УНИВЕРЗИТЕТ “ГОЦЕ ДЕЛЧЕВ’’- ШТИП

ФАКУЛТЕТ ЗА ОБРАЗОВНИ НАУКИ

Студиска програма Предучилишно воспитување

СЕМИНАРСКА РАБОТА

Методика на развој на почетни математички поими

Ментор Кандидат Даниела Стојанова

Проф. д-р Снежана број на индекс 141907

Јованова Митковска

Штип, јуни 2021 година

Содржина
Краток извадок......................................................................................................................................3
Abstract.....................................................................................................................................................5
Вовед........................................................................................................................................................6
1. Цели на наставата по математика...........................................................................................7
2. Суштината на математиката како наставен предмет........................................................8
3. Основни карактеристики значајни во развојот на децата во предучилишна
возраст за математичките поими....................................................................................................9
4. Научни методи во наставата по математика.....................................................................10
4.1. Набљудување и експеримент............................................................................................10
4.2. Споредување.........................................................................................................................11
4.3. Анализа и синтеза.................................................................................................................12
Заклучок.................................................................................................................................................13
Користена литература.......................................................................................................................14

1
МЕТОДИКА НА РАЗВОЈ НА ПОЧЕТНИ МАТЕМАТИЧКИ
ПОИМИ

2
 Краток извадок

Стекнувањето на комплексни когнитивни вештини како што се читање,

пишување и пресметување зависи од разновидноста на системите на т.н.
“градежни блокови.”

Студиите од изминатите три децении укажуваат на тоа дека мозокот е

опремен, од раѓање, со специфични доменски основни системи на знаење, кои
овозможуваат првични претстави и расудување за одредени видови настани и
ентитети, како што се предмети, лица, места и нумерозити. Врз основа на
ефикасноста на основните системи на знаење за бројностите, децата ги
стекнуваат првите солидни математички концепти. Кога децата ќе започнат со
училиште, тие веќе имаат „историја“ на математичко учење и се опремени со
длабоко математичко знаење. Во неколку надолжни студии се покажа дека обемот
и комплексноста на ова знаење се клучни фактори за развој на математичко
знаење и математички компетенции на училишна возраст.

Децата со звучно претходно знаење имаат добри шанси успешно да го

искористат понуденото на училиште за нивниот развој. Децата со слабо претходно
знаење, сепак, се соочуваат со ризик да развијат тешкотии во учењето
математика.

Клучни зборови: деца, развој, бројност, математичка наука

3
METHODOLOGY FOR THE DEVELOPMENT OF INITIAL
MATHEMATICAL CONCEPTS

4
 Abstract

The acquisition of complex cognitive skills such as reading, writing and

calculating depends on a variety of ‘building block systems’.

Studies from the past three decades indicate that the brain is equipped, from
birth, with domain-specific core knowledge systems, which allow for initial
representations and reasoning about particular kinds of events and entities such as
objects, persons, places and numerosities. Based on the efficiency of the core
knowledge systems for numerosities children acquire first solid mathematical concepts.
When children start school, they already have a ‘history’ of mathematical learning and
are equipped with profound mathematical knowledge. In several longitudinal studies the
scope and complexity of this knowledge have been shown to be key factors for the
development of mathematical knowledge, and mathematical competences, at school
age.

Children with sound prior knowledge have a good chance of successfully using
what is offered at school for their development. Children with poor previous knowledge,
however, face the risk of developing difficulties in learning math.

Keywords: children, development, number, mathematical science

5
 Вовед

Секој наставен предмет е синтеза на научните знаења од некоја област,

методите и формите на структурирање на тие знаења и сознајните методи, а исто
така, е синтеза и на организацијата на наставата, наставните средства и
наставните методи. Диференцирањето на наставните предмети во најголема
мера е последица од знаењата кои се усвојуваат и од нивното структуирање.

