxadia,
ganekuTvneba ara mxolod eliozis dedas, aramed \ mTlianad im wminda wiaRs, mcxeTis Zveli aRTqmis
eklesias, sadac aRizarda xsenebuli moRvawe da sadac ubiwod iyo daculi winaswarmetyveluri swavleba
ufal ieso qristes rogorc xorcSesxmuli RmerTis anu rogorc jojoxeTis Semmusrveli da kacobriobis
gamomxsneli WeSmariti mesiis Sesaxeb.
ucxadesia, rom mcxeTeli ebraelebi, rogorc Zveli aRTqmis marTalTa da RvTisganmWvret
samRvdeloTa ucTomeli sarwmunoebrivi xazis namdvili (da imJamad erTaderTi ) memkvidreni da
mosaydreni, srulad imecneben ieso qristes RmerTobas, acnobiereben im sinamdviles, rom sjulis
cvalebadoba iwyeba, rom mosulia gamomxsneli, rom aResruleba saidumloTa saidumlo \ Zleva
jojoxeTisa.
es sulieri, winamoswavebiTi codna ganaSorebs qarთlis ebraelebs uflis jvarmcmel ebraelebTan
Tanaziarebisgan da Tumca, rjulis wesisamebr, ierusalimidan xmobaze isini miemgzavrebian uflis
samsjavroze, magram, dediseuli damoZRvra-STagonebis kvalobaze, eliozi, sauflo kvarTis wilxvedriTad
mimRebi, rogorc aRvniSneT, yovliTurT ganeSoreba jvarmcmel iudevelTa ukeTur zraxvas. swored es
mxare iqna saTnoCenili uflis winaSe, rodesac man iudevelTa Soris sulierebiT gamorCeul qarTlis
ebraelebs, \ suliT qristianebs qarTlis miwaze, \ mihmadla kvarTi.
4. წმინდა სიდონიას ღვთისსათნო დედის aR msareblobiTi Rvawli macxovris
jvarcmis Jams da misi martviluri aRsasruli.
<moqcevaAs> uwyebiT, rodesac golgoTaze uflis jvarcma da mimsWvalva (milursmnva) xdeboda,
xmovaneba ‘kveris» dartymisa sakvirvelad ismina eliozis dedam:
Satberduli:
‘xolo dedasa missa, vitarca esma qmay, odes åasaniÖman þuarsa zeda samêÅualsa dasca Öueri
mÅedlisay IerusalÉms, aka esma qmay da iÖrÄxialna mÂared dedaÖacman man» (ZqalZ, I, gv. 128);
WeliSuri redaqcia:
‘xolo ded[a]sa Eliozissa esma qmay Ierusalemit Mcxetad, odes-igi åasaniÖman þuarsa zeda
samsÅualsa dasca Öueri mÅedlisay golgota[s]. aka esma da iÖrÄxialna dedaÖacman» (ZqalZ, I, gv.
128);
Sin 50:
‘xolo dedasa Eliozissa esma qmay Ierusalemit Mcxetas, odes åasaniÖman þuarsa zeda
samrÅualsa dasca Öueri mÅedlisay golgotas. aka esma, iÖrÄxialna dedaÖacman man»;
 ‘qarTlis cxovreba»:
‘xolo raúams-igi Ierusalems dahmsÅualvides upalsa, cemasa mas Öuerisasa samsÅualta zeda
mçis-mebr masve úamsa Mcxetas qmay esma dedasa Eliozissa. xolo man saêinelita ÖrÄxialebita
daizaxna» (ქართლის ცხოვრება, ს. ყაუხჩიშვილის გამოც. I, თბ. 1955, gv. 37);
‘ხოლო ოდეს დამსჭუალეს უფალი და პასანიკმან კუერითა დაჰკრა სამსჭუალთა,
აქა დედასა ელიოზისსა ესმა, და იკრჩხიალნა” (იქვე, გვ. 99);
arsen beri, cxorebaA ninoAsi:
‘ხოლო ეჰა საკჳრველი და დიდებული სასწაული, და ჭეშმარიტი საღმრთოჲსა
მოქმედებისაჲ, რამეთუ დღესა მას და ჟამსა, ოდეს ჯუარს-აცუეს მეუფე უსჯულოთა მათ და
მიამთხჳა კუერი ლუსმარსა ჴელთა მათ საუფლოთა ბოროტმან მან მტარვალმან
ადგილსა გოლგოთისასა, მასვე ჟამსა მიიწია ყურთა გულისათა დედისა ელიოზისისა
მცხეთას და ჴმა-ყო ძლიერად აღძრულმან სულისა მიერ» (ძქალძ, III, გვ.32);
anonimi, cxorebaA ninoAsi:
‘ხოლო მას ჟამსა ჯუარცუმისასა, ოდეს ლუსმარსა ჰკრა კუერი მტარვალმან ჴელთა
ზედა უფლისათა, ჟამსა მას მიიწია ყურთა ელიოზის დედისათა და ჴმა-ყო ძლიერად
აღძრულმან სულისაგან» (ZqalZ, III, gv.70).
kiTxva-migebiTi katexizmo:
‘kiTxvaÁ: odes pasenikman kueriTa hkra samsWualsa macxovrisasa, sada vis esma anu vin
mokuda? migebaÁ: qarTls eliazarisa [dedasa] esma”14.
es არის uaRresad mniSvnelovani სულიერი მოვლენა, sruliad განსაკუთრებული xilva,
gamocxadeba, რითაც qarTls euwya უდიდესი საიდუმლო, რომ ჯვარს ეცვა არა ადამიანი,
არამედ ხორცშესხმული ღმერთი.
swored am WeSmaritebaTa WeSmaritebas ganacxadebs mTeli qmnilebis winaSe didmoRvawe
deda eliozisa, romelic, macxovris jvarcmis tkiviliT gulgangmiruli, martviluri xvedris daTmenamde
ukanasknel aRsarebas warmoTqvams:
Satberdis krebuli:
‘{mêwdobit, mepobao huriatao, rametu mohÖalt tavisa macxovari da mqsneli da ikmnenit
amieritgan mïer êemokmedisa. vay tavsa Äemsa, romel ara Âinare movÖued, romelmca ese arÌara
smenil iço, da arca Önin uÖuanays-re davrÄi, romelmca mexilva nateli gamobrÂçinvebuli Âarmartta
zeda da didebay erisa IsraÉlisay}. da amas siïçuasa zeda êeisuena dedaÖacman man, dedaman
Eliosisman».
WeliSuri redaqcia:
‘{mêwdobit, mepob[a]o huriatao, rametu mohÖalit Ìmerti qorcita mosruli da macxovari, da
ikmneni[t] mïer êemokmedisa. vay me saÂçalobelsa tavsa Äemsa, romel arca Âinare movÖued, rata-
mca qmay ese ara smenil iço Äemda, da arca Önin uÖanare, romel ara mexilva, da aha aÂ
gamobrÂçinvebad Âarmartta zeda didebay IsraÉlisay}. da amas zeda êeisuÉna dedaman Eliozisman ».

