ST.

VINCENT
COLLEGE OF SCIENCE AND TECHNOLOGY
Cagamutan Norte, Leganes, Iloilo - 5003
Tel. # (033) 396-2291 ; Fax : (033) 5248081
Email Address : svcst_leganes@yahoo.com

COO – FORM 12

SUBJECT TITLE: KOMUNIKASYON SA AKADEMIKONG FILIPINO

INSTRUCTOR: HAROLD ARDEÑA, LPT
SUBJECT CODE: FIL 1

PRELIM MODULE

Topic 1: KOMUNIKASYON AT WIKA

MGA LAYUNIN SA PAGKATUTO:

Sa pagtatapos ng aralin, inaasahan na ang mga mag-aaral ay:
1.maipagmamalaki ang filipino bilang wikang pambansa;
2.matukoy ang ibat-ibang basehan ng wikang filipino;
3.magamit ang mga antas ng wika sa iba’t ibang sitwasyon.

MGA NILALAMAN:

a. ANG WIKA NG MGA PILIPINO AY FILIPINO

May kanya-kayang wikang pambansa ang bawat bansa. Ang Pilipinas na
itinuturing na isang bansang may kasarinlan, ay may sariling wikang pambansa. Ito
ay ang wikang Filipino.
Lubhang mahalaga na magkaroon tayo ng wikang pambansa. Bakit? Ayon kay
Dr. Isidro Dyan, isang dalubwika mula sa Malayo-Polinesya, “Malaking kahihiyan
para sa bansa kapag mayroong ginagamit na wikang dayuhan subalit di nag-aangkin
ng sariling wikang pambansa. Kailangang magkaroon ng wikang pambansang
panggalang at pagkilala sa sarili.”

Mga Batayan ng Wikang Pambansa

Mababakas sa mga batas na ito ang kasaysayan ng wika, mga taong may
kaugnayan at naging bahagi sa pagbuo ng ating wikang pambansa at mga hakbang
na naisagawa upang maisakatuparan ang layunin: ang magkaroon ng Wikang
Pambansa.
1. Saligang Batas ng 1897 – nilagdaan ni Pangulong Aguinaldo sa Biyak-na-Bato,
pinagtibay na ang wikang Tagalog ang magiging opisyal na wika ng pamahalaang
Pilipinas.
2. Saligang Batas 1935 - ang Kongreso ay magpapatibay ng isang wikang pambansa na
batay sa isa sa mga umiiral na katutubong wika sa kapuluan.
3. Komonwelt Blg. 184 Okt. 27, 1936 – itinagubilin ni Pang. Manuel L. Quezon ang
paglikha ng ang Surian ng Wikang Pambansa (SWP) na siyang gagawa ng pag-aaral
ng mga wikang katutubo sa Pilipinas sa layuning makabuo ng Wikang pambansa.
4. Nobyembre 13, 1936 – ang Batas Komonwelt ay lilikha ng Surian ng Wikang
Pambansa kasama na ang tungkulin nito.

Tungkulin at Gawain ng Surian ng Wikang Pambansa

a. Pag-aralan ang mga pangunahing wika sa Pilipinas.
b. Pag-aralan ang mekanismo ng paggamit ng wika at ortograpiya.
c. Paghambingin at pag-aralan ang mga pangunahing dayalekto.
d. Gumawa ng panukatan na siyang basehan sa pagpili ng Wikang Pambansa.

Page 1 of 27
 Ang mga panukatang nabuo na siyang basehan sa pagpili ng Wikang Pambansa.
 Ang wika ay dapat na ginagamit ng nakararami lalo na sa kamaynilaan (ito ang
sentro ng kalakalan at edukasyon).
 Ang wika na ito ay siyang pinakagamitin sa pagsulat ng panitikan at pahayagan.
 Ang wika na ito ay siyang pinakamaunlad sa balangkas at mekanismo.
 Ang wika na ito ay siyang madaling maintindihan at maunawaan ng mga Pilipino.

Bunga ng pag-aaral:
Tagalog ang napiling maging batayan ng Wikang Pambansa. Kaya ayon sa
Kautusang Tagapagpaganap Blg. 134 (1937) - Sa pamamagitan ng Kautusang
ito ng Pangulong Quezon, ang Wikang Pambansa ay ibabatay sa Tagalog.

Mga Dahilan kung Bakit Tagalog ang Napiling Maging Batayan ng Wikang
Pambansa
a. Ito ang may pinakamayamang talasalitaan (30,000 salitang-ugat at 700 na
panlapi).
b. Malaki ang pagkakahawig nito sa ibang wika.
59.6% - Kapampangan
49.2% - Cebuano
46.5% - Hiligaynon
39.5% - Bikol
31.1% - Ilokano
c. Ang Tagalog ay mayaman sa salita, dumadami ito sa pamamagitan ng paglalapi
at pagtatambal.
d. Tagalog ang ginagamit sa Maynila.
e. Pinakamadaling pag-aralan, bigkasin at matutuhan ang Tagalog.
f. Ang Tagalog ang may pinakamaunlad na panitikan.
5. Enero 12, 1936 – may mga hinirang si Pang. Mauel L. Quezon na kagawad ng Surian
ng Wikang Pambansa.
Jaime C. de Veyra – (Waray-Samar) – Tagapangulo
Cecilio Lopez (Tagalog) – Tagapangulo – Kalihim at Punong Tagapagpaganap
Santiago H. Fonacier – (Ilokano) – Kagawad
Filemon Sotto – (Cebuano) – Kagawad
Felix I. Salas Rodriguez – (Bisayang Hiligaynon) – Kagawad
Casimiro F. Perfecto – (Bikol) – Kagawad
Hadji Butu – (Muslim) – Kagawad
Nob. 9,1937 – Batay sa pag-aaral ng Surian ng Wikang Pambansa (SWP), Tagalog
ang nakatugon sa kanilang pamantayan.
6. Kautusang Tagapagpaganap Blg. 134 Disyembre 30, 1937 – Sa pamamagitan ng
Kautusang ito ng Pangulong Quezon, ang Wikang Pambansa ay ibabatay sa Tagalog.
7. Kautusang Tagapagpaganap Blg. 263 Abril 1, 1940 - Paglilimbag ng isang balarila at
isang diksyunaryo sa Wikang Pambansa.
8. Hunyo 19, 1940 - Ipinahayag pa ring ituturo ang Wikang Pambansa sa mga pribado
at publikong paaralan sa buong Pilipinas
9. Abril 12, 1940 – Sirkular Blg. 26 serye 1940 – ang pagtuturo ng Wikang Pambansa
ay sisimulan muna sa mataas na paaralan sa Paaralang Normal ng Pilipinas.
10. Batas Komonwelt Blg. 570 Hulyo 4, 1946 - nagkabisang nagproklama na Tagalog
ang wikang opisyal ng Pilipinas.
11. Proklamasyong Blg. 12, Marso 26, 1954 – Ipinahayag ni Pang. Ramon Magsaysay
ipagdiwang ang Linggo ng Wika mula Marso 29 – Abr. 4, sakop ang araw ng
kapanganakan ni Balagtas.
12. Proklamasyong Blg. 186, 1955 – Nilagdaan ni Pangulong Magsaysay ang
Proklamasyong Blg. 12 serye ng 1954 na ilipat ang pagdiriwang ng
Linggo ng Wika sa ika-13 hanggang ika-19 ng Agosto, sakop ang araw ng
kapanganakan ni Manuel L. Quezon.
13. Kautusang Pangkagawaran Blg. 7, Agosto 13, 1959 - ibinaba ng Kalihim ng
Edukasyon ang Kautusang Pangkagawaran Blg. 7 na nagsasabing ang wikang

