w

Mga Napapa nahong Isyung Lokal at Nasyon al

. .
Pagga1nit ng Filtp1110 Napapa nal1ong Isyu
sa mga
.
Szi g I tna ng ka b.1- k a b'lang layon ng mga institus yong
1 . .
n1 aabot ang globalisasyon, maha]a gang hnawin na ~ng mga
hakbang na ito ay kailangang magsim ula sa pagtata mpo ng mga
gawa in at koi1septong Iokal. Ang lokalisa syon ay pundas yon ng
globali sasyon.

Sa paggam it ng Filipino, naitatam pok ang mga

,nahaha lagang konsept o at isyu na kilala at malapit sa sikmur a ng
sam bayanan g Pilipino. Ang tulong nito ay lubos na nauuna waan
at nakagag awa ng mga tiyak na paraan ng pagluta s sa mga suliran in
kapag naitaas na sa diskurs ong panlipu nan.

Humor sa lsyung Kahirapan, Edukasyon, Krimen, Kasari an

at Kq.lusugan

Bilang pasilip sa diskurs ong Pilipino at sa layong ipaliwa nag

ang pagka-P ilipino, 1naaaring salan1inin ang nakaga wiang
paggam it ng humor sa mga napapa nahong humah arap ang
Pilipino sa mga napapa nahong isyu. Pinatun ayan sa survey para
sa United Nations Interna tional Day of Happin ess, ikalima ang
Pilipina s sa pinakam asayan g bansa sa mundo (CNN Philipp ines,
2014). Nakikit a nating medyu m ang pagbib iro upang mailun sad
ang diskurs o sa mga paksan g kinaha harap natin sa buhay at
pan1ay anang kinabib ilangan natin.

Sa panana liksik nina Caro et. al. (2017), sinuri ang mga
pahaya g mula sa Alamat ng Rock and Roll to the World ng
kom~d yanteng si Ryan Rems Sarita. Sosyolo hikal ang naging
pags1pa t.
Narjto a ng m ga piling ba h ag i ng sa lik sik .
ISYU HUMOR SA PAHAYAG
Kahirapan Alam n'yo , sabi nila, sa
sobrang hirap namin, mas
mahirap pa kami sa daga .
Kahit, yong bahay namin ,
walang daga .
Alam n'yo sanay na kong
matulog nang gutom . Kaya
lang , kapag natutulog
ako'y nananaginip, napapa-
naginipan ko kumakain ako
ng pansit. 'Yon pala, buhok ko
lang 'yon .
Sa sobrang hirap ng buhay,
nasusubukan na ng pamilya
ko ang magdildil ng asin. -
Kung kaya't nu'ng una kong
sweldo bumili ako ng isang
sakong asin.
Edukasyon Hate niya raw ang Math pero
kapag baon ang pinag-usapan
daig pa ang Mathematician.
Siguro kung may subject
na Tamad, ako na ang
valedictorian.
Tips para hindi ka ma-late
bukas: mag-absent ka na
lang.
•
PATUNAY
Batay sa sarbey ng Social
Weather Station (SWS)
nasa 11 .2 milyong pamila
ang nagsabing sila ay
mahirap.
Sa malaking bilang ng
mahihirap sa bansa at
sa mababang pasahod
at iilan lamang sa sektor
ng mahirap ang kumikita
ng minimum wage na
pumapatak ng P466 ,
m~aaring asahan ang
kakapusan.
.Taong 2015 ang may
pinakamataas na budget
na P778.6 bilyon para sa
edukasyon.
Sa kabila ng mga tu long na
ito mula sa pamahalaan ,
kapansin-pansin . ang
pagbaba ng bilang ng
mga mag-aaral mula
elementary a tun gong
sekondarya at ii Ian
lamang ang nakakapag-
aral sa kolehiyo. Noong
2015, 13,301 ,248 sa
elementarya at 5,928.042
sa sekondarya .
 Miyembro ako ng riding in
Krimen
tandem . Problema lang wala
pa kaming pambili ng motor
kaya walking in tandem muna
kami.
Alam n'yo one time, pinasok
ang baha namin ng mga
magnanakaw na akyat-bahay.
Nagkatitigan kami . Sabi nila,
"Oy, nauna ka na pala."
Sabi nila, dahil sa cellphone,
bumibilis ang takbo ng buhay.
Bumibilis din ang takbo ng
mga snatcher. "Boyet! Boyet!
Cellph_
one ko 'yan .
Lumabas sa datos ng
Philippine National Police
(PNP) na tumaas ng
17.86 na bahagdan ang
krimen sa bansa mula pa
lamang Enero hanggang
Mayo, 2014.
Samantala, sa pinaka-
huling datos ng PNP
Crime Research and
Analysis Center, Naga
ang nakapagtala ng
average na krimen na
273.83 kada buwan, mula
Enero hanggang Abril,
2018. Pinakamababa
naman sa Ormoc City na
may 15.06.
Dagdag pa, nabanggit din
na ang Quezon City ay
nauna sa ranggo ng mga
kaso ng panggagahasa,
pananakit, pagnanakaw
at carnapping .
Kasarian Alam n'yo , sa totoo lang , Napabilang ang
unti-unt, na akong nai-inlove #BabaeAko movement
sa bestfriend kong si Roger. sa inilahad ng Time na
Lalo na kapag nagdadamit- maipluwensyang tao sa
babae siya. Problema lang , internet .
ayaw niya mag-ahit .
lnilunsad ito matapos
Ba gong babae, bagong ang sunod-sunod na
gastos . Kaya hindi ako tirada (misogynistic
nambababae, magastos. remark s) umano ng
Doon na lang ako sa luma , Pangulong Duterte sa
steady lang ang gastos . mga kababaihan.

