ცხოველური უჯრედი

ცხოველური უჯრედი ეს არის ეუკარიოტული უჯრედის ტიპი, რომლისგან შედგება

ბიოსფეროში არსებული ყველა ცხოველი. ის ფაქტი, რომ ცხოველური უჯრედები
არის ეუკარიოტული უჯრედები, გულისხმობს, რომ მათ აქვთ უჯრედშიდა უჯრედები,
რომლებიც ციტოზოლური კომპონენტებისგან გამოყოფილია ლიპიდური
მემბრანის არსებობის წყალობით და, მით უმეტეს, ეს გულისხმობს, რომ მათი
გენეტიკური მასალა ჩასმულია სპეციალურ სტრუქტურაში, ბირთვი. ცხოველურ
უჯრედებს უჯრედში ჩასმული აქვთ მრავალფეროვანი ორგანელებით. ამ
სტრუქტურებიდან ზოგი ასევე არსებობს მის კოლეგასთან: მცენარის უჯრედში.
ამასთან, ზოგი მხოლოდ ცხოველებისთვისაა დამახასიათებელი, მაგალითად,
ცენტრიოლები. საქმე ეხება უჯრედებს ეუკარიოტები, ანუ უნდა ითქვას, რომ მისი
მემკვიდრეობითი მასალა ციტოზოლის შიგნით გარსით არის შემოფარგლული.
ისინი განსხვავდებიან მცენარეთა უჯრედებისა და მრავალი ბაქტერიისგან , რომ
მათ არ აქვთ ხისტი უჯრედის კედელი, რომელიც იცავს მათ ძალზე ცვალებადი
გარემო პირობებისგან. სტრუქტურის შიგნით შესაძლებელია შეფასდეს ერთგვარი
სითხე, რომელშიც შეჩერებულია უფრო მკვრივი და გაუმჭვირვალე გარემოს
სფერო. ეს არის, მაშინ პლაზმური მემბრანა, ციტოზოლი და უჯრედის ბირთვი,
რომლებიც, ალბათ, ყველაზე აშკარა სტრუქტურებია.

მცენარეული უჯრედი
მცენარეთა უჯრედები ეუკარიოტული უჯრედებია, მაგრამ ისინი განსხვავდებიან
სხვა ეუკარიოტების უჯრედებისგან რამდენიმე თვისებით. მათი გამორჩეული
ნიშნებია: დიდი ცენტრალური ვაკუოლი, უჯრედის წვენით სავსე და მემბრანით
შეზღუდული სივრცე - ტონოპლასტი. მცენარეთა უჯრედების შიგნით არის
სპეციფიკური ნახევრად თხევადი ნივთიერება ციტოპლაზმა. იგი შედგება წყლის ,
მინერალური და ორგანული ბუნების ნივთიერებებისგან. ყველა ორგანელი
განლაგებულია ციტოპლაზმაში და ურთიერთქმედებს ერთმანეთთან. ამრიგად, ეს
არის ყველა ბიოქიმიური პროცესის სფერო.

შედარება
ვაკუოლები მცენარეულ უჯრედებსაც აქვთ და ცხოველურებსაც. მცენარეული
უჯრედი შეიცავს ერთ დიდ ვაკუოლს, რომელიც შესანახად გამოიყენება და
უჯრედის ფორმის შენარჩუნებას უწყობს ხელს. ამის საპირისპიროდ, ცხოველურ
უჯრედებს მრავალი პატარა ვაკუოლი აქვთ. მცენარეულ უჯრედებს უჯრედის
კედელიც აქვთ და პლაზმური მემბრანაც. მცენარეებში უჯრედის კედელი პლაზმურ
მემბრანას გარს არტყია. ამის მეშვეობით მცენარეული უჯრედი მისთვის
დამახასიათებელ მართკუთხა ფორმას იღებს. ცხოველურ უჯრედებს მხოლოდ
პლაზმური მემბრანა აქვთ, უჯრედის კედელი კი — არა. მიტოქონდრიები
ცხოველურ უჯრედებსაც აქვთ და მცენარეულებსაც, მაგრამ ქლოროპლასტები
მხოლოდ მცენარეულ უჯრედებში გვხვდება. მცენარეები შაქარს საკვების მიღებით
არ მოიპოვებენ, ისინი მზის სინათლის მეშვეობით წარმოქნიან მას. ეს პროცესი
(ფოტოსინთეზი) ქლოროპლასტში მიმდინარეობს. შაქარი წარმოქმნის შემდეგ
მიტოქონდრიების მიერ იშლება და უჯრედისთვის საჭირო ენერგიად
გარდაიქმნება. ვინაიდან ცხოველები შაქარს საჭმლიდან იღებენ, მათ
ქლოროპლასტები არ სჭირდებათ: მხოლოდ მიტოქონდრიები.
რატომ არ შეიძლება პლაზმურ მემბრანაში ფოსფოლიპიდების ერთი შრე
იყოს?
პლაზმურ მემბრანაში ორი ფოსფოლიპიდების შრეა. მათ ჰიდროფილური თავები
გარეთ, ხოლო ჰიდროფობური კუდები ერთმანეთისკენაა შებრუნებული. ანუ
მემბრანა შეიცავს ორ წყლიან გარემოს: ქსოვილურ სიტხეს და ციტოპლაზმას
მიჯნავს ერთმანეთისაგან და იცავს. ფოსფოლიპიდებს რომ არ ჰქონოდათ
ჰიდროფობური კუდები და ჰიდროფილური თავები, ბარიერი აღმოჩნდებოდა
აფსოლუტურ იზოლაციაში და ვერ უზრუნველყოფდა უჯრედის მუდმივ კავშირს
გარემოსტან
იპოვე ლოგიკური წყვილი
დიფუზია/ჟანგბადი გაადვილებული დიფუზია/სპირტი
ოსმოსი/წყალი ფაგოციტოზი/ცილა,ამინომჟავა
შეადარე თილაკოიდში მიმდინარე პროცესი მიტოქონდრიის შიგნითა
მემბრანაზე მიმდინარე პროცესს. ხედავ მსგავსებას მათ შორის?
მიტოქონდრია ორი მემბრანისაგან შედგება. შიგნითა დანაოჭებული და თხევადი
ნივთიერებით, მატრიქსიტაა ამოვსებული. სწორედ მასშია მოთავსებული
ფერმენტები, რომლებიც შლიან ორგანულ ნივთიერებებს.
ქლოროპლასტსაც აქვს ორი მემბრანა და ისიც ამოვსებულია სტრომით. მასში
ფრანებია, რომლებსაც თილაკოიდები ქმნიან. თილაკოიდის მემბრანაში
ქლოროფილია მოთავსებული, როდესაც მას მზის სხივი ეხება, იწყება
ფოტოსინტეზი. უჯრედში ორივე შემტხვევაში ენერგია წარმოიქმნება.

ანა თეტრუაშვილი. 10-ი.