Page 2 of 27
 pambansa ay tatawagin nang “Pilipino”.
14. Pangkagawaran Blg. 24, Nob. 14, 1962 – iniutos na simula sa taong-aralan
1963-1964, ang mga sertipiko at diploma ng pagtatapos ay ipapalimbag sa
Wikang Pilipino.
15. Kautusang Tagapagpaganap Blg. 60, 1963 – ayon sa pag-uutos ni Pang.
Diosdado Macapagal, ang pambansang awit ay awitin sa Wikang Pilipino.
16. Kautusang Tagapagpaganap Blg. 96, Okt. 24, 1967 - Nilagdaan ni Pangulong
Marcos ang isang kautusang nagtatadhana na ang lahat ng mga gusali at mga
tanggapan ng pamahalaan ay pangalanan sa Pilipino.
17. Memorandum Sirkular Blg. 172 (1968) Ipinalabas ni Kalihim Tagapagpaganap,
Rafael Salas, ang isang kautusan na ang lahat ng pamuhatan (letterheads) ng
liham ng mga kagawaran, tanggapan at mga sangay nito ay maisulat sa Pilipino.
18. Kombensyong Konstitusiyonal, 1972 – Itinatag ang Committee on National
Language na binubuo ng mga katutubong tagapagsalita at hindi katutubong
tagapagsalita upang mamahala sa probisyong pangwika na isama sa Saligang-
Batas ng 1973.
a. Buwagin ang Pilipino bilang Wikang Pambansa.
b. Pagdebelop ng isang panlahat na wikang pambansa na tatawaging Filipino.
19. Batas ng Pangulo Blg. 73, 1973 - Nilagdaan ng Pangulong Marcos at nag-aatas sa
Surian ng Wikang Pambansa na isalin ang Saligang Batas sa mga wikang sinasalita
ng may limapung libong (50,000) mamamayan.
20. Kautusang Pangkagawaran Blg. 25, Hunyo 19, 1974 - Nilagdaan ni Kalihim Juan
Manuel ng Kagawaran ng Edukasyon at Kultura ang kautusang ito para sa
pagpapatupad ng edukasyong bilingwal sa lahat ng paaralan na nagsisimula sa
taong-aralin 1974-1975.
21. Kautusang Blg. 22, Hulyo 21, 1978 – nagtatadhana na ang Filipino ay magiging
bahagi ng kurikulum sa kolehiyo. Simula taong 1979-1980, ang Filipino ay ituturo ng
may anim na yunit:
 Filipino I – 3 yunit – Sining ng Pakikipagtalastasan
 Filipino II – 3 yunit – Panitikang Pilipino, Pahapyaw ng Kasaysayan at Piling
Katha
22. Kautusang Tagapagpaganap Blg. 117, 1987 - Batay sa nilagdaang ng
Pangulong Corazon C. Aquino, ang Surian ng Wikang Pambansa (SWP)
ay pinalitan ng Linangan ng mga Wika ng Pilipinas.
23. Batas Republika Blg. 7104, 1986 – Batas ng Komisyon sa Wikang Filipino.
Narito ang ilang bahagi ng Batas Republika Blg. 7104.
Sek. 3 Katuturan ng mga termino – narito ang kahulugan ng mga sumusunod na
termino batay sa batas na ito:
a. Komisyon - Komisyon sa Wikang Filipino.
b. Tagapangulo – Tagapangulo ng Komisyon.
c. Filipino - Wikang Pambansa ng Pilipinas.
d. Mga wika ng Pilipinas – tumutukoy sa lingua franca o sa karaniwang
sinasalitang wika ng rehiyon.
e. Pangunahing wika – tumutukoy sa isang wikang sinasalita ng sangkalimpu
(1/50) o 2% ng lahat ng Pilipino.
f. Wikang Oksilyari – mga wikang dayuhan, maging opisyal man o hindi.
Kailanman at nakaimpluwensiya sa mga katutubong wika at kultura sa
isang kaantasan.
g. Mga disiplina – iba’t-ibang larangan ng karunungan.
Sek. 4. Paglikha ng Komisyon sa Wikang Filipino - May atas ang Komisyon na
magsagawa, mag-ugnay at magtaguyod ng mga pananaliksik para sa pagpapaunlad,
pagpapalaganap at preserbasyon ng Filipino at ng iba pang mga wika ng Pilipinas.
Sek. 5. Pagkakabuo ng Komisyon – ang Komisyon ay bubuuin ng 11 komisyoner,
ang isa sa kanila ay magsisilbing Tagapangulo. Kakatawanin ng mga komisyoner ang
mga pangunahing wika ng Pilipinas at apat man lamang sa mga komisyoner ang
kakatawan sa iba’t-ibang disiplina.

Page 3 of 27
Mga Probisyong Pangwika sa Saligang Batas – 1987
 Artikulo XIV Sektor 6 (1987) Ang Wikang Pambansa ng Pilipinas ay Filipino.
Samantalang malilinang, ito ay dapat payabungin at pagyamanin pa salig sa
umiiral na Wika sa Pilipinas at sa iba pang mga wika
 Artikulo XIV Sektor 7 (1987) Ukol sa mga layunin ng Komisyon at pagtuturo, ang
mga wikang opisyal ng Pilipinas ay Filipino at, hanggat walang itinatadhana ang
batas, ang mga wikang panrelihiyon ay pantulong ng mga wikang panturo roon.
Dapat itaguyod ng kusa at opsyonal ang Kastila at Arabic.
 Artikulo XIV Sektor 8 (1987) Ang konstitusyong ito ay dapat ipahayag sa Filipino
at Ingles at dapat isalin sa mga pangunahing wikang panrehiyon, Arabic at
Kastila.
 Artikulo XIV Sektor 9 (1987) Dapat magtatag ang Kongreso ng isang Komisyon
ng Wikang pambansa na binubuo ng mga kinatawan ng iba’t -ibang mga rehiyon
at mga disiplina na magsasagawa, mag-uugnay at magtataguyod ng mga
pananaliksik para sa pagpapaunlad, pagpapalaganap at pagpapanatili ng Filipino
at iba pang wika.

Deskripsyon ng Filipino
 Resolusyon Blg. 1-92, Mayo 13, 1992 – Ang deskripsyon ng Filipino ay:
Ang Filipino ay ang katutubong wika, pasalita at pasulat, sa Metro Manila,
ang Pambansang Punong Rehiyon, at sa iba pang sentrong urban sa arkipelago,
na ginagamit bilang wika ng komunikasyon ng mga etnikong grupo. Katulad ng
alinmang wikang buhay, ang Filipino ay dumaraan sa proseso ng paglinang sa
pamamagitan ng mga panghihiram sa mga wika
ng Pilipinas at mga di-katutubong wika, at sa ebolusyon ng iba’t ibang baryedad
ng wika para sa iba-ibang sitwasyong sosyal at para sa paksa ng talakayan at
matalisik na pagpapahayag.”
 Kautusang Pangkagawaran Blg. 52, 1987 – nag-uutos ng paggamit ng Filipino
bilang wikang panturo sa lahat ng antas (elementarya, sekondarya at tertiarya)
sa mga paaralan. Kaalinsabay ng Ingles bilang pagsunod sa patakaran ng
edukasyong bilinggwal.
 Kautusang Pangkagawaran Blg. 81, 1987 - Ipinalabas ni Kalihim Lourdes R.
Quisimbing ang atas ukol sa “Ang Alpabeto at Patnubay sa Ispelling ng Wikang
Filipino”.
 Kautusang Tagapagpaganap Blg. 355, 1988 - Ipinalabas at nilagdaan ni
Pangulong Corazon Aquino na nagtatagubilin sa lahat ng departmento,
tanggapan at ahensiya ng pamahalaan na gamitin ang Wikang Filipino sa mga
opisyal na transaksiyon, sa komunikasyon at korespondensiya.
 Kautusang Pangkagawaran Blg. 21, 1990 – nagtatagubilin na gamitin ang
Filipino sa pagbigkas ng panunumpa ng katapatan sa Saligang Batas at sa bayan
nito.
 Memorandum ng CHED Blg. 59, 1996 - Pinalabas ng CHED Memorandum Blg. 59
na nagtatadhana ng siyam (9) na yunit na pangangailangan sa Filipino sa
pangkalahatang edukasyon at nagbabago sa deskripsyon at nilalaman ng kurso
sa Filipino I - Sining ng Pakikipagtalastasan, Filipino II – Pagbasa at Pagsulat sa
Iba’t-ibang Disiplina, at Filipino III – Retorika.
 Proklama Blg. 1041, 1997 – Nilagdaan ni Pang. Fidel V. Ramos na nagtatakda na
ang buwan ng Agosto ay magiging Buwan ng Wikang Filipino.
 Komisyon ng Wikang Filipino, 2001 - “2001 Revisyon ng Alfabeto at patnubay sa
Ispeling ng Wikang Filipino”.

b. MULTI-BASED ANG ATING WIKANG FILIPINO

Gaya ng isinasaad sa ating Konstitusyon, ang ating wikang Filipino ay
nakabase hindi lamang sa Tagalog kundi sa maraming wika natin at kasama ang
mga salitang banyaga na naging bahagi ng ating kultura at kabihasnan. Sa ganito
ang wikang pambansa natin ay hindi lamang wika ng mga Tagalog, Cebuano,
Kapampanan, Ilocano, Igorot, Muslim, at iba pa.

