Kumaduwan Markaaan

Modyul 2.1
Aroën ko so Kaparak a Tuo,
Walay Pisikal a Kakulangan
Odino Anggapo
(Pangitër a Simplen Tulong unong ed
Pangkaukulan)
Edukasyon sa Pagpapakatao – Ikatlong Baitang
Self – Learning Module
Ikalawang Markahan – Modyul 2A – Aroën ko so Kaparak a Tuo,
Walay Pisikal a Kakulangan Odino Anggapo

Isinasaad sa Batas Republika 8293, Seksiyon 176 na: Hindi maaaring magkaroon ng
karapatang-sipi sa anumang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas. Gayunpaman,
kailangan muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaan na naghanda ng
akda kung ito ay pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o
tanggapan ay ang pagtakda ng kaukulang bayad.

Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o
brand name, tatak o trademark, palabas sa telebisiyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa
modyul na ito ay nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsumikapang
matunton ang mga ito upang makuha ang pahintulot sa paggamit ng
materyales. Hindi inaangkin ng mga tagapaglathala at mga may-akda ang
karapatang-aring iyon. Ang anumang gamit maliban sa modyul na ito ay kinakailangan
ng pahintulot mula sa mga orihinal na may-akda ng mga ito.

Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon

Kalihim: Leonor Magtolis Briones
Pangalawang Kalihim: Diosdado M. San Antonio

Bumuo sa Pagsusulat ng Modyul

Manunulat:
Pandistritong Tagapamahala:
Tagamasid Pampurok:
Punongguro sa EsP:
Pampurok na Koordinator sa EsP:
Patnugot:
Tagasuri:
. MARITES U. MOLINA, EdD
Tagaguhit:
Tagalapat:
Pansangay na Tagapamahala:
Pansangay na Tagapamanihala, OIC:
Pansangay na Tagapamanihala:
Punong Tagamasid Pansangay, CID:
Tagamasid Pansangay, LRMDS:
Tagamasid Pansangay, EsP:
MAY-ANN P. LIQUIRAN, LPT
NEILA U. FERRER, PhD
MARY AVEMIENA T. BAUTISTA, PhD
LENNY M. LOPEZ, LPT
MARIVIC M. MACARAEG, MEd
LAUREEN T. VELASCO, PhD
MERCY C. MACARANAS, MAEd
MARY AVEMIENA T. BAUTISTA, PhD
MILAGROS D. MANZON, EdD
JAY C. VISPERAS, MEd
RUTH C. MUÑOZ, LPT
LENNY M. LOPEZ, LPT
ELY S. UBALDO, CESO VI
MA. CRISELDA G. OCANG, CESE
CARMINA C. GUTIERREZ, EdD
MICHAEL E. RAME, EdD
JOCELYN M. UNTALAN, EdD

Inilimbag sa Republika ng Pilipinas ng Schools Division Office I Pangasinan

Kagawaran ng Edukasyon – SDO Pangasinan I
Office Address: Alvear St., East Capitol Ground, Lingayen, Pangasinan
Telefax: (075) 522-2202
E-mail Address: pangasinan1@deped.gov.ph

ii
 Malikët a pangawat ëd Edukasyon sa Pagpapakatao, Grado 3 na
Alternative Delivery Mode Modyul a nipaakar ëd Pambirbir tan Pan-
usar na Salitan Ngaran. Ginawa iyan modyul bilang ëbat ëd
pangkaukulan mo. Gëtma to iyan natulungan ka ëd pan-aaral mo
lëgan ya anggapo ka’d dalëm na kuwarton-aralan. Gëtma to mët iyan
naitdan ka na saray makabaliksan a pangkanawnawa ëd pakaaral.
Sayan modyul ët awalaan na parte tan icon a nëpëg mon
natalusan.

Ёd sayan parte, naamtaan mo iray

Amtaën Tayo
nëpëg a naaralan.
Nabasa ëd sayan parte iray
Nunutën Tayo nanduruman tëpet, balikas o parapo
piyan naamtaan no anto iray
naaralan.
Nabasa ëd sayan parte iray
nanduruman gagawaën a
Gawaën Tayo makatulong piyan nausar so balo ya
kakabatan diya’d inagew-agew ya
panagbilay.
Ipuspuso Tayo Nabasa ëd sayan parte iray
kanunutan a manëpeg a tandaan tan
itday kabaliksan.
Nabasa ëd sayan parte iray
Ibilay Tayo gagawaen a makatulong piyan
naikana so kakabatan ëd panagbilay.
Gagawaën a mangigëgëtma ya
nasukat so naaralan nipaakar ëd
Subukën Tayo abitlan kompetensi.

iii
 Ёd sayan parte, wala’y itër ëd sika
Kaaruman a ya kaaruman a gagawaën piyan
Gagawaën pabulaslasën so kakabatan ëd inaral.

