Aralin 1:

INTRODUKSYON: PAGTATAGUYOD NG PAMBANSA

SA MAS MATAAS NA ANTAS NG EDUKASYON AT LAGPAS PA

Mga Layunin:
a. Maipaliwanag ang kabuluhan ng wikang Filipino bilang mabisang wika sa kontekstwalisadong komunikasyon sa
mga komunidad at sa buong bansa
b. Maipaliwanag ang mahigpit na ugnayan ng pagpapalakas ng wikang Pambansa, pagpapatibay ng kolektibong
identidad, at pambansang kaunlaran

Alam mo ba na ang wika ay integral na bahagi ng tao pagkapanganak niya? Integral dahil
kakambal niya ito noong nasilayan niya ang liwanag sa mundong ating ginagalawan. Ang wika
ay sadyang napakahalaga sa buhay ng tao. Ito ang kaniyang instrumento o kasangkapan sa
pagbabahagi ng kaniyang nadarama at opinyon. Sa pamamagitan din ng wika ay nasasalamin ang
kultura ng mga tao na gumagamit nito. Kaya, mapalad tayo dahil may sarili tayong Wikang
Pambansa na daluyan ng karunungan-daan tungo sa pag-unlad ng bayan.

Ang Wikang Pambansa

Ang Filipinas ay katulad ng karamihan sa mga bansa ngayon sa mundo na binubuo ng
mga mamamayang may iba-ibang nasyonalidad at iba-ibang wikang katutubo. Itinuturing ang
wika na isang mabisang bigkis sa pagkakaisa at pagkakaunawaan. Ang pagkakaroon ng isang
wikang pambansa, sa gayon, ay para sa pambansang pagkakaunawaan Sa wikang ito sumisibol
ang damdamin ng pagkakaisa ng mga mamamayang may iba-ibang wikang katutubo. Katulong
ito ng pambansang watawat, pambansang awit, at iba pang pambansang sagisag sa pagtatag ng
isang pambansang pamahalaan (Almario, 2014).

Dagdag pa ni G. Virgilio S. Almario, Alagad ng Sining sa Literatura at Tagapangulo ng

Komisyon sa Wikang Filipino (KWF), malimit na hinihirang na wikang pambansa ang sinasalita
ng dominante at/o pinakamaraming pangkat. Maaaring maging dominante ang wika ng isang
pangkat na gumanap ng pangunahing tungkulin sa kasaysayan ng paglaya ng bansa. Maaari ding
maging dominante ang wika sa pook na sentro ng komersyo, edukasyon, kultura, at gawaing
pampolitika. Sa ganitong paraan lumitaw na wikang pambansa ng Pransya ang wika ng Paris, ng
Great Britain ang wika ng London, ng Tsina ang wika ng Beijing, ng Espanya ang wika ng
Castilla, ng Rusya ang wika ng Moskba, at ng marami pang bansa.
Maraming bansa sa Aprika at Timog Amerika ang nagpanitili sa wika ng kanilang
mananakop bilang wikang pambansa. Espanyol ang wikang pambansa ng Mexico, Cuba,
Bolivia, Argentina, Chile, at iba pang bansa kahit nagrebolusyon ang mga ito laban sa sumakop
na Espanya. Portuges ang wikang pambansa ng Brazil pagkatapos palayain ng Portugal. Pranses
ang wikang pambansa sa Algeria. Ingles ang wikang pambansa ng Timog Aprika. Portuges ang
wika ng Angola. Sa kabilang dako, hindi pinanatili ng Indonesia ang Dutch katulad ng hindi
pagpapanatili ng Malaysia sa Ingles, at tulad ng Filipinas na pinili ang pagbuo ng katutubong
1
wikang pambansa

2
Ang Wikang Pambansang Filipino ay dumaan sa hindi mabilang na kontrobersya at nagpapatuloy pa ito
hanggang sa kasalukuyan. Hindi na ito bago sa atin, alam na natin ito. Dapat nating maintindindihan na
habang nagdaraan ang Filipino sa samo't saring mga pagsubok ay lalong tumatatag ang pundasyon para lalo
pa itong malinang at magamit sa mahusay at malawakang pamamaraan.

Mga Isyung Pangwika

Narito ang kasaysayan ukol sa mga kontrobersyang pinagdaanan ng Wikang Pambansa.

● Una. Ang napagkaisahang pasiya sa 1934 Kumbensyong Konstitusyonal na pumili ng

isang katutubong wika upang pagbatayan ng Wikang Pambansa ay produkto ng
Nasyonalista at Kontra-Kolonyalista. Matatandaan na hindi nagkasundo ang mga
delegado sa 1934 Kumbensyong Konstitusyonal kung aling katutubong wika ang dapat
na ideklarang wikang pambansa. Sa unang diskusyon pa lamang, o sa pamamagitan ng
talumpati ni Felipe R. Jose noong 13 Agosto 1934, ay Tagalog na ang liyamadong
katutubong wika. Ngunit sinalungat ito ng mga delegadong nagnanais na wika nila ang
maiproklama Pangunahing naging kalaban ng mga Tagalista ang mga delegadong
nagpasok sa Sebwano at ilokano. Ang mga delegadong ito ang humati sa nasyonalismong
pangwika noong 1934, muli noong 1972, at hanggang ngayon, lalo na sa likod ng
panukalang Federalismong Pampolitika (Almario, 2015).
● Ikalawa. Ang paglapastangang ginagawa ni Gng. Arroyo sa wikang Filipino. Noong
nasa posisyon siya bilang Pangulo ng ating bansa ay inilabas niya ang Executive Order
Blg. 210 na may pamagat na "Establishing the Policy to Strengthen the use of English as
a Second Language in the Education System". Nilayon ng naturang EO na palakasin ang
Ingles sa pamamagitan ng pagdaragdag ng mas maraming oras sa paggamit nito ng
Ingles) bilang wikang panturo, bagay na kwinestyon sa Korte Suprema noong Abril 27,
2007.
Para sa mas malinaw na kabatiran, ilan sa pinakamahahalagang isinasaad ng EO 210 ay
ang sumusunod:
…ang wikang Ingles ay ituturo bilang pangalawang wika sa lahat ng antas ng Sistema ng
edukasyon, simula sa unang baitang,
…ang wikang Ingles ay nararapat gamitin bilang midyum sa pagtuturo ng asignaturang English,
Math at Science hanggang sa ikatlong baitang.
…ang wikang ingles ay gagamitin bilang pangunahing wika sa pagtuturo sa lahat ng institusyong
pampubliko sa antas sekundarya.
…at bilang pangunahing midyum sa pagtuturo, ang bilang ng oras na ilalaan sa mga
asignaturang ituturo sa Ingles sa antas ng sekundarya ay hindi bababa ng 70% ng kabuoang oras
na inilaan sa lahat ng larangan ng pagkatuto (learning areas).

3
…ang wikang Filipino ay mananatiling midyum ng pagtuturo sa asignaturang at Araling
Panlipunan.
Bakit ito ang ninais ni Gng. Arroyo, ano ang kaniyang naging batayan sa pag-uutos na
palakasin ang Ingles bilang wikang panturo? Ito ang katwiran. Mahina sa Ingles ang mga
estudyante, ayon sa taya ng noo y Pangulo. Nagulat siya nang malaman na maraming bakanteng
trabaho sa mga call center ang di napupunan dahil bumabagsak eksaminasyon sa Ingles ang mga
aplikante. Dagdag pa niya, Ingles ang wika ng Information and Communication Technology
ICT. Ang solusyon ng Pangulo sa problema ay ang agarang pagpapalakas sa Ingles bilang
wikang panturo.
Ang naging hakbang na ito ng noo'y Pangulong Arroyo ay itinuturing na hindi
makatwiran. Ito ay dahil sinalaula nito ang konstitusyong pangwika upang tugunan ang trabaho
sa mga call center. Ang pangangailangan sa mga kababayan nating mahusay mag-Ingles para
punan ang mga posisyon sa mga call center ay pansamantala at limitado lamang. Dahil ang totoo,
may 40,000 hanggang 60,000 trabaho lamang ang naghihintay sa mga call center. Hindi
makatwirang ibatay ang patakarang pangwika ng buong sistemang pang-edukasyon sa
kakarampot na trabaho lamang.

Bukod dito ay inihain ngayon sa Kongreso ang House Bill No. 5091 o "An Act to
Strengthen and Enhance the Use of English as the Medium of Instruction in the Educational
System" ni Rep. Gloria Macapagal-Arroyo ng Ikalawang Distrito ng Pampanga.
● Ikatlo. Ang panukalang pagpaslang ng Commission on Higher Education (CHED) sa
Filipino, Panitikan at Philippine Government and Constitution bilang mga asignatura sa
kolehiyo.
Narito ang mahahalagang pangyayari, petsa at mga taong kasangkot sa pagtatanggol ng
wikang Pambansa para sa mas mataas na Antas ng Edukasyon at Lagpas pa.

Taong 2011
Oktubre 3, 2011
Inilantad ang plano ng gobyerno na pagbabawas ng mga asignatura sa Kolehiyo sa
pagtataguyod ni Dr. David Michael M. San Juan, convenor ng Tanggol Wika, Associate
Professor, Departamento ng Filipino, De La Salle University-Manila at sinimulan ang
pagpapalaganap ng isang petisyon na may layuning "urging the Commission on Higher
Education (CHED) and the Department of Education (DepEd) to consider issuing on immediate
moratorium the implementation of the senior high school/junior college and Revised General
Education Curriculum (RGEC) components of the K to 12 Program which might cause the
downsizing or even abolition of the Filipino departments in a number of universities (other
departments would surely be downsized too).

4
Agosto 29, 2012
Sa isang presentasyon ay inilahad ni DepEd Assistant Secretary Tonisito M.CI Umali,
Esq. na walang asignaturang Filipino sa bagong Revised General Education Curriculum (RGEC)
Disyembre 7, 2012
Sa pamumuno ni Prop. Ramilito Correa, may-akda at noo'y pangalawang tagapangulo ng
Departamento ng Filipino ng DLSU, inilabas ng Departamento ng Filipino ng DLSU ang
"Posisyong Papel para sa Bagong CHED Curriculum na may pamagat na isulong ang Ating
Wikang Pambansang Filipino, Itaguyod ang Konstitusyunal na karapatan ng Filipino, Ituro sa
Kolehiyo ang Filipino bilang Larangan at Asignaturang may Mataas na Antas."

Mayo 31, 2013

Sa pagtataguyod ni Dr. Aurora Batnag, dating direktor sa Komisyon sa Wikang Filipino
(KWF), pinagtibay ng mga gurong delegado sa isang Pambansang Kongreso ng Pambansang
Samahan sa Linggwistika at Literaturang Filipino (PSLLF) ang isang resolusyon hinggil sa
"Pagtiyak sa katayuang Akademiko bilang Asignatura sa Antas Tersyaryo". Humigit kumulang
200 guro ang nakipagkaisa sa hangaring ito.