Page 4 of 27
 Mga Wikang Pinagmulan ng Wikang Filipino
1. Mga Pangunahing Wika
Bikol Kapampangan Ilokano
Cebuano Pangasinan Samar-Leyte
Hiligaynon Tagalog

2. Mga Diyalekto
Agta Isneg Subanon
Badjao Ivatan Kalinga
Bukidnon Kankanai Tibuli
Bontok Kuyanon Tingnan
Guinaang Maguindanao Tiruray
Ibanag Mangyan Tagbanua
Inibaloi Mansaka Tausog
Ifugao Samal Yakan
Igorot Siangot/Siasi

3. Mga Dayuhang Wika

Arabic Greek Swiss
Argentinisian Hawaii Aztec
Java Australia Japanese
Chinese Latin Czechoslavakian
Malay English Mexican
Finland Russian French
Sanskrit German Spanish

Mga halimbawa ng mga salita mula sa:

A. Dayuhang wika
1. French
ballet buffet bulletin
corsage champagne detour
garage rendezvous sachet

2. Chinese
abang hikaw kalaykay
bulong kabisi bayaw
kulo kantiyaw

3. English
apply vocational canteen
commander decision juice
blow-out supermarket

4. German
bacteria osmosis kategorya
eukaliptus katarsis nectar

5. Hapon
katana jujitsu sukiyaki judo bonsai tofu

6. Kastila
kending kerida vagahe
turon visita cuidad
pelikula servicio

7. Latin
erata gastretis magna cum laude

Page 5 of 27
 quorom vice versa ultimatum
viva voce via crusis kandila

8. Malaysia
dulang hilam hilaw
wika karayom bato
balik utak

9. Mexican
kita kamote kakawate
yaya balsa banka
bayabas

10. Sanskrit
haraya hari putong
kaliko karma tumbaga
kasumba katha

B. Wikang Katutubo
1. Bikol
hubog hawid tutong
sipi hamtik dagsa
hamot

2. Bontok
ato olog kesep
simpangili khiling

3. Hiligaynon
abuhan agtang dulos
gamat sakmal halad

4. Ibaloy
bakak kaibang peshit

5. Ilokano
abay agsyumon siksik
inuruban surat

6. Isneg Apayao
balakaw lapat lubo
ilag basinalan tablan

7. Kapampangan
tabang buli tampal
dalan tabak

8. Maranao
diod daya alop
dirahan debaken

9. Pangsinan
abeng panigo tambal
patopat iraw

10. Samar-Leyte
namak natilawan nigo

Page 6 of 27
 sanggot salag

11. Sebuano
yakap sugba dagaw
hakop halas handon

12. Subanon
diwata genut gletin
gliiyen

13. Sulu
kalispis bugsay tungtong
lunsay kulaw

14. Tausog
alamat daya gangsa
hangad kadlay

c. ANTAS NG WIKANG FILIPINO

Katangian ng wika ang pagkakaroon ng antas. Masasabi ng kaantasan ng
salita kung anong uri ng tao ang nagsasalita. Isinasaad din nito kung sa anong uri ng
lipunan nabibilang ang taong nagsasalita.
Dalawa ang antas ng wika: pormal at impormal. Bawat antas ay
kinapapalooban ng ilang kategorya.
1. Pormal. Mga salita itong kinikilala at ginagamit ng lalong marami sa mga
taong nakapag-aral. Masasabi ring ito’y salitang istandardisado.
a.Pambansa: Mga salita ito na ginagamit sa mga aklat pangwika ng mga
paaralan. Ito rin ang salitang itinuturo sa mga paaralan at ginagamit ng
pamahalaan sa mga opisyal na pakikipagtalastasan.
b.Pampanitikan: Mga manunulat ang gumagamit nito sa pag-akda nila.
Ito ay mga salitang karaniwang may matayog, masining, at malalim na
kahulugan. Mga salitang makukulay din ito.
2. Impormal. Mga salitang pang araw-araw na gamit sa pakikipagtalastasan
ng mga tao. Ito ay mga karaniwang palasak na ginagamit ng mga taong
magkakakilala at magkakaibigan.

Antas ng Wika
1. Balbal – ito ang pinakamababang antas ng wika. Katumbas ng slang sa
Ingles, ito ang itinuturing ng marami na pinakamababang antas ng wika kung
saan ay maihahanay ang salitang bakla at salitang kanto o salitang kalye.
Bagamat kung susuriin ay mas mataas ito ng kaunti kaysa mga bawal
(censored) o bastos (vulgar) na salita, masasabing ang balbal ay bunga ng
pag-usad ng panahon at neolohismo (neologism) o pag-iimbento ng bagong
salita.

2.Lalawiganin – ang wikang ginamit sa tiyak na pook, tiyak na panahon.

Ito’y ginagamit sa isang partikular na probinsya o lugar, ngunit maaaring
maintindihan sa iba pang pook.

Halimbawa: Nakain ka ba ng matamis? = Kumakain ka ba ng matamis?

3.Kolokyalismo – ang wikang ginagamit sa mga usapang impormal sa
bahay, sa mga kaibigan at sa paaralan.
Dalawang Anyo ng Kolokyalismo
a. Kolokyalismong may talino – para sa loob ng paaralan, pang-
akademiko, atbp.
Mga Halimbawa:

Page 7 of 27
 May minus one akong ibibigay sa mga late na project.
Your qualified naman for scholarship kaya tanggap ka na.
b. Kolokyalismong pangkaraniwan – para sa loob ng bahay,
magkakaibigan, pangkaraniwang usapan, atbp.
Mga Halimbawa:
Feel na feel ko ang sinabi niya.
Well, bahala ka, basta I’ll join them.

MGA GAWAIN
Panuto: Gamitin sa pangungusap ang mga sumusunod na mga salita batay sa
itinakdang antas ng wika. Isulat ang iyong sagot sa patlang.
1. Marikit:Pormal
___________________________________________________________________

2. Bunganga:Impormal
___________________________________________________________________

3. Sakalam:Impormal
___________________________________________________________________

4. Namutawi:Pormal
___________________________________________________________________

5. Wika:Pormal:
__________________________________________________________________

Panuto: Punan ang graphic organizer ng mga wikang naging basehan ng wikang
Filipino.

WIKANG NAGING
BASEHAN NG
WIKANG FILIPINO

END OF TOPIC 1

Page 8 of 27
Topic 2: KOMUNIKASYON AT WIKA (KARUGTONG)

MGA LAYUNIN SA PAGKATUTO:

Sa pagtatapos ng aralin, inaasahan na ang mga mag-aaral ay:
1 Maipapaliwanag ang mga tungkulin ng wika;
2.Magkaroon nang kaalaman sa proseso ng komunikasyon;
3. Mabatid ang mga prinsipyo sa paggamit ng Wika.

