Mekanika P J E S A

Fizika, shkenca fizike më themelore, ka të bëjë me parimet themelore

të Universit. Ajo është themeli mbi të cilin bazohen shkencat e tjera -
astronomia, biologjia, kimia dhe gjeologjia. Ajo është gjithashtu baza e një
1
numri të madh aplikacionesh inxhinierike. Bukuria e fizikës qëndron në
thjeshtësinë e parimeve themelore të saj dhe në mënyrën sipas të cilës vetëm
një numër i vogël i koncepteve dhe modeleve mund të ndryshojnë dhe
zgjerojnë pamjen tonë për botën përreth nesh.
Studimi i fizikës mund të ndahet në gjashtë fusha kryesore:
1. Mekanika klasike, që merret me lëvizjen e objekteve që janë të mëdha në
lidhje me atomet dhe lëvizin me shpejtësi shumë më të vogla se shpejtësia e
dritës
2. Relativiteti, një teori që përshkruan objektet që lëvizin me çdo shpejtësi,
madje edhe shpejtësi që i afrohen shpejtësisë së dritës
3. Termodinamika, që ka të bëjë me nxehtësinë, punën, temperaturën dhe
sjelljen statistikore të sistemeve me numër të madh të grimcave
4. Elektromagnetizmi, që merret me energjinë elektrike, magnetizmin dhe fushat
elektromagnetike
5. Optika, studimi i sjelljes së dritës dhe i bashkëveprimit të saj me materialet
6. Mekanika kuantike, një koleksion i teorive që lidhin sjelljen e materies në nivel
nën-mikroskopik me observimet makroskopike
Disiplinat e mekanikës dhe elektromagnetizmit janë baza për të gjitha degët e
tjera të fizikës klasike (të zhvilluara para vitit 1900) dhe fizikës moderne (rreth
vitit 1900 - sot). Pjesa e parë e këtij kursi merret me mekanikën klasike,
nganjëherë referuar si mekanikë Njutoniane ose thjesht mekanikë. Shumë
parime dhe modele të përdorura për të kuptuar sistemet mekanike ruajnë
rëndësinë e tyre në teoritë e fushave të tjera të fizikës dhe mund të përdoren
më vonë për të përshkruar shumë fenomene natyrore. Prandaj, mekanika
klasike ka një rëndësi jetësore për studentët e të gjitha disiplinave. ■
 1
L E K S I O N I

Lëvizja në një përmasë

1. Pozicioni, shpejtësia vektoriale dhe

shpejtësia skalare

2. Shpejtësia vektoriale dhe skalare e

çastit

3. Lëvizja e grimcës me shpejtësi

konstante

4. Nxitimi

5. Diagramat e lëvizjes

6. Lëvizja e grimcës me nxitim konstant

7. Rënia e lirë e objekteve

Në një garë, një shofer dëshiron të arrijë një nxitim sa më të madh. Në një
distancë prej një çerek milje, një automjet arrin shpejtësi prej më shumë se 8. Derivimi i ekuacioneve kinematike nga
320 mi/h, duke përshkuar të gjithë distancën në më pak se 5 sekonda.
njehsimi numerik
Kinematika
Përshkruan lëvizjen në vetvete. Vepruesit e jashtëm që mund të shkaktojnë
apo modifikojnë lëvizjen nuk merren në konsideratë.
Për momentin, do të konsiderojmë lëvizjen në një përmasë
 Përgjatë një vije të drejtë
Lëvizja paraqet një ndryshim të vazhdueshëm të pozicionit të një objekti.
Llojet e Lëvizjes

Translative
 Një shembull është një makinë që
udhëton mbi një autostradë.
Modeli i Grimcës
Rrotulluese
 Një shembull është rrotullimi i Do të përdorim modelin e grimcës.
tokës rreth boshtit të saj.
 Një grimcë është një objekt
Lëkundëse pikësor; ka masë por
 Një shembull është lëvizja para- përmasat i ka pambarimisht
mbrapa e një lavjerësi. të vogla
 Pozicioni, Shpejtësia vektoriale, Shpejtësia skalare

Pozicioni  Pozicioni x i një grimce është vendndodhja e grimcës Makina lëviz djathtas
midis pozicioneve A
në lidhje me një pikë referimi dhe B.