Awalaan iya na saray tëpët odino

panuan so kulang ëd balikas odino
Pakanunutën parapo piyan naiproseso no anto so
naaralan ëd aaralën.
Saray Suston Kawalaan iya na saray suston ëbat
Ёbat ëd amin a gagawaën.

Pangakabatan Listaan na saray angalaan diya’d

impanggawa ëd sayan modyul.

Say manuntumbok ët makana-kanan panunot ëd pan-usar na

sayan modyul:

1. Alwaran ya usarën so modyul. Ag kakargaan na

antukaman a marka o sulat so antukaman a parte na modyul.
Man-usar na biig a papel ëd pan-ëbat na saray pampasalan.
2. Ag lilingwanan ya ëbatan so Subukën antis ya unla ëd
arum niran gagawaën a nilugan ëd modyul.
3. Basaën a maung iray direksiyon antis a gawaën so kada
pampasalan.
4. Imanuën so katuuran tan integridad ëd pangkimëy na saray
gagawaën tan say panangipëtëk na saray ëbat.
5. Sumpalën so kaplësan a gagawaën antis ya unla’d arum
niran pampasalan.
6. Pipawil iyan modyul ëd say bumabangat mo odino
manangantabay no asumpal lan ëbatan so amin a pampasalan.

No bilbilang nairapan kan ëbatan iray gagawaën ëd sayan

modyul, ag manduwaruwan mantëpët ëd bumabangat mo odino
manangantabay.
iv
 Nayari mët ya ungkërëw ka na tulong ëd nanay odino tatay mo,
matatakkën ya agim odino siyopaman a kaiba ëd abung a mas
matakkën nën say sika. Lanang a pakanunutën ya ag ka
mambukbukor.

Man-iilalo kami, ëd panamëglëy na sayan modyul, makadanas

ka na makabaliksan a pakaaral tan makagamor ka na aralëm a
pakatalus makalanor ëd saray kompitensi. Sarag mo iya.

v
Aaralën Aroën ko so Kaparak a Tuo,
Walay Pisikal a Kakulangan
1 Odino Anggapo

Amtaën Tayo

Kasumpal na aaralën, ilaluan mo ya naaruman

so kakabatan no panon mon;

 Naipanëngnëng so panangiyansakit ëd saray walay

pisikal a kakulangan diya’d panamëglëy na
pangitër na tulong a nakaukulan. (EsP3P-llc-e-15)

Say panangiyansakit ët panangipanëngnëng

na panangaro ëd sakëy a tuo ya anggapoy alagarën
mon antukaman a kasalat to.
Nipanëngnëng diya ëd panamëglëy na
panggawa na kamaungan a singa pipiulop ëd arom
a tuo tan pangitabin ed sakey a pilëy.

Nunutën Tayo
1
 Siyopa so saray nëpëg a naitdan na tulong?
Anto so nëpëg a gawëën ëd saray tutuon
walay kakulangan?
Saray tutuon walay kakulangan ët nëpëg iran
tulungan, itdan na panangaro, tan panangasikaso
piyan untan ët nalikna so pibibiyang ëd komunidad
tayo.

Gawaën Tayo

Panangaro ëd kaparan tuo.

Idrowing so malikët a lupa no saray

balikas ët mangibabagay panangiyansakit ëd tutuon
walay pisikal ya kakulangan. Maërmën ya lupa
no andi.

____1. Aaligën so panangakar na sakëy ya pilëy.

____2. Tutulungan na sakëy ya tuo so bulag a
umbëbëltang ëd karsada.
____3. Aantabayan na ugaw so piley ya akulaw ya
manaakar.
____4. Tutupakën na ugugaw so sakëy ya bukot.
____5. Tatalusan iray tutuon walay kakapuyan.

2
 Ipuspuso Tayo

Say tuon maaro tan amta to so mangiyansakit na kapara to

ët inaro na Diyos.

Talusan so basaën ya anlong.

Saray Tutuon Walay Kakulangan

Insulat nën May-Ann P. Liquiran

Saray tutuon walay kakulangan,

Ag nëpëg a ëlëkan;
Anggan sikara so walay kakapuyan,
Nëpëg iran aroën tan talusan.

Aroën tan tulungan,

Ag ira nëpëg a ëlëkan tan pabaingan;
Ipasën mo iran singa sika lamlamang,
a pinalsa mët na Diyos a Katawan.