MGA NILALAMAN:

a. MGA TUNGKULIN NG WIKA

Batay sa depinisyong ibinigay ng Komisyon sa Wikang Filipino masasabing and
wikang Filipino ay ginagamit na instrument o kasangkapan ng mga mamamamayang
Pilipino sa kanilang pakikipagkomunikasyon. Sa pamamagitan ng Wikang Filipino,
nasasabi nila sa kanilang kausap ang tungkol sa mga bagay-bagay, naipapahayag nila
ang kanilang saloobin at damdamin, napapakilos nila ang kanilang kausap uppang
isagaw ang isang bagay, naipapangako nila sa kausap na isasagaw nila ang isang
aksyon sa hinaharap, atbp. Ang lahat ng ito ay tinatawag na tungkulin o gampanin ng
wika, at kasama na rito ang wikang Filipino. Ito’y nangangahulugan na ang bawat
pahayag sa wikang Filipino ay gumaganap ng isang tungkulin. Na sa tuwing nagsasalita
ang isang tao, tinatangka niyang isagawa ang isa o mahigit pang bagay sa
pamamagitan ng kanyang wika, partikular na ng wikang Filipino.
Ang mga tungkulin ng Speech act ni Searle (1979) ay nakapokus sa tungkulin
o gampanin ng wika. Isinalig ang teoryang ito sa haka-hakang and pinakamaliit nay
unit ng komunikasyon ng tao ay hindi and pangungusap kundi ang pagsasagawa ng
tiyak na speech acts, tulad ng pagbibigay ng impormasyon, pagtatanong, pag-uutos,
pakikiusap, pagpapaliwanag, atbp. Halimbawa, ang pahayag na “Gusto ko gawin mo
ito” ay isang pangungusap na nagsasaad ng nais ng nagsasalita ngunit ito ay
nagtataglay din ng kahulugang pakiusap ng nagsasalita na nasa anyong paturol. Dahil
dito, sinabi ni Searle na upang maging ganap ang kmonikasyon, ang nagsasalita at
nakikinig ay kinakakailangan magkaroon ng shared background information sa
aspektong linggwistik o di-linggwistik pati na ang kakayahang maghinuha ng nakikinig.
Pinangkat ni Searle sa 5 kategorya ang mga gampaning pangwika sang-ayon
sa intensyon o layunin ng nagsasalita. Ang mga ito ay:
1. Representatib (Representative). Sinansabi natin sa mga tao ang tungkol sa
kalagayan ng mga bagay na ipinahahayag sa pandiwang isaysay, sabihin, iulat,
ipahayag, ilarawan at iba pa.
Mga Halimbawa:
“Masarap ang niluto kong pansit.”
“Limang tao ang namatay dahil sa pananalasa ng bagyong Katrina.”
“Mahal na mahal ko ang aking mga magulang.”

2. Direktib (Directive). Tinatangka nating pakilusin ang mga tao upang gawin ang
isang bagay.
Mga Halimbawa:
“Maaari bang pakilinisan moa ng kotse ko?”
“Linisin mo nga ang kotse ko.”
“Linisan mo ang kotse ko.”

3. Komisib (Commisive). Ipinangako nating gagawin ang isang aksyon sa hinaharap,

gaya ng pangangako o pananakot.
Mga Halimbawa:
“Hayaan mo, ibibili kita ng manika sa Sabado.”
“Papaluin na kita diyan pag hindi ka pa tumigil sap ag-iyak.”

Page 9 of 27
 4. Ekspresib (Expressive). Ipinahahayag natin an gating damdamin at saloobin
tungkol sa isang kalagayan, gaya ng pasasalamat, pagbati, pakikiramay, pagtanggap,
paghanga, pagkayamot, pagkatuwa, atbp.
Mga Halimbawa:
“Ikinalulungkot ko po ang nangyari sa pamilya ninyo.”
“Ipagkatiwala po natin ang lahat sa Panginoon.”

5. Deklaratib (Declarative). Binabago natin ang kalagayan ng sitwasyon sa

pamamagitan ng ating mga pahayag.
Mga Halimbawa:
Ang pahayag ng boss sa kanyang empleyado na “You are fired!” ay nangangahulugang
dapat na siyang humanap ng bagong trabaho.
Ang pahayag ng dalaga sa kanyang boypren na “Kalimutan mo na ako” ay
nanganghulugang dapat na niyang tanggapin ang katotohanang hindi na siya mahal
ng kanyang kasintahan.

Si Haliday (1973) ay nagbigay naman ng pitong kategorya ng mga gampaning

pangwika matapos niyang suriin ang mga pahayag ng mga bata.
1. Instrumental (Instrumental). (Gusto ko) na nagsasad ng hangaring mabigyang
kasiyahan ang pangangailangang material ng nagsasalita.
Mga Halimbawa: “Pahingi naman ako ng pansit mo.”
“Gusto koyang kinakain mo.”

2. Regulatori (Regulatory). (Gawin mo ang sinasabi ko). Ito’y ginagamit upang

kontrolin ang wai o kilos ng ibang tao tulad ng pag-uutos, pakikiusap,
pagmumungkahi.
Mga Halimbawa: “Ihanda ang inyong mga takdang-aralin.”
“Pakisara ang pinto.”
“Makabubuting sundiin moa ng sinabi ng nanay mo.”

3. Interaksyunal (Interactional). (Ikaw at ako). Ito ay mga pahayag na nagpapanatili

ng relasyong sosyal, tulad ng mga pormulasyong panlipunan, pangangamusta,
pagpapalitan ng biro.
Mga Halimbawa: “Magandang umaga.”
“Kumusta kayong lahat diyan.”

4. Hyuristik (Heuristic). (Sabihin mo kung ano/bakit). Ginangamit ito sa pagtuklas ng

mga bagay-bagay na nakapaligid sa nagsasalita o sa pagtatamo ng mga datos,
kaalaman, impormasyon.
Mga Halimbawa: “Kailan ipinanganak si Dr. Jose Rizal?”
“Ano ba ang ginagawa mo?”
5. Personal (Narito ako). Ito ay ginagamit sa pagpapahayag ng personal na
damdamin o opinyon.
Mga Halimbawa: “Wala nang magandang kinabukasan ang susunod na salinlahi dahil
sa pangungurakot ng mga taong nasa gobyerno.”
“Hindi tayo uunlad kung hindi natin tulungan an gating sarili.”

6. Imahinatib (Imaginative). (Magkunwari tayo). Ginagamit ito sa pagkukunwari o

pagsasadula o sa paglikha o pagpapahayag ng mga artistikong kaisipan. Karaniwang
ginagamit sa mga akdang pampanitikan.
Mga Halimbawa: “Para kang nakakita ng multo,” bulong ni Liza sa kanyang kaibigan
nang makitang papalapit sa kanila ang isang guwapon binata.”
“Simbagal ng pagong kung kumilos si Ana Marie.”

7. Impormatib (Informative). (May sasabihin ako sa iyo) na ginagamit sa ginagamit

sa pagbibigay ng mga imporamasyon, tulad sa pag-uulat, pagpapahayag,
pagsasaysay at iba pa.

Page 10 of 27
 Mga Halimbawa: “Maraming namatay sa China dahil sa malakas na lindol.”
“Inilikas na sa mas mataas na lugar ang mga naapehtuhan sa baha.”

b. KATUTURAN NG KOMUNIKASYON
Ayon kay Josefina Mangahis et al. (2008), sa aklat na Komunikasyon sa
Akademikong Filipino, ang komunikasyon ay hango sa salitang Latin na communi atus
na ang ibig sabihin ay “ibinabahagi.” Sa ganitong sitwasyon, ang dalawang panig ay
magbabahaginan ng kanilang ideya sa paraang kasangkot ang pagsasalita, pakikinig,
pag-unawa, pagbasa, at pagsulat.
lto ay isang proseso ng paghahatid ng isang mensahe o pagpapalitan ng ideya,
impormasyon, karanasan, at mga saloobin ng isang tao sa kanyang kapwa
Masasabi ring ang komunikasyon ay isang likas na minanang gawaing
panlipunan na nagbabago-bago tulad ng mga tao at ng panahon, dahil ito ay isang
prosesong dinamiko, tuloy-tuloy, at nagbabago.
Samakatwid, ang komunikasyon ay isang paraan ng paghahatid at pagtanggap
ng lahat ng uri ng mensahe na kinasasangkutan ng magkatambal na proseso ng
pagsasalita, pakikinig, at pag-unawa. May nagsasalita man, kung walang nakikinig at
umuunawa, ay walang nagaganap na komunikasyon.
Ayon kay Rothfuss (1985) ang komunikasyon ay isang prosesong resiprokal
kung saan ang mga indibidwal ay lumilikha at nagbabahagian ng kahulugan.
Sinasabing resiprokal ang
komunikasyon sapagkat may mga taong kasangkot dito na tinatawag na tagahatid at
tagatanggap. Habang nagsasaslita ang isa, ang isa nama’y nagrereak sa mensaheng
kanyang tinatanggap sa paraang nakakaimpluwensya sa nagsasalita
Ipinaliwanag naman ni Revell (1979) na ang komunikasyon ay pagpapalitan ng
kaalaman, impormasyon, ideya, opinyon at damdamin ng mga kalahok sa usapan sa
pamamagitan ng mga salita at ng mga simbolong di-berbal tulad ng intonasyon, mga
kilos, ekspresyon ng mukha, atbp.
Ayon kay Verderber (1987) ang komunikasyon ay isang prosesong dinamiko,
tuloy-tuloy at transaksyunal. Sinasabing dinamiko sapagkat patuloy itong aktibo at
nagbabago. Ito’y tuloy-tuloy sapagkat wala itong tiyak na simula at wakas. At ito’y
transaksyunal dahil ang mga taong kasangkot ay parehong responsible sa tagumpay
ng komunikasyon.