 Pika është origjina e një sistemi koordinativ. A B

x (m)
Jemi të interesuar vetëm për lëvizjen translative 60 50 40 30 20 10 0 10 20 30 40 50 60

të makinës, pra e modelojmë si një grimcë F E D C

Grafiku Pozicion-Kohë 60 50 40 30 20 10 0 10 20 30 40 50 60

x (m)

Makina lëviz majtas

Grafiku pozicion-kohë tregon lëvizjen e grimcës midis pozicioneve C

(makinës).
F.

Kurba e lakuar është një hamendësim se cfarë

ka ndodhur midis pikave të dhëna.

Tabela e të dhënave
Tabela jep të dhënat Pozicioni i makinës në
aktuale të përftuara gjatë kohë të ndryshme
Pozicioni t (s) x (m)
lëvizjes së objektit A 0 30
(makinës). B 10 52
C 20 38
Vlerat pozitive përcaktohet D 30 0
E 40 237
të jenë nga e djathta. F 50 253
Pozicioni, Shpejtësia vektoriale, Shpejtësia skalare

Paraqitjet e lëvizjes së makinës

Paraqitjet e ndryshme përfshijnë:

 Pikturale
 Grafike
 Tabelare
 Matematike
 Qëllimi në shumë problema
Paraqitjet alternative
Përdorimi i paraqitjeve alternative është shpesh një strategji ekselente për të
kuptuar një problem.

 Për shembull, tek problemi i makinës janë përdorur disa paraqitje.

 Paraqitja pikturale
 Paraqitja grafike
 Paraqitja tabelare
Qëllimi shpesh është një paraqitje matematike
Pozicioni, Shpejtësia vektoriale, Shpejtësia skalare

Zhvendosja përcaktohet si ndryshim i pozicionit gjatë një intervali kohor çfarëdo.

 Paraqitet si x
Dx ; xf 2 xi Zhvendosja

 Njësia SI është metri (m)

 x mund të jetë pozitive ose negative
E ndryshme nga distanca
 Distanca është gjatësia e rrugës së
ndjekur nga grimca.
Distanca vs. Zhvendosjes – Shembull
Vektorët dhe Skalarët
Supozojmë një lojtar që lëviz nga njëri fund i
fushës tek tjetri dhe pastaj kthehet mbrapa. Për të përshkruar plotësisht Vektorët
nevojitet si madhësia (përmasa ose vlera
Distaca është dyfishi i gjatësisë së fushës numerike) ashtu edhe drejtimi.
 Në këtë kapitull do përdorim
 Distanca është gjithmonë pozitive shenjat + dhe – për të treguar
Zhvendosja është zero drejtimet e vektorëve

 Δx = xf – xi = 0 meqë xf = xi Skalarët përshkruhen plotësisht

vetëm nga madhësia.
Pozicioni, Shpejtësia vektoriale, Shpejtësia skalare

Shpejtësia vektoriale (Velocity) mesatare është ritmi me të

cilin kryhet zhvendosja.

Dx Shpejtësia vektoriale mesatare

v x,mes ;
Dt
x xf  xi
v x, mes  
t t

 x tregon lëvizjen përgjatë boshtit x.

Përmasat janë gjatësi / kohë [L/T]
Njësia SI është m/s
Eshtë gjithashtu pjerrësia e vijës në një grafik pozicion
- kohë
Pozicioni, Shpejtësia vektoriale, Shpejtësia skalare

Shpejtësia skalare (Speed) mesatare është një madhësi skalare.

 Ka të njejtat njësi si shpejtësia vektoriale
 Përcaktohet si distaca e totale / kohën totale: d
vmes ;
Shpejtësia skalare mesatare Dt
Shpejtësia skalare mesatare nuk ka drejtim dhe shprehet gjithnjë me një numër
pozitiv.
As shpejtësia vektoriale mesatare dhe as shpejtësia skalare mesatare nuk na japin
detaje rreth përshkrimit të udhëtimit.
Shpejtësia skalare mesatare dhe shpejtësia vektoriale mesatare

Shpejtësia skalare mesatare nuk është madhësia e shpejtësisë vektoriale mesatare.