Hunyo 28, 2013

Inilabas ng CHED ang CMO No. 20, Series of 2013 na nagtakda ng core courses sa
bagong kurikulum sa antas tersarya sa ilalim ng K to 12: "Understanding the Self Readings in
Philippine History; The Contemporary World; Mathematics in the Modern World; Purposive
Communication; Art Appreciation; Science, Technology and Society: Ethics. Kumpirmadong
walang asignaturang Filipino sa planong kurikulum ng CHED sa ilalim ng K to 12

Marso 3, 2014
Pagbuo ng panibagong liham-petisyon na naka-address sa CHED. Punamunuan ito nina
Dr. David Michael M. San Juan, convenor Tanggol Wika sa udyok nina Dr. Fanny Garcia at Dr.
Maria Lucille Roxas (kapwa mula sa DLSU). Kasama sina Prop. Jonathan Geronimo, Prop.
Crizel Sicat-De Laza ng University of Santo Tomas (UST), mga kaibigan at mga kakilalang guro
mula sa iba't ibang unibersidad. Nilahukan ito ng mga guro mula sa iba't ibang unibersidad gaya
ng UST, UP Diliman at UP Manila, Ateneo de Manila University, PNU, San Beda College-
Manila, PUP-Manila, National Teachers College, Miriam College (MC) atbp., at mga samahang
pangwika gaya ng PSLLF, Pambansang Asosasyon ng Mga Tagapagtaguyod ng Salin (PATAS),
at Sanggunian sa Filipino (SANGFIL) at humigit-kumulang 200 pirma.

Mayo 23, 2014

Pinagtibay ng National Commission on Culture and the Arts-National Committee on
Language and Translation/NCCA-NCLT ang isang resolusyon na "HUMIHILING SA
COMMISSION ON HIGHER EDUCATION (CHED), AT KONGRESO AT SENADO NG
5
REPUBLIKA NG FILIPINAS, NA AGARANG MAGSAGAWA NG MGA HAKBANG
UPANG ISAMA SA BAGONG GENERAL EDUCATION CURRICULUM (GEC) SA ANTAS
TERSYARYA ANG MANDATORY NA 9 YUNIT NG ASIGNATURANG FILIPINO" na
nagsasaad na: “...puspusan lamang masusunod ang Konstitusyong 1987 sa paggamit ng Filipino
bilang midyum ng opisyal na komunikasyon, at bilang wika ng pagtuturo sa sistemang pang-
edukasyon kung mananatili sa antas tersyarya ang asignaturang Filipino...”

Hunyo 20, 2014

Inilabas naman ng KWF ang "KAPASYAHAN NG KALIPUNAN NG MGA
KOMISYONER BLG. 14-26 SERYE NG 2014. NA NAGLILINAW SA TINDIG NG
KOMISYON SA WIKANG FILIPINO (KWF) HINGGIL SA COMMISSION ON HIGHER
EDUCATION (CHED) MEMORANDUM BLG. 20, S. 2013." Iginigit nasabing kapasyahan ng
KWF ang "pagtuturo ng siyam (9) na yunit sa Wikang Filipino, na hindi pag-uulit lamang ng
mga sabjek sa Filipino sa antas sekundarya, kundi naglalayong magamit at maituro ang wika
mula sa iba't ibang disiplina-na pagkilala sa Filipino bilang pintuan ng karunungan at hindi
lamang daluyan ng pagkatuto, at upang matiyak ang pagpapatuloy ng intelektuwalisasyon ng
Filipino at pagtitiyak na "kalahati o apat (4) sa panukalang Core Courses, bukod sa kursong
Rizal, na nakasaad sa Memorandum Order Blg. 20, s. 2013 ay ituro gamit ang Wikang Filipino."

Hunyo 2, 2014
Sa inisyatiba ni Dr. Antonio Contreras ng DLSU ay nakipagdiyalogo sa 2 komisyuner ng
CHED na sina Commissioner Alex Brillantes at Commissioner Cynthia Bautista ang mga
propesor ng DLSU, ADMU, UPD, UST, MCat Marinduque State University.

Hunyo 16, 2014

Sa pagtataguyod nina Dr. David Michael M. San Juan, convenor Tanggol Wika at Dr.
Antonio Contreras at paglahok ng mga guro, napagkasunduan sa diyalogo na muling sumulat sa
CHED ang mga guro upang pormal na i-reconvene ang Technical Panel/Technical Working
Group sa Filipino at ang General Education Committee, kasama ang mga kinatawan ng mga
unibersidad na naggigiit ng pagkakaroon ng asignaturang Filipino sa antas tersyarya.
Hunyo 21, 2014
Bienvenido Lumbera, Notional Artist Isa sa mga Tagapagsalita sa Forum at paglahok ng halos
500 delegado mula sa mga kolehiyo, unibersidad at organisasyong pangwika at pangkultura,
nabuo ang Tanggol Wika sa isang konsultatibong forum sa DLSU-Manila. Hulyo 4, 2014
Nagpatawag ng konsultasyon ang CHED dahil sa mga naisin ng Tanggol Wika. Agosto 2014
Inilabas ang dokumentaryong gaya ng "Sulong Wikang Filipino" (panayam kay Dr. Bienvenido
Lumbera) at "Sulong Wikang Filipino: Edukasyong Filipino, Para Kanino?"
Setyembre 2014

6
Inilabas ang dokumentaryong "Sa Madaling Salita: Kasaysayan at Pag-unlad ng Wikang
Pambansa".
Abril 15, 2015
Nagsampa ng kaso sa Korte Suprema ang Tanggol Wika, sa pangunguna ni Dr.
Bienvenido Lumbera, ACT Teachers Partylist Rep. Antonio Tinio, Anakpawis Partylist Rep.
Fernando Hicap, Kabataan Partylist Rep. Terry Ridon, at mahigit 100 propesor mula sa iba't
ibang kolehiyo at unibersidad. Inihanda nina Atty. Maneeka Sarzan (abogado ng ACT Teachers
Partylist), Atty. Gregorio Fabros (abogado ng ACT), at Dr. David Michael San Juan, ang
nasabing petisyon. (Ito ang kauna-unahang buong petisyon sa wikang pambansa) at opisyal na
nakatala bilang G.R. No. 217451 (Dr. Bienvenido Lumbera, Pambansang Alagad ng Sining, et
al. vs. Pangulong Benigno Simeon C. Aquino lII, at Punong Komisyuner ng Komisyon sa Lalong
Mataas na Edukasyon/Commissioner on Higher Education [CHEDJ Dr. Patricio Licuanan).

Abril 21, 2015

Halos isang linggo pagkatapos ng pagsasampa ng kasong ito ay kinatigan ng Korte
Suprema ang Tanggol Wika sa pamamagitan ng paglalabas ng temporary restraining order
(TRO)

Hulyo 18, 2016

Lumabas ang CHED Memo na may paksang Clarification on the implementation of
CHED Memorandum Order (CMO) No. 20, Series of 2013 Entitled "General Education
Curriculum; Holistic Understandings, Intellectual and Civic Competencies"
Setyembre 23, 2016
Sa pamumuno ng Departamento ng Filipinolohiya ng PUP na pinamumunuan ni Prop.
Marvin Lai, tumulong ang Tanggol Wika sa pagbubuo ng kapatid na organisasyong Alyansa ng
Mga Tagapagtanggol ng Kasaysayan (Tanggol Kasaysayan) na naglalayon namang itaguyod ang
panunumbalik ng asignaturang Philippine History sa hayskul (sa ilalim ng K to 12 ay wala nang
required na Philippine History subject).

Hulyo 11, 2017

Lumabas ang isa pang memorandum ng tagapangulo ng CHED Dr. Patricia Licuanan at
may paksang Clarification on the offering of Filipino at Panitikan Courses in All Higher
Education Programs), na hindi naman nila gaanong ipinalaganap.
Agosto 9, 2017
Natanggap ng Tanggol Wika ang isang "manifestation and motion" sa Korte Suprema ng
Office of the Solicitor General.

Agosto 25, 2017

7
 Pormal na itinatag sa PUP ang kilos Na Para sa Makabayang Edukasyon (KMEd).

Anuman ang maaaring kahihinatnan ng mga naging pagkilos ng Tanggol Wika, mainam
nang mairehistro pa rin sa mga pahina ng kasaysayan ang mga susing argumento ng Tanggol
Wika para sa pagkakaroon ng Filipino at Panitikan sa kolehiyo.
Kailanman ay laging mananaig ang halaga ng Wikang Pambansa sa kalinangan ng mga
Filipino.
I.VARYASYON AT REHISTRO
II. Varyasyon ng Wika
Ayon sa Biblia, noong pasimula ay ma iisa lamang wika ang mga tao. Sa paglipas ng
panahonnagkaroon ng halos hindi na mabilang na wika ang mga tao. Sa kasalukuyan, ayon sa
Ethnologue: Languages of the World, 15th ed. (2005) at CIA World Fact Book, ang mga
bansang Papua New Guinea, Indonesia at Nigeria ang tatlong nangungunang bansa na may
pinakamaraming lenggahe na sinasalita; 820, 742 at 516, ayon sa pagkakasunod.
Sa parehong tala, sinasabing ang Filipinas, sa ating bansa, ay may 180 lenggwahe na
pinagsasaluhan nating mga Filipino. At Filipino (ang ating Pambansang Wika) at Ingles ang
dalawang wikang opisyal sa bansa
Sa aralin na ito ay aalamin ang varyasyon at mga varayti ng wika.

Layunin sa paksang ito na:

Pangkaalaman
1. Maipaliwanag ang papel ng wikang pambansa sa gitna ng pagkakaiba-iba ng mga wika sa
isang bansa;
2. Mapagkontrast/Mapaghambing ang mga varayti at varyasyon ng wika.

Pangkasanayan
1. Magamit nang may kahusayan ang tumpak na rehistro ng wika sa pakikipagkomunikasyon sa
iba't ibang pangkat ng mga tao;
2. Mapagtatala ng iba't ibang terminolohiya sa iba't ibang rehistro ng wika.

8
Halagahan
1. Magamit at mabigyang halaga ang sariling wika at kultura bilang tatak ng pagka-Filipino;

2. Nagpapakita ng pagkukusa at pagsisikap na pag-aralan ang pagkakaiba-iba ng wikang Filipino

na sinasalita ng kasalukuyang henerasyon ayon sa lugar at pangkat na kinabibilangan.

Panimulang Gawain:
Panoorin ang dokumentaryong Filipino Lesson 201- A Brief History of the Filipino language.