c. ILANG PRINSIPYO SA PAGGAMIT NG WIKA

Malaki ang ginagampanan ng wika sa pagbuo ng mga sinaunang sibilisasyon a
hanggang ngayon kasama pa rin natin ito sa ating pag-unlad. Ang wika ay lubos nating
ginagamit sa ating pang-araw-araw na pamumuhay. Nagagamit rin ito sa mga
larangan ng edukayon, agham, teknolohiya, komersyon at kalakalan, politika, at
marami pang iba.

Ayon kay Romano Jacobson, isang Ruso-Amerikanong dalubwika, may anim na

paraan ng paggamit ng wika.
1. Pagpapahayag ng damdamin (emotive)
2. Paghihikayat (Connative)
3. Pagsisimula ng pakikipag-ugnayan (phatic)
4. Paggamit bilang sanggunian (Referential)
5. Pagbigay ng kuro-kuro (Metalingual
6. Patalinghaga (poetic)

Page 11 of 27
d. PROSESO NG KOMUNIKASYON

Mga Sangkap sa Proseso ng Komunikasyon

1. Pinagmulan – taong nagsasalita, sumusulat, kumukumpas, gumuguhit, atbp.
2. Encode – kapag ang mensahe ay lumabas na sa bibig
3. Mensahe – ang ideya o binuong kaisipan
4. Decode – ang pagtanggap o pag-unawa ng mensahe
5. Tumanggap – taong nakikinig, nanonood, nagbabasa, atbp.
6. Feedback – ang sagot ng nakatanggap ng mensahe

Modelo at Proseso ng Komunikasyon

Tatlong Sangkap ng Komunikasyon Ayon sa Modelo ni Aristotle

1. ang nagsasalita
2. mensahe
3. ang nakikinig

Limang Sangkap ng Komunikasyon Ayon sa Modelo nina Claude Shanman at

Weaver
1. Pinanggalingan
2. Tagapaghatid
3. Senyas o Kodigo
4. Tagatanggap ng pahatid
5. Destinasyon

Apat na Elemento ng Komunikasyon Ayon sa Modelo ni Berlo

1. pinagmumulan
2. mensahe

Page 12 of 27
3. tsanel – daluyan ng mensahe
4. Tagatanggap

Tatlong Elemento ng Komunikasyon Ayon sa Modelo ni Wilder Schram

1. pinanggalingan
2. mensahe
3. distinasyon

Limang Sangkap ng Komunikasyon Ayon sa Modelo nina Richard Swanson at

Charles Marquad
1. pinanggalingan
2. ideya o mensahe
3. kodigo – wika, kumpas, ekspresiyon ng mukha
4. paraan ng paghahatid – limbag, alon ng hangin, pahatid kawad
5. tagatanggap ng mensahe

Page 13 of 27
GAWAIN
Panuto: Ipaliwanag ang mga sumusunod.
1. Ano ang komunikasyon?
2. Gaano kahalaga ang komunikasyon?
3. Ipaliwanag ang kahalagahan ng wika.
4. Ano ang mangyayari kung walang wika?
5. Ipaliwanag ang kasabihang ito. “Ang hindi magmahal sa sariling wika ay higit pa
sa hayop at malansang isda.”

END OF TOPIC 2

Page 14 of 27
Topic 3: METALINGGWISTIKA NA PAGTALAKAY

MGA LAYUNIN SA PAGKATUTO:

Sa pagtatapos ng aralin, inaasahan na ang mga mag-aaral ay:
1. naiisa-isa ang mga punto at paraan ng artikulasyon;
2. naipaghahambing ang iba’t ibang ponemang suprasegmental ayon sa diin, haba, tono,
at hinto ng mga ito;
3. naiisa- isa ang mga kayarian ng salita at bahagi ng pananalita.

MGA NILALAMAN:

a. ISTRUKTURA NG WIKANG FILIPINO

 Ponema - tawag sa mga makahulugang tunog ng isang Wika.
Ponolohiya - tawag sa makaagham na pag- aaral ng tunog.
Uri ng Tunog
1.Ponemang Segmental
 Ponemang patinig at katinig
21 ang ponema ng Wikang Filipino
16 ang katinig
5 ang patinig

 Ponemang Malayang Nagpapalitan. Ito ay pares na salita na magkatulad ang

bigkas maliban sa isang ponema subalit hindi nagbabago ang kahulugan.
Halimbawa:
 Marumi- madumi
 Pares Minimal. Pares na salita na magkatulad na magkatulad ang bigkas maliban sa
isang ponema na maging dahilan upang magbago ang kahulugan.
Halimbawa:
 Pala- bala
 uso-oso
 Diptonggo. Tumutukoy sa pinagsamang tunog ng isang patinig at isang malapatinig.
Halimbawa:
 Saliw
 Sabaw
 Bahay
 Kambal Katinig o Klaster. Tumutukoy ito sa magkasunod na tunog katinig.
Halimbawa:
 Gwantes
 Drama

2.Ponemang Suprasegmental. Tumutukoy sa mga makabuluhang tunog na karaniwang

hindi tinutumbasan ng mga titik sa pagsulat.
1. Haba at Diin o Stress. Tumutukoy ito sa lakas ng bigkas sa pantig na kailangang
bigyang diin.
Halimbawa:
 ba:lah- bullet
 bala- treat
2. Tono. Tumutukoy sa pagtaas at pagbaba na inuukol natin sa pagbigkas ng pantig ng
isang salita upang higit na maging mabisa at maunawaan ang ating pakikipag- usap.
Halimbawa: I love you!
I love you?
I love you.
3. Antala o Hinto. Ito ay saglit na pagtigil sa pagsasalita upang higit na maging malinaw
ang mensahe na nais ipahatid sa kausap.
Mga Halimbawa:
 Doctor, Juan Miguel Manuel po ang pangalan ko.

Page 15 of 27
  Doctor Juan, Miguel Manuel po ang pangalan ko.
 Doctor Juan Miguel, Manuel po ang pangalan ko.

Punto at Paraan ng Artikulasyon

Punto ng Artikulasyon. Naglalarawan kung saang bahagi ng ating bibig
nagaganap ang saglit na pagpigil o pag abala sa paglabas ng hangin sa pagbigkas ng
isang katinig.

Limang Punto ng Artikulasyon

1. Panlabi. Ang ibaba ng labi ay dumidikit sa labi ng itaas ( p,b,m)
2. Pangngipin. Ang dulong dila ay dumidikit sa loob ng mga ngipin sa itaas ( t,d,n)
3. Panggilagid. Ang ibabaw ng dulong dila ay lumalapit o dumidiit sa punto ng gilagid (
s,l,r)
4. Velar (pangngalangala). Ang ibabaw ng punong dila ay dumidikit sa velum o malambot
na bahagi ng ngalangala ( k,g)
5. Glottal. Ang babagtingang tunog ay nagdidiit o naglalapit at hinaharang o inaabala ang
presyon ng papalabas na hininga upang lumikha ng paimpit o pasutsot na tunog (h).