Sabi nila panget daw sa Sa kabilang banda ,

babae ang nagmumura sabi pinalak as ng tinatay ang
ko naman bakit 'yang iba hindi dalawampung libo pataas
pa nagmumura ang panget na bilang (mas mataas
na? ng mak~tlong ulit mula
sa nakaraang taon)
ng mga dumalo ang
· hangaring itaguyod ang
kapakanan ng LGBTQIA
sa ginanap na Pride
March nitong Hunyo 30,
2018 . lpinagdiwang
ang · kanilang komunidad
at ang martsa para sa
pagkapantay-pantay.

Kalusugan Sabi nila, "Laughter is the best Kahit ang programang

medicine." Kaya't noong nasa
ospital ang tatay ko, pinatawa
ko . nang pinatawa. Hayun,
namatay siyang nakangiti.
Alam n'yo, naaawa ako sa
mga pulubing vegetarian .
Bakit ka naman mag-ve-
vegetarian eh pulubi ka na
nga? Dapat, eat all you can .
pangkah.,sugan ay
nalalagay rin sa isyu ng
imbestigasyon . Hiniling
ang pagpapatibay
ng hindi angkop_ na
paggastos sa P8.1 na
bilyong proyekto upang
itayo ang tinatawag na
School-based barangay
health stations sa ilatim
ng dating Pangulong
Benigno Aquino .
 Nauna rito, naging laman
ng balita ang kontrobersya
sa Oengvaxia vaccine
na nagdulot ng
kapahamakan sa
sampung bahagdan ng
800,000 na mga mag-
aaral na naturukan
nito. lbinintang din ang .
korupsyon sa pagbili ng
nasabing uri ng bakuna.
Binuksan pa noong 2017
ang simula ng pagdinig
nito sa Senado.

Konsepto ng Bayani

Muling ginising ang kamalayan ng manonood na Pilipino

ng nilikhang paghingi ng paglilinaw ni CHED Commissioner
Ronald Adamat hinggil sa konsepto ng programang Bagani.
Sa kanyartg hiling, inilahad na -siya ay nangangamba sa ibang
paraan ng pagpapakilala ng Bagani bilang bayani na nagtataglay
ng kapangyarihang mahika. Sinabi pa ni Adamat, na maaaring
nakaligtaan ng mga manunulat at producer ng .programang
pantelebisyon ang pagsaalang-alang sa kultura ng mga katutubo
kaya' t kinakailangan ang paliwanag at paglilinaw. Tinugunan
naman ito ng produksyon at nagkaroon sila n:g pag-uusap.

Ang Bagani para sa mga Manobo ay tumutukoy sa mga

mandirigma na tagapagtanggol ng kanilang komunidad.

