MASINING NA PAGPAPAHAYAG

MODYUL 3 KABANATA I ARALIN 2

KASAYSAYAN NG RETORIKA SA DAIGDIG

Subject Teacher Information:

Name: HERBERT PAUL B. JAVIER Contact Number: 0935-9486-734
E-mail: herbertjavier685@gmail.com
Facebook and Messenger Account: Herbert Paul B. Javier
Nickname: SIR. HP Designation: JHS COORDINATOR

ARALIN 2:
KASAYSAYAN NG RETORIKA SA DAIGDIG
Ang Retorika ng Klasikal na Panahon

Sa panahon ni Aristotle, sapagkat ang mga mamamayan ay karaniwang bahagi ng politikal na

usapin ng bayan, deliberatibo o intensyonal ang paggamit ng retorika. Pasalita ang retorika
ng sinaunang panahon. Nagiging kasangkapan sa paggawa ng mga polisiya at sa pagtalakay
ng mga isyung pampolitika ang retorika. At dahil ang uri ng pamahalaan nang panahon ni
Aristotle ay demokrasya, napakahalaga ng mga tagapakinig sa mga usapin. Ibinabatay sa
konsensus ng mga tagapakinig ang anumang magiging pagpapasya ng pamahalaan. Ang
ganitong sitwasyon ay nag-iiwan ng bigat ng tungkulin sa mga retor. Nakasalalay sa isang
retor ang tagumpay ng pagtanggap, pag-aapruba at pagpapatibay sa batas at magiging
desisyon ng pamahalaan. Sa layunin ng retor na maimpluwensiyahan ang isipan ng mga
tagapakinig, bahagi ng pagiging retor ang maging malikhain sa pagbuo ng kanyang pahayag,
magtaglay ng estilo at maging mapanghimok. Ang mga retor ang pinakamahuhusay,
pinakamatatalino at tunay na tinitingala ng bayan.

Ang ganitong kalagayan ng bayan ay napakabuting oportunidad para sa mga sophist, na mga
binabayarang guro upang magsanay ng mga retor na magtaglay ng kakaibang kasanayan sa
paghabi ng mga salita sa paglalahad ng usapin, di matawarang galing sa paggamit ng wika
upang makaapekto sa emosyon, kakaibang pag-angkop sa kanilang tagapakinig.

Sa aklat na Rhetoric ni Aristotle, inilahad niya ang pangangailangan sa pagpili ng artistikong

estratehiya sa paggawa ng talumpati na angkop sa pagkatao o palagiang nararamdaman ng
mga tagapakinig. Ang pagsasaalang-alang sa pagkatao at mga emosyon ng mga tagapakinig
ay mahalagang hakbang sa paggawa ng isang talumpati upang maimpluwensiyahan ng mga
retor ang isipan ng kanyang mga tagapakinig. Sa katunayan, binigyang-diin niya na ang mga
Page 1 of 17
MIDTERM
talumpati ay dapat na nagsasalang-alang sa logos, pathos at ethos. Dagdag dito, tinalakay din
ni Aristotle ang iba’t ibang emosyonal na kalagayan ng mga tagapakinig at gumawa siya ng
isang sikolohiya ng mga uri nito na sa tingin niya ay dapat na malaman ng retor. Naging
bahagi ng kanyang talakay ang iba’t ibang emosyon tulad ng inis, galit, inggit, pati na rin ang
kanilang mga kasalungat. Hinati ni Aristotle ang ugali ng tao: ang ugaling panlalaki – batay sa
gulang at suwerte. Inisa-isa ni Aristotle ang pagkakaiba sa pagitan ng mga batang lalaki,
matandang lalaki at mga lalaking nasa hustong gulang. Ayon sa kanya, ang mga batang lalaki
ay may malakas na silakbo ng damdamin, ideyal at sobra kung magtiwala. Ang mga
matatandang lalaki naman ay karaniwang masungit, hindi madaling maniwala, mapaghinala
at makitid ang pag-iisip. Ang mga lalaking nasa hustong edad ay may tamang balanse ng pag-
uugali. Bagamat sila ay nagtataglay ng pagtitiwala, may kaakibat rin silang paghihinala. Payo
rin ni Aristotle na dapat ding isaalang-alang ng retor ang mga “biyaya ng kapalaran” – ito ay
tumutukoy sa katayuan sa lipunan at mga propesyonal na kalagayan ng tao. Ang pamilyang
kinabibilangan ng tao at katayuan nito sa buhay ay nakaaapekto rin sa kanyang pananaw sa
buhay; halimbawa, karaniwan sa mga mayayaman ay mapanghusga sa kanilang kapwa, ang
mas mayayaman ay mayabang at ang tao na may kapangyarihan ay higit na ambisyoso.

Sa paglalarawan ni Aristotle ipinakita niya ang intelehente at pilosopikal na tagapakinig na

nakikilahok sa diyalektiko. Ang uring ito ng tagapakinig ay naiiba sa mga pampublikong
tagapakinig. Ang mga pampublikong tagapakinig ay bilanggo ng kanilang mga emosyon,
samantalang ang mga pilosopikal at diyalektikong tagapakinig (na kilala natin bilang mga
pantas sa lohika, matematika at iba pa) ay bumabatay sa nilalaman o diskurso ng talumpati.

Nang ang mga sophist ay naging kilala dahil sa husay nilang humubog ng mga retor,
kinatakutan ni Aristotle ang maaaring maging epekto nito sa pagtatanggol sa mga usaping
pambayan. Ipinakita niya ang sitwasyon kung saan ay nasasangkot ang isang maalam na
retor na siyang “may hawak ng katotohanan” at ang walang muwang na tagapakinig na
maaring maimpluwensyahan ang pag-iisip dahil sa husay ng retor sa paghabi ng mga pahayag
at hindi sa marapat na pinapaksa ng pahayag. Nang mga panahong iyon ay naging mabisa ang
paggamit ng enthymeme o mga pagbibigay-kongklusyon nang walang sapat na katibayan
bagamat batay sa parsyal na katotohanan. Sa ganitong mga sitwasyon, napaglalaruan ng
retor ang kawalan ng muwang ng mga tagapakinig.