Paraan ng Artikulasyon. Inilalarawan at ipinakikita kung papaanong ang mga sangkap

sa pagsasalita ay gumagana at kung papaanong ang ating hininga ay lumalabas sa bibig o
sa ilong sa pagbigkas ng alinman sa mga ponemang katinig.

Anim na Paraan ng Artikulasyon

a) Pasara. Ang daanan ng hangin ay harang na harang ( p,t,k,b,g,d)
b) Pailong. Ang hangin na nahaharang dahil sa pagtikom ng mga labi, pagtukod ng dulong
dila sa itaas ng mga ngipin o kaya dahil sa pagbaba ng velum ay hindi sa bibig kundi
sa ilong lumalabas ( m,n)
c) Pasutsot. Ang hanging lumalabas ay nagdaraan sa makipot na pagitan ng dila at
ngalangala o kaya’y mga babagtingang tunog (s,h).
d) Pagilid. Ang hangin ay lumalabas sa mga gilid ng dila sapagkat ang dulong dila ay
nakadiit sa punong gilagid (l).
e) Pakatal. Ang hangin ay ilang ulit na hinaharang at pinababayaang lumabas sa
pamamagitan ng ilang beses na pagpalag ng dulong nakaarkong dila (r).
f) Malapatinig. Dito'y nagkakaroon ng galaw mula sa isang posisyon ng labi o dila
patungo sa unang posisyon. (w, y)

 Morpema
Ang morpema ay ang pinakamaliit na yunit ng isang salita na nagtataglay ng
kahulugan. Bawat salita sa isang wika ay binubuo ng mga pantig na pinagsama-
sama. Subalit hindi lahat ng pinagsama-samang mga pantig ay makakabuo ng isang
salita.
1. Morpemang ponema o makabuluhang tunog. -binubuo lamang ng ponemang /o/
at /a/ na may kahulugang taglay na nagpapakita ng kasarian.
Halimbawa: o a doktor doktora propesor propesora abugado abugada Kusinero
kusinera Mario Maria Ignacio Ignaci

2. Malayang morpema- - ito ang mgasalitang-ugat o tinatawag ding payak ang

anyo o kayarian dahilmay taglay itong tiyak nakahulugan.
Halimbawa: Dagat takbo hiram puti Sulat linis bata galaw

3. Di-malayang morpema –kinakailangan pa itong ilapi saibang morpema upang

magingmalinaw at tiyak ang kahulugan. Ito’y ikinakabit sa salitang-ugat na may
kahulugang taglay at matatawag ding di-malayang morpema dahil hindi
nakakatayong mag-isa.
Halimbawa: ma- may kahulugang taglay o pagkamayroon um- gawi o gawain

Page 16 of 27
Mga pagbabagong Morpoponemiko
 Tumutukoy sa anomang pagbabagong sa karaniwang anyo ng isang morpema dahil
sa impluwensya ng kaligiran into.
 Asimilasyon- sakop ng uring ito ang mga pagbabagong nagaganap sa posisyong
pinal dahil sa impluwensya ng ponemang kasunod.
a) Asimilasyong di- ganap o parsyal. Karaniwang pagbabagong nagaganap sa
ponema ng at nagiging /n/ o /m/ o nanatiling ng dahil sa kasunod na tunog.
 Kung ang isang panlapi o salita ay nagtatapos sa ng ay ikinakabit sa isang
salitang ugat na nagsisimula sa /p/ o/b/, ang ng ay nagiging /m/
Halimbawa:
 pang+ paaralan- pampaaralan
 Ang huling ponemang ng naman ng isang morpema ay nagiging /n/ kung ang
kasunod ay alinman sa mga sumusunod na ponema. / d,l,r,s,t/
Halimbawa:
 pang+ dikdik- pandikdik

b) Asimilasyong ganap- bukod sa mga pagbabagong nagaganap sa ponemang ng

ayon sa punto ng artikulasyon ng kasunod na tunog, nawawala pa din ang unang
ponema ng nilalapiang salita dahil sa ito ay nagsisimula o napapaloob na sa
sinusundang ponema.
Halimbawa:
 pang+ palo- pampalo-pamalo
May mga salitang maaaring gamitin ng alinman sa dalawang uri ng
asimilasyon, ngunit may mga salitang nakamihasnan nang gamitan lamang
ng asimilasyong parsyal.
Halimbawa:
 pang+ kuha-pangkuha/panguha
Halimbawa: pang + dakot=
Sing + puti=
Sing + rupok=
Pang + gabay=
Pang + babae=
Mang + tahi=
Pang + palo=
Pang + takot=
 Metatesis- kapag ang salitang ugat ay nagsisimula sa /l/ o /y/ ay ginitlapian ng (-
in) ang /l/ o /y/ ng salitang ugat at ang /n/ ng gitlapi ay nagkakapalit ng posisyon.
Halimbawa:
 in+ lipad= inlipad- nilipad
 in + yakap= inyakap- niyakap
 in + yaya= inyaya- niyaya

 Pagkakaltas ng ponema- nagaganap ang pagbabagong ito kung ang huling

ponemang patinig ng salitang ugat ay nawawala sa paghuhulapi nito.
Halimbawa:
 takip+ an- takipan- takpan
 sara + han = sarahan- sarhan
 laba + han= labahan- labhan

 Paglilipat diin- may mga salitang nababago ng diin kapag nilapian.

Halimbawa:
 bAsa+ hin- basAhin
 larO + an = laruAn
 dugo + an - duguan

Page 17 of 27
  May angkop- kung sa dalawang salitang magkasunod, ang una’y nababawasan ng
papungo o pakatulad at kung minsan pa’y napapalitan ng isa o ilang titik sa loob bago
napipisan sa dalawang salita sa isa na lamang.
Halimbawa:
 wikain mo- kamo
 winika ko- kako
 mayroon – meron
 hintay ka - teka

 Pagpapalit ng ponema- kung ang isa o dalawang titik ng salita ay napapalitan ng

iba bukod sa kung nagkakaltas ang ponemang /d/ sa posisyon inisyal ng salitang
nilalapian ay karaniwang napapalitan ng ponemang /r/ kapag patinig ang huling
ponema ng unlapi.
Halimbawa:
 ma+ dapat- madapat-marapat
 lapad + an = laparan
 tawid + an = tawiran
 ma + dunong = marunong

 Reduplikasyon- pag uulit ng pantig ng salita.

Halimbawa:
 aalis,
 matataas

b. KAYARIAN NG SALITA
1. PAYAK
-salitang-ugat lamang
Halimbawa: araw
2. INUULIT
-inuulit ang kabuuan nito o ang isa o higit pang pantig nito.

Dalawang uri ng pag-uulit

a. pag-uulit na ganap – inuulit ang salitang-ugat
halimbawa: araw-araw
b. pag-uulit na di-ganap – inuulit lamang ang bahagi ng salita
Halimbawa: kakanta

3. MAYLAPI
-binubuo ng salitang-ugat at isa o higit pang panlapi
Mga Halimbawa:
unlapi – umayaw
gitlapi – sinulat
hulapi – patayin
kabilaan (sa unahan at hulihan) – nagpatayan

4. TAMBALAN
-dalawang salitang pinagsasama para makabuo ng isang salita.
Mga Halimbawa:
asal-hayop
bahaghari
silid-aralan
hampaslupa

c.MGA BAHAGI NG PANANALITA

1. Pangngalan
Ang pangngalan ay tumutukoy sa ngalan ng tao, pook, bagay, hayop, pangyayari, o
ideya.

Page 18 of 27
 Mga Halimbawa:
 G. Tom Cruz
 San Juan Elementary School
 Kaarawan
 Silya
 Aso

2. Panghalip
Ang panghalip ay ginagamit panghalili sa pangngalan upang hindi ito uulit-ulitin sa
isang pangungusap o taludtud.
Mga Halimbawa:
 Ako
 Ikaw
 Siya
 Tayo
 Kami
3. Pandiwa
Ang pandiwa or salitang-kilos ay tumutukoy sa aksyon ng simuno sa pangungusap.
Mga Halimbawa:
 Kumakain
 Naglaba
 Tumalon
 Kumanta
 Umalis
4. Pangatnig
Ang pangatnig ay ginagamit pang-ugnay sa isang salita o lipon ng mga salita sa
pangungusap.
Mga Halimbawa:
 Ngunit
 At
 Subalit
 Kaya
 Dahil
5. Pang-ukol
Ang pang-ukol ay mga salitang ginagamit upang dugtungin ang pangngalan,
panghalip, pandiwa o pang-abay sa pinag-uukulan nito.
Mga Halimbawa:
 Para sa
 Ayon kay
 Para kay
 Hingil Kay
6. Pang-angkop
Ang pang-angkop ay ang mga katagang nag-uugnay sa magkakasunod na mga salita
upang mas madulas ang pagbasa nito.