Talakayin:
1. Ibigay ang mga pagkakatulad at mga pagkakaiba ng Tagalog, Filipino at Filipino.
2. Ano-ano ang negatibong epekto ng kawalan ng wikang pambansa sa panahon ng pananakop:
Panahon ng mga Kastila, Panahon ng mga Amerikano at Panahon ng mga Hapon?

3. Magbigay ng mga dahilan kung bakit sa Tagalog ibinatay ang pambansang wika (yaong
pambansang wika noong bago ito tawaging Filipino)?
4. Magbigay ng limang halimbawa ng regional differences sa loob ng wika na nakasasakop sa
inyo.
Alamin:
Ang Papel ng Wikang Pambansa sa Gitna ng Pagkakaiba-iba ng mga Wika sa Bansa
Introduksyon
Isang larangan ng sosyolinggwistika na pinagtutuunan ngayon ng mga pag-aaral at
pananaliksik ang tungkol sa pagkakaiba ng wika o varayti at varyasyon ng wika. Kaugnay ng
mga pagpaplanong pangwika isinasagawa sa mga bansa na multilinggwal ang mga tao, may mga
isyung panglinggwistiko na kaugnay ng pagkakaroon ng varayti ng wika: paano nagkakaroon ng
mga pangkat ng mga tao na may isang varayti ng wikang sinasalita? Kailan sila nagkakaroon ng
karaniwang varayting wika? Ang mga teo(istang neo-klasikal (Tollefson, 1991) ay nagbigay ng
tepolohiya ng mga pangkat wika batay sa mga katangiang estruktural ng mga varayti ng wika sa
degri ng pagkamultilinggwal at sa gamit ng mga varyasyong ito (Keiman, 1971; Fishman, 1968;
Kloso, 1968). Nakabatay ang pagkakaroong varayti at varyasyon ng wika sa paniniwala ng mga
linggwist ng pagiging heterogeneous o pagkakaiba-iba ng wika (Saussure, 1916) at "hindi
kailanman pagkakatulad o uniformidad ng anumang wika," ayon kay Bloomfield (1918). Dala
ito ng nagkakaibang pangkat ng tao na may iba't ibang lugar na tinitirahan, interes, gawain,
pinag-aralan at iba Sa pagdaan ng panahon, nagiging ispesyalisado ang mga gawain at tungkulin
ng tao at ito ay nagreresulta sa pagkakaiba-iba ng kultura at wika na siyang nagiging panukat sa
progreso ng tao (Roussean, 1950). Ang mga pagkakaibang ito ng/sa wika ay nagbunga ng iba't

9
ibang pagtingin, pananaw at atityud dito kaugnay ng di pagkakapantay-pantay ng mga wika pati
ng mga tagapagsalita, kultura at sibilisasyon (Constantino, 2000). Magsisilbing patnubay ang
pagtalakay na ilalahad sa papel na ito para sa mga propesor, estudyante, mananaliksik at mga
nagpaplano ng wika sa edukasyon partikular sa varayti ng Filipina na ginagamit ngayon sa iba't
ibang rehiyon ayon sa lugar ng taong nagsasalita (heograpiko) at ayon sa pangkat na
kinabibilangan (sosyolek).

Kahulugan at Uri ng Varayti ng Wika

Ang varayti ng wika ay ang pagkakaroon ng natatanging katangian na nauugnay sa
particular na uri ng katangiang sosyo-sitwasyunal na makatutulong sa pagkilala sa isang
partikular na varyasyon varayti ng wika. Ito rin ang pagkakaiba-iba sa uri ng wika na ginagamit
ng mga tao sa bansa. Maaaring ang pagkakaiba ay nasa bigkas, tono, uri at anyo ng salita.
Nagbigay si Cafford (1965) ng dalawang uri ng varayti ng wika. Una ay permanente para sa mga
tagapagsalita / tagabasa at ang ikalawa ay pansamantala dahil nagbabago kung may pagbabago
sa sitwasyon ng pahayag. Kabilang sa mga varayting permanente ay diyalekto at idyolek. Ang
diyalekto ay batay sa lugar, panahon at katayuan sa ica en divateatong dimension: espasyo,
panahon at katayuang sosyal. Maihahalimbawa rito ang mga sa buhay. Nakikita ito kaugnay ng
pinanggagalingang lugar ng tagapagsalita o grupo ng tagapagsalita ng Tagalog na ayon sa iba't
ibang lugar ng tagapagsalita tulad ng Tagalog-Bulacan, Tagalog Batangas, Tagalog-Laguna,
Tagalog-Cavite, Tagalog-Mindoro, Tagalog-Rizal at Tagalog-Palawan. Samantala ang idyolek
ay isang varayti na kaugnay ng personal na kakanyahan ng tagapagsalita o wikang ginagamit ng
partikular na indibidwal. Ang mga tanda ng idyolek ay maaaring idyosinkratiko tulad ng
paggamit ng partikular na bokabularyo ng madalas. Ayon pa rin kay Catford, permanente nang
matatawag ang idyolek ng isang taong may sapat na gulang
Ang pansamantalang varayti ng wika ay kaugnay sa sitwasyon na ginagamit ang wika.
Kasama rito ang register, mode at estilo. Ang register ay varayting kaugnay ng panlipunang
papel na ginagampanan ng tagapagsalita sa oras ng pagpapahayag. Halimbawa nito ay:
siyentipikong register, panrelihiyong register, akademikong register at iba pa. Ang estilo ay ang
varayti na kaugnay ng relasyon ng nagsasalita sa kausap. Ang estilo ay maaaring formal,
kolokyal at intemeyt o personal. Ang mode ay ang varayting kaugnay sa midyum na ginagamit
sa pagpapahayag tulad ng pasalita o pasulat. Sa isang pangkat-wika o speech community
makikita ang varyasyon ng wika sa pamamagitan ng: a.)
a.) mga taong bumubuo rito;
b.) pakikipagkomunikasyon ng tao;
c.) interaksyon ng mga tao;
d.) sa mga katangian ng pananalita ng mga tao; at
e.) sa sosyal na katangian ng mga tao.

10
Mga Teorya at Pananaw sa Varayti ng Wika
Nasa kamalayan na ng mga pilosopo sa ika-18 siglo (Williams, 1992) ang pagkakaroon
ng mga uri o varayti ng wika na nakikita sa katayuang panlipunan ng isang indibidwal. Dito
nagsimula ang mga pag-aaral sa varayti ng wika na naging bahagi ng larangan ng
sosyolinggwistika. At sa pagdaan ng panahon, nagbunga ito ng mga teorya at konsepto kaugnay
ng Nangunguna sa mga teoryang ito ang sosyolinggwistikong teorya na batay sa palagay na ang
wika ay panlipunan at ang speech (langue) ay pang indibidwal. Ayon kay Sapir (1949), ang
wika ay
isang kasangkapan ng sosyalisasyon, na ang mga ralasyong sosyal ay hindi matutupad kung
wala ito. Para naman kay Saussure (1915), ang wika ay hindi kumpleto sa sinumang indibidwal
o nagsasalita, nagagawa lamang ito sa loob ng isang kolektibo o pangkat. Gayundin, makikita
ang paghahalo ng mga varayti ng wika, diyalekto at register sa dalawang paraan: a) code
switching o palit-koda at b) panghihiram. Sa palit koda, ang isang nagsasalita ay gumagamit ng
iba't ibang varayti ayon sa sitwasyon o okasyon, Halimbawa nito ay ang mga usapan ng mga
kabataan ngayon na nag-aaral sa mga kolehiyo: "0, how sungit naman our teacher in Filipino.
"Hoy, na- gets mo ba sabi ko sa text ko?" "It's so hard naman to make pila-pila her e." Ito ang
tinatawag na conversational code switching kung saan ang nagsasalita ay gumagamit ng ibang
varayti o code sa isang pangungusap. Dito naghahalo ang Ingles at Filipino. Mayroon ding palit
koda na sitwasyonal o ang pagbabago ng code ay depende sa pagbabago ng sitwasyon na
kinalalagyan ng tagapagsalita, Isang magandang halimbawa nito ay ang pagbabago ng code ng
konduktor ng bus patungong Baguio mula sa pakikipag-usap niya sa mga pasahero na nagmula
sa Metro Manila Pampanga, Pangasinan, Tarlac at sa mga pasaherong galling ilocos. Ginagamit
niya ang mga wika ng taong galing sa lugar na sumakay sa bus.

Ang panghihiram ay isa pang paraan kung saan nagkakahalo ang mga varayti. Sa paraang
ito, ang isang salita higit pa ay hinihiram mula sa isang varayti tungo sa isa pang varayti dahil
walang katumbas ang mga ito sa varayting ginagamit ng nagsasalita. Tinatawag itong lexical
borrowing. Halimbawa nito ay ang pangalan ng pagkain na narito ngayon sa bansa na may
kulturang dala mula sa pinagmulan nito (cultural color) tulad ng hamburger, pizza, taco, french
fries; mga salitang dala ng pagbabago sa teknolohiya tulad ng CD, computer, diskette, fax,
internet, e-mail at iba pa.

Kaugnay pa rin ng sosyolinggwistikong teorya ang ideya ng pagiging heterogeneous ng

wika o ang pagkakaroon ng ibat ibang anyo, mapalinggwistika, mapa-okupasyunal o mapasosyal
man ang anyong ito. Maidadagdag din sa pagkakaiba-iba ng anyo ng wika ang lokasyong
heograpiko, pandarayuhan, sosyo-ekonomiko, politikal at edukasyonal na katangian ng isang
partikular na lugar o komunidad na gumagamit ng naturang wika. Ito ang nagbubunsod sa
pagkakaroon ng mga varayti ng wika tulad ng pagkakaroon ng Tagalog Filipino, Ilokano

11
Filipino, ilonggo Filipino, Singapore English, Filipino English at iba pa. Tinatawag itong
linggwistikong varayti ng wika.
Mayroon ding varayti na ayon sa register o sosyal na kalagayan tulad ng Filipino ng mga
nabibilang sa third sex, Filipino ng mga taong may iba't ibang trabaho tulad ng mangingisda,
magsasaka, mga taong pabrika, maging ang mga taong may iba't ibang dibersyon tulad ng mga
sugarol, sabungero, mga namamahala ng huweteng at karera. Gayundin may Filipino ng mga
kolehiyala, Filipino ng sosyal sayans, matematika, kemistry, at siyensiya na mga varayting pang
akademiko.
Ang pagkakaroon ng ibat ibang varayti / register / anyo ng wika ay nagreresulta sa
pananaw ng pagkakaroon ng herarkiya ng wika. Tinawag ito ni Bernstein (1972) na Deficit-
Hypothesis, na batay sa mga obserbasyon niya sa mga nag-aaral sa elementarya sa ilang paaralan
sa England. Nakita niya na may magkaibang katangian ang wika ng mga batang mula sa
mahihirap kalagayan. Nakita niya na may katangiang abstrak at nasusuri (elaborated code) ang
wika ng una at detalyado at deskriptibo (restricted code) naman sa huli. Ang pananaw na ito ay
hindi sinang-ayunan ni Labov (1972) sa dahilang nagbubunga ng pagtinging di pantay-pantay sa
wika ang ganitong pagtingin. Itinaguyod niva ang konseptong varyabilidad ng wika (variability
concept). Sa pangalan niya, natural na phenomenon ang pagkakaiba-iba ng anyo at pagkakaroon
ng varayti ng isang wika. At mahalagang tingnan nang pantay-pantay ang mga Varayting ito -
walang mababa, walang mataas. Ang paniwalang ito aymakabuluhan sa pagtuturo/pagkatuto ng
Filipino kaugnay ng iba pang wika sa iba't ibang rehiyon.