Со појавата на првите математички знаења се јавува и потребата за нивно

пренесување на следните генерации. Поради тоа и проблемот на математиката
како наставен предмет е толку стар, колку што е и проблемот на математиката
како наука. Еден од суштествените проблеми на методиката по математика е
дефинирањето на содржините на наставата по математика. Има многу тешкотии.
Од една страна е динамичниот развој на математиката како наука и потребата со
училишниот курс по математика, на учениците да се пренесат достигнувањата на
древната, класичната и на современата математика во релативно малиот
временски период предвиден за обучување. Математичките знаења треба на
идните генерации да им користат во животот, а денешните најмлади ученици ќе
“навлезат во животот” по 10- 15 години и затоа е многу тешко да се предвиди
какви математички знаења ќе им бидат потребни. Прашањата за достапност на
наставните содржини и корелацијата со другите предмети уште повеќе го
усложнуваат проблемот. Свој придонес кон усложнувањето на проблемот даваат
и се почестите барања и идеи за диференцирана настава. 1

Модерната математика покажува образование кое нема да има за цел на

детето да му се дадат готови теореми, дефиниции, формули, но сепак по пат на
математички структури да се развијат умствените сили на детето.

1
(cf. Krajewski, 2003; Aunola, Leskinen, Lerkkanen & Nurmi, 2004; Landerl & Kaufmann, 2008)

6
 1. Цели на наставата по математика

При определувањето на целите на наставата по математика се поаѓа од

општите цели на воспитно-образовниот процес за формирање на личност која ќе
ги познава законите за развој на природата и општеството, а која свесно и
сознајно ќе учествува во менувањето на средината во која што живее.

При реализирањето на наставата по математика треба да се постигнат три

општи цели, и тоа:

 општообразовна цел на наставата по математика,

 воспитна цел на наставата по математика, и
 практична цел на наставата по математика.

Општообразовната цел на наставата по математика е учениците да

усвојат определен систем на математички знаења и неопходни навики и умеења
за нивно користење.

Овие знаења, умеења и навики вклучуваат: усно и писмено математичко

изразување кое мора да биде едноставно, јасно и сеопфатно; математички
методи за осознавање на реалната стварност; минимум умеења за усвоените
знаења да станат применливи и навики за активна спознајна работа при учењето
и самоучењето.

Воспитната цел на наставата по математика, при нејзиното реализирање,

бара да се искористи секоја можност за изградување на ученикот во почитуван
граѓанин во средината каде што живее. Во наставата по математика треба да се
реализира систематска и непрекината дејност, со која кај учениците ќе се
поттикнуваат и градат сознајната дисциплина и одговорноста за нивната работа
(учењето), работните навики, чувството за убаво и слично.

Практичната цел на наставата по математика е учениците да усвојат

знаења, умеења и навики за применување на математичките знаења и методи во

7
секојдневниот живот. За постигнување на оваа цел е потребно на учениците да им
се посочат широките можности за примена на математичките знаења во физиката,
техниката, решавањето на задачи од секојдневниот живот и слично.

2. Суштината на математиката како наставен предмет

Секој наставен предмет е синтеза на научните знаења од некоја област,

методите и формите на структурирање на тие знаења и сознајните методи, а исто
така, е синтеза и на организацијата на наставата, наставните средства и
наставните методи.

Диференцирањето на наставните предмети во најголема мера е последица од

знаењата кои се усвојуваат и од нивното структуирање. Овие два фактора влијаат
како на користените сознајни методи, така и на организацијата на наставата,
наставните средства и наставните методи. Проучувањето на историјата на
наставата покажува дека, во крајна мера, елементите на наставните предмети се
определуваат од општествените и од економските потреби на заедницата и од
степенот на развој на различните научни области од кои се преземаат
соодветните знаења, а исто така, и од степенот на развој на областите кои се
занимаваат со сознајната дејност, организацијата на наставата и наставните
средства.

Јасно, во овој поглед не е исклучок и математиката. Овој наставен предмет се

оформувал во период подолг од 3000 години. Како резултат на тоа денес
наставниот предмет математика во основното и во средното образование е
синтеза на знаења од аритметика, алгебра, анализа, Евклидова геометрија,
аналитичка геометрија и тригонометрија, со структура која до одреден степен
соодветствува на структурата на соодветните научни области од кои се
преземени тие знаења. Тоа се знаења кои се неопходни за натамошното
усвојување на математичките знаења и умеења и на другите наставни предмети,
а исто така, и за решавањето на различни практични проблеми. Освен тоа, во

8
математиката како наставен предмет свое место нашле и соодветните форми на
организација, наставните средства и наставните методи за усвојување на
математичките знаења.