Kung uugatin ang pagkakilala sa bayani, maaaring

mabakas ito sa ating panitikan. Pinatunayan ito ni Cruz (2006) sa
kanyang papel na Si Lam-ang, si Fer~ando Poe Jr., at si Aquino:
Ilang Kuro-kuro tungkol sa Epikong Filipino. Ang mga nabanggit
na personalidad ay halimbawa u1nano ng arketipong bayani na
matagal nang nakaukit sa malay ng lahing Filipino. Matatagpuan
ang arketi pon g b aya nin g ito sa 1ng a ka tutubo n g e p iko. Ginawa
niyang _te111plate upa n g m a kab u o n g m o rpo lo h iya ng and a n g m ga
epiko sa Pi lip in as a n g m ode lo mul a kin a Propp a t Ca mpbe ll.

Nari to ~n g h a m bi n ga n sa bulwa ra n n g n a rasyon/ sa la ysay in

na maaaring gawin g batayan sa pagka kilal a sa da n as n g m ga
11,aituturin g n a b a yani.

Vladimir Propp's 31 Narratemes Joseph Campbells' Monomyth

Unang Bahagi- Panimula
1. Pagkawala
2. Pagbababala
3. Pagsuway sa Sabala
4. Paghahanap ng Katunggali
5. Kaalaman ng Katunggali
6. Panlilinlang ng Katunggali
7. Pagtulong sa katunggali
lkalawang Bahagi- Katawan ng
Narasyon
8. Pagkilala sa Kailangan
9. Pagkatuklas sa kawalan
10. Pagpili ng bayani sa
magandang gawi
11 . Pag-ali~ ng bayani para sa
isang misyon
Separation- Pag-alis
1. 'Pagtawag' sa bayani upang maglakbay
. 2. Pagtanggi sa 'tawag'
3. Paglitaw ng supernatural na tulong
4. Pag-alis sa sariling bayan
Initiation- Paghamon
5. Pagtanggap ng kahandaaan para sa
isang banyuhay
6. Pagharap sa daan ng mga pagsubok
7. Pagkakilala sa Diyosa ·
8. Pagharap sa tukso
9. Pagharap sa 'ama'
10. Pagbabago
11. Pagtatagumpay
13. Pagtanggi na bumalik sa sariling
bayan

/katlong Bahagi- Pagtatampok Return- Pagbalik

sa Tagabigay ·· 14. Paglalakbay pabalik sa bayan
12. Paghamon sa bayani 15. Pagbabalik ng kinagawian
13. Pagtugon ng bayani sa 16. Pagbabahagi ng karanasan
· 17. Pagtanggap sa balanseng gawi ng
pagsubok .
buhay (materyal at espiritwal)
14. Pagtanggap ng baya91 s~
isang bagay na may mah1ka
15. Pagdating ng bayani sa
destinasyon
16. Paghaharap sa labanan ng
bayani at katunggali
17. Pagtatampok sa bayani
18. Pagkatalo ng katunggali
19. Paunang resolusyon
 lkaapat na Bahagi- Pagbabalil< ng
Bayani
20 . Pagbabalik sa kanyang bayan
21 . Pagkahuli sa bayani
22 . Pagligtas sa bayani
23. Pagbabalik ng bayani nang
hindi nakikilala
24 . Paglutang ng nagpapanggap
na bayani
25. Pag-aaatas ng mahirap na
gawain sa bayani
26 . Paggampan sa mahirap na
gawian
27. Pagkilala sa bayani
28 . Pagkatuklas sa katauhan ng
nagpapanggap na bayani
29. Pagbibigay ng bagong
katauhan sa bayani
30. Pagpaparusa sa katunggali
31 . Pagpapakasalatpagta nggap
ng katungkulan .

LLS (Last Line Syndrome): Danas sa mga fsyu sa Paligid

Pamilyar ito sa danas ng mga Pilipino. Nagiging n1alapit

ang mga quotable line sapagkat maaaring may sub-text ang n1ga ito
na gustong sabihin sa manonood. Tiyak naman iyon na tumutusok
sa kanyang pag-iral sa lipunan. Binanggit ni Lee (2003) sa kanyang
Scriptwriting Manual na nakakabit sa linya ang kargang isyu o
tema na karga ng pelikula. May buhay ang mga tauhan na n1aaaring
nahulma -batay sa kanyang mga karanasan sa lipunan. Dagdag pa
niya, may inner at outer life ang ·tao na makikita sa kanyang n1ga
salita.