Ang Retorika ng mga Romano

Para sa mga Romano, ang emosyon at awdyens o tagapakinig ay may malabong gampanin sa
retorika. Pinalawig nila ang ilang bahagi ng retorika ni Aristotle tulad ng estilo. Isa sa naging
tatak ng mga estilong Romano ay ang pagbibigay-diin sa panimula ng isang talumpati. Sa
panimulang bahagi pa lamang ng talumpati ay dapat nang makuha ang atensyon at ang loob
ng mga tagapakinig.

Page 2 of 17
MIDTERM
 Ayon sa De Inventiore at Rhetorica ad Herennium, sa panahon ng medieval rhetoric, ang
tagapakinig ay binubuo ng publiko at ng mga tagahatol. Bagamat ang tagapakinig o awdyens
ang pinakamaimpluwensiya sa magiging pasya ng pamahalaan, hindi ito masyadong
binibigyang-pansin. Para kina Cicero at Quintilian, (na ilan sa mga sinanay upang maging
retor) nakasalalay sa mga retor na pagtagpuin ang ideya at disposisyon ng anumang uri ng
tagapakinig ukol sa isang paksa. Ipinunto ni Quintilian na ang pag-alam sa katayuan o estado
ng tagapaghatol ay mainam upang matiyak ang paraang magagamit upang galitin o
pakalmahin ang mga tagapakinig. Sa De Oratore at Institutio, sinasabing ang estilong
ginagamit ng mga retor ay dapat na umaakma sa mga uri ng tagapakinig. May tiyak na mga
estilo sa mga uri ng tagapakinig na kinakaharap ng mga retor.

Kung kay Aristotle ay ipinalalagay niya na ang publiko ang boboto o pipili ng magiging
desisyon, ipinakita naman ng mga Romano na tanging ang hurado o lider lamang ang
maaaring makapagpasya. Binigyangpagpapakahulugan ng mga Romano ang kaibahan ng
intelligent peer audience at general audience. Kay Cicero tinawag niya itong ad populum o
ang publiko at ang ad senatum o ang mga hurado at mga lider. Ang ad populum o ang publiko
ay itinuturing na walang muwang at babatay lamang sa magiging pasya ng mga lider ng
bayan; ang mga hurado at mga lider lamang ang siyang may kakayahang magpasya.

Tandaan na ang kombensyonal na retorika ay retorika ng talumpati sa mga okasyon na

siyang karaniwang ginagamit sa batas kaya ang tagapakinig ay pawang mga lalaki na sadyang
naroon upang makibahagi sa talumpati ng retor. Isang halimbawa ay ang pagpupulong ng
mga Athenian na puro kalalakihan lamang ang kasapi. Nakikibahagi talaga sila sa mga debate
at mga usaping politikal. Sa Gresya, ang isang nililitis ay maaaring ipaglaban ang kanyang
punto (bagamat maaari siyang maghain ng isang kinabisadong talumpati na ginawa ng iba).

Dahil sa pagkakaiba ng estadong panlipunan, nagbunga ng sigalot ang mga pagpapasya ng

mga lider na pawang nagkaroon ng personal na interes at nahirati sa kapangyarihan. Ang
gampaning panlipunan na ginagamitan ng retorika ay unti-unting naputol. Maging ang
relasyon ng retor sa pampublikong awdyens ay bibihira na lamang. Ang mga politikal na
usapin ay inihaharap na lamang sa kongreso at senado. Bumaba na rin ang kahalagahan ng
“maemosyong pananalita” sapagkat mas naging mahalaga ang kaalaman sa batas at legal na
usapin kumpara sa retorikal na kakayahan. Napahalagahan ang pagkakaroon ng abogado na
higit ang kaalaman ukol sa usaping legal at politikal. Hindi naman naisasantabi ang retorika,
sa halip ay palagian itong kaakibat sa pagtatanggol.

Ang Mga Pangunahing Retor/Retorisyan

Napakahalaga ng naging gampanin ng mga retor at retorisyan sa kasaysayan ng

mundo. Sa pamamagitan ng kanilang mga konsepto ay patuloy na napauunlad ng tao kung
paanong ang usaping politikal, sibil at kriminal ay mabibigyang-hustisya. Dahil dito, marapat

Page 3 of 17
MIDTERM
lamang na kilalanin ang mga taong ito. Matutunghayan ang mga sinaunang teorista ng
retorika:
Ang mga Sophist

Nagtuturo sila ng iba pang mga aralin gaya ng politika, gramatika at matematika. Ang
mga sophist ay naglalakbay upang hasain ang kanilang mga karanasan. Naging epektibo silang
mga guro ng retorika sapagkat bahagi ng kanilang karanasan ang kabatiran sa mga kultura at
tradisyon ng iba’t ibang lugar na kanilang napuntahan. Sa paniniwala nila ang katotohanan ay
nakabatay sa mga batas, paniniwala at gawi ng mga tagapakinig sa isang kongkretong oras at
panahon.

Estilo ng mga sophist na gumamit ng mapapalabok na salita metapora at nakalilitong

argumento upang mahimok, mapagalaw at maimpluwensiyahan ang isip ng mga
tagapakinig. Ang ganitong mga estilo na lubhang tinutulan nina Plato at Aristotle, ang
nagpatanyag sa mga sophist.

Si Plato

Isa si Plato sa mga pinakaimpluwensiyal na sinaunang teorista, na mariing

sumasalungat sa pagtuturo at pananaw ng mga sophist. Hanggang sa ngayon, mataas pa rin
ang pagkilala sa kaniyang mga isinulat ukol sa Pilosopiya, Politika at Retorika, at madalas din
siyang nababanggit sa ilan pang disiplina.

Ipinanganak si Plato sa isang pamilyang mayaman at aktibo sa politika, sa Athens

noong humigit-kumulang 428 BCE. Siya ay sinaunang mag-aaral ni Socrates, na nahatulan ng
kamatayan ng korte ng Athens at sa katagalan ay nagpakamatay. Matapos ang kaganapang
ito, naglakbay si Plato patungong Italya at Sicily sa sandaling panahon upang harapin ang ilang
pag-uusig mula sa mga pinuno ng pamahalaan. Ang kamatayan ng kanyang guro na si
Socrates na napilitang inumin ang hemlock bilang hatol sa kanyang prinsipyo, ang naging
dahilan upang bumaba ang pagtingin ni Plato sa oratoryo. Sa kanyang pagbabalik sa Athens
ay itinayo niya ang isang paaralan na kilala bilang “Akademya”. Si Aristotle ang isa sa mga
sikat niyang mag-aaral.