 Për shembull, një atlet që përfundon garën në pikën e tij të nisjes.
 Zhvendosja e tij është zero.
 Pra, shpejtësia vektoriale është zero.
 Ndërsa, distanca e përshkuar nuk është zero, pra shpejtësia skalare nuk është
zero.
 Shpejtësia vektoriale dhe skalare e çastit

Shpejtësia vektoriale e çastit - Limiti i shpejtësisë vektoriale mesatare kur intervali

kohor bëhet pambarimisht i shkurtër, ose kur intervali kohor shkon në zero.
Shpejtësia vektoriale e çastit tregon se çfarë ndodh në çdo çast kohor.
Shpejtësia vektoriale e çastit,
x (m)
60 B 60
grafiku 40
A
C B B B
20 B
Shpejtësia vektoriale e çastit është 0 D

pjerrësia e vijës tangente me 20

40 Vijat blu midis pozicioneve
A dhe B i afrohen vijës
kurbën x vs. t. 40
E
F
tangente jeshile kur pika B
i afrohet pikës A.
A
t (s)
 Vija jeshile në figurë.
60
0 10 20 30 40 50

a b
Kur t zvogëlohet, vijat blu i afrohen
Shënim mbi pjerrësinë
vijës jeshile.
Pjerrësia e një grafiku të
Shpejtësia vektoriale e çastit, ekuacioni dhënash fizike paraqet raportin
e ndryshimit të madhësisë
Ekuacioni i përgjithshëm për shpejtësinë vektoriale të
së paraqitur në boshtin
çastit është:
Dx dx vertikal me ndryshimin e
Shpejtësia vektoriale e çastit v x ; lim 5 madhësisë së paraqitur në
Dt S 0 Dt dt boshtin horizontal.
Shpejtësia skalare e çastit është madhesia e shpejtësisë vektoriale të çastit.
Shpejtësia skalare e çastit nuk ka drejtim.
 Modeli i analizës: Grimca me shpejtësi vektoriale konstante

Modeli i analizës Një model i analizës është një situatë e përgjithshme që

ndodh herë pas here kur zgjidhen problemet e fizikës.
Një model analize është përshkrimi i:
 Sjelljes se një entiteti fizik, ose
 Bashkëveprimi midis entitetit dhe mjedisit.
Provoni të identifikoni detajet kryesore të problemit dhe përpiquni të njihni se cili nga tipet e
problemeve që ju keni zgjidhur më parë mund të përdoret si model për problemin e ri.
Modelet e analizës bazohen në katër modele të thjeshtuara
 Modeli i grimcës
 Modeli i sistemit
 Modeli i objektit të ngurtë
 Modeli valor
Qasja e problemit
 Identifikoni modelin e analizës të përshtatshëm për problemin.
 Modeli ju tregon ekuacionin që duhet të përdorni për paraqitjen matematike.
 Modeli i analizës: Grimca me shpejtësi vektoriale konstante

Modeli: një grimcë me shpejtësi vektoriale konstante

Shpejtësia konstante tregon që shpejtësia e çastit në çdo çast gjatë një
intervali kohor është e njejtë me shpejtësinë mesatare gjatë këtij intervali.
 vx = vx, mes
 Paraqitja matematike e kësaj situate është ekuacioni.
x xf  xi
vx   ose x f  xi  v x t
t t
 Zakonisht marrim ti = 0 dhe ekuacioni bëhet:
xf = xi + vx t (për vx konstant) Pozicioni në funksion të kohës për
modelin e lëvizjes së grimcës me
shpejtësi vektoriale konstante
x
Grimca me shpejtësi vektoriale konstante, Grafiku
Grafiku paraqet lëvizjen e një grimce me shpejtësi
konstante.
x
Pjerrësia   vx
xi t Pjerrësia e grafikut është vlera e
shpejtësisë konstante.
t Ndërprerja e y është xi.
Modeli i analizës: Grimca me shpejtësi skalare konstante

Modeli: Një grimcë me shpejtësi skalare konstante

Një grimcë me shpejtësi vektoriale konstante lëviz me shpejtësi skalare
konstante përgjatë një vije të drejtë.

Grimca mund të lëvizë edhe përgjatë një vije të lakuar.

Kjo mund të paraqitet me modelin: Lëvizja e grimcës me shpejtësi konstante.