Narito ang mga popular na -pahayag 111ula sa pelikulan~

Pilipino na naglalahad sa 1nga isyung pan1ilya r sa karanl1sang
panlipunan . Tinipon ito1nula sa n1ga piling tala nina Evasco a t O rtiz
(2008) at Lee (2003). Pag-usapan sa klase ang n1ga nak..1angkla ng
isyu sa mga diyalogong ito.
 ARTISTA AT PELIKULA PAHAYAG

Sharon Cuneta
I wa111eve,. gou,• pa,-t11e,-. f'mju1t gou,. w,,e kaga
Madrasta 'd/ hto a~o ,,,,.e,.e1peto.

Nora Aunor
Walang /ri,na/a! !Ing /,/,na(a ag na/a pu10 ng tao!
Himala Nata pu10 natr'ng lalrat.
Nora Aunor
Mg 6totlrer ii not a pig! Mg 6rotlrer i1 not a pig!
Minsa 'y /sang Gamu Garno !Ing ~apati~ ~og tao, lrin~i 6a6og ~amo.

Vilma Santos
Simple fang 11aman ang lrinilri11gi ~o. Kung lri11di
Relasyon mo ~o mare1peto 6ifa11g a1awa, ,-e1petulri11 mo
naman a~o 6ifang ~ai6iga11. /(u11g lrin~i Haman,
,-e1petulri11 mo ~o 6ila11g tao.
Vilma Santos ll~o ag Kri1tigano, lrigit /a la/rat a~o ag tao.
Sister Stella L KuHg na11dito lama11g 1i Kri1to 1a i6a6aw 11g lupa
afa1tt ~011g ~a;ama ~o 1iga 1a pa~i~ipagfa6a11.

Vilma Santos Sa1ta tuwiHJ u,nmi1toffl ~a 11g alak .. lra6a,11g

Anak
lrinilrit~t fflO a11g Jigari/go ,no at lra6a11g 11ilulu1tag
fflO ang peta1tg pi11apada(a ~o! Sa1ta maiJip ,no

rin ~ung ila11g pag~aiH a11g ti11ii/ ~01tg lri11di ~ainiH

para fang ,na~apagpadala a~o HJ mala~f11g pera
rito. Sana lra6ang na~alriga ~a digan 1a ~ut/on
mo, natutulog, maiJip mo ri11 ~ung ilang taon
a~o11g 1tatufog mag-i;a lra6a1tg 11angu11gu(i(a a~o
/a ga~ap 11g ,nga malraf~o. Sa11a ,nai/ip ,no ~alrit
~au1tti ~ung gaa110 ~a/a~it /a a~in ang ,nag-alaga
·ng ,nga 6atang lr,itdi ~o ~aa110-ano 1amantala11g
~ago, ~ago11g ,nga ana~ ~o lr,itdi ~o ma11 la11g
maafagaan. flfam mo 6a ~ung gaa110 ~q/a~it igo11
1a i1a11g iHa.? II/am mo 6a kUHj gaaHo kalakr't
igo11? Ku1tg lri11di mo a~o ~agaHJ ifu,-i11g 6//a11g
i/aHJ i11a. Re1petulr,it mo ma11 la11g a~o 6ila11g
iJang tao. Yun fang Carfa...gu11 1tta11 la11g.
 Progrania ng" Pa ·mpamaha laan sa Populasyon , , .

Tata laka y in nan, an sa ka s uno d na artik ulo na may

pam agat
n a ISA = SA LAT + SU LAT + SUL IT: Ang JJormula
ng !sang Araw ...
sa Krm>cnto ns Pamhatn ng Bayan, sa Pngp apau nlad n~ _B~h
ay ang
·gam p anin n g esta di stik a sa bu hay at pop ulas yon
ng Ptli pino .

Ang pa11i111ula11g ito ay pagbabalik-tanaw sauna.

Naaa.la pa ba ninyo? Sinisimulan natin ang konsepto ng_pagkatuto

sa /aging una. Una ang titik Asa pagbasa. Una ang isa sa pagb
zlang. Una
rin ito sa 111ga kuwentong pambata.