Kaugnay ng pananaw ng varyabilidad ng wika ang Teoryang Akomodasyon

(Accomadation Theory) ni Howard Giles (1982). Kaugnay ito ng mga teorya sa pag-aaral /
pagkatuto ng pangalawang wika sa linguistic convergence at linguistic divergence. Nakapokus
ito sa mga taong kasangkot sa sitwasyong pangwika. Sa linguistic convergence, ipinapakita na sa
interaksyon ng mga tao nagkakaroon ng tendensiya na gumaya o bumagay sa pagsasalita ng
kausap para bigyang-halaga ang pakikisa, pakikipagpalagayang-loob, pakikisama o kaya'y
pagmamalaki sa pagiging kabilang sa grupo. Sa kabilang dako naman, linguistic divergence
naman kung pilit na iniba ang pagsasalita sa kausap para ipakita o ipahayag ang pagiging iba at
di-pakikiisa at pagkakaroon ng sariling identidad. Mahalaga ang pananaw na ito sa pag-aaral ng
Varayti ng wikang Filipino lalo na kaugnay ng atityud sa paggamit ng inaakalang mas superior
na varayti kompara sa mas mababang varayti depende sa katayuan ng kanilang unang wika sa
lipunan.
Bahagi rin ng Teoryang Akomodasyon ang tinatawag na interference phenomenon at
interlanguage na nakapokus sa mga wikang kasangkot. Ipinapakita ang pagkakaroon ng
interference sa pagbuo ng mga varayti ng Filipino. Makikita ang impluwensya ng unang wika sa
pagsasalita ng Filipino ng mga kababayan natin sa iba't ibang rehiyon Tulad halimbawa ng
Cebuano Filipino na mapapansin ang di-paggamit ng reduplikasyon o pag-uulit ng pantig sa
salita. (Halimbawa: Magaling ako sa pagturo ng Filipino.) Maibibigay ng halimbawa ang

12
 paggamit ng panlaping mag- kahit na dapat gamitin ng um- sa dahilang walang um- na panlapi sa
Sebwano. Halimbawa: Magkain na tayo sa halip na kumain no tayo. Ang interlanguage naman
ang tinatawag na gramar o estruktura (mental grammar) ng wika na nabubuo o nakikintal sa isip
ng tao sa proseso ng pagkatuto niya ng pangalawang wika. Sa kalagayang ito nagkakaroon ng
pagbabago sa gramar sa pamamagitan ng pagdaragdag, pagbabawas o pagbabago ng mga
tuntunin sa wika. Halimbawa nito ang paglalagay natin ng mga panlapi sa mga salitang Ingles
kahit na ito ay wala sa diksyunaryong Ingles sa ating pang-araw-araw na interaksyon tulad ng
presidentiable, boarder, bed spacer, mailing. Gayundin, naririnig na ng mga salitang Turung turo
na ako, Sayaw na sayaw na ako na dati ay hindi tinatanggap bilang pang-uri.
Ang mga teorya, konsepto at pananaw na inilahad ay ilan lamang sa mga batayang
teoretikal sa pagtuturo / pag-aaral ng wika at sa pagtingin sa pagkakaroon ng varayti at
varyasyon ng wika (sa ating kalagayan ng wikang Filipino).

● Papel ng Filipino sa Pagkakaroon ng Magkakaibang Wika sa Bansa

● Ano naman ang papel ng Filipino sa gitna ng magkakaibang wika sa bansa?
● Kung ating babalikan ang kahulugan ng Filipino ayon sa KWF Resolusyon 96-1:

"Ang Filipino ay ang katutubong wikang ginagamit sa buong bansa bilang wika ng
komunikasyon ng mga etnikong grupo. Katulad ng iba pang wikang buhay, ang Filipino ay
dumaraan sa proseso ng paglinang sa pamamagitan ng paghihiram sa mga wika ng Pilipinas at
di-katutubong wika at sa ebolusyon ng iba't ibang varayti ng wika para sa iba't ibang sitwasyon,
sa mga nagsasalita nito na may iba't ibang saligang sosyal at para sa mga paksa ng talakayan at
iskolarling pagpapahayag…

Sa pagkakaroon ng kaalaman sa mga varayti ng wika, magkakaroon ng pagbabago sa

atityud ng mga Filipino sa wikang Pambansa. Mabubuksan ang kamalayan ng bawat isa sa atin
na mayroon pala tayong bahagi o papel sa pagpapaunlad ng Filipino. Magiging aktibo ang
partisipasyon ng lahat sa gawaing ito at mas lalago at madedevelop ang isang varayti o sariling
varayti ng wika kung madalas gagamitin at tatangkilikin ang Filipino ng iba't ibang tagapagsalita
ng katutubong wika.
Isang bagong larangan din ito, na kakikitaan ng mga paksa at gawaing kailangang
saliksikin ng mga guro at mag-aaral sa anumang antas ng pag-aaral hindi lamang sa antas
gradwado. Mula sa simpleng paglilista ng mga salita at diskurso, isagawa ang mas malalim na
pagsusuri ng mga sinasalita at pasulat na anyo ng wika ng mga tao sa iba't ibang pangkat o
grupo, sa iba't ibang lugar.

Sa larangan naman ng pagtuturo, mahalaga ang pagkakaroon ng mga mag-aaral at guro

ng malinaw na pananaw tungkol sa konsepto ng varayti at varyasyon ng wika. Sa gayon,

13
makikita ng mga mag-aaral na bawat grupo, komunidad at rehiyon na gumagamit ng wika ay
hindi iba o naiiba kundi kasali at kabahagi ng pambansang wika at kultura. Mawawala ang
mababang pagtingin sa mga wika ng mga taong hindi kapangkat o karehiyon. Makikita rin ang
kontribusyon ng ibat ibang wika sa bansa sa pagpapaunlad ng Filipino. Mayamang balon na
mapagkukunan ang mga rehiyonal na wika ng mga kaalaman at datos mula sa kanilang
etnolinggwistiko, sosyal at komunidad na kinabibilangan. Dala-dala ito ng mga mag-aaral sa
kanilang pagpasok sa klase. At ibinabahagi nila ito sa mga interaksyon na nagaganap sa klase.
Nabibigyang halaga rin nila ang kanilang sari-sariling wika at kultura bilang bahagi ng
pambansang wika at kultura.
Bilang pagwawakas, isang paalala ang iniwan ko sa inyo, na huwag nating sayangin ang
yaman ng wika na nasa pintuan na ng ating mga silid-aralan. Huwag nating pabayaan na ang
mga dayuhan pa ang tumuklas nito. Tayong mga nagtuturo at nag-aaral ng wika sa ating bansa
ang magkusa at magsikap na pag-aralan ang pagkakaiba-iba ng wikang Filipino na sinasalita ng
kasalukuyang henerasyon ayon sa lugar at pangkat na kinabibilangan. Makatutulong ito sa
pagbuo ng isang patakaran sa wika na angkop sa lahat ng mga Filipino.

Rehistro at mga Varayti ng Wika

Ayon sa mga linggwista, ang rehistro ay simpleng varayti at/o baryasyon sa paggamit ng
wika partikular sa kontekstong panlipunan na gumagamit ng mga tiyak na salitang hindi madalas
ginagamit sa ibang konteksto. Sa lalong madaling salita, ang rehistro ay kung paano inuunawa o
binibigyang kahulugan ng isang larang ang isang partikular na salita o termino. Sa IT,
halimbawa, ang mouse ay nangangahulugang isang input device na ikinakabit sa kompyuter
upang mapadali ang pagmanipula rito, ngunit sa pagsasaka ay isa itong maliit, mapanirang hayop
kaya itinuturing na peste.
Tunghayan sa ibaba ang paghahambing sa mga varayti ng wika:

Wika laban sa Diyalekto

Wika Diyalekto

❖ Mas malawak at malaki kaysa sa ❖ Tinatawag ding wikain,

diyalekto
❖ Mas marami ang gumagamit kaysa sa
diyalekto
❖ May cognate na maiintindihan ang
mayorya sa bansa
❖ Walang mutual intelligibility
❖ Wika ang Bikol, Tagalog, Bisaya,
lalawiganin, dayalek
❖ Varyant ng isang malaking wika
❖ Mas maliit, limitado ang saklaw,
mas kauntiang gumagamit kaysa sa
wika
❖ Nakabatay sa heograpiya/maliliit na
lugar
❖ May mutual intelligibility

14
 Kapampangan, Waray, Iloko/Ilokano ❖ May pagkakahawig ang
❖ May mayamang diksyunaryo ispeling/tunog ng mga salita
gramatika at gamit sa mataas na ❖ May stereotype
antas ng pagtuturo. ❖ May punto kaysa sa iba
❖ Maypretihiyo kaysa diyalekto

❖ May pagkakaiba ang isang diyalekto sa kapwa-diyalekto sa tatlong aspekto: pagbigkas,

❖ gramatika at bokabularyo
❖ Wika ang Ingles subalit diyalekto ang British English, Scottish English at
American English
❖ Gayundin ang yaya English, Taglish, Inggalog, carabao English, Philippine English,
kolehiyala English, bargirl English
❖ Mauuri sa dalawa ang diyalekto: rehiyonal at sosyal
❖ Rehiyonal na diyalekto: kung saan ka nanggaling
❖ Sosyal na dayalekto: saan ka nabibilang
❖ Madalas na pinagmumulan ng katatawanan at pagmamaliit.
❖ Mauuri din sa tatlo: diyalektong heograpiko (espasyo), temporal (panahon) at
sosyal (katayuan
❖ sa buhay)
❖ Diyalekto ang tawag sa pagkakaiba-iba sa loob ng isang wika.