Estilo ng mga panulat ni Plato ang paggamit ng diyalogo sa pagitan ng mga tauhan.
Ilan sa kanyang mga obra ay ang “Gorgias” at “Phaedrus”.

Si Aristotle

Ipinanganak si Aristotle sa hilagang bahagi ng Gresya. Siya ay anak ng isang

manggagamot kaya’t nakatanggap siya ng maagang pagsasanay sa biyolohiya. Inaasahan ng
kanyang ama na si Aristotle ay magiging manggagamot din subalit sa hindi inaasahang

Page 4 of 17
MIDTERM
pangyayari ay maaga siyang naulila. Ang kanyang tiyuhin ang nagpalaki sa kanya. Tinuruan
siya nito ng retorika, wikang griyego at tula. Noong siya’y labimpitong taong gulang, nagtungo
siya sa Athens upang mag-aral sa Akademya ni Plato. Dahil sa pagiging magaling niyang
estudyante, naging guro rin siya rito nang humigit-kumulang dalawampung taon. Ang
asignaturang itinuro niya ay walang nakakaalam ngunit ang iba’y may hinuha na ito ay
retorika o diyalektiko. Ang pagsasanay na tinanggap niya sa ama ay nakatulong upang maging
magaling na tagamasid si Aristotle. Ipinakikita ang hindi matatawarang galing ni Aristotle sa
pamamagitan ng kanyang mga kontribusyon sa larangan ng lohika, retorika, pilosopiya at
biyolohiya. Noong 335 BCE, nagsimula siyang gumawa ng sarili niyang paaralan sa Athens at
tinawag itong Lyceum. Napakalawak ng saklaw ng kurikulum sa Lyceum, kabilang na rito ang
lohika, retorika, pilosopiya, pisika at biyolohiya. Sinasabi na nakapagsulat siya ng mahigit 150
na libro. Karamihan sa librong ito ay mula sa mga pinagsama-samang sulat niya sa kanyang
kuwaderno at ang iba’y gawa ng ibang guro sa Lyceum.

Si Isocrates

Si Isocrates ang isa sa pinakatanyag at pinakamahusay na guro noon ng mga Griyego.

Siya ay ipinanganak noong 436 BC sa isang mayamang pamilya sa Athens. Naging estudyante
siya ni Socrates at Gorgias subalit siya’y umalis sa kanyang bayan noong panahong may
kaguluhan sa politika at nagbukas ng paaralan sa Chios kung saan siya pansamantalang
namalagi. Matapos ang pagtatayo ng paaralan doon ay naisipan niyang bumalik sa sariling
bayan upang doon naman itatag ang kauna-unahang permanenteng institusyon para sa
sining. Ito ay nakapokus sa politika. Sa mahigit limampung taon, siya’y naging tanyag sa
pagtuturo at paghubog ng mga kabataang Athenian sa larangan ng politika.

Sinasabing si Isocrates ay hindi kagalingan sa pagsasalita na batid ng nakararami dahil

sa minsanang pagharap at pagsasalita nito sa madla. Sa obserbasyon ng marami, ang mga
sulating likha ni Isocrates ay mas makabubuti raw na ilimbag at ipabasa kaysa bigkasin at
marinig mismo kay Isocrates. Si Isocrates ay kilala rin bilang manunulat ng talumpati ng mga
orador.

Sumasalungat si Isocrates sa sinabi ni Plato na “ganap ang katotohanan” dahil para sa

kanya ang mga teorya ay may limitado lamang na pinaggagamitan.

Si Cicero

Si Marcus Tullius Cicero ay isang Romanong orador sa panahon ng Republika. Siya ang
nagdala at nagpakilala ng Griyegong pilosopiya at retorika sa Roma. Siya rin ang nagpakilala at
nagpaliwanag ng mga natatanging gawa ng mga Griyego tulad ng kay Aristotle.

Page 5 of 17
MIDTERM
 Bagamat isang aristokrata, ang kanyang pamilya ay hindi mayaman at sila ay walang
pinanghahawakang puwesto at kapangyarihan sa politika. Siya ay nagsanay ng kanyang
propesyon sa pamamagitan ng pag-aaral ng retorika at pilosopiya. Bilang isang abogado,
nagamit ni Cicero ang kaniyang pagiging magaling na orador na naging dahilan upang siya ay
magkaroon ng maraming tagasuporta. Kaya naman nang siya ay lumahok sa politika, nahalal
siya sa maraming matataas na posisyon kabilang ang tungkulin niya sa senado ng Roma. Siya
rin ay nakilala sa paglalantad ng korapsyon at katiwalian. Noong 60 BC, inanyayahan ni Julius
Caesar si Cicero upang pumanig sa pamahalaan ngunit tinanggihan niya ito sa paniniwala sa
Republika na may pamahalaang may demokratikong pamamalakad. Ipinalasap ni Caesar kay
Cicero ang kapangyarihan ng isang diktador at noong 58 BC, sapilitan niyang ipinadala si
Cicero sa Gresya at kinamkam ang kanyang mga ari-arian. Dahil sa mahusay na pagtatanggol
ni Cicero ay nakabalik siya sa kanyang bayan at nabawi niya ang kaniyang mga ari-arian
maging ang pagiging abogado. Nagsulat rin siya ng ilang mga libro.

Nang namatay si Caesar noong 44 BC, nakabalik si Cicero sa politika. Nag-iwan siya ng
marka sa kanyang mga kontrobersiyal na pananalumpati sa Senado na nagbigay daan upang
magkaroon siya ng mga kaaway at kritiko. Pinatawan siya ng parusang kamatayan ng
pamahalaan noong 43 BC. Upang bigyang-babala ang mga susunod pang orador, ang mga
kamay at ang ulo ni Cicero ay ipinako sa pulpito o sa speaker’s podium. Naging daan sa
pagkamatay ng demokrasya sa Roma ang uri ng kamatayang ipinataw kay Cicero.

Sa kanyang mga naisulat tungkol sa retorika tulad ng On Invention (De Inventione) at

ang On the Orator (De Oratore), hinihikayat ni Cicero ang praktikal na paggamit ng retorika.
Sa katunayan, karamihan ng mga gawa ni Cicero ay bumuhay sa mga gawa ng mga Griyego
tulad nina Aristotle, Plato at Isocrates. Naniniwala siya na ang mga Romanong orador ay
dapat na sanayin sa liberal na edukasyon gayundin sa sining ng retorika.