Ekuacioni primar është i njejtë si për shpejtësinë skalare mesatare, ku d

shpejtësia skalare mesatare zëvendësohet me shpejtësinë konstante. v 
t

Shembull: Imagjinojmë një grimcë që lëviz me shpejtësi skalare konstante

sipas një rruge rrethore. Nqs shpejtësia është 5.00 m/s dhe rrezja e rrethit
është 10.0 m, mund të llogarisim intervalin kohor që nevojitet për të përfunduar
një rrotullim të plotë:

d S
d 2pr 2p 1 10.0 m 2
v5 Dt 5 5 5 5 12.6 s
Dt v v 5.00 m/s
Modeli i analizës: Grimca me shpejtësi konstante

Modeli analizës Grimca me shpejtësi vektoriale konstante

Imagjinojmë një objekt në lëvizje që mund të modelohet si një Shembuj:
grimcë. Nqs ai lëviz me shpejtësi skalare konstante përgjatë një
• një meteor që lëviz në mungesë të gravitetit
zhvendosjeje Dx në vijë të drejtë gjatë intervalit kohor Dt, shpejtësia
• një makinë që udhëton me shpejtësi konstante mbi
vektoriale konstante e tij është
Dx një autostradë të drejtë
vx 5
Dt
Pozicioni i grimcës në funksion të kohës jepet nga • një atlet që vrapon me shpejtësi konstante sipas
një rruge të drejtë
xf 5 xi 1 vxt • një objekt që lëviz me shpejtësi terminale përmes
një mjedisi viskoz
v

Modeli analizës Grimca me shpejtësi skalare konstante

Imagjinojmë një objekt në lëvizje që mund të modelohet si një Shembuj:
grimcë. Nqs ai lëviz me shpejtësi skalare konstante përgjatë
• një planet që lëviz sipas një orbite rrethore perfekte
një distance d në vijë të drejtë ose të lakuar gjatë intervalit
• një makinë që udhëton me shpejtësi skalare konstante mbi
kohor Dt, shpejtësia skalare kostante e tij është
një pistë të lakuar
d • një atlet që vrapon me shpejtësi skalare konstante sipas një
v5
Dt rruge të lakuar
• një grimcë e ngarkuar që lëviz nëpër një fushë magnetike
uniforme
v
 Nxitimi

Nxitimi është ritmi i ndryshimit të shpejtësisë.

Pjerrësia e vijës jeshile është
Dv x v xf 2 v xi Nxitimi mesatar nxitimi i çastit i makinës në pikën
a x,avg ; 5 B.
Dt tf 2 ti Makina lëviz me shpejtësi
vx
vektoriale të ndryshme
B
Përmasat janë L/T2 midis pikave A dhe B. vxf Pjerrësia e vijës blu që
lidh A dhe B është
Njësia SI është m/s² A vx
vxi nxitimi mesatar i makinës
A B gjatë intervalit kohor
Në një përmasë, mund të x t
t  tf  ti.
ti tf
përdorim + dhe - për të v  vxi v  vxf ti tf
t

treguar drejtimin. a b
vx
Nxitimi i çastit - grafiku
Nxitimi është pjerrësia e grafikut shpejtësi - kohë. Vija jeshile t
tA tB tC
paraqet nxitimin e çastit. Vija blu është nxitimi mesatar.
a
Nxitimi i çastit është limiti i nxitimit mesatar kur t
Nxitimi në një çast cfarëdo është i
shkon në 0. barabartë me pjerrësinë e vijës
tangente me kurbën e vx kundrejt t
Dv x dv x në atë cast kohor.

Nxitimi i çastit a x ; lim 5 ax

Dt S 0 Dt dt
dv xd dx d 2x tC
ax 5 5 a b5 2 t
dt dt dt dt tA tB
 Nxitimi

Nxitimi dhe shpejtësia, Drejtimet

Kur shpejtësia dhe nxitimi i një objekti janë në të njejtin drejtim, objekti është
duke përshpejtuar.
Kur shpejtësia dhe nxitimi i një objekti janë në drejtime të kundërta, objekti
është duke ngadalësuar.

Nxitimi dhe forca

Nxitimi i një objekti lidhet me forcën totale të ushtruar mbi objekt.