Sosyolek laban sa Idyolek

Sosyolek
❖ Varayti sa paggamit ng wika na
nag- iiba-iba depende sa katayuan sa
lipunan.
❖ Varayting nabubuo batay sa
dimensyong sosyal, ibig sabihin
nakabatay sa mga
pangkat-panlipunan.
❖ Halimbawa ay pangkat ng mga bata,
bakla, preso, abogado, inhenyero, nars,
doktor at iba pa.
Idyolek
❖ Ang ikinatatangi sa paraan ng
pagsasalita ng isang tao.
❖ Tumutukoy tin ito sa dalas ng
paggamit/pagbanggit ng
salita/parirala/pahayag na ginagaya ng
marami.
❖ Varayti ng wikang kaugnay sa
personal na kakanyahan ng isang
tagapagsalita.
❖ Anumang pekyulyaridad sa paggamit
ng wika.

Pidgin laban sa Creole

15
16
 Pidgin Creole

❖ Varayti ng wika na nabuo/nabubuo ❖ Dati ay Pidgin na napaunlad o

dahil sa pangangailangan at
praktikalidad
❖ Nangyayare ito sa pakipagkalakalan na
hindi alam ang wika ng iba.
❖ Wala itong katutubong ispiker.
❖ Walang komplikadong gramatika
at may limitadong talasalitaan.
❖ Madalas na hango sa isang wika ang
usapan at ang estruktura naman ay
iba ring wika.
❖ Halimbawa “Suki, ikaw bili tinda
mura.”
nalinang sa pagkat inangkin ng isang
lehitimong grupo o pangkat
❖ Mas marami itong katutubong ispiker
kaysa Pidgin.
❖ Hindi na lamang ito wika ng “hilaw na
pakikipagkalakalan’ kundi’y naging
wika na ng isa pamayanang lipunan.
❖ Kongretong halimbawa nito ang
Chavacano.

Mga Karagdagan:

Punto laban sa Rehistro

Punto Rehistro

❖ Tinatawag ding accent ❖ Nakabatay sa kung ano ang iyong

❖ Lahat ng tagapagsalita ay may ginagawa
punto, mas halata nga lamang sa iba ❖ Sinasabi ring intelektwalisasyon ng
❖ Tumutukoy sa kung paano bumibigkas wika
ang isang tao. ❖ Nakabatay sa trabaho: abogado,
❖ Iba ang punto ng isang Bikolano, sa pari, isports, guro
isang Batanggenyo, sa isang Bisaya, sa ❖ Nakabatay sa gamit at hindi sa
isang Ilokano... gumagamit

Gawain: Tukuyin kung ano ang binabanggit sa bawat aytem. Isulat ang sagot sa laang patlang.
1. Ito ang naiwang maliliit na varyant o pagkakaibaba sa loob ng isang wika.

2. Ang halimbawa nito ay wika ng mga blogger na Filipino, mga parloristang

Filipino, at maging ang wika sa mga tabloid.
17
 3. Sa kakayahang ito nakasalalay ang pagpili kung ano ang sasabihin, gayundin
kung paano at kailan ito sasabihin.
4. Tinutukoy nito kung paano bumigkas ang isang tao.
5. Ang Chavacano ang kongkretong halimbawa nito.

6. Ito ay varayting nabubuo batay sa dimensyong sosyal, ibig sabihin nakabatay sa

mga pangkat-panlipunan.
7. Tumutukoy ito sa anumang pekyulyaridad sa paggamit ng wika.
8. Ito ay varayti ng wika na nabuo/nabubuo dahil sa pangangailangan
at praktikalidad.
9. Tumutukoy ito sa ikinatatangi sa paraan ng pagsasalita ng isang tao.
10. Sinasabi o tinatawag din ito bilang intelektwalisasyon ng wika.

I. Magtala 5 teknikal na terminolohiyang may iba't ibang kahulugan batay sa

disiplina/propesyong paggagamitan.

Terminolohiya Disiplina Kahulugan

1. 1. 1.
2. 2.
2.. 1. 1.
2. 2.
3. 1. 1.

18
 2. 2.
4. 1. 1.
2. 2.
5. 1. 1.
2. 2.

Mga Hanguan:

https://www.researchgate.net/publication/320558204_Alyansa_ng_Mga_Tagapagtanggol_ng_W ikang Filipino

TANGGOL WIKA_Internal na Kwento Mga Susing Argumento At Dokumento 2014-2017

https://www.academia.edu/37505367/Kautusan_Sa_Pagsulong_Ng_Wika

https://upd.edu.ph/panatilihin-at-pagyamanin-ang-wikang-filipino-at-panitikan-sa-kolehiyo-pahayag-ng-up-diliman-
university-council/

https://www.scribd.com/presentation/466392008/ANG-PAGTATAGUYOD-NG-WIKANG-PAMBANSA-SA-MAS-
MATAAS-NA-ANTAS-NG-EDUKASYON-AT-LAGPAS-PA

19
 Aralin 2:

PAGPROSESO NG IMPORMASYON PARA SA KOMUNIKASYON

Mga Layunin:
a. Maipaliwanag ang kabuluhan ng wikang Filipino bilang mabisang wika sa kontekstwalisadong
komunikasyon sa mga komunidad at sa buong bansa

b. Matukoy ang mga mapagkakatiwalaan, makabuluhan at kapaki-pakinabang na sanggunian sa

pananaliksik

Gaano katalas ang iyong isip? Kapag ikaw ay nagbabasa, ganoon ba kadaling maimbak
sa iyong memorya ang mahahalagang impormasyon? O ikaw ay nangangailangan ng susulatang
papel upang doon itala ang mahahalagang impormasyon? Kapag nagpoproseso ng impormasyon,
mas gusto mo bang nakahiga o nakaupo upang maging mabilis ang daloy ng pag-iisip? O
nakakapagproseso ka ng impormasyon sa anumang paraan na naiisin mo?
Ang pagpoproseso ng impormasyon ay maihahalintulad sa kung paano inaayos ang
tahanan at opisina. Ginagamitan ito ng iba't ibang mahuhusay na estratehiya. Tulad ng pag-aayos
ng tahanan at opisina, inaaalam kung paano maoorganisa ang mga kasangkapan, kung saang
lugar ilalagay ang mga ito at kung paano iaayos ang mga ito sa lagayan. Sa pagproseso naman ng
impormasyon, nilalapatan nang maayos na sistema at organisasyon ang mga konsepto o mga
kaisipan upang maintindihan ito nang lubos at mapanatili sa kaisipan.

Pagpili ng Batis (Source) ng Impormasyon

Ang impormasyon ay anumang bagong kaalaman na natamo mula sa mga naririnig,
nababasa, napapanood o nararamdaman na napoproseso ayon sa sariling karanasan. Maaari ding
ang mga impormasyon ay mga kaisipang nabubuo sa isipan o representasyon at interpretasyon sa
mga bagay sa paligid sanhi ng kaayusan, laki, hugis, kulay o bilang ng mga ito.
Ang impormasyon ay maaaring ukol sa pananaw, kuro-kuro, kontrol, datos, direksyon,
kaalaman, kahulugan, persepsyon at mga representasyon. Ang kasingkahulugan ng salitang
impormasyon ay "katotohanan", "kaalaman at mga "datos".
Ang mga datos at kaalaman ay mga konseptong magkaugnay bagamat may tiyak na
gamit ang mga ito. Ang datos ay mga kaalamang kinokolekta, inuunawa at sinusuri upang
makabuo ng bagong impormasyon o kaalaman. Ang kaalaman naman ay mga kaisipang
natutuhan bunga ng pagproseso ng impormasyon o mga kaisipang natamo o natutuhan mula sa
maraming karanasan.

20
Panimulang Gawain
Pag-aralan ang larawan. Sagutin ang mga tanong kaugnay nito.

1 llang taon na kaya ang larawan? Sa anong panahon kaya naipinta ang larawan?
2. Ano ang masasabi mo hinggil sa larawan?
3. Ano ang ginagawa ng lalaki sa larawan?
4. Paano mo mapatutunayan na tama ang mga naging sagot mo sa mga tanong hinggil
sa larawan?

Alamin
Ang unang tanong na lyong sinagot sa Panimulang Gawain ay tumutukoy sa mga
kasanay sa pagkuha ng impormasyon. Ang ikalawa at ikatlong tanong ay tumutukoy sa iyong
mga kaalaman interpretasyon o sa kung paano mo ginagamit ang mga kaalaman at karanasan mo
para makabuon bagong impormasyon. Samantalang ang ikaapat na tanong ay hinggil sa pagpili
ng batis n impormasyon

Pagproseso ng impormasyon
Ang pagproseso ng impormasyon ay tumutukoy sa pagkuha, pagtatala, pagpapakita, pag
intindi at pagpapalaganap ng impormasyon. Ito ay isang paraan ng paglikha ng mga bagong
kaalaman mula sa mga narinig, nakita, nabasa at napanood na napalalawak dahil sa karanasan.
Karaniwan, ang impormasyon ay tumutukoy sa mga katotohanan at opinyon na
ibinibigay at natatanggap sa pang-araw-araw na buhay. Ang impormasyon ay nakukuha nang
direkta mula sa pakikisalamuha sa kapwa tao at sa mga bagay-bagay sa paligid. Sa kasalukuyan,
ang impormasyon ay maaaring tumukoy sa mga kaalamang hatid ng mass media o kaya'y ng
mga electronic data banks tulad ng sa internet. Maaari ding ang impormasyon ay mga pangyayari
o mga phenomena sa ating kapaligiran.
Ang paggamit ng kaalaman mula sa mga impormasyong natamo ay nagbubunga ng
kadalubhasaan at patuloy itong lumalawak dahil sa pag-iisip nang analitikal at pag-aangkop ng
karanasan. Nagiging marunong ang isang tao kapag nakakaproseso ng maraming impormasyon.