Sa ibaba ay matutunghayan ang ilan sa mga konsiderasyong dapat isaalang-alang ng

isang retor ayon kay Cicero:

Ang Husay sa Pagsasalita o Eloquence

Mahalaga ang husay sa pagsasalita dahil ito ang kauna-unahang instrumento para
makahikayat, sumunod na lamang dito ang speech o talumpati.

Ayon kay Cicero ang eloquence ay nakabubuti sa tao, sapagkat inilalayo o iniaalis nito
ang isang indibiduwal sa isang brutish o malupit at magulong uri ng pamumuhay, bagkus
inilalapit sa mas sibilisadong buhay. Ang nagtataglay ng husay sa pagsasalita ay may
kakayahang humubog ng karakter at nagpapasiklab ng lakas ng isang tao.

Page 6 of 17
MIDTERM
 Ang taong nagtataglay ng eloquence ay may kakayahang magsalita sa harap ng
maraming tao. Sa pagpapatunay o paglalahad ng mga pruweba, simpleng estilo at hindi
maemosyong pagpapahayag ang estilong ginagamit ng retor; upang magbigay naman ng
kasiyahan ay ginagamit ang estilong pangkaraniwan at tila nakikipag-usap; samantalang
upang maipakita ang angking kakayahan na makahikayat na magpakilos ay estilong maringal,
may awtoridad ang ginagamit. Ang isang retor na may kakayahang pagsama-samahin ang
mga nasabing estilo ay magiging isang epektibong orador at retor.

Ang Panghihikayat o Persuasion

Sa pananaw ni Cicero, ang pangunahing layunin ng retor ay ang pukawin ang simbuyo
ng damdamin. Naniniwala siya na nakaatang ito sa husay ng retor. Kailangan ng isang retor
ang wastong paggamit ng mga salita para palawakin ang mga negatibong epekto ng mga
bagay na pinaniniwalaang mali at pagtutuunan ng mas malaking pansin ang kahit anong
bagay na sa pananaw ng nakararami ay mas kapansin-pansin.

Sa isang diyalogo, binanggit ng tauhang si Antonius na hindi niya kailangan ng

pilosopikal na pagpapakahulugan, bagkus ang mga taong matalas ang pag-iisip at malikhain
ay nakabubuo ng sariling kaisipan, damdamin, paniniwala at mithiin ng kapwa.

Hindi naman naalis sa isip ng ilan ang negatibong pananaw sa kakayahang

makapanghikayat ng mga retor. Ilang mga manunulat ang nagsasabing ang tunay na tungkulin
ng mga retor ay ang pagmamanipula ng mga pahayag upang mahikayat na magsagawa ng
aksiyon ang tagahatol bunga ng silakbo ng damdamin.

Pinagdebatihan sa De Oratore ang kahalagahan ng kaalaman at emosyon sa

pamamagitan ng pagtatalo ng magkabilang panig at malayang hinahayaang humatol ang mga
tagapakinig.

Sa huli, labis din ang pagpapahalaga ni Cicero sa karakter ng retor. Malaking basehan
ito ng pagiging etikal ng isang talumpati. Ang pagpapakita ng orador/retor ng kabutihan o
paggalang at kakayahang makahuli ng simpatiya ay katangiang higit na kailangan. Mahalaga
ang emosyon ng orador/retor sa paksang talakay. Ang pagkakaroon ng puso at damdamin ng
orador para sa kanyang paksa ay tunay na makahihikayat sa kanyang tagapakinig.

Sa pahayag ni Antonius, bilang isang retor ay wala nang higit na mahalaga sa

pagkakamit ng pabor o panigan ng mga tagapakinig at mapukaw ang kanilang mga
damdamin.

Page 7 of 17
MIDTERM
Si Quintilian

Si Quintilian ay isang matagumpay na orador ng Espanya at Roma. Tanyag ang

kanyang pangalan pagdating sa kanyang mga ideya tungkol sa pagsasanay sa mga retor.

Kilala ring orador ang ama ni Quintilian na nagpadala sa kanyang anak sa Roma upang
mag-aral ng retorika. Nang siya ay naging isang mahusay na retor, bumalik siya sa Espanya
kung saan nagpatayo siya ng pampublikong paaralan. Sumulat siya ng ilang aklat tulad ng
Institutio Oritoria na tumalakay sa pag-aaral ng isang retor. Ang aklat ay nagsaad ng mga
impormasyong katulad ng mga teoretikal na akda nina Aristotle at Cicero ukol sa
pagkakaayos, estilo at imbensyon sa retorika.

Siya na marahil ang pinakatanyag pagdating sa pagtuturo ng kaisipan na, “a true

rhetorician is a good man skilled at speaking”.

Dadag-Babasahin:
Pamana ng Klasikal na Retorika

Oral ang Midyum ng Panghihimok. Sa panahong ito, dahil wala pang mga cellphone, rekorder,
telebisyon at radyo na maaaring gamiting midya upang mabilis na iparating sa madla ang mga
kaalaman ukol sa usaping pag-uusapan, sa pamamagitan ng personal na paghaharap ito
isinasagawa.

Bagamat marunong magbasa ang mga sinaunang Griyego, mahirap din namang gamitin ang
pagsulat, na maaaring sa halip na mapabilis ang usapin, ay lalo itong mabalam. Praktikalidad
marahil ang dahilan kung bakit mas pinili ng mga Griyego at Romano ang paggamit ng kanilang
boses upang makipag-ugnayan at magbigay ng kaalaman sa ibang tao. Upang matawag na isang
epektibong tagapagsalita, kailangan ng isang retor na maging mahusay sa pagsasaulo ng iba’t
ibang impormasyong nais ipamahagi at bigyang punto. Dahil sa sitwasyong ito, naging inobatibo
ang mga retor sa pag-isip ng paraan kung paanong gagawing madali ang pagmememorya ng mga
detalye ng sasabihin. Sa ganitong paraan, kung bakit napadali ang pagsasaulo sa tamang
pagkakasunod-sunod ng siyam na planeta ay tinandaan ang pangungsap na “My Very Eager
Mother Just Served Us Nine Pizzas.” Na ang unang titik ng bawat salita ay katumbas ng unang
letra ng bawat pangalan ng planeta ayon sa tamang pagkakasunod-sunod, “Mercury Venus Earth
Mars Jupiter Saturn Uranos Neptune Pluto.” Sa isang banda, bagamat ang ganitong paraan ay
maghahantad sa tunay na husay ng mananalumpati, retor/orador, may mga pagkakataong
kulang sa mga kongkretong impormasyon at basehan ang ipinapahayag sa mga tao, bunga ng
pagkalimot sa mga impormasyon at kakulangan sa pananaliksik. Dahil sa panahong ito ay wala
pang ganap na pananaliksik na maaaring pagbatayan, dumidepende ang mga abogado sa kung
ano ang naririnig-rinig, pinupulsuhan ang damdamin ng bayan, at ang mga argumento ay hindi
batay sa kongkretong obserbasyon na maghahatid sana ng katotohanan.