 Forca është proporcionale me nxitimin, Fx ~ ax

 Supozojmë që shpejtësia dhe nxitimi janë në të njejtin drejtim.
 Forca është në të njejtin drejtim me shpejtësinë dhe objekti përshpejton.
 Supozojmë që shpejtësia dhe nxitimi janë në drejtime të kundërta.
 Forca është në drejtim të kundërt me shpejtësinë dhe objekti ngadalëson.
Shënim: Nxitimi negativ nuk nënkupton që objekti domosdoshmërisht ngadalëson.
 Nqs shpejtësia dhe nxitimi janë të dyja negative, objekti është duke përshpejtuar.
 Diagramat e lëvizjes

Diagrama e lëvizjes mund të ndërtohet duke imagjinuar foto stroboskopike

të objektit në lëvizje. Kjo makinë lëviz me v
shpejtësi konstante
Shigjetat e kuqe paraqesin shpejtësinë. (nxitim zero).
a

Shigjetat vjollcë paraqesin nxitimin.

Kjo makinë ka nxitim v
konstant në drejtimin e
Shpejtësia konstante: Imazhet janë të shpejtësisë së saj.
b

barazlarguara. a

Makina është duke lëvizur me shpejtësi Kjo makinë ka nxitim v

konstant në drejtim të
konstante pozitive (tregohet me shigjeta të kundërt me
c

kuqe që ruajnë të njejtën gjatësi). shpejtësinë e saj. a

Nxitimi është zero.

Imazhet largohen me rritjen e kohës. Në të gjitha rastet e mëparshme,
Shpejtësia dhe nxitimi janë në të njejtin drejtim. Nxitimi është nxitimi ishte konstant.
uniform (shigjetat vjollcë ruajnë të njejtën gjatësi). Shpejtësia
është duke u rritur (shigjetat e kuqe zgjaten).  Shigjetat vjollcë ruanin të njejtën
Kjo tregon nxitim pozitiv dhe shpejtësi pozitive. gjatësi
Diagramat paraqesin lëvizjen e një
Imazhet afrohen me rritjen e kohës.
grimce me nxitim konstant. Lëvizja
Nxitimi dhe shpejtësia janë në drejtime të kundërta. Nxitimi e grimcës me nxitim konstant është
është uniform (shigjetat vjollcë ruajnë të njejtën gjatësi). një tjetër model analize i dobishëm.
Shpejtësia zvogëlohet (shigjetat e kuqe shkurtohen).
Shpejtësi pozitive dhe nxitim negativ.
 Modeli i analizës: Grimca me nxitim konstant

x
Modeli: Grimca me nxitim konstant Pjerrësia  vxf

Ekuacionet kinematike përdoren për të zgjidhur problemat

xi
që përfshijnë lëvizjen një-përmasore me nxitim konstant.
Pjerrësia  vx i
t
t
vxf 5 vxi 1 axt (për ax konstant)
a

Kur njohim shpejtësinë fillestare dhe nxitimin mund vx

të përcaktojmë shpejtësinë e objektit në çdo çast t.
Pjerrësia  ax
 Supozojmë ti = 0 dhe tf = t
axt
vxi
v xi 1 v xf vxf

v x,mes 5 1 për ax konstant2 vxi

2 t
t

b
1 Pozicioni në funksion të shpejtësisë
x f 5 x i 1 2 1 v xi 1 v xf 2 t 1 për a x konstant2 vektoriale dhe kohës për modelin e grimcës
me nxitim konstant ax
1
x f 5 x i 1 v xit 1 2a xt 2 1 për a x konstant2 Pozicioni në funksion të kohës për
modelin e grimcës me nxitim konstant Pjerrësia  0

Shpejtësia në funksion të pozicionit

vxf 2 5 vxi2 1 2ax(xf 2 xi) (për ax konstant) për modelin e grimcës me nxitim
ax
konstant
t
v xf 5 v xi 5 v x t
f kur ax 5 0 Modeli i nxitimit konstant reduktohet në
x f 5 x i 1 v xt modelin e shpejtësisë konstante. c
Modeli i analizës: Grimca me nxitim konstant