14 ix. k. kekeliZe, etiudebi, VII, Tb. 1961, gv. 230; agreTve, gazeTi 'saeklesio siwmindeni" #3, 2000 w. gv. 2.
 Sin 50:
‘{mêwdobit, mepobao huriatao, rametu mohÖalt Ìmerti qorcita, twsi macxovari, da ikmenit mïer
êemokmed[i]sa. vay me saÂçalobelsa tavsa Äemsa, romel arca Âinare movÖued, romel ese-mca qmay ara
smenil iço, da arca-Ìa Önin uÖajs-re, romel ara-mca mexilva, gamobrÂçinebad didebay Âarmartta zeda}.
da amas zeda êejsuena dedaman Eliozisman».
‘ქართლის ცხოვრება»:
‘@მშჳდობით, მეფობაო ჰურიათაო, რამეთუ მოჰკალთ თავისა თქუენისა მაცხოვარი
და იქმნენით მკლველ შემოქმედისა. ვაი, თავსა ჩემსა, რომელ არა წინავე მოვკუედ,
რათამცა არა სმენილ იყო ყურთა ჩემთა^. და ამას ზედა შეისუენა».
xazgasmuli სიტყვები citireuli aRsarebisa esaa ieso qristes rogorc bunebiTi RmerTis da
WeSmariti mxsnelis pirveli sruli aRsareba kacobriobis istoriaSi. sagulisxmoa, rom xsenebuli
aRsareba warmoiTqmis paraskev dRes. am dRem ori didi RvTismetyveli gamoaCina, romlebic
sulierad uTuod TanaSeerTvian erTimeores: erTi \ ierusalimSi uflis gverdiT jvarcmuli (Tumca, ra
Tqma unda, ara Tanamowame) keTilgonieri avazaki, romelic uflis bunebiTi RmerTobis myisierad
Semcnobi, Rirsi xdeba samoTxis daxSuli karis kvlav gaxsnisa 15, xolo meore \ mcxeTaSi eliozis
deda, romelic, uflis xorcieli tkiviliT sulSeZruli da jvarcmulisadmi TanalmobiT gulgangmiruli,
ufalTan Tanamowameobis pativiT Seimkoba da Cvens winaSe warmodgeba rogorc pirveli martvili
saeklesio martvilologiis istoriaSi, riTac kvlav udidesi saidumlo cxaddeba:
macxovris jvarcmis Jams swored mcxeTis (da ara ierusalimis) Zveli aRTqmis eklesia warmoCnda
ubiwo memkvidred RmrTivsulieri (axali aRTqmis srulad ganmWvreti) WeSmaritebisa, risi dasturicaa
kvarTis wilxvedroba, vinaidan wilxvedroba uflis samoselisa TviT qristes wlxvedrobas niSnavs, rogorc
gvaswavlis wm. ioane oqropiri:
‘amitom iyrian wils mis kvarTzec, Tavad ki, vnebuli, garemiixedavs16, rom igi, qriste, gaxdes
Cveni wili, rogorc ambobs mefsalmunec: @ufalia nawili Cemi wilxvedrilobisa da Cemi sasmelisa^ (fs.
15.5)”17.
amrigad, naTelia, rom vinc iwilxvedra kvarTi, man iwilxvedra qriste. swored amitomaa eklesia
<wilxvedriTad> (e. i. sauflo gangebiT) kvarTis mimRebi rogorc qristes mimRebi anu qristeSemosili,
Tumca, amave dros, eklesia Tavadvea kvarTi uflisa, radgan kvarTisebr hmosavs igi gankacebul RmerTs
rogorc misi maraduxrwneli da sulieri sxeuli, xolo radgan sauflo kvarTis suliereba ganuyrelia misi
15 ix. dawvrilebiT e. WeliZe, eklesiis mamaTa swavleba avazakisa da samoTxis Sesaxeb, gaz. 'Tbilisis sasuliero
akademia da seminaria", 1999, # 11-12, gv. 16-17.