Mapanghikayat ang Pagdidiskurso. Panghihimok ang pangunahing layunin ng retorika sa

panahong ito sapagkat naging kasangkapan ito sa pagtalakay sa mga politikal at legal na isyu.
Tatlong uri ng retorika ang matatalakay sa ganitong aspekto:

Page 8 of 17
MIDTERM
 Una, ang Panghukumang Retorika na kadalasang isinasagawa sa korte upang litisin
ang isang taong nasasakdal sa isang gawain; ikalawa, ang Lehislatibong Retorika na
ginaganap naman sa kongreso sa pagitan ng mga mambabatas kung paguusapan ba,
aaprubahan o tututulan ng mga mambabatas ang mga mungkahing batas na
inihaharap at batay na rin sa paraan kung paano ito mapag-uusapan sa kongreso; at
ang huli naman, ang Demonstratibong Retorika na kadalasang isinasagawa upang
purihin o sisihin ang isang tao sa isang espesyal na pangyayari. Ang isang halimbawa
nito ay ang pagpuri sa pamamagitan ng eulohiya sa araw ng paglibing sa taong
namatay.

Dahil nang panahong iyon ang retorika ay isang daan sa panghihimok, ang mga
katotohanang inihahain ng retor sa kanilang diskurso ay nakabatay sa kung sino ang
makikinig – ang publiko ba na wala namang kakayahang magpasya? O ang mga opisyal ng
pamahalaan na siyang may kapangyarihan? Isa si Plato sa tumutol sa ganitong uri ng
nilalaman ng mga talumpati. Para sa kanya, ang retorika ay isang katotohanang mahirap
unawain.

Pampubliko ang Pagdidiskurso. Batay sa gampanin ng retorika na manghikayat,

nangangailangan ito ng mga tagapakinig na kikilos o magpapasya batay sa sinabi ng retor.
Tungkulin ng publiko na maging bahagi ng ganitong aktibidad noong panahon ng
Matandang Gresya. Naganap ang mga pagtatalumpati sa harap ng mga tagapakinig o
awdyens na sa kalaunan ay magbibigay-panig o kikilos ayon sa paksang tinatalakay. At dahil
ang retorika ay tinanaw bilang pampublikong pangyayari, ang mga pribadong usapan sa
pagitan ng mga indibidwal kahit pa ito’y likas na mapanghikayat ay hindi maituturing na
retorika. Gayundin ang mga sikat na dulang Griyego na kadalasan ay mapanghikayat ay
hindi maibibilang na retorika.
Intensyonal o deliberatibo o may tiyak na tunguhin ang retorika nang panahong ito.

1. Ipinakita ng retorika nang panahong ito ang kapangyarihan ng paggamit ng wika.

Bunsod nito, ayon kay Barry Brummett, may apat na katangian ang mga teksto nang
panahong iyon: Berbal – Gumagamit ng mga salita upang makipagtalastasan.
2. Eksposisyonal – Ito ay may kabilang na hanay ng mga karapatan at pagtaguyod sa
mga iyon. Maaari rin itong tawaging hanay ng mga argumento.

3. Diskreto – Mayroong ispesipikong hangganan. Halimbawa nito ay isang talumpati.

Kapag nagsimula ang isang talumpati, nagsimula na rin ang retorika. At kapag
natapos ang talumpati, natapos na rin ang retorika.

4. Hayrarkikal – Gumagawa ng mga inaasahan ukol sa papel ng mga tagapagsalita at

miyembro ng tagapakinig. Ang tagapagsalita ang may tanging karapatan sa
kapangyarihan.

Ibinunsod ng ganitong uri ng retorika ang paghahanap sa kahalagahan ng awdyens.

Sa mga demokratikong bansa, ipinalalagay ni Aristotle na ang tagapakinig ay may
kapangyarihang maging bahagi ng pagpapasya, samantalang sa mga bansang
awtoritaryan, marapat na ang mga lider ay walang personal na interes at pagmamalabis
sa kapangyarihan upang makapagpasya ng tapat batay sa kung ano ang maririnig at hindi
batay sa kung ano ang nais na mapakinggan.
Page 9 of 17
MIDTERM
 At dahil ang wika ay nagagamit sa panlilinlang, ang paghulma sa katotohanang patas
sa lahat at walang kinikilingan ang naging sentro ng pananaliksik ng mga kasunod na
panahon.

Panahon ng Medieval Hanggang sa Muling Pagbangon

Matapos ang pagbagsak ng Emperyo ng Kanlurang Romano, ang pag-aaral ng retorika

ay nagpatuloy bilang sentro ng pag-aaral ng sining na pasalita (verbal arts) ngunit ang pag-
aaral ng sining na pasalita ay untiunti ring bumaba dahil sa pagtaas naman ng pagpapahalaga
sa pormal na edukasyon. Nagbago ang pananaw sa retorika. Mula sa dating ang bigat ay nasa
sining ng pagsasalita ay humantong ito sa sining ng pagsulat (ars dictaminis) at naging paksa
nito ang pangangaral na pagsulat (ars praedicandi). Bilang bahagi ng pagbabago ng
kurikulum, higit na pinahalagahan ang lohika, at sekondarya na lamang ang retorika.
Napakahalaga at napakataas o iskolastik ang ekspektasyon sa pag-aaral. Ang mga
estudyante ay binibigyan ng paulit-ulit na pagsasanay sa paggawa ng diskurso sa
asignaturang pangkasaysayan (suasoriae) o sa mga sitwasyong panghukuman (controversiae).

