Ponolohiya

- Pag aaral ng Ponema

- Nagsimula sa salitang “pono” = tunog at “lohiya” = pag aaral
- 21 ponema o tunog
- 20 titik na alpabetong tagalog

Ponemang Segmental
- Diptongoo
- Klaster
Pares Minimal
- Ponemang Malayang nag papalitan

Ponemang Suprasegmental
- Tono
- Diin
- Antala

Diptonggo
- Alinmang patinig na sinusundan ng malapitinig na w/o/y/ sa isang patinig

Hal: Aw, iw, ay, iy, oy at uy

Klaster
- magkasunod na katinig sa isang pantig

Hal: tr, br, pw, gr, pl, ts atbp – Plato

Pares Minimal
- magkatunog?

Hal: bala – bullet

Pala – shovel

Ponemang malayang nag papalitan

- Dito – Rito (D to R)
- Babae – Babai (E to I)
- Biyulin – Biyolin (O to U)
 Morpolohiya
- Morpo – Salita
- Lohiya – pag aaral sa pagbuo ng salita

Morpema
- pinakamalit nay unit ng salita na nag tataglay ng kahulugan
- Salitang ugat + Panlapi

Hal: Ma+ganda = Maganda

 Kaya tayo nag lalagay ng panlapi upang makabuo ng bagong salita

Pagbabagong Morpoponemiko:
- Pagpapalit ng Ponema
- Pagkakaltas ng Ponema
- Asimilisasyon Parsyal
- Asimilisasyon Ganap
- Metatesis
- Paglilipat Diin

Pagpapalit ng Ponema
- Pagpapalit ng I-E, O-U, H-N, D-R

Hal. Istraktura – Estraktura, Totoo – Tutoo, Dito – Rito, Tawahan – Tawanan

Pagkakaltas ng Ponema
- kinakaltas nito ang huling patinig ng salitang ugat at nilalapian ng hunlaping “in/an”

Hal: Takip+an= Takpan - Kitil+in= Kitlin

Asimilisasyon Parsyal
- Ang ponemang o/n/, /ng/ay hindi nag babago kung hindi P, B o D, L, R, S, T, PaNG o
SING

Hal: Pang + walis = Pangwalis, Pang + Elesi = Pang-elesi

Asimilisasyon Ganap
- Gawing Parsyal
- Kaltasin ang unang titik ng salitang ugat

Hal: Pang + Palo = Pangpalo = Pampalo = Pamalo

Pang + Suklay = Panuklay
Metatesis
- Kapag ang salitang ugat ay nagsisimula sa /L/ o /Y/ ay nilalagyan ng panlaping “in” at
ang /i/ at /n/ ay nakikipagpalitan

Hal: In + lipad = Nilipad

In + ligaw = Niligaw
In + yapos = Niyapos

Paglilipat Diin
- Nag babago ang diin kung ito ay nilalapian. Maaari rin na magkaroon ng ibang
pagbabagong morpoponemiko sa salita

Hal: Laro = La Laro + an = Laruan = Ru

Semantika
- pag aaral ng kahulugan

Ayon kay Gonzales (1992)

- Ang semantika ay proseso ng pag-iisip, kognisyon at konseptwalisasyon

Konotasyon
- Tumutukoy ito sa ekstrang kahulugang taglay ng isang salita depende sa intesyon o
motibo ng taong gumagamit nito

Halimbawa: Tunay ngang si Melisa ay isang sikat na bitwin

Denotasyon
- tumutukoy ito sa literal na pagkahulugan ng mga salita

Hal: Kumikislap ang bituin sa kalangitan

Sintaksis ng Wikang Pilipino

- Ayon kay Lope K. Santos ang salita ay saltik ng dila
- Ito ay sagisag na binuo mula sa pinakamliit na yunig ng tunog na binibigyan ng
kahulugan upang magamit sa pakikipag ugnayan

Uri at Anyo ng Salita

Payak
- binubuo ng salitang ugat lamang, walang panlapi, hindi inuulit at walang katambal na
ibang salita
 Maylapi
- binubuo ng salitang ugat at isa o higit pang panlapi

Inuulit
- ang kabuuan o isa o higit pang pantig sa dakong unahan ay inuulit

Dalawang uri ng paguulit

a. Paguulit na Ganap
- inuulit ang buong salitang ugat

Hal: sabi-sabi, gabi-gabi, maya-maya

b. Paguulit na Parsyal
- isang pantig o bahagi lamang ang inuulit

Hal: tatakbo, aakyat, minu-minuto

Tambalan
- binubuo ng dalwang salitang pinagsama para makabuo ng isa lamang salita

Uri ng pagtatambal:

a. Tambalang Parsyal
- nananatili ang kahulugan ng dalwang salitang pinagtatambal

Hal: Balik-bayan, Bahay-kubo

b. Tambalang Ganap
- nakakabuo ng ikatlong kahulugang iba kaysa sa kahulugan ng dalwang salitang
pinagsama

Hal: hampaslupa, bahaghari

Parirala
- ay isang lipon ng salita na walang simuno at panaguri, ginagamit lamang bilang isang
bahagi ng pangungusap
 Interaksyunal
- nagpapanatili ng relasyong sosyal

Hal: Pasalita: pangangamusta

Pasulat: liham pangkaibigan

Instrumental
- tumutugon sa mga pangangailangan

Hal: Pasalita: pag-uutos

Pasulat: liham pang-aplay

Regulatori
- kumukuntrol/gumagabay sa kilos o asal ng iba

Hal: Pasalita: pagbibigay direksyon

Pasulat: panuto

Personal
- nagpapahayag ng sariling damdamin o opinyon

Hal: Pasalita: pormal o di pormal na talakayan

Pasulat: limah sa patnugot

Imahinasyon
- nagpapahayag ng imahinasyon sa malikhaing paraan

Hal: Pasalita: malikhaing pagsasabuhay/pamamaraan

Pasulat: mga akdang pampanitikan

Heuristik
- naghahanap ng mga impormasyon o datos

Hal: Pasalita: pagtatanong

Pasulat: survey

Impormatibo
- nagbibigay ng mga impormasyon

Hal: Pasalita: pag-uulat

Pagsulat: balita sa pahayagan