!sang araw ... ang gasgas nang panimula ngfairy tale na binabasa
natin noong bata. Doon sa fairy tale na palaging happy ang endi
ng. Doon
sa kuwentong positibo ang kinauuwian. Ilapat kaya natin sa
sitwasyong
panlipunan? Optimista pa rin .kaya ang pagdanas ng mga
tao? Sino
ang may ma.laking gampanin ng pagkakamit ng magandang
bukas at
paghakbang sa tuwid na landas? Tangkain nating isa-isahin
ang mga
kasagutan. Sipatin natin sa anggulo ng isang·nakadarama ang
hinaharap
ng bansa sa pagtugon sa mga serbisyong panlipunan. lpokus
natin sa
isa .. . estadistika.

Kaisa kayo sa pagpapahayag na ito.

Isa! Sa pagbilang ng isa, dalawa, tatlo at iba pang pigura, kinikilala

ang konotatibong kahulugang · maiuugnay sa serbisyong esta
distikal sa
bansa. Nais nating basa$in .ang kinagawiang persepsyon na iyon
ng mga
tao. Hindi lamang sa pagbilang nakadikit ang tungkulin at pana
nagutang
pambayan niyon. Sikapin nating makapagpabago nga ng pana
naw ang
mga ilalahad ng inyo pong mag-aaral.

Isakonteksto natin ang diskursong ito. ldikit natin sa konsepto

ng tatawaging salat, sulat at suli t ang proseso-siklo ng pagt
upad ng
serbisyong estadistikal sa pangangailangan ng maraming
sektor sa
lipunan. Ilapat at ilapit natin ito sa nabanggit na kaninang
kuzuentong
painbata ng bayan.
 -
!srw la11• <.~ -alan <.'Io . a. 11 ,_")o pa~ sa l a t h,1ang unang hakbang. Sa
.•
aba lwg , 11g National Statistics Off
ice kabalikat
scr ln ~_ 1on
1 g pat ulo y na ,b,n
n, nagaganaap rmg pag salat sa akto
ans iba pans nhcnsyn n~ pa111a/1alan ng
11 /Hl~t1 sa fu ngul,i ng es tndistikal nt rchis frasyo
11'.~ ~wgpu ~so sa dnn:dnnu
/ s~ ms n. rzsp ck ton s ser b,syv at produkto. Ito rin ay nakabatay sa
~,In
lay1n1111s maitnguyod ang pangan
galagang panlipunan.

pang ito ng pamahalaan.

lsatinig natin ang pagsalat ng tangga
a ang pag dam dam sa pan gangai langan sa sektor ng populasyon,
Jsinasagaw
iku I tura, kom ersiyo, industriya, kon struksiyon at pabahay, edukasyon,
agr
pangkalusugan, lakas-paggawa at
mass media, enerhiya, pangkasarian,
ng NSO, 2011).
trabaho, ekonomiya at kalakalan (Task
ggapan sa serbisyo-publiko
lsang patunay ng hindi pagtigil ng tan
na tin mu la pag salat tun go sa pa gsu lat . Nais tukuying
at pagtulay
ulu ga ng ope ras yon al dito ng pa gsu lat ang pagtatala. Sa hakbang
kah
nsaksiyong nagbibigay-tugon sa
na · ito, isinasakatuparan ang mga tra
an gg it kan ina . Ma y pag tata la sa mg a serbisyong pagbabahagi
naunang bin
im po rm asy on at reh istrasy on g sib il. Kung may kailangang mga
ng
ng tanggapan, magsaliksik gamit
datos, maaaring magpatala sa .aklatan
pon o at Int ern et, ma kip ag- ugn aya n pa sa iba't ibang aklatan
ang tele
os. Kung hihiling na magpatala,
at humiling ng mga espesyal na dat
amagitan ng mga Serbilis outlet
tutugunan ang mga dokumento sa pam
lika syo ng on lin e. An g bir th cer tificate ay maaaring hilingin gamit
at ap
a sa serbisyo ng mga travel agency,
ang telepono. Maaaring magpatala par
pag pap ati bay ng kas al, ser bis yon g legal tulad ng mga ayuda
para sa
cou nse ling. An g mg a na ba ng git ay maaari na ring idulog sa mga
at
tanggapan.
programang panradyong katulong ng
sa konsepto ng kasunod
Isa-isahin naman natin ang paglalahad
rawan ito na nanganga~ulu~ans
na su lit. Ating tukuying paglala
ma a
in. m at pin aka ma buting resulta . Optimal kung ilalap1t natm sa
pinaka
it o pagkasulit ang mamamayans
Ingles. Inaasahang makararanas ng sul p sa
ailalim sa mg a proseso ng salat at sulat. Ito ay magagnna1\;l
sum J / II nn Jll{l(rknkm lal/
ng pama aa •