Bagaman hindi itinuturing na eskperto sa retorika si St. Augustine (354-430), siya ay

sinanay sa retorika at naging isang propesor ng Latin sa Milan. Ang bagong paggamit ng
retorika ay nasa Ikaapat na aklat niyang De Doctrina Christiana. Ang aklat na ito ang naging
pundasyon at batayan ng homiletics o ang paggamit ng retorika sa pangangaral. Ayon sa
prinsipyong ito, tungkulin ng sinumang retor na mapanatili ang atensyon ng kanyang
tagapakinig at sa huli ay ang mahikayat silang sumunod o gumawa ng aksyon tungo sa
mabuting pamumuhay na naniniwala sa Diyos. Ang uri ng retorikang ipinakilala ni St.
Augustine ay mula sa pinagsanib na ideya nina Plato (na naghahanap sa ganap na
katotohanan) at ni Cicero (na naghain ng kanon ng retorika). Para kay St. Augustine, ang
masining na pagsasalita ay maaaring magamit sa mabuti o masama at kritikal lalo’t gagamitin
upang pasubalian ang kamalian lalo na sa pamamagitan ng oratoryo. Gayunpaman, palagian
sa kanyang pagpapayo na di dapat ginagamit ang retorika sa panlilinlang bagkus upang higit
na makaimpluwensya upang mailahad o makahimok tungo sa katotohanan. Nakilala si St.
Augustine sa kanyang pakikipagtalo upang mapanatili at mapangalaan ang tradisyong
pangsimbahan na nagbigaydaan din naman sa preserbasyon sa di mabilang na retorikal na
panulat ukol sa Kristiyanismo.

Sa pagdating ng Muling Pagbangon (Renaissance) ang mga usapin ukol sa retorika ay

umangat. Isinulat ni Boetthius (480-524) ang kanyang maiksing pagtingin sa estruktura ng
Retorika na ipinagpatuloy ni Aristotle sa kanyang taksonomiya. Sa panahong ito, ang retorika
ay bahagi ng pilosopiyang pakikipagtalo. Nang pinatatatag ng mga Arabong iskolar ang
kanilang pakikipagrelasyon sa Europa, muling ibinalik ang interes sa uri ng retorikang
ipinakilala ni Aristotle. Nang sumapit ang ikalabindalawang daantaon ng Muling Pagbangon
ang pagpapasigla sa pag-aaral ng gramatika, tula at retorika ay muli ring napasigla..
Page 10 of 17
MIDTERM
 Sina St. Thomas Aquinas (1225-1274), Matthew of Vendome (Ars Versificatoria, 1175)
at Geoffrey ng Vinsauf (Poetra Nova, 1200-1216) ang mga naging kilalang manunulat sa
larangan ng pasulat na retorika sa huling bahagi ng Medieval Period. Bagamat pawang mga
kalalakihan ang mga manunulat, ilan sa mga babaing nag-ambag sa pasulat na retorika ay sina
Julian ng Norwich (d. 1415), at Christine de Pizan (1364-1430).

Noong 1943 sa Unibersidad ng Cambridge, ang doktoradong disertasyon ng isang

Canadian na si Marshall McLuhan (1911-1980) ay nagsarbey sa pasalitang sining mula sa
panahon ni Cicero hanggang sa panahon ni Thomas Nashe (1567-1600). Ang kanyang
disertasyon ay nananatiling pinakagamiting pag-aaral sa kasaysayan ng pasalitang sining
kasama ang trivium. Si McLuhan ay naging isa sa mga pinakanailathalang palaisip noong ika-
20 siglo. Napakahalaga ng kanyang matalinong pagaaral ng kasaysayan ng retorika at
diyalektiko.

Isa pa sa pinakainterasadong naitala noong Middle Ages ukol sa retorika ay makikita

sa maraming pagtatalo sa tula na natanyag sa England gaya ng The Owl at ang Nightingale
(13th Century) kasama ang sinulat ni Geoffrey Chaucer sa kanyang Parliament of Fowls (1382).

Ikalabing-Anim na Siglo (16th Century)

Sa 1967 New Catholic Encyclopedia, nalathala ang isang artikulong may pamagat na
“Humanism.” Ang artikulong ito ay nagbigay ng pinakamaalam na sarbey ng Renaissance
Humanism na tumutukoy sa malawak na hindi pagsang-ayon sa pag-aaral ng lohika at
diyalektiko noong panahong Medieval. Batay rin sa artikulo, higit na pinapaboran ang pag-
aaral ng klasikong Latin, estilo at gramatika, maging ang pilolohiya at retorika.

Isa sa maimpluwensiyang tinitingala noong muling pagsilang ng interes ng klasikong

retorika ay si Erasmus (c. 1466-1563). Ang kanyang akda, De Duplici Copia Verborum et
Rerum (kilala rin bilang Copia: Foundations of the Abundant Style) ay pinakamalawak na
nalathala sa buong Europa. Umabot ng mahigit 150 na edisyon ang pagkakalahathala nito at
naging isa sa batayang aklat sa paaralan. Hindi man kasing komprehensibo kaysa sa mga
nalathalang aklat noong panahong klasikal, nagkaloob ito ng pagtalakay sa res-verba
(nilalaman at porma). Ang kanyang unang akda ay pumaksa sa kahusayan sa pagsalita na
naglahad sa mga estudyante kung paano gamitin ang eskema at estropa. Ang kanyang
pangalawang aklat ay tumalakay naman sa inventio. Karamihan sa pinagtuunan sa aklat ay
ang maraming baryasyon ng mga uri ng diskurso.

Si Juan Luis Vives (1492-1540) ay isa rin sa nakatulong sa paghulma ng pag-aaral ng

retorika sa England. Isa siyang Espanyol na pinagkakatiwalaan ni Henry VII bilang isa sa
nagturo kay Mary. Si Vives ay isa sa mga tumutol noong magpasya si Henry VII na
Page 11 of 17
MIDTERM
makipaghiwalay kay Catherine ng Aragon. Iniwan niya ang England noong 1528. Siya ay
nakilala sa kanyang mga nasulat na aklat sa edukasyon gaya ng De Disciplinis na nalathala
noong 1531 at ang kanyang mga isinulat sa retorika gaya ng Rhetoricae, Sive De Ratione
Dicendi, Libri Tres (1531), De Consultatione (1533), at ang retorika ng liham na pasulat, De
Conscribendis Epistolas (1536).