Diya ëd inër man a pasën,

Sikara so nëpëg a mas unaën
Ibaan, itabin, itdan na kanën
no sikara so nanëngnëng.

Saya so ipuspuso tayo,

Say mangaro na kaparam a tuo;
Laot la no wala so kakapuyan to,
Tan mangakaukulan na tulong tayo.

3
Ëbatan iray manuntumbok ya tëpët:

1. Nipaakar ëd anto so anlong?

2. Anto so nëpëg a gawaën ëd saray walay kakulangan?
3. No sika so walad kipapasën da, anto so liknaan mo?
Akin?
4. Panon mon ipanëngnëng so panangarom tan pipiulop
ëd saray walay pisikal ya kakulangan?
5. Anto so nëpëg mon ipuspuso tan nunutën para ëd saray walay
kakulangan?

Ibilay Tayo

Naipanëngnëng so panangiyansakit ëd saray walay kakapuyan ëd

nanduruman kipapasën. Say panangitër na tulong ët tanda na panangaro
tan panangiyansakit ëd kaparan tuo antukaman so estado ëd bilay.
Untulong a manlapud pusom a anggapoy panduwaruwa tan anggapoy
aalagarën mon antukaman a kasalat.

Nëngnëngën so saray retrato ya mangipapanëngnëng na

panangiyansakit ëd saray tutuon walay kakulangan.

Tulungan a umbëltang so sakëy ya bulag.

4
Itabin so sakëy ya pilëy ya unlugan

Itdan na kanën so sakëy ya bulag.

5
 Subukën Tayo

Unaan a Gagawaën
Itdan na tsek ( ) no say retrato ët mangipapanëngnëng a maung
a pipiulop ëd saray walay pisikal a kakulangan, ekis (X) no andi.

1.

2.

3.

4.

5.

Kumaduwan Gagawaën
Anto so gawaën mo ëd saray manumtumbok a sitwasyon. Isulat so

6
ëbat ëd gulis.

1. Diya ëd arap na abung yo anëngnëng mo so sakëy ya pilëy ya

mipapayabol. Anto so gawaën mo?
__________________ ___________________________________.

2. Diya ëd karsada walay sakëy ya bulag ya umbeltang. Anto so

gawaën mo?

_____________________________________________________.

3. Walay unlugan ya akulaw ya anggapoy sakëy ya sali to. Anto so

gawaën mo?

_____________________________________________________.

4. Ëëlëkan nen Jose tan saray kakaaro to so sakëy ya ugaw a

pukol. Anto so gawaën mo?

_____________________________________________________.

5. Diya ëd arap na simbaan walay tëlëk a masikën a mipapayabol.

Anto so gawaën mo?

_____________________________________________________.

Kaaruman a Gagawaën

Anto ira so manëpëg tan ag manëpëg a gawaën ëd saray tutuon

7
walay pisikal a kakulangan? Isulat ëd Dasig A no manëpëg a gawaën
tan Dasig B no ag manëpëg.

🙋
Dasig A - Manëpëg Dasig B – Ag manëpëg

Pakanunutën

8
 Say tuon maaro amta toy mangiyansakit na kapara to ya walay
pisikal a kakulangan ëd laman. Aya so matunong a tuo ya nëpëg tayon
aligën.
Nëpëg tayon nunotën ya saray tutuon walay kakulangan odino
kakapuyan ët nëpëg iran tulungan, itdan na panangaro tan
panangasikaso. Lapud sayan tulong a niitër tayo ëd say sikara; say
Diyos ya Amalsa so malikët ëd say sikatayo.

Gawaën Tayo Ipuspuso Tayo Subukën Tayo

Ununan Gagawaën
1. Saray tuon wala’y pisikal a
1. kakulangan da 1. /
2. depende ëd ëbat na ugaw 2. /
3. depende ëd ëbat na ugaw 3. /
2.
4. depende ëd ëbat na ugaw 4. x
5. depende ëd ëbat na ugaw 5. x
3.
Kumaduwan
4. Gagawaën

9
 Depende ëd ëbat na
5. ugaw.

Kaaruman a Gagawaen
Depende ëd ëbat na ugaw.

Saray Suston
Ëbat

Pangakabatan

 Edukasyon sa Pagpapakatao Kagamitan ng Mag-aaral,

Kagawaran ng Edukasyon

 Department of Education, 2016 K to 12 Curriculum Guide pp. 107-

10
 112

 K to 12 Most Essential Learning Competencies (MELCs), pahina

69-70

11