16 e. i. Tvals aridebs, yuradRebas ar aqcevs.

17 Sdr. Dia\ tou=to kaiì lagxa/nousin e)piì to\n xitw½na, kaiì tou=to pa/sxwn paror#=, iàna h(mw½n klh=roj
o( Xristo\j ge/nhtai, kaqwÜj kaiì o( yalm%do/j fhsi: "Ku/rioj meriìj th=j klhronomi¿aj mou kaiì tou= pothri¿ou
mou". Sdr. eqvTimeseuli Targmani: 'ამისთჳს კუართსაცა ზედა წილ-იგდეს და არა დააყენნა უფალმან,
რაჲთა ნაწილ ჩუენდა იყოს ქრისტე, ვითარცა იტყჳს მეფსალმუნე: @უფალი ნაწილ არს მკჳდრობისა
ჩემისა და სასუმელისა ჩემისა^" (dasax. gamoc. gv. 430).
sxeulebrivi Segvamovnebisgan, Sesabamisad (aqve aRvniSnavT), Sexebadi kvarTis wilad mimRebi
qarTlic, deda eklesiisebr, xdeba swored kvarTis wilxvedri da kvarTSemosili anu, rac igivea,
eklesiaSemosili, qristeSemosili, kvarTisebr ganurRveveli erTi da mxolo eklesiis 18 msoflioobiT,
sayovelTaoobiT cxovelqmnili, xolo kvarTSemosilobis Rirsad gaxdoma im saRvTo ubiwoebis, im sulieri
Seuryvnelobisa da sauflo WeSmaritebis SeubRalavad damcvelobis Sedegia, riTac Semkulni iyvnen
mcxeTis Zveli aRTqmis eklesiis rCeuli moRvaweni, maTgan upirvelesi ki swored is pirvelmartvilia,
eliozis, wm. sidonias da maTTan erTad, yvela marTlmadidebeli qarTvelis is RvTisaTno dedaa,
romelmac macxovris jvarcmis Jams, paraskev dRes, aRmoTqmiTad, aRsarebiTad srulad swama
macxovnebeli WeSmariteba da axovnad ganikuTvna Rvawli da pativi ufalTan Tanavnebulobisa 19.

18 kvlav Sdr. udidesi RvTismetyvelis, III s-is saxelganTqmuli mRvdelmowamis kvipriane karTagenelis
sulieri ganmarteba uflis 'ukerveli, zeiT-qsovili [zegardmo-qsovili] kvarTis" Sesaxeb: 'es saidumlo erTianobisa
(Hoc unitatis sacramentum), es sakrveli daurRvevlad Senawevrebuli erTsulovnebisa vlindeba maSin, rodesac saxarebaSi
kvarTi uflisa Cvenisa ieso qristesi aranairad ar nawildeba, arc ixeva, aramed qristes im samosze wilisyris Jams, rac
hmosavda qristes, kvarTi miiReba rogorc mTliani samosi da mflobelobaSi gadaecema dauzianebeli da daunawilebeli ...
kvarTi matarebeli iyo im erTobisa, rac modis zemodan anu cidan da mamisgan da rac aranairad ar SeiZleboda
darRveuliyo misi (kvarTis) mimReblisa da mflobelis mier, aramed igi ganuyoflad icavda erToblivad mTlian da mkvriv
simtkices. qristes Sesamoslis floba ar ZaluZs imas, vinc arRvevs da ganyofs qristes eklesias" (aRniSnul sakiTxze
dawvrilebiT ix. e. WeliZe, marTlmadidebeli eklesia da erovnuloba, Jurn. guli gonieri, 2012 1(4).

19 სტატია ეკუთვნის ედიშერ ჭელიძეს