Ang kalagitnaan ng 16th Century ay kakikitaan ng pag-angat ng bernakular na retorika,

yaong mga nasusulat sa Ingles kaysa sa klasikong mga wika (Griyego at Romano). Ang gawa ni
Leonard Cox na may pamagat na The Art o Crafte of Rhetoryke (c. 1524-1530; ikalawang
edisyon na nalathala noong 1532) ay ikinokonsidera bilang pinakaunang teksto sa retorika sa
Ingles. Karamihan sa mga bahagi nito ay isinalin na gawa ni Philipp Melanchthon. Ang isa
pang matagumpay na naunang teksto sa Ingles ay ang gawa ni Thomas Wilson, ang The Arte
of Rhetorique (1553), na naglaman ng mga tradisyonal na pagtrato sa retorika tulad ng
pagtalakay sa limang kanon ng retorika (Invention, Disposition, Elocutio, Memoria at
Utterance or Actio). Kabilang sa mga dapat tandaan ay sina Angel Day sa kanyang The English
Secretorie (1586, 1592) George Puttenham sa kanyang The Arte of English Poesie (1589) at
Richard Rainholde sa kanyang Foundation of Rhetorike (1563).

Si Petrus Ramus ay isang protestante na tumuligsa at nagbigay ng bagong pananaw sa

retorika. Sa paghamon na kanyang ginawa, inilahad niya na mas marapat pahalagahan ang
pagtuturo sa katotohanan kaysa sa retorika. Isa sa kanyang mga gawa ay ang pagtalakay na
ang inventio, dispositio at memoria ay bahagi ng dialectic (logic) samantalang ang elecutio at
pronuncio lamang ang naging bahagi ng retorika. Higit na nagpahalaga sa larangan ng
edukasyon ang uri ng retorika ni Ramus at hindi nito tinaglay ang kagaya ng kay Augustine na
ginamit ang retorika sa paraang pasermon sa misa upang maipakita ang debosyong
espirituwal.

Isa sa mga Pranses na sumunod kay Ramus ay si Audomarus Talaeus (Omer Talon) na
nalathala ang kanyang retorika na Institutiones
Oratoriae nong 1544. Ang aklat niyang ito ay nagbigay ng presentasyon ng retorika na
nagbibigay-diin sa estilo na lalong naging popular nang binanggit ni John Brinsley (1612) sa
kanyang aklat na Ludus Literarius o ang Grammar Schoole bilang “pinakagamitin ng mga
paaralan.”

Ikalabimpitong Daang Taon (17th Century) New England

Sa New England, ang Kolehiyo ng Harvard (itinatag noong 1636) ay tunay na kumikilala
sa mga akda ni Petrus Ramus. Inihayag ito ni Perry Miller sa kanyang akda na may pamagat
na The New England Mind: The Seventeenth Century (Harvard University Press, 1939). Ang
pinakamahalagang pangyayari sa dantaong ito ay makikita sa pag-unlad ng modernong estilo
ng bernakular na makikita sa Ingles kaysa sa Griyego, Latin o modelong Pranses. Isa sa

Page 12 of 17
MIDTERM
kinilalang retorisyan nang panahong ito ay si Francis Bacon. Sa kanyang akda na may
pamagat na The Advancement of Learning, binigyang-kritiko niya ang mga panghihimok na
higit ang pagpapahalaga sa estilo kaysa sa bigat ng usapin, paksa ng talakay, kabutihan ng
argumento, paglalahad ng paksa at ang lalim ng paghuhusga. Upang pabutihin ang estilo ng
pagpapahayag, iminungkahi niya ang paggamit ng simpleng mga salita hanggat maaari.
Idinagdag pa niya na ang retor ay dapat pumili ng estilong angkop sa uri ng tagapakinig.

Ikalabingwalong Daang Taon (18th Century)

Hindi mapasusubalian na ang pinakamaimpluwensiyang paaralan ng retorika sa

panahong ito ay ang University of Edinburgh na ang puno ng Departamento ng Retorika at ng
Belles Lettres ay ang paring presbiteryo na si Hugh Blair. Sa kanyang aklat na may pamagat
na “Sermon” inilahad niya kung paano mamumuhay nang praktikal at may moral bilang isang
tao. Bagamat hindi mahusay sa pagsasalita si Blair, napakagaan at madaling sundan ang
kanyang mga isinulat kung kaya’t nagkaroon siya ng maraming tagasunod o mambabasa. Ang
kanya ring gawa ay naging gabay ng mga kabataan sa praktikal na pagsulat ng komposisyon.
Ang gabay na ito ang naging daan upang tawagin si Blair na “the first great theorist of written
discourse”.

Ang Mga Modernong Retorisyan

Chaim Perelman

Isang pilosopo sa batas na nag-aral, tinuruan at namuhay ng maraming taon sa

Brussels si Chaim Perelman. Siya ay isa sa mga importanteng retorisyan noong 20th Century.
Ang kanyang pangunahing gawa ay ang Traite de lrgumentasyon – La Nouvelle Rhetorique
(1528) kasama si Lucie Olbrechts-Tyteca na isinalin sa Ingles bilang The New Rhetoric: A
Treatise on Argumentation ni John Wilkinson at Purcell
Weaver (1969). Isa sa mga pinakamaimpluwensiyang konsepto ni Perelman ay ang mga
“dissociation”, “the universal audience”, “quasilogical argument” at “presence”.

Kenneth Burke

Siya ay isang retorisyan, pilosopo at makata. Marami sa kanyang gawa ay nakasentro

sa modernong teoryang retorika. Ilan sa kanyang mga akda ay ang Language as Symbolic
Action (1966), A Rhetoric of Motives (1950), A Grammar of Motives (1945) at
Counterstatement (1931). Isa sa pinakamaimpluwensiyang konsepto niya ay ang
“identification”, “consubstantiality” at ang “dramatistic pentad”. Inilarawan niya ang retorika
bilang “ang gamit ng wika bilang simbolo na paraan ng panghihikayat sa kooperasyon ng
buhay na natural at ayon sa mga simbolo”.

Page 13 of 17
MIDTERM
Edwin Black

Siya ay isang retorisyan na mas nakilala sa kanyang aklat na Rhetorical Criticism: A

Study in Method (1965) na kung saan binigyangpuna niya ang pagdami ng “Neo-Aristotelian”.
Naglathala siya ng ilang beses na pinakamaimpluwensiyang sanaysay gaya ng: “Secrecy and
Disclosure as Rhetorical Forms,” “The Second Persona,” at “A Note on Theory and Practice in
Rhetorical Criticism”.