3. Основни карактеристики значајни во развојот на децата во

предучилишна возраст за математичките поими

Бебињата и малите деца ги користат своите сетила за да научат за светот. Тие

формираат концепти за јазикот долго пред да научат да зборуваат и да
формираат математички концепти многу порано пред да научат за собирање или
одземање. На оваа млада возраст, математичките концепти се оние основни
вештини со кои ќе ја постават основата за идно учење по математика.

Предучилишното воспитување ce јавува како дополнување на она што значи

семејно воспитување, во смисла плански, систематски и организирано да ce
дејствува на физичкиот и психичкиот развој. Преку својата љубопитност,
истражувачки дух, активност, децата брзо ги исцрпуваат можностите и она што им
го нуди семејната средина.

Самото поаѓање на децата во училиште претпоставува да детето поседува

одреден квантум на знаења, одредено ниво на развиени способности, развиени
емоционално волеви особини, како претпоставка и услов за успешно учење.

При поаѓање во училиште детето треба да има развиени способности за

перципирање, намерно перципирање и паметење.

Децата треба на крајот на предучилишниот период да достигнат и одредено

ниво на говорна култура. Изговорот треба да им биде исправен и јасен,
речениците граматички структуирани и целосни, a речникот треба да им биде
доволно богат за меѓусебно разбирање и следење на наставата.

9
 4. Научни методи во наставата по математика

За проучување на природните појави и другите односи во реалниот свет,

човекот користи посебни средства за истражување, наречени научни методи.
Научен метод претставува начин на согледување на такви факти кои ќе му
овозможат на набљудувачот, т.е. на истражувачот, да открие општи законитости
за разгледуваните објекти или појави.

При изучувањето на математиката, ученикот се поставува во слична ситуација

како научникот: тој за себе за прв пат си ги “открива” математичките вистини, сам
или со помош на учителот. Затоа научните методи кои се застапени во
математичките истражувања служат и како наставни методи2.

4.1. Набљудување и експеримент

Набљудувањето е научен метод кој се спроведува по однапред определен

план, со цел да се открие, утврди и изучи некое својства на одредени предмети и
појави или поврзаноста со други предмети и појави. Притоа, предметите и
појавите најчесто се разгледуваат во нивната природна средина. Јасно, треба да
се прави разлика меѓу набљудувањето и обичната перцепција. Перцепцијата е
само непосреден одраз на даден предмет или појава во моментот на нивното
дејство врз сетилните органи, додека набљудувањето е планско, организирано и
управувано перцепирање на определен предмет или појава и тоа се врши за да се
постигне определена цел.

Под експеримент се подразбира таков метод на изучување на предметите и

појавите, при кој истражувачот интервенира во нивната природна состојба и
2
Fritz, Ehlert & Balzer – Development of mathematical concepts

10
развиток, создавајќи вештачки услови, разложувајќи ги на делови или
соединувајќи ги со други предмети и појави. Притоа, секој предмет или појава е
подложен на набљудување, така што можеме да сметаме дека експериментот и
набљудувањето се два тесно поврзани метода. Набљудувањето и експериментот
се карактеристични за експерименталните науки. Математиката не е
експериментална наука, но овие методи имаат важна улога во наставата по
математика, особено во основното образование. Овие методи се тесно поврзани
со лабораториската работа по математика, особено во наставата по геометрија,
каде тие се користат за создавање услови кои на учениците ќе им овозможат да
осознаат очигледни законитости, факти во геометријата или идеи за докази на
некои тврдења. Притоа, за тие да бидат ефективно средство во наставата по
математика, пожелно е определено време да бидат посебна цел во наставата по
математика, што значи дека учителот треба да ги оспособи учениците за
набљудување и за експериментирање.