Model analize Grimca me nxitim konstant

Imagjinojmë një objekt në lëvizje që mund të modelohet si një grimcë. Nqs Shembuj
ai fillon të lëvizë nga pozicioni xi me shpejtësi fillestare vxi sipas një vije të
• një makinë që përshpejton me ritëm
drejtë me nxitim konstant ax, pozicioni i tij pasues dhe shpejtësia
përshkruhen nga ekuacionet kinematike të mëposhtëm: konstant përgjatë një rruge të drejtë
• një objekt që hidhet në mungesë të ajrit
vxf 5 vxi 1 axt
• një objekt mbi të cilin vepron një forcë
vxi 1 vxf
vx,avg 5 rezultante konstante
2 • një grimcë e ngarkuar në një fushë elektrike
xf 5 xi 1 1
2 1 vxi 1 vxf 2 t uniforme

x f 5 x i 1 v xi t 1 12a x t 2

vxf 2 5 vxi21 2ax(xf 2 xi )

v
a
 Rënia e lirë e objekteve

Një objekt në rënie të lirë është cdo objekt që lëviz lirisht nën veprimin
vetëm të gravitetit.
Rënia e lirë nuk varet nga lëvizja fillestare e objektit.
 Lëshohet nga prehja
 Lëshohet poshtë
 Hidhet lart
Nxitimi i një objekti në rënie të lirë është i drejtuar vertikalisht poshtë,
pavarësisht lëvizjes fillestare.
Madhësia e nxitimit të rënies së lirë është g = 9.80 m/s2.
 g zvogëlohet me rritjen e lartësisë
 g varion me gjerësinë gjeografike
 9.80 m/s2 është mesatarja në sipërfaqen e tokës
 Do përdorim italik g për nxitimin gravitacional.
 Për të mos e ngatërruar me g për gramin
 Rënia e lirë e objekteve

Nxitimi i rënies së lirë

Do neglizhojmë rezistencën e ajrit.
Lëvizja e rënies së lirë është lëvizje një-përmasore që përshpejtohet në mënyrë
konstante.
 Përdorim modelin e grimcës me nxitim konstant
Zgjedhim drejtimin pozitiv për nga lart
Përdorim ekuacionet kinematike
 Me ay = -g = -9.80 m/s2
 Shënojmë që zhvendosja është në drejtimin
vertikal
 Rënia e lirë e objekteve

Rënia e lirë – Lëshimi i një objekti

Shpejtësia fillestare është zero

Zgjedhim drejtimin pozitiv për nga lart
Përdorim ekuacionet kinematike

 Zakonisht përdorim y në vend të x

meqë lëvizja është vertikale
vo= 0
Nxitimi është
a = -g
 ay = -g = -9.80 m/s2
 Rënia e lirë e objekteve

Rënia e lirë – Një objekt që hidhet poshtë

ay = -g = -9.80 m/s2

Shpejtësia fillestare  0
 Me kah pozitiv për nga lart,
shpejtësia fillestare duhet të jetë
negative.
vo≠ 0
a = -g
 Rënia e lirë e objekteve

Rënia e lirë – Një objekti që hidhet lart

Shpejtësia fillestare është e drejtuar lart, pra v=0

pozitive
Shpejtësia e castit në lartësinë maksimale është
zero. vo≠ 0
ay = -g = -9.80 m/s2 përgjatë gjithë lëvizjes a = -g

Lëvizja mund të jetë simetrike.

 Atëherë tlart = tposhte
 dhe v = -vo
Lëvizja mund të mos jetë simetrike.
 Ndajmë lëvizjen në pjesë të ndryshme.
 Zakonisht lart dhe poshtë
 Rënia e lirë e objekteve

Rënia e lirë - Shembull B t B  2.04 s

y B  20.4 m
vy B  0
ay B  9.80 m/s2
Shpejtësia fillestare në A është e drejtuar lart (+)
dhe nxitimi është -g (-9.8 m/s2). tA  0
Në B, shpejtësia është 0 dhe nxitimi është -g (-9.8 yA  0
vy A  20.0 m/s
ay A  9.80 m/s2 C t C  4.08 s
m/s2). A
yC  0
vy C  20.0 m/s
ay C  9.80 m/s2

Në C, shpejtësia ka të njejtën
madhësi si në A, por është në
drejtim të kundërt.
Zhvendosja është –50.0 m 50.0 m
D t D  5.00 s
y D  22.5 m