Marshall McLuhan

Si Marshall McLuhan ay isang media artist at pamoso sa kanyang sinulat na “The

Medium is the Message”. Ang akda ay naghahayag sa kanyang kaisipan na higit diumanong
mahalaga na hanapin ang kaalaman kaysa ang magpaliwanag ng kaalaman. Samakatuwid
marapat lamang na ang isang tao ay may pagpapahalaga sa eksplorasyon at pagtuklas ng
kaalaman bilang bahagi ng karanasan. Si McLuhan ay tulad ng isang sophist na may angking
husay sa paghahabi ng mga salita. Pinatunayan ito sa kanyang mga akda na mayaman sa mga
salitang nagpapalawak ng imahinasyon, may tugmaan at talinghaga.

I. A. Richards

Siya ay isang kritiko sa panitikan at retorika. Ang kanyang The Philosophy of Rhetoric
ay mahalaga sa teksto ng modernong teoryang retorika. Sa isinulat niyang ito, binigyan niya
ng kahulugan ang retorika bilang “pag-aaral ng hindi pagkakaintindihan at ang solusyon nito”.
At nagpakilala sa maimpluwensiyang konsepto ng tenor at behikulo upang ilarawan ang
bahagi ng metapora–ang pangunahing ideya at ng konsepto na kailangang mapaghalintulad.

Stephen Toulmin

Si Stephen Toulmin ay isang pilosopong Briton, awtor at edukador. Inilaan ni Toulmin

ang kanyang panahon sa pag-aanalisa ng mga praktikal na pagreresolba ng mga argumento sa
mga isyung moral. Nadiskubre na napakahalaga ng kanyang mga isinulat upang suriin ang
mga argumentong retorikal. Ang kanyang naging kontribusyon sa larangan ng retorika ay ang
The Toulmin Model of Argumentation, ang dayagram na naglalaman ng mga magkakaugnay
na elemento sa pagaanalisa ng argumento. Sa loob ng tatlong taon na pagtatrabaho niya sa
The National Commission for the Protection of Human Subjects of
Biomedical and Behavioral Research, na itinatag ng United States Congress. Nakipagtulungan
siya kay Albert R. Jonsen upang isulat ang The Abuse of Casuistry: A History of Moral
Reasoning (1988), na naglalahad sa pagreresolba ng mga suliranin sa usaping moral. Isa sa
kanyang pinakahuling gawa ay ang Cosmopolis: The Hidden Agenda of Modernity (1990), ay
tiyakang tumutuligsa sa pagbaba ng pagtingin sa moralidad dahil sa pag-usbong ng
modernong agham.

Page 14 of 17
MIDTERM
Sagutan ang mga ito gamit ang MSWORD. Isumite ang inyong output gamit ang Messenger.

Name: Date:
Course Year & Section Score

PAGTIYAK SA KAKAYAHAN
Pag-unawa sa Paksa:

Sagutin o tugunan ang sumusunod na mga tanong at kahingian.

1. Ano ang naging tungkulin ng retorika sa Panahong Klasikal?

2. Paano nagkaiba ang retorika ni Aristotle at ng mga sophist?
3. Bakit naging mahalaga ang retorika kay St. Augustine?
4. Ibuod ang kasaysayan ng retorika sa daigdig.

Pagsukat sa Kaalaman:

Tukuyin ang konseptong hinihingi ng mga pahayag. Isulat sa bukod na papel ang sagot.

1. Siya ang may-akda ng Gorgias at naging guro ni Aristotle. Isa sa hinahanap ay ang
pagtatamo ng katotohanang pantay at para sa lahat. Tinawag niya itong “absolute truth”.

2. Sila ang mga retor na kilala sa paggamit ng mabubulaklak na pananalitang tumatagos sa

damdamin ng tagapakinig. Estilo rin nila ang paggamit ng enthymeme.

3. Ito ang katawagang Romano sa general audience o ang publiko, ang mga tagapakinig na
itinuturing na walang muwang at babatay lamang sa magiging pagpapasya ng mga lider ng
bayan.

4. Siya ay isang media artist at pamoso sa kanyang isinulat na “The Medium is the Message.”
Ang akda ay naghahayag sa kanyang kaisipan na higit diumanong mahalaga na hanapin ang
kaalaman kaysa ang magpaliwanag ng kaalaman.

Page 15 of 17
MIDTERM
5. Siya ay isang protestante na tumuligsa at nagbigay ng bagong pananaw sa retorika. Sa
paghamon na kanyang ginawa, inilahad niya na mas marapat pahalagahan ang pagtuturo sa
katotohanan kaysa sa retorika.

6. Ang panahong ito ay kakikitaan ng pag-angat ng bernakular na retorika. Ang panahong ito
ay kakikitaan ng pag-angat ng bernakular na retorika. Ang mga akda ay nasulat sa Wikang
Ingles kaysa sa klasikong mga wika (Griyego at Romano).

7. Ito ang pinakamaimpluwensiyang paaralan sa retorika noong 1800 na ang puno ng

Departamento ng Retorika at ng Belles Lettres ay ang paring presbiteryo na si Hugh Blair.

8. Siya ang maysabing, “a true rhetorician is a good man skilled at speaking.”

9. Ang artikulong ito ay nagbigay ng pinakamaalam na sarbey ng Renaissance Humanism

na tumutukoy sa malawak na hindi pagsangayon sa pag-aaral ng lohika at dialektika noong
panahong medieval.

10. Siya ay isang pilosopong Briton, awtor at edukador. Inilaan niya ang kanyang panahon
sa pag-aanalisa ng mga praktikal na pagreresolba ng mga argumento sa mga isyung moral.

Pagpapaunlad ng Kasanayan:
Pumili ng isa sa mga retor/retorisyan na nasa ibaba. Magsagawa ng karagdagang pananaliksik
ukol sa kanilang mga akda at talambuhay. Ibuod ito, at magsaliksik ng larawan kung mayroon.

1. Plato 6. St. Augustine

2. Aristotle 7. Stephen Toulmin
3. Cicero 8. Hugh Blair
4. Quintilian 9. Peter Ramus
5. Marshall McLuhan 10. Isocrates

DEADLINE OF SUBMISSION: OCTOBER 30, 2021

Inihanda ni:

Page 16 of 17
MIDTERM
HERBERT PAUL B. JAVIER, LPT
Subject Teacher

Page 17 of 17
MIDTERM