4.2. Споредување

Споредувањето е мисловна операција при која се врши мисловно откривање

на сличностите и разликите меѓу предметите и појавите кои се истражуваат. При
користењето на овој метод неопходно е да се уважуваат следниве барања,
познати како принципи на споредување3:

1) споредувањето треба да има смисла, т.е. треба да се споредуваат

објекти кои имаат определена врска,

2) споредувањето треба да се реализира плански, т.е. треба јасно да се

издвојат оние својства кои се споредуваат, и

3) споредувањето треба да биде целосно, т.е. до крај реализирано.

3
Baroody, A.J. 2006. Why children have dificulties mastering the basic number facts and
how to help them. Teaching Children Mathematics

11
 Методот на споредување се среќава на секој чекор. Така, при откривањето на
теоремата за збирот на внатрешните агли на триаголникот, со завршувањето на
експериментот и набљудувањето паралелно се вршат споредувања на
резултатите кои ученикот претходно ги добил или се добиени од други ученици.

4.3. Анализа и синтеза

Анализата и синтезата како научни методи имаат особено значење за

развитокот на сите науки, а особено на математиката. Во наставата по
математика тие се пројавуваат на најразлични начини, и тоа: како методи за
решавање задачи, како методи за воведување математички поими и за изучување
на нивните својства, како методи за докажување на теореми итн.

Анализата го означува расчленувањето на даден предмет или појава на

неговите карактеристични елементи, сè со цел тие поединечно да се испитаат,
при што треба да се води сметка дека тоа се составни делови на една целина.
Како мисловна операција анализата поаѓа од последиците и се движи кон
причините коишто довеле до тие последици.

Синтезата го означува составувањето на деловите или својствата на

предметите и појавите во единствена целина. Синтезата поаѓа од причините и се
движи во насока на последиците кои се предизвикани од овие причини.

Анализата и синтезата се најважни психолошки карактеристики на мислењето,

бидејќи во процесот на мислењето прво анализираме, потоа вршиме синтеза на
резултатите од анализата, а на крај доаѓаме до воопштувањето,
систематизирањето и апстрахирањето, кои се резултат од анализирањето и од
синтетизирањето. Овде треба да се има предвид дека во мисловните процеси
анализата постојано преминува во синтеза и обратно, што значи дека во процесот
на сознавање нема два одделни дела за кои можеме да кажеме дека едниот е
анализа, а другиот е синтеза.

12
 Според тоа, анализата и синтезата како методи се заемно поврзани и тие
практично формираат единствен аналитичко-синтетички метод.

Заклучок

Имајки го во вид фактот дека детето подобро учи математика низ

активности кои му овоможуваат да игра, опишува, класифицира, објаснува,
анализира, синтетизира, да поставува и решава проблеми, ce постави и
прашањето за тоа дали постојат разлики во различните модели на
наставна/вопитно-образовна работа околу начинот на учењето, доживувањето и
усвојувањето на математичките поими.

Во сите модели на наставна/воспитно-образовна работа на ученикот му ce

овозможува да брои, споредува, мери, анализира, синтетизира, класифицира,
објаснува, решава проблем задачи.

Во процесот на усвојување на почетните математички поими, постојано ce

создаваат услови и можности кои овозможуваат да детето како единка стапува
постојано во непосредни контакти и соодноси со своите соученици,
наставници,воспитувачи. Во сите модели на наставна/воспитно-образовна работа
постојат динамични односи на релација наставник/восопитувач дете/ученик, a со
тоа и можноста за постојан feed back.

13
 Користена литература

1. Aunola, K., Leskinen, E., Lerkkanen, M.-K. & Nurmi, J.-E. 2004. Developmental
dynamics of math performance from pre-school to Grade 2. Journal of
Educational Psychology
2. Vigotski, (1971), Učenje i razvoj u predškolskom uzrastu, Pretškolsko dijete,
Beograd
3. Крстев, С., (1987), Методика пo предучилишна математика, Скопје
4. https://campussuite-storage.s3.amazonaws.com/prod/1213978/583ade96-581b-
11e7-99ef-124f7febbf4a/1470109/4d8d5a73-7266-11e7-99ef-
124f7febbf4a/file/ChildrensDevelopmentofMathConcepts-Ages0-4.pdf

14