21
 Maraming impormasyon ang natatamo mula sa iba't ibang larangan ng kaalaman. Sa lahat
ng klasipikasyon ng kaalaman na kinabibilangan ng pilosopiya, relihiyon, agham panlipunan,
siyensya at teknolohiya, applied sciences, wika at literatura, sining, kasaysayan ay malalaman
ang samo't saring kaalaman na maaaring matutuhan. Ngunit paano ba napoproseso ang mga
kaalamang ito?
Gamitin natin ang ating mga sarili upang intindihin ang pagproseso ng impormasyon.
Kapag inaayos ang isang problema, gusto mo bang pag-usapan ito o mas gusto mong sumulat ng
listahan ng mga hakbang kung paano malulutas ang suliranin? Nakikisabay ka ba sa isang
musika sa pamamagitan pag hum o pag-tap ng iyong kamay o paa upang masabayan ang awit?
Gusto mo bang tumingin sa mapa, o mas gusto mong basahin na lamang ang mga
direksyon kapag magmamaneho? Gusto mo bang mag-aral sa isang art class o pumasok sa klase
ng pag eehersisyo? Kapag ikaw ay masaya, ngumingiti ka lamang ba o tumatalon dahil sa
nararamdamang kagalakan? Ang iyong mga sagot ay nagpapahiwatig ng ilan sa mga paraan
kung saan naipakikita ang paraan ng pagproseso ng impormasyon
May mga kagamitang pang teknolohiya, halimbawa ay ng kompyuter, na naka
pagproseso rin ng impormasyon. Sa kompyuter, nangyayari ang pagproseso ng impormasyon sa
central processing unit (cpu) at ang lahat ng impormasyon ay nalalaman sa pamamagitan ng mga
titik na lumalabas sa monitor. Ang mga titik sa monitor ay binubuo ng mga byte. Sa kabilang
dako, ang tao ay nakapagpoproseso naman ng impormasyon sa kaniyang utak. Ang naprosesong
impormasyon sa utak ay naihahayag sa pamamagitan ng mga tunog, kilos, ekspresyon at ng
tinatawag na paralanguage. Ang dami ng napoprosesong impormasyon sa utak ng isang tao ay
nagreresulta ng maram kaalaman. Bawat tao ay kumukuha ng impormasyon sa pamamagitan ng
kaniyang mga pandama. Ang limang pandama ang tanging paraan upang magkaroon ng
pakikipag-ugnayan sa mundo gayunpaman, napoproseso ang lahat ng impormasyon ayon sa sari-
sariling paraan.

Kategorya ng Pagproseso ng impormasyon

Ang iba't ibang pamamaraan sa pagpoproseso ng impormasyon ay maaaring sa
pamamagitan ng pandinig (aural), pampaningin (visual) at pagkilos (kinesthetic). Ang mga
estilong ito ay makakatulong nang malaki sa pag-unawa sa mga impormasyon.

Pandinig (aural o auditory)

Sa pamamagitan ng pandinig ay natatamo ang mahahalagang impormasyon. Karaniwan
sa mga indibidwal na nakakapagroproseso sa pamamagitan ng pandinig ay iyong may hilig sa
musika o iyong may hilig sa pakikinig ng talakayan o anumang gawaing may kaugnayan sa
paggamit ng tainga o pandinig.

22
Pampaningin (visual)
Ang mga mapa, tsart, dayagram, graphic organizer, mga pattern at mga hugis ay ilan sa
mga pinakamahusay na kagamitan para sa mga indibidwal na may kahusayang biswal. Ang mga
impormasyon ay kanilang napoproseso sa pamamagitan ng mahusay na pagpapakahulugan o
interpretasyon sa mga bagay na kanilang nakikita. Ang hugis, kulay, bilang, bigat at gaan, ayos
at ang pagkakabuo ng mga bagay ay ang basehan ng kanilang pag-unawa o pagbuo ng bagong
kaalaman.
Pagkilos (kinesthetic)
Ang salitang kinesthetic ay may kaugnayan sa salitang Griyego na nangangahulugang
pagkilos. Sa prosesong ito, nagaganap ang pag-unawa sa pamamagitan ng pagkilos o paggawa
ng isang bagay na pisikal. Nakauunawa ang mga indibidwal sa ganitong proseso sa pamamagitan
ng mga demonstrasyon, eksibit, pag-aaral ng kaso, at mga kongkretong aplikasyon. Ang mga
pelikula at video ay nakahanay sa estilo na kinesthetic. Ginagamit ng mga mag-aaral na
kinesthetic ang lahat ng kanilang mga pandama (panlasa, amoy, pandama, paningin, pandinig)
upang maging kapaki-pakinabang ang kanilang pag-aaral

Hakbang sa pagproseso ng impormasyon

Pagtukoy 4. Pagtatala at
Pagsasaayos
(Recording and
(Defining) Organizing)

2.Paghahanap 5. Paglalahad/
(Locating) Pagbabahagi
(Presenting)

3. Pagpili 6. Pagtatasa
(Selecting) (Assessing)

Nagsisimula ang pagproseso ng impormasyon sa pamamagitan ng pagtukoy sa kung

23
anong impormasyon ang kailangan. Inihahanda ang mga kagamitan tulad ng aklat na

24
mapagkukunan ng impormasyon, taong mapagtatanungan, kagamitang mapapanood, usapan na
maririnig, panayam, at maaari ding hanguan sa media o internet. Mula sa mga kagamitang
nabanggit ay masusing pinipilt mga impormasyong kailangan, inihihiwalay at iniwan ang mga
impormasyong makapagdudulot kalituhan. Ang mga tiyak na impormasyon na maaaring
makatulong o magamit ang binibigyan pansin. Inililista, pinakikinggan o inimbak sa memorya
ang mga kinakailangang impormasyon. Ang mga impormasyon o kaalamang nakalap ay inaayos
upang mabilis itong maibahagi at matasa kung and mga ito ay nakatugon sa pangangailangan ng
impormasyon. Upang lubos itong maunawaan ay tunghayan ang halimbawa ng pagproseso ng
impormasyon.

Mga Halimbawa ng Pagproseso ng Impormasyon

Prinsipyo Halimbawa ng Gawain

1. Kurin ang atensyon ng Gumamit ng mga pahiwatig o cues kapag handa ka nang
mga mag-aaral magsimula.
Maglakad sa paligid ng silid-aralan habang nagsasalita.

2. Isipin ang bagong pag-aaralan. Suriin ang mga aralin noong nakaraang araw ng pag-aaral.
Magkaroon ng talakayan hinggil sa nakaraang paksang-
aralin.

3. Banggitin ang mahahalagang Maghanda ng handouts.

impormasyon Maaaring isulat ang mga impormasyon sa pisara o
gumamit ng kagamitang panturo para sa mga
impormasyon

4. Ibahagi ang impormasyon Ipakita ang mga impormasyon ayon sa pagkakasunud-

sa maayos na paraan. sunod ng mga konsepto at mga kasanayan.

Kapag magbabahagi ng bagong kaalaman, simulan mula sa

5. Ipakita sa mga mag-aaral
kung paano gumamit ng coding
sa pagsasaulo ng mga datos.
pinakasimple patungo sa pinakakomplikadong
impormasyon.
Maaaring gumamit ng teknik tulad ng keyword method.

6. Magbigay ng pag-uulit na pag-

aaral. Ibahagi ang mahahalagang impormasyon ng ilang beses sa
pamamagitan ng iba’t ibang estratihiya.

25
 7. Ibahagi sa mga mag-aaral ang Ipakita ang mga impormasyong ayon sa pagkakapangkat-
pagkakapangkat ng mga pangkat.
impormasyon.

Gawain:
1. Bumuo ng pangkat na may 3-5 miyembro.

2. Magtalaga ng tatlong tauhan na ang gagampanang papel

ay: Tagapanayam
Kakapanayamin
Tagakuha ng video

3. Magsagawa ng panayam na hindi lalampas sa 5 minuto. I-video ang panayam at ibahagi ito
pamamagitan ng simpleng video presentation
Paksang tatalakayin:
Ang paraan ng pananamit ng mga bakla, bisekswal, emo, jejemon o iba pang katangi-tangi kung
manamit.
Ang pagkikilay ng kababaihan, metrosexual look at iba pang kaugnay na paksa.
Ang (abusadong) paggamit ng cellphone ng ilang) mga kabataan
Ang buhay kolehiyo, kuwento ng pag-iibigan, lihim na pag-iibigan o anumang karanasan sa
buhay sa kolehiyo.
Mga paniniwala, tradisyong kakaiba ng iba-ibang pangkat etniko.
*Iba pang paksa na isinangguni at inaprubahan ng guro
Pamantayan sa Pagmamarka
Pamayanan Aytem Iskor

Kaugnay sa paksa 10

Pagkamalikhain 10

Kaayusan 10

Kabuoan 30

Hanguan:
https://www.researchgate.net/publication/320558204_Alyansa_ng_Mga_Tagapagtanggol_ng_W ikang Filipino
TANGGOL WIKA_Internal na Kwento Mga Susing Argumento At Dokumento 2014-2017

26
 Aralin 3:

MGA GAWAING PANGKOMUNIKASYON NG MGA PILIPINO

Mga Layunin:
a. Mailarawan ang gawaing pangkomunikasyon ng mga Pilipino sa iba’t-ibang antas at larangan

b. Maipaliwanag ang kabuluhan ng wikang Filipino bilang mabisang wika sa kontekstwalisadong komunikasyon sa
mga komunidad at sa buong bansa

Mga Gawing Pangkomunikasyon

Tsismisan
Ang salitang tsismis ay mula sa salitang Kastila na "chismes". Karaniwan, kapag sinabing
tsismis ay mga kuwento o pangyayari na maaaring totoo at may basehan ngunit ang mga bahagi
ng kuwento o pangyayari ay maaaring sadyang binawasan o dinagdagan upang ito ay maging
usap usapan hanggang tuluyan nang magkaroon ng iba't ibang bersyon. Nangyayari sapagkat
mabilis itong nagpapasalin-salin mula sa isang tao tungo sa iba pang indibidwal. Intriga,
alimuom, sagap, sabi-sabi, bali-balita o kaya ay bulong-bulungan at alingasngas ito kung
tawagin. Kadalasa'y hindi kabutihan ang dulot nito dahil nakasisira ito sa ugnayang pantao,
reputasyon at nagbubunyag ng mga lihim na maaaring wala naman talagang katotohanan.
Umpukan
Ang umpukan ay gawing pangkomunikasyon na tumutukoy sa pagpapangkat-pangkat ng
isang pamilya o magkakapatid, magkakaibigan, magkakaklase, magbabarkada, magkakatrabaho
o nmagkakakilala na may magkakatulad na gawi, kilos, gawain at hangarin. Ito ay nangyayari
dahil ang isang paksa, usapin at hangarin na karaniwan sa bawat isa ay nais talakayin at bigyang
linaw. Nagsisilbi rin itong pagkakataon sa pangkat upang lalong mapatatag ang kanilang
samahan at lalo pang mapabuti ang pagtrato sa isa't isa. Naiiba ang umpukan sa tsismisan

27
sapagkat higit na mabuti ang tunguhin ng usapin sa umpukan. Napakaimpormal na gawain ang
umpukan, madalas itong nangyayari na hindi binalak. Sa isang pamilya o magkakapatid,
karaniwan na nagaganap ito sa mga oras matapos ang tanghalian, bago magtakipsilim o matapos
ang hapunan bilang pampalipas-oras at pinag-uusapan ang tungkol sa mga bagay-bagay na
natapos o mga nais pang gawin. Minsan, sa umpukan ay walang paksang tinatalakay kundi
biruan lamang. Sa mga magkakaibigan, magkakaklase at magbabarkada, karaniwang nangyayari
ang umpukan dahil mayroon silang nais talakayin ukol sa kanilang mga gawaing sa paaralan
tulad ng pagsasagawa ng proyekto, pag-aayos ng schedule, mga gawain sa akademya at iba pa.
Sa mga magkakatrabaho, nangyayari din ang umpukan pagkatapos ng oras ng trabaho upang
pag-usapan ang mga kaugnay na gawain sa trabaho na dapat umpisahan at tapusin, mga nais
maisakatuparan at iba't ibang personal at interpersonal na pakikipag-ugnayan.