Mga Halimbawa:
 na
 ng

7. Pang-uri
Ang pang-uri ay ang mga salitang nagbibigay larawan sa ngalan ng tao, bagay,
pook, pangyayari, o ideya. Maaari itong maging kulang o bilang.
Mga Halimbawa:
 Maganda
 Mataas
 Dilaw
 Walo

Page 19 of 27
 Mapayap

8. Pang-abay
Ang pang-abay ay ang mga salitang nagbibigay-turing sa pang-uri, pandiwa, o
kapwa niya pang-abay.
Mga Halimbawa:
 Mabilis niyang kinuha
 Agad na umalis
 Pupunta sa ospital
 Ayaw siyang tantanan.

GAWAIN
1. Magbigay ng limang halimbawa ng diptonggo.
2. Magbigay ng limang halimbawa ng klaster.
3. Sing + dali =
4. Pang + lasa =
5. Pang + tali =
6. Takip + an=
7. Ayaw + ko =
8. Ma + damot =
9. Yaya + in =
10.Sara + han =

END OF TOPIC 3

Page 20 of 27
Topic 4: METALINGGWISTIKA NA PAGTALAKAY (KARUGTONG)

MGA LAYUNIN SA PAGKATUTO:

Sa pagtatapos ng aralin, inaasahan na ang mga mag-aaral ay:
1. makakabatid ng katuturan ng parirala at maiisa-isa ang mga uri nito;
2. makakabatid ng katuturan ng sugnay;
3. mapagtanto ang kaibahan ng dalawang uri ng sugnay;
4. makakabatid ng kahulugan ng pangungusap at mga bahagi nito;
5. maiisa-isa at matalakay ang iba’t-ibang uri ng pangungusap.

MGA NILALAMAN:

a. ANG PARIRALA
Ang parirala ay isang salita o lipon ng mga salita na hindi nagpapahayag ng
buong diwa. Ito ay lipon ng mga salita na walang simuno at panaguri at ginagamit
lamang sa bahagi ng pangungusap.

Mga Halimbawa:
1. paglipas ng panahon
2. walang sinasabi
3. nakadikit lang
4. ang hindi maunawaan
5. masigasig sa una
6. sa ibang bansa
7. Mga Pilipinong manggagawa
8. Ang matabang bata
9. Masarap na pagkain
10. Ang maingay na mga tao
11. Maingay na pinaandar
12. Dahan-dahang inakyat ang pader
13. Nakabuo ng grupo
14. Binalikan ni Arnold
15. Nabubulok ang mga prutas

Uri ng Parirala ayon sa Kayarian

1. Pariralang Panuring – Ito ay binubuo ng panuring at Pangngalan
Mga Halimbawa:
masarap na ulam
magandang tanawin

2. Pariralang Pang-ukol- Ito ay binubuo ng Pang-Ukol at ang layon nito.

Mga Halimbawa:
alinsunod sa batas
hinggil sa kuryente

3. Pariralang Pawatas - Ito ay binubuo ng Pantukoy at Pawatas na Pandiwa.

Mga Halimbawa:
ang mga tatakbo
sa nananatili

4. Pariralang Pangngalang Diwa – Ito ay binubuo ng Pantukoy at Pangngalang

Diwa (pag + salitang-ugat)
Mga Halimbawa:
sa paglalakad
sa pagtuklas

Page 21 of 27
b.ANG SUGNAY
Ang sugnay ay grupo ng mga salita na nagtataglay ng simuno at panaguri at may
kumpletong diwa o hindi kumpletong diwa.
Dalawang Uri ng Sugnay
1. Sugnay na makapag–iisa - Ang sugnay na makapag–iisa o malayang sugnay ay
uri ng sugnay na may simuno at panaguri at naglalaman ng buong diwa.
Mga Halimbawa:
 Binubuhay nilang muli ang taniman sa likod–bahay dahil nais nilang kumain ng gulay
ng libre.
 Kung iisipin lang ng tao ang kanilang kapwa, maiiwasan ang paggawa ng masasama.
 Nakasulat si Amir ng isang magandang tula dahil sa kanyang labis na pagmamahal
sa kalikasan.
 Sumakit ang aking tiyan kaya kinailangan kong lumiban sa klase.
 Kung magkakaroon lang sana ako ng magandang trabaho, hindi na kailangan nina
Itay at Inay na magtrabaho sa bukid
 Umalis ng maaga si Jaime gaya ng bilin ng kanyang ama.
 Dahil mahal niya ang dalaga binigyan ng tsokolate ni Dante si Mina.
 Walong biik ang inihanda ni Mang Menandro para sa kaarawan niya.
 Pupunta ng simbahan sina Jules at Romina upang doon alalahanin ang kanilang ika–
sampung anibersaryo bilang mag–asawa.
 Sapagkat maganda ang kanyang pakiramdam, nagluto ng hapunan ang nanay.

2. Sugnay na di–makapag iisa - Ang sugnay na di–makapag iisa o di – malayang

sugnay ay maaaring may simuno o panaguri ngunit hindi nagtataglay ng kumpletong
diwa.
Mga Halimbawa:
1. Kung sasama ka sa amin
2. Sakaling umulan bukas
3. Kahit hindi ka pa tapos
4. Kung darating ang iyong lolo at lola
5. Kahit gabihin pa tayo
6. Sakaling darating sila Jasmine
7. Kahit wala pa ang punung - guro
8. Kapag umalis ka nang maaga
9. Sakaling papayag ang mama mo
10. Kahit wala tayong pera

c.SINTAKSIS O PALAUGNAYAN
Sintaksis - ang maagham na pag-aaral ng mga salita sa loob ng pangungusap.
Sintaks (syntax) – ay ang maagham na pag-aaral ng mga pangungusap.
Parirala - lipon ng mga salita na walang diwa
Pangungusap – salita o lipon ng mga salita na may buong diwa.

Palatandaan na Pahayag ay Isang Pangungusap

1. Nagsisimula sa malaking titik ang unang titik ng unang salita.
2. Nagtatapos sa bantas na tuldok (.), tandang pananong (?) at tandang padamdam
(!).
3. May buong diwa.

Bahagi ng Pangungusap
1. Simuno o paksa (subject) - ang bahaging pinag-uusapan o bibibigyang-turing.
Mga Halimbawa:
Si Adrian ay nangingisda sa ilog.
Ang mga nahuling isda ay iniihaw ni Eba.

2. Panaguri (predicate)—ang naglalahad ng mga bagay o nagbibigay-turing

hinggil sa simuno.

Page 22 of 27
 Mga Halimbawa:
Bangus ang paborito kong isda.
Si Abel ay bumili ng bagong damit.

Ayos ng Pangungusap
1. Tuwiran o karaniwan – nauuna ang panaguri sa simuno.
Halimbawa:
Bumili ng bagong sasakyan si Arnold.
2. Kabaligtaran o di-karaniwan—simuno ang nauuna sa panaguri.
Halimbawa:
Si Kent ay bumili ng bagong bahay.

Uri ng Pangungusap Ayon sa Pangugusap na Walang Paksa

1. Eksistensyal - nagpapahayag ng pagka-mayroon.
Halimbawa:
Mayroon daw siyang kambal.

2. Pahanga - nagpapahayag ng damdaming paghanga.

Halimbawa:
Wow! Kayganda niya.

3. Sambitla – binubuo ng iisahin o dadalawahing pantig na nagpapahayag ng

matinding damdamin.
Halimbawa:
Nakupo!

