Professional Documents
Culture Documents
Bio Razrada
Bio Razrada
Биомеханика
За интерна употреба
Септември 2015
1. БИОМЕХАНИКА
Исак Њутан во 17 век дефинирал три закони на движење кои ќе станат основен
столб во класичната механика и физиката воопшто. Тие jа опишуваат врската
меѓу тело и силите кои деjствуваат на него со цел да опишат движење кое се
jавува како резултат на деjството на тие сили.
X d~v
F~i = 0 ⇒ = 0,
dt
1. Биомеханика 4
што значи дека доколку сумата на сите сили е нула (т.е. нема деjство на сили),
тогаш промената на брзината во време е нула.
F~ = m~a.
n
X
p~ = p~1 + p~2 + . . . + p~n = p~i .
i
При што треба да се забележи дека природата на силите е иста, тие се jавуваат
во парови, двете имаат ист интензитет, а делуваат во спротивни насоки. Законот
1. Биомеханика 6
m1~a1 = −m2~a2 .
Сл. 1.3: Взаемно привлекување на две тела т.е. привлекување на Земjата и Месечината
на растоjание r.
F~ = G
~ = m~g .
Mm
F =γ .
r2
M
gH = γ .
(r + H)2
ma~· = F~ + F~in ,
X
F~i = 0.
Сл. 1.5: Три вида на лостови. (а) лост од I ред со пример за странично подигање товар.
(б) лост од II ред со пример на количка за носење товар. (в) лост од III ред со
пример на кран за вертикално подигање на товар.
Лостови
~F = −M~O ⇒ F a = Ob.
M
O a
k= = .
F b
со него се крева големата тежина на телото коjа делува како отпор на оската
коjа се наоѓа каj предните прсти. Силата деjствува преку мускулот на задниот
дел од ногата за да jа подигне тежината нагоре. Поради големиот коефициентот
на пренос k со помала сила на мускулите се придвижува голема тежина на телото.
Значаен пример за лост од III ред каj човекот е механизмот за движење на
подлактицата – види Слика 1.8. Овоj еднокрак лост е познат уште и како лост
на брзината, на пример брзото шутирање на топката во ракомет се реализира
со овоj механизам. Оската на лостот се наоѓа на лакотниот зглоб, отпорот доаѓа
од тежината во шаката додека силата коjа го придвижува лостот делува преку
надлактниот мускул (бицепс). За ваквиот лост наjоптимална ефективност се по-
стигнува доколку постои прав агол (α = 90· ) меѓу подлактицата и надлактицата
(каков што е примерот на сликата). За агли помали од прав агол, потребна е
поголема сила да се совлада отпорот.
Досегашните примери беа опис на лостови како основни елементи на движење
по праволиниска насока. Во реалниот локомоторен систем на човекот често има
движења кои не се исклучиво праволиниски и за кои има потреба од поголема
слобода во движењето. Во таквите случаи движењето не се извршува само со
еден лост, туку со систем од лостови. Така на пример кога пливаме со рацете,
има движење на неколку зглоба по различни оски и тогаш движењето може да се
1. Биомеханика 17
Сл. 1.9: Различни видови на ротациски зглобови каj човекот. (а) едноосни или споjу-
вачки зглобови. Двоосни зглобови претставени со (б) седло и (в) елипсоидни
зглобови. (г) троосни или топка-и-чашка зглобови.
Ротациjа на зглобови
Сврзните елементи меѓу коските се нарекуват зглобови и тие играат многу зна-
чаjна улога во локомоторниот систем. Со зглобовите се одредува степенот на
слобода на движење, а со тоа и слободата на движење на човечкиот организам
во тридимензионалниот простор. Слободата на зглобовите е одредена со оските
по кои зглобот може да ротира и според тоа се разликуваат три вида на зглобови:
едноосни, двоосни и триосни зглобови –
– едноосни зглобови овозможуваат ротациjа околу една оска, а се нарекуваат и
споjувачки зглобови (Слика 1.9 (а)). Тука главата коjа се наоѓа во чашката може
да ротира само по една оска. Примери за вакви ротации каj човекот вклучуваат
зглобови каj коленото, лактот, главата и прстите;
– двоосни зглобови овозможуваат ротациjа околу две оски, а според формата и
механизмот постоjат два каректеристични вида: седло двоосен зглоб (Слика 1.9
(б)) и елипсоиден двоосен зглоб (Слика 1.9 (в)). Двете оски се нормални на себе
и движењето се одвива по одредена површина. Вакви зглобови има каj скочниот
1. Биомеханика 18
Мускули и движење
A = F~ S.
~
Единица мерка според SI системот е џул J, коjа во овоj случаj се изведува како
Њутн по метар J = N m. Бидеjќи работата е скаларен производ од два вектора
и ако силата деjствува под некоj агол на телото, тогаш работата се изразува со
косинусната компонента на силата од одклонувањето (види Слика 1.10):
A = F cos(α)S.
vt − v0
a= .
t
vt − v0 vt + v0 mvt2 mv02
A = F S = maS = m t= − .
t 2 2 2
mvt2
Ek = .
2
Ep = mgh.
Кога телото е во мирување на некоjа висина се вели дека има потенциjална енер-
1. Биомеханика 21
E = Ek + Ep .
mv 2 V ρv 2
A2 = = ,
2 2
V ρv 2
ALK = A1 + A2 = P V + .
2
ρv 2
A = ALK + 0.2ALK = 1.2V (P + ).
2
1.4 Еластичност
F
σ= .
S
∆l
β= .
l
l
φ∝ M ⇒ M = Dφ,
R4
стави како модел на греда со две потпорни точки – Слика 1.15. Како мерка
за деформациjа и отклонување од рамнотежната положба се зема спуштање-
то ε. Спуштањето се определува преку наjголемото поместување на телото при
свиткување во насока на делување на силата. Деформациjата и тука зависи од
материjалот од коj е направено телото, неговите димензии и растоjанието на пот-
порните точки. Доколку телото е прицврстено само на едниот краj, а другиот
краj деjствува силата, тогаш спуштањето ε ќе е четири пати поголемо.
Сл. 1.18: Седум карактеристични вида на фрактура на коска. Од лево кон десно: транс-
ферзно кршење на коската, линеарно, косо, косо изместено, спирално, нагри-
зано во една точка и уситнето на повеќе помали делови.
станува:
vp
F =m .
∆t
Од последната равенка jасно се забележува дека силата е обратно пропорцио-
нална на должината временскиот интервал ∆t на деjствување на силата – што
директно посочува дека деjството на силата ќе е поголемо доколку имаме кратко-
траjно деjствување. Ова пак има импликации во стоматологиjата – побрзо вадење
на заб може да се постигне со помала сила.