Pagbabahay-bahay
Ang pagbabahay-bahay ay isang gawaing panlipunan. Tuon nito ang pakikipag-usap sa
mga mamamayan sa kanilang mga bahay. Karaniwan, may mga isyu sa barangay na nais ipahatid
kaya ang ilang piling opisyal ay nagtutungo sa mga kabahayan ng isang baranggay upang
ipagbigay-alam ang isyu o mga isyu. Sa pamamagitan ng pagbabahay-bahay, ang mga
mamamayan ay nagkakaroon ng impormasyon hinggil sa mga gawain at layuning nais
isakatuparan sa lugar.

Pulong-bayan
Usaping politikal ang karaniwang paksa ng pulong-bayan. Ito ay nauukol sa mga gawain
at layuning pambarangay at pambayan. Kinabibilangan ito ng pangkat ng mga namumuno sa
isang barangay o bayan kasama ang mga mamamayan upang pag-usapan ang mga layunin,
proyekto at/o mga batas na isasakatuparan sa lugar. Higit itong pormal kapag ang mga opisyal ng
barangay o bayan ang kasangkot at sama-sama sa pagpupulong dahil ang mga na-uusapan at
napagkakasunduan ay tinatalakay sa inihandang lugar at inilalahad sa pamamagitan ng katitikan.
Ang pulong-bayan din ay di-gaanong pormal kapag ang pinuno ng bayan ay nagsasagawa
lamang ng anunsyo sa pangkat ng mamamayan sa pamamagitan ng pamaraang pasalita.

Komunikasyong Di-Berbal
Kapag nakikipag-usap tayo sa ibang tao, natural ang paggamit ng pagpapahayag na hindi
ginagamitan ng salita. Hindi natin ito napapansin sapagkat ang paggamit ng mga kilos,
ekspresyon at mga paralenggwahe ay umaayon sa bugso ng nararamdaman sa oras ng
pagpapahayag. Ang tawag dito ay mga uri ng komunikasyong di-berbal. Ang mga uri ng
komunikasyong di-berbal tulad ng paraan ng pag-upo, bilis ng paggalaw ng mga kamay,
pagbilog ng mga mata, pag-iling at maging paggalaw ng bibig, pagtapik at iba pa ay nadsasaad
ng iba't ibang mensahe na nabibigyang kahulugan ng kausap. Kahit na kapag tayo ay hindi
kumikilos o tayo ay hindi nagsasalita ay mayroon pa ring mga mensaheng inihihiwatig. Minsan
din, ang mga salitang lumalabas sa ating bibig ay hindi umaayon sa kahulugan ng mga ikinikilos

28
natin. Sa mga sitwasyong ito, kinakailangang mapag-ugnay ng nakikinig ang kahulugan ng kilos
at ng salita at mahusay na mapili kung alin sa berbal at di-berbal na paraan ng komunikasyon ang
kailangan niyang paniwalaan.

Ang sumusunod ay halaw mula sa pagpapaliwanag sa artikulo nina Hans at Hans (2018)
hinggil sa tatlong aspekto ang komunikasyong di-berbal. Kabilang dito ang kinesika (kinesic
behavior), pandama (haptics) at proksemika (proxemics). Bagamat nakaugnay sa tatlong ito ang
dalawa pang mahahalagang uri ng di-berbal na komunikasyon na batay sa pagpapaliwanag ni
Heathfield (2018) tulad ng paralengguwahe (paralanguage) at mga bagay (object language):

1. Kinesika (Kinesics)
Ang kinesika ay tumutukoy sa komunikasyong di-berbal na may kaugnayan sa paggalaw
ng katawan tulad ng tindig (posture), kumpas (gestures), ekspresyon ng mukha (facial
expression) at oculesics na tumutukoy sa paggamit ng mata (eye contact) sa pagpapahayag ng
mensahe.
Tindig. Isinasaalang-alang dito ang idea kung paano naaapektuhan ang ibang tao sa
paraan ng pag-upo, paglakad, pagtayo, o kaya ay pagkilos ng ulo. Kung paano igalaw ang
katawan o tumindig ay nagkapagpapahayag ng iba't ibang kahulugan. Ang bilis at bagal
ng paggalaw ay mayroon ding kahulugang inihihiwatig. Halimbawa, sa isang panayam sa
telebisyon, ang pag-upo nang nakakrus ang paa at maayos na pagtindig ng katawan ay
nagpapahiwatig ng pagiging handa ng guest artist sa mga tanong at sa iba pang mga
ipagagawa sa kaniya sa kabuoan ng panayam. Samantalang ang hindi pag-upo nang
maayos at pagbaluktot ng katawan sa parehong sitwasyon ay nagpapahiwatig naman ng
hindi kahandaan.
Pagkumpas. Ang pagkumpas ay bahagi na ng pang-araw-araw na pagpapahayag ng
kaisipan at damdamin ng isang tao. Ang pagkaway ay maaaring mangahulugan ng
pagsasabi ng "kumusta" o kaya ay "paalam". Ang pagturo (point) ay maaari ding
mangahulugan ng galit o kaya ay simpleng pagtukoy lamang ng mga bagay na
nagugustuhan. Ang ilan pa sa mga ginagamit na kumpas ay kapag kinukuyom ang palad
bilang kahulugan ng pagpigil ng matinding emosyon at paglalahad ng palad paharap sa
kausap na ang ibig sabihin ay pagpapahinto. Bilang paglalagom, ang (paggamit ng)
kumpas ay may iba-ibang kahulugan sa konteksto ng iba-ibang lahi at bansa.
Ekspresyon ng mukha. Binanggit nina Hans at Hans (2015) na ang mukha ay isa sa mga
bahagi ng katawan na nakapagpapahayag ng maraming ekspresyon at kahulugan. Ang
mukha ay nagpapahiwatig ng kaligayahan at saya, ng kalungkutan, ng galit, ng takot at
maging ng kabiguan
Oculesics/Pagtingin. Mabisang gamitin ang mata sa pagpapahayag. Kung paano
tumingin sa iba ay nakapagpapahayag ng maraming kahulugan. Ito ay maaaring
makapagpakita ng pagkawili, pagmamahal o pagsinta, poot at maging pagkagusto. Ang
29
 pagtingin ay napakahalaga rin sa pagpapanatili ng daloy ng usapan at sa kung paano
maaaring tumugon ang kausap. Ayon pa rin kina Hans at Hans (2015), maaari tayong
makipag-usap sa pamamagitan ng ating mga mata:

2. Pandama (haptics)
Ang pandama, tulad ng paghawak, ay nakapagpapahayag din ng iba't ibang kahuli. Daan-
dang taon na itong ginagamit bilang isa sa mga anyo ng komunikasyon. Nagkakaroon ng ibang
kahulugan ang paraan ng paghawak. Halimbawa, ang mariing pakikipagkamay at pagtapik
balikat ay may magkaibang kahulugang inihahatid. Maaaring may galit, nakikiramay,
nagmamahal nambabastos ang kahulugan ng paghawak. Samantala, iba-iba ang kahulugan ng
paghaplos, pagpisi pagpindot at paghipo sapagkat ang diin sa pagsasagawa nito ay naghahatid
magkakaibang mensahe ayon sa pandama ng tumatanggap nito.

3. Proksemika (Proxemics)
Tumutukoy ito sa espasyo o agwat na maaaring may kaugnayan sa dalawang taong nag-
uusap Ang pagiging malapit, malayo o kaya'y malapit na malapit ng mga taong nag-uusap ay
naghahatid ng iba't ibang kahulugan ayon sa kung sino ang mga nag-uusap. Karaniwan, ang
espasyo ay di gaanong napapansin na nakapaghahatid din ng kahulugan. Halimbawa, naranasan
mo na bang makadama ng pagkairita kapag ang taong kinakausap mo ay napakalapit sa iyo? Ang
espasyo ay nakapaghahatid ng mga kahulugan tulad ng kapalagayan ng loob, pagkamapusok o
pagiging agresibo, pangingibabaw (dominance) at pagmamahal o pagsuyo.
4. Paralengguwahe (Paralanguage)
Ang paralengguwahe ay higit na tumatalakay sa kung paano nasabi o kung ano ang
paraan ng pagkasabi ng isang salita kaysa sa kung ano ang kahulugan ng mga nasabi. Halimbawa
nito ay ang bilis o bagal ng pagsasalita, tono, impleksyon ng boses, pagtawa, paghikab, buntong-
hininga, pag ungol at kahit na ang pananahimik o hindi pag-imik, Halimbawa, iba-iba ang
naipararating ng simpleng pagngiti sa lakas ng pagtawa. Iba rin ang kahulugan kapag ang isang
tao ay humahalakhak sa karaniwang pagbungisngis. Ang pagngiti, pagbungisngis, pagtawa at
paghalakhak ay iba-ibang ekspresyon na naghahatid ng iba-ibang mensahe. Isa pang halimbawa
ng paralengguwahe ay kapag ang isang tao ay pahinto-hinto o pautal-utal sa kaniyang pagsasalita
na naiiba rin kapag ang karaniwang paghinto (pause) sa pagsasalita ay ginagamit para maging
maayos na maiparating ang mensahe.