pagkakataong ang zba pang tangga.pan U · d N fions. M1/le11ni

. ta L' • L •

um
ng nrtc . a _ _.,
ay magbabalikatan sa pagkan11t sa mga ptgura at ,mporma~Y011 8
Development Goals (MDGs). Mula
 . .- . - . ,11se ,to, 11wt11f 11gunn11 nng ,nithinc~ optimal
b1mgn ns C:, lr1d , . . . t1k al 110 kl . I ,. ·1.· tan o wala nan<? kahrrapan at
' .i . ,,,,,,,,110<; (II/ Jff{11(/r./
I 1111 ,, (
0 su lit. Ans, u <'_llr7
11. f k k
. • · l ,,,u
uf o11i.; 11n11'\ 1(11 a1rn'11 c\
cdukastJon.
•
Naitataguyod
ka c;: 11 /1 11111111 . ,,r1 n o11 , '. N a11on11 oa /a oaan ang m<{a bata
' ,r· ,·11 o..;11 kn~nrrnn . ap. c' c" 6 (_ c .
,ms p11ntn_11 ,w ,,,18 111,~1 . I d an , kalu suga11 ng ,nga kababa1han
ol krm ilrm . .:,
k,11' 0 / 1111 011 · Napauull a · S c k I t HIV/AIDS at
' k N cm o n11 0 pag a a ng
/o/o _..:. 11 u:..; ,1pi11 " " pn<;;-na11 a .
' ~.
asusuor
. .
c., . .
Napagt,ttbay ang g / b I
o a. na
i/!11 ;>0 11 1,;, ~nkit. Na/1/rnang ang kapn 1zgtran. . . DG( 2015
' I d (U ·t d Natwn s M s for ,
1,oklkipag-ugnnyan para sa pag-u n a 111 .e

2011).

lsaisip natin ang mga ito. Nakikita ang pagsisikap ng m_ga

tagapamalzala sa kasalukuyan sa pag-abot sa pagkasulit. . ':-1~butzng
halimbawa ang programang Pantawid Pamilyang Pzlzpzno na
pinangunahan ng Department of Social Welfare and Development
(DSWD) kaugnay pa rin ang iba pang ahensya. Matapos matukoy ng
pagsalat at pagsulat ang pangangailangan ng pinakamahihirap nating
kababayan, naipararanas ang pangangalagang panlipunan.

Isapuso naman natin ito. Ang pagkakamit ng magandang bukas

at paghakbang sa tuwid na landas ay hindi lamang nakapako sa mabuti at
main.am na buhay ng bawat isa sa atin. At ang palagi nang may malaking
gampanin· sa mga ito ay isa rin lamang. Ikaw. Ang bawat isa sa atin
ay hindi pasibong tagatanggap lamang ng mga serbisyong inihahain ng
pamahalaan .. Lipas na ang konsepto ng kuwentong pambata na tungkol sa
paghintay lamang ng biyaya ni Juan Tamad. Baguhin natin ang kuwento.
Maging bahagi tayo ng banyuhay niya bilang si Juan Mapagbago. Ang
kuwento natin at ni Juan ay iisa.

Isabuhay ! Aktibo tayong makilahok sa mga programang

pambayan.

Balik-tanawin natin ang mga nabanggit sa una. Naalala rJa bn

. A
? t
nznyo. ng pag-uugnay sa kuwentong pambata ng bayan ay dadaan
sa m~a pro~eso at siklo ng salat, sulat at sulit. Kapag hindi. pa 5u/i'1
babalzk muh sa pagsalat nang may bagong kaparaanan. Baguhin natin
ang kuwento upang ang kamulatan ng magiging mgn anak natin ny
magtatapos sa happily ever after. Kailan kaya iyon?

Kaya iyon ...sa isang araw.