(përfundon 50.0 m poshtë pikës vy D  29.0 m/s

ay D  9.80 m/s2

fillestare).

t E  5.83 s
y E  50.0 m
E vy E  37.1 m/s2
ay E  9.80 m/s
Derivimi i ekuacioneve kinematike nga njehsimi numerik

Zhvendosja është e barabartë me sipërfaqen nën kurbën shpejtësi – kohë

Dx 5 a v xn,mes Dtn
Sipërfaqja e drejtkëndëshit të
ngjyrosur është e barabartë me
vx
zhvendosjen gjatë intervalin kohor
n

Dtn S 0 a
tn.

vxn,mes
Dx 5 lim v xn,avg Dtn
n

Integrali i caktuar
t
ti tf

Dtn S 0 a
v xn,avg Dtn 5 3 v x 1 t 2 dt
tf t n
lim
n ti
vx
vx  vxi  konstant

t
Dx 5 vxi Dt (kur vx 5 vxi 5 konstant) vxi

vxi

t
ti tf
Derivimi i ekuacioneve kinematike nga njehsimi numerik

Ekuacioni i përcaktimit për nxitimin, Tani konsiderojmë ekuacionin e

dv x përcaktimit të shpejtësisë:
ax 5
dt dx
vx 5
mund të shkruahet si dvx 5 ax dt dt
ose, në terma të një integrali (ose Mund ta shkruajmë këtë ekuacion si dx 5
antiderivati), si vx dt ose në formë integrali si

v xf 2 v xi 5 3 a x dt x f 2 x i 5 3 v x dt
t t

0
0
Për rastin special në të cilin nxitimi
është konstant, ax del jashtë integralit Meqë vx 5 vxf 5 vxi 1 axt, kjo shprehje
dhe marrim bëhet

v xf 2 v xi 5 a x 3 dt 5 a x 1 t 2 0 2 5 a xt
t
x f 2 x i 5 3 1 v xi 1 a xt 2 dt 5 3 v xi dt 1 a x 3 t dt 5 v xi 1 t 2 0 2 1 a x a 2 0b
t t t
t2
0 0 0 2
0

Ekuacioni i modelit të një grimce me x f 2 x i 5 v xit 1 12a xt 2

nxitim konstant. Ekuacioni i modelit të grimcës me nxitim
konstant.
Strategjia e zgjidhjes së problemave
Hapat për zgjidhjen e një probleme të përgjithshme janë:
Konceptimi
Mendoni për të kuptuar situatën. Bëni një skicë të
situatës. Merrni informacionin numerik.
 Përfshin kuptimin algjebrik të frazave.
Fokusohuni në rezultatet e pritshme.
 Mendoni rreth njësive.
Mendoni se cila do ishte një përgjigje e arsyeshme.
Kategorizimi
Thjeshtoni problemën.
 A mund ta injoroni rezistencën e ajrit?
 Modeloni objektet si grimca
Klasifikoni tipin e problemës.
 Zëvendësimi
 Analiza
Përpiquni të identifikoni problema të ngjashme që
i keni zgjidhur.
 Cili do ishte modeli i dobishëm i analizës?
Analiza
Zgjidhni ekuacionet që duhet të aplikoni. Gjeni
variablat e panjohur. Zëvendësoni vlerat
numerike. Llogarisni rezultatet.
 Përfshini njësitë
Rrumbullakosni rezultatet në numër
të përshtatshëm figurash sinjifikative.
Finalizimi
Kontrolloni rezultatin.
 A ka njësitë korrekte?
 A është në përputhje me idetë tuaja
konceptuale?
Shihni situatat limit për tu siguruar që
rezultatet janë të arsyeshme. Krahasoni
rezultatet me ato të problemave të ngjashme.
Disa ide përfundimtare
Kur zgjidhni problema komplekse, ju duhet të
identifikoni nën-problemat dhe të aplikoni
strategjinë e zgjidhjes tek secila nën-pjesë.
 Thjeshtoni problemën. Mënjanoni detajet që nuk janë
Kur Konceptoni një problemë, përpiquni të kuptoni
të rëndësishme për zgjidhjen. Pastaj, Kategorizoni
situatën që është prezente në shtrimin e problemit.
problemën. Eshtë një problemë e thjeshtë me
Studioni me kujdes cdo prezantim të informacionit
zëvendësim e tillë që mund të zëvendësohen numrat në
(psh, diagramat, grafikët, tabelat ose fotot) që
një ekuacion ose përcaktim të thjeshtë? Nqs jo, keni të
shoqëron problemën. Atë që ndodh në problemë,
bëni me problem analize. Në këtë rast, identifikoni
imagjinojeni si një film në mendjen tuaj.
modelin e pështshtatshëm të analizës.