4. Pamanahon – nagpapahayag ng oras o uri ng panahon.

Halimbawa:
Umuulan.

5. Pormularyong panlipunan - mga nakagawiang pagbati, pagbibigay-galang,

atbp.
Halimbawa:
Magandang umaga po.

6. Pangungusap na pautos o pakiusap.

Halimbawa:
Pakidala.
Takbo.

7. Pangungusap na sagot lamang.

Halimbawa:
Tanong: Ano ang bilin?
Sagot: Uwi na.

Uri ng Pangungusap Ayon sa Gamit

1. Paturol o pasalaysay – nagpapahayag ng katotohanan o isang pangyayari;
binabantasan ng tuldok.
Halimbawa:
Si Bbarry ang manager namin.

2. Pautos – nagpapahayag ng pag-utos o pakiusap; binabantasan ng tuldok.

Halimbawa:
Isara mo nga ang pinto. (utos)
Pakiabot ng aklat Rey. (pakiusap)

3. Patanong – nagpapahayag ng pagtatanong, pag-uusisa o pag-aalinlangan.

Page 23 of 27
 Halimbawa:
Tutuloy ba tayo mamaya?

4. Padamdam – nagpapahayag ng matinding damdamin.

Halimbawa:
Naku! Nahulog siya sa ilog!

Uri ng Pangungusap Ayon sa Kayarian

1. Payak - nagpapahayag ng iisang diwa lamang; binubuo ng isang sugnay na
makapag-iisa.
Apat na Kayarian ng Payak na Pangungusap
a. Payak na simuno at payak na panaguri
Halimbawa:
Ang aso ay tumatakbo .

b. Payak na simuno at tambalang panaguri

Halimbawa:
Ang aso ay tumatahol at tumatakbo .

c. Tambalang simuno at payak na panaguri

Halimbawa:
Ang ate at kuya ay nagkukuwentuhan.

d. Tambalang simuno at tambalang panaguri.

Halimbawa:
Ang aso at pusa ay nag-aaway at nag-iingay.

2. Tambalan- ito ay binubuo ng dalawa o higit pang sugnay na makapag-iisa.

Halimbawa:
Si Nanay ay nagwawalis sa sala at si Tatay naman ay nagdidilig.

3. Hugnayan - binubuo ng isang sugnay na makapag-iisa at isa o higit pang sugnay

na di-makapag-iisa.
Halimbawa:
Napilitan siyang tumakbo [sugnay na makapag-iisa] dahil sa asong-
ulol [sugnay na di-makapag-iisa]

4. Langkapan - binubuo ng dalawa o higit pang sugnay na makapag-iisa at isa o

higit pang sugnay na di-makapag-iisa:
Halimbawa:
Pinatawad niya ang kanyang mga kapatid (sugnay na makapag-iisa) at
sila’y masayang umuwi (sugnay na makapag-iisa) upang makitang
muli ang kanilang ama (sugnay na di-makapag-iisa).

Pagpapalawak ng Pangungusap
Ang isang payak na pangungusap sa Filipino ay napapalawak sa pamamagitan
ng: (1) paningit o Ingklitik, (2) panuring na maaaring Pang-uri o Pang-abay, (3)
ponema, at (4) mga kaganapan.
Ang mga paningit o Ingklitik ay mga katagang isinasama sa pangungusap
upang gawing mas malinaw ang kahulugan nito. Ang mga paningit sa Filipino ay:
ba ma sana
kasi muna tuloy
kaya na tulog
daw/raw naman yata
din/rin nga pala
lamang/lang po

Page 24 of 27
Mga Halimbawa:
Bakit ka nagagalit? Bakit ka ba nagagalit?
Magpapaalam na sila. Magpapaalam na raw po sila.
Nanalo si Lito sa pag-awit. Nanalo pala/raw/yata/rin si Lito sa pag-awit.

Ang mga panuring tulad ng mga Pang-uri at Pang-abay ay ginagamit ding

pampalawak sa pangungusap. Ang mga Pang-uri ay ginagamit na panuring sa
Pangngalan o Panghalip at ang Pang-abay ay mga panuring sa Pang-uri, Pandiwa o
kapwa Pang-abay.

Batayang pangungusap: Ang bata ay iskolar.

Ang batayang pangungusap ay napapalawak sa pamamagitan ng:

1. Karaniwang Pang-uri
Halimbawa:
Ang matalinong bata ay iskolar

2. Pariralang Panuring
Halimbawa:
Ang matalinong bata sa klase ko ay iskolar.

3. Ibang bahagi ng panalita na gumaganap ng tungkulin ng Pang-uri.

Halimbawa:
Ang matalinong batang taganayon ay iskolar sa Mariano Marcos State
University.

Pinalawak sa pamamagitan ng ibang bahagi ng panalita na gumaganap

ng tungkulin ng Pang-uri tulad ng:
1. Pangngalan
Halimbawa:
Ang batang babae ay iskolar.

2. Panghalip
Halimbawa:
Ang mag-aaral na iyon ay iskolar.

3. Pandiwa
Halimbawa:
Ang batang sumasayaw ay iskolar.

Samantala, ang batayang pangungusap na halimbawa ay “Umalis ang mag-

asawa.” ay napapalawak sa pamamagitan g Pang-abay na Pamanahon:
Halimbawa:
Umalis kagabi ang mag-asawa.
o Pang-abay na Pamaraan:
Halimbawa:
Palihim na umalis ang mag-asawa kagabi.

Ginagamit ding pampalawak ng batayang pangungusap ang mga kaganapan ng

Pandiwa, tulad ng:
1. Kaganapang Ganapan
Halimbawa:
Naglaba ako sa ilog.

2. Kaganapang Kagamitan
Halimbawa:
Pinatay ng criminal ang matanda sa pamamagitan ng itak.

Page 25 of 27
 3. Kaganapang Sanhi
Halimbawa:
Yumaman si Senador Villar dahil sa sipag at tiyaga.

4. Kaganapang Direksyunal
Halimbawa:
Pumunta na kami sa Hongkong.

5. Kaganapang Tagaganap
Halimbawa:
Pinalo ni Martin ang kanyang kapatid.

6. Kaganapang Layon
Halimbawa:
Namili ng mga damit si Rosie.

6. Kaganapang Tagatanggap
Halimbawa:
Nagtatrabaho ang ama para sa kanyang mga anak.

GAWAIN
Panuto: Ipaliwanag ang mga sumusunod ng mga tanong/pahayag sa loob ng isa
hanggang dalawang pangungusap nang diretso at hindi maligoy (direct to the point). (5
puntos bawat isa).
1. Ano ang pagkakaiba ng pangungusap at parirala?
2. Paano natin malalaman na ang pahayag ay isang pangungusap?
3. Ano ang pagkakaiba ng kabaligtaran at tuwirang ayos ng pangungusap?
4. Ano ang pagkakaiba ng sugnay at pangungusap?
5. Paano ninyo masasabi na ang pangungusap ay nasa payak na kayarian?

END OF TOPIC 4

Mga Sanggunian
Tumangan, A. et. al. (2014) Komunikasyon sa Akademikong Filipino. Grandbooks
Publishing Inc. Metro Manila

Retrieved from https://www.slideshare.net/weinamyki/morpema on Sept.8.

Retrieved from https://www.tagaloglang.com/apat-na-kayarian-ng-salita/ on Sept.8.

Retrieved from https://www.slideshare.net/aluring/fil1-morpema on Sept.8.

Retrieved from https://philnews.ph/2019/06/27/bahagi-ng-pananalita-kahulugan-

halimbawa-bawat-isa/ on Sept.8.

Mercedes, Rodrigo. (2009) Komunikasyon sa Akademikong Filipino.

Books Atbp. Publishing Corp. 438 M.Leyra St., Dela Cruz Cmpd.,
Mandalutong City.

Page 26 of 27
Garnace-Ulit, Perla et al. (2010). Komunikasyon sa Akademikong Filipino.
Grandbooks Publishing Inc. 50 M.R. Flores Ext. St., Sto Rosario-Kanluran,
Pateros, Metro Manila.

Page 27 of 27