Shembull Ulja e avionit

Një avion ulet mbi një aeroplan-mbajtëse me shpejtësi prej 140 mi/h (< 63 m/s).
(A) Sa është nxitmi i tij (supozohet konstant) nqs ai ndalon në 2.0 s për shkak të një kavoje ndalimi e cila kapet tek avioni dhe e
ndalon atë?

S ol u t i on

Konceptimi
Mund të keni pare filma apo shfaqje televizive në të cilat një avion ulet mbi një aeroplan-mbajtëse dhe ndalon shumë shpejt nga një
kavo ndalimi. Një lexim i kujdesshëm i problemës evidenton se përveç që na jepet shpejtësia fillestare prej 63 m/s, ne gjithashtu
dimë shpejtësia përfundimtare është zero.
Kategorizimi
Meqë nxitmi i avionit supozohet konstant, mund ta modelojmë atë si një grimcë me nxitim konstant.

Analiza
Përcaktojmë boshtin x si drejtimin e lëvizjes së avionit. Shënojmë që nuk kemi informacion rreth ndryshimit të pozicionit të
avionit gjatë ngadalësimit të tij.
v xf 2 v xi 0 2 63 m/s
Ekuacioni djathtas është i vetmi në modelin e grimcës me nxitim ax 5 5
t 2.0 s
konstant që nuk përfshin pozicionin, kështu që ne përdorim atë
për të gjetur nxitimin e avionit, të modeluar si një grimcë: 5 232 m/s2

(B) Nqs avioni prek tokën në pozicionin xi 5 0, sa është pozicioni i tij përfundimtar?

ZGJIDHJE
Përdorim ekuacionin djathtas për të gjetur
pozicionin përfundimtar: x f 5 x i 1 12 1 v xi 1 v xf 2 t 5 0 1 12 1 63 m/s 1 0 2 1 2.0 s 2 5 63 m
Finalizimi
Duke ditur përmasat e një aeroplan-mbajtëseje, një gjatësi prej 63 m pvr ndalimin e avionit duket e arsyeshme.

PO NESE? Supozojmë që avioni ulet mbi kuvertën e aeroplan-mbajtëses me shpejtësi më të madhe se 63 m/s por ka të njejtin
nxitim shkaktuar nga kavoja sic e llogaritëm në pjesën (A). Me sa do ta ndryshonte kjo përgjigjen e pjesës (B)?
Përgjigje Nqs avioni udhëton me shpejt në fillim, ai do të ndalojë më tej pikës së tij të startimit, kvshtu që përgjigja e pikës (B) do
jetë më e madhe. Matematikisht, në ekuacionin e mësipërm shohim që nqs vxi është më e madhe, xf do jetë me e madhebe larger.

Finalizojmë problemën. Ekzaminojmë përgjigjen

Tani Analizojmë problemën. Nxjerrim Po nëse? kjo pyetje shfaqet në shumë
numerike. A ka njësitë e duhura? A plotëson
ekuacionet e duhura nga modeli i shembuj dhe ofron një variacion të
pritshmëritë tuaja nga konceptimi i problemës? A ka
analizës. Gjejmë simbolikisht variablat e situatës së mësipërme. Ky tipar ju
kuptim përgjigja? Po forma algjebrike e rezultatit?
panjohur në terma të atyre të dhëna. inkurajon të mendoni për rezultatet e
Ekzaminojmë variablat në problemë për të parë nëse
Zëvendësojmë numrat, llogarisim shembullit dhe ndihmon në kuptimin
përgjigja mund të ndryshojë në mënyrë kuptimplotë
rezultatin, dhe e rrumbullakosim atë në konceptual të parimeve.
fizike nqs variablet do rriteshin apo zvogëloheshin në
një numër me kuptim.
mënyrë drastike apo do bëheshin zero.