5. Bagay (Object language)

Malimit itong tawaging material culture. Ito ay tumutukoy sa komunikasyong nagaganap
sa pamamagitan ng pagbibigay ng mga kahulugan sa mga bagay-bagay na nakikita sa paligid
tinatawag ding material artifacts). Karaniwan, nauukol ito sa arkitektura tulad ng disenyo ng
gamit, damit, mga sasakyan at iba pa. Ang pagkakaayos ang mga kagamitan sa isang bahay o
opis ay nagtataglay rin ng mensahe na nabibigyang kahulugan ng tumitingin nito. Kaugnay nito,

30
ang pananamit at uri ng pananamit ay ginagamit din bilang isang paraan ng pagsasaad ng
mensahe tulad ng lahi, kalagayan, antas at uri ng pamumuhay at kalagayang ekonomiko.
Kaugnay nito, sa ibang kalagayang kultural, mayroon ding iba pang mga uri ng di-berbal na
komunikasyon tulad ng oras (chronemics, simbolo (iconics) at kulay (color).
Oras. Binibigyang pansin ang pagkakaiba-iba ng umaga, tanghali, hapon, takipsilim, gabi,
hatinggabi at madaling araw. Sa ibang kultural na kalagayan, ang mga ito ay may kaugnayan sa
trabaho at pagpapahinga ngunit sa iba naman ay walang takdang oras ang pagtatrabaho at
pagpapahinga. Kaugnay nito, maaaring nakaugnay ang kaisipan na ang mga Filipino ay maaaring
pumasok sa trabaho na lampas sa takdang oras ng pagpasok samantalang ang mga Amerikano ay
dapat pumasok sa trabaho ayon sa oras na itinakda. Sa ibang bansa ay may winter, summer,
spring at fall, ngunit sa Filipinas ay tanging tag-ulan at tag-araw lamang ang mayroon tayo.
Simbolo. Malinaw ang mga mensahe na inihahatid ng mga simbolo. Makikita ang mga ito sa
mga pamilihan, daan, palikuran, sasakyan at iba iba pa. Halimbawa rito ang mga simbolo ng na
No-U Turn, No Smoking, No Parking at Male / Female sa mga palikuran.
Kulay. Maraming kulay at iba-iba ang kahulugan nito. Halimbawa, ang pagsusuot ng puting
damit ng ikakasal na babae ay simbolo ng kabusilakan, ang itim na damit ay simbolo naman ng
pagluluksa. Ang pula ay karaniwang ginagamit sa mga fastfood chain sapagkat ito ay
sumisimbolo sa kulay ng pagkain at bukod pa rito ay nagdadala ito ng mainit na pakiramdam
katulad ng apoy. Maliban dito, noon, ang kulay ay nagpapahiwatig ng oryentasyong
pangkasarian. Ang asul ay para sa mga lalaki samantalang ang pula (o pink) ay para naman sa
mga babae. Ngunit sa pangkat ng LGBT community, ang kulay ng bahaghari ay simbolo naman
ng kalayaan nilang maging bahagi ng lipunan na walang diskriminasyon.

Mga Ekspresyong Lokal

Mayaman ang kulturang Filipino sa mga kultural na pagpapahayag tulad ng paggamit ng
mga salawikain, kasabihan, talinghaga at bulong. Ang mga ito ay mga uri ng pagpapahayag na
ginagamit para sa iba't ibang layunin tulad ng pangangaral, pagbibigay ng paalala, pagbababala,
paghahangad at pagpapahiwatig ng damdamin at kaisipan. Mga tao sa lipunan ang gumagamit ng
ganitong uri ng pagpapahayag Nabubuo at umuunlad ang kultura sanhi ng pakikisalamuha ng tao
sa kaniyang lipunan. Kaugnay nito, dahil iba-iba ang mga taong nakakasalamuha sa lipunan,
nahuhubog ang iba ibang ugaliin, paniniwala, gawi at kabilang na rin ang pagkakaiba ng mga
ekspresyon.
Tayo ay gumagamit ng mga ekspresyon na tangi sa lugar na kinalakhan. Iba-iba ang
ekspresyong ito ayon sa lugar na kinabibilangang pangkat ng tagapagsalita. Halimbawa, ang mga
Ilokano ay gumagamit ng palasak na ekspresyong tulad ng "Wen, Manong'o kaya ay "Win,
Manang Sa ibang lugar sa llokos, ang wen o win ay binibigkas na wen. Ang mga ekspresyong ito
ay katumbas ng "Opo, Kuya" at "Opo, Ate" na nagpapahiwatig ng paggalang sa nakatatandang
kapatid at/o kaya ay bilang pagrespeto sa mga kakilala. Samantala, may mga ekspresyon tulad ng

31
"Ating", "re" o "nire" (Cabanatuan). "Ala, eh" (Batangas), "Sus, Ginoo", "Alla naman" (Bataan)
na bukod-tangi rin sa nabanggit na lugar.
Ang mga ekspresyon, bilang bahagi ng gawing pangkomunikasyon ng mga Filipino ay
nag-iba dahil sa heograpiya o lokasyon ng tagapagsalita. Ito ang dahilan kung bakit may
varyasyon ang paggamit ng wika

Halimbawa:
Tagalog: Bumangon ka na, mataas na ang sikat ng araw. (nangangahulugang
tanghalina kaya dapat bumangon na sa pagkakahiga at magtrabaho na)

Ilocano: Bumtak ti sara't nuangin (o sa iba ay nuangen). sa literal na kahulugan ay

pumutok na ang sungay ng kalabaw. Kapag sinabi ang bumtak ti sara't
nuangin (nuangen) ay ipinakakahulugan na tanghali na at mataas na ang
sikat ng araw kaya bumangon na at magtrabaho na
Sa ibang tagapagsalita, ipinahahayag ito katulad ng "Tindig araw na'y di pa luto" na ang
kahulugan ay tulad din ng sa Iloko at sa Tagalog.
May mga ekspresyong lokal na karaniwan sa mga tagapagsalitang Filipino. Nahahati ito
sa tatlong pangkat. Ang una ay ang mga katutubong ekspresyon, ang ikalawa ay ang mga
ekspresyong makabago at ang ikatlo ay ang ekspresyong milenyal. Narito ang ilang halimbawa.
Maipaliliwanag mo ba ang ibig sabihin ng mga ito at kung paano ito ginagamit?

Katutubong Ekspresyon
1. Jeproks 6. Iniputan sa ulo
2. Para kang sirang plaka 7. Bugtong na anak
3. Kopong kopong 8. Topo-topo
4. Naniningalang-pugad 9. Makunat pa sa belekoy
5. Giyera patani 10. May pileges sa noo

Makabagong ekspresyon
1. Anak ng …..! 6. Diyos ko! O, Mahabaging Diyos!
2. Diyaske 7. Ikako
3. Susmaryosep 8. Mucho dinero
4. Bahala na o kaya ay sige lang 9. Totoy o Nene
5. Ganun? 10. Lutong Macau

Ekspresyong milenyal (Higit na makabagong ekspresyon)

32
1. Humuhugot 6. Lodi
2. Ansabe 7. E di wow!
3. Ligwak 8. Ginigigil mo ako
9. Petmalu 4. Havey
10. Pak! 5. Werpa

Gawain:
1. Pagsasaliksik at pangkatang pag-uulat. Bumuo ng grupo na may 5-8 miyembro. Saliksikin
ang mga paksang nakalista. Maghanda ng presentasyong powerpoint para sa 15 minutong
pagtalakay.
Rubrik Para sa Pangkatang Pag-uulat

Layunin: Natatalakay nang may kahusayan ang piniling paksa

Naipaliliwanag ang mga konsepto hinggil sa piniling paksa
Nakapagpapakita ng mahusay at mabisang pagpapahayag

Mga paksa (maaaring kumuha ang pangkat ng ibang paksa na wala sa nabanggit
basta may pahintulot ang guro):
"Sawsaw o Babad: Anong klaseng Usisero Ka?" ni J. Barrios
"Ituro Mo Beybi: Ang Improbisasyon sa Pagtuturo" ni G. Atienza
"Kasal-Sakal: Alitang Mag-Asawa" (saliksik na gumamit ng umpukan) ni M. F. Castronuev
Balba at E

"Ang Pagtuturo ng Wika at Kulturang Filipino sa Disiplinang Filipino (Konteksto ng K-12)" ni

G. Zafra
"Bayan at Pagkabayan sa Salamyaan: ang Pagpopook ng Marikina sa Marikenyo" ni J.
Petras Kamalayang-bayang

33
 Indikasyon ng Puntos ng Tagataya: Puntos ng Tagataya: Kabuoan
pagtalakay Mag-aaral Guro 10/2

Naaangkop at naaayon 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
ang pagtalakay ng
kaisipan sa piniling
paksa

Nakapagpapahayag ng 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
sariling kaisipan/ideya
hinggil sa paksang
tinatalakay

Natatalakay nang 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
maayos at masistema
ang paksa

Nailalahad ang mga 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1

kaisipan nang wasto at
malinaw

Naipapasa ang sipi ng 5 4 3 2 1 5 4 3 2 1

ulat (word format,
bibigyang pansin ang
nilalaman at kaayusan)

Kabuuan

34
2. Pagsasagawa ng pulong-bayan sa loob ng klasrum o role playing ng iba't ibang gawing
pangkomunikasyon.

Rubrik sa Pagtataya ng Pulong-Bayan / Role Playing

Layunin: Nakapaglalahad ng mga sitwasyon hinggil sa gawing pangkomunikasyon. Nagagamit
ang mga angkop na ekspresyon at mga mga salita ayon sa hinihingi ng sitwasyon.

NATATAN MAHUSAY KATAMTAM KAILANGAN

GI 3 AN PA NG
4 2 PAGSASANA
Y
1

Napakahusay ng
pagpapakita ng
sitwasyon ang mga
nailahad na
pangyayari ay
angkop at naaayon
(x2)

Nagamit ang mga

angkop na salita at
ekspresyon na ayon
sa sitwasyon,
maliwanag at
malinaw itong
inihayag. (x2)

Napakaayos ang
nailahad na bahagi
ng pulong-bayan
role play. Mayroon
itong simula
katawan, tunggalian
at wakas

Kabuoan

35
 Interpretasyon:
10-12 Natatangi ang pagganap at paglalahad ng konsepto
7-9 May kahusayan ang pagganap at paglalahad ng
konsepto 4-6 Katamtaman ang pagganap at paglalahad ng
konsepto
1-3 Nangangailangan pa ng pagsasanay

Mga Hanguan:

https://www.researchgate.net/publication/320558204_Alyansa_ng_Mga_Tagapagtanggol_ng_W ikang Filipino

TANGGOL WIKA_Internal na Kwento Mga Susing Argumento At Dokumento 2014-2017

https://www.studocu.com/ph/document/batangas-state-university/professional-education/mga-gawaing-pang-
komunikasyon-ng-mga-pilipino/17402591

https://www.academia.edu/38149372/MGA_GAWING_PANGKOMUNNIKASYON_NG_MGA_PILIPINO

https://www.coursehero.com/file/53810357/MGA-GAWAING-PANGKOMUNIKASYON-NG-MGA-PILIPINO-2ppt/

https://www.scribd.com/presentation/431761018/Chapter-3-Mga-Gawaing-Pangkomunikasyon-Ng-Mga-Pilipino

https://pdfcoffee.com/3mga-gawaing-pangkomunikasyong-ng-mga-pilipino-pdf-free.html

36
 Aralin 4:

MGA NAPAPANAHONG ISYUNG LOKAL AT NASYUNAL

Mga Layunin:
a. Maipaliwanag ang kabuluhan ng wikang Filipino bilang mabisang wika sa kontekstwalisadong komunikasyon sa
mga komunidad at sa buong bansa

b. Matukoy ang mga pangunahing suliraning panlipunan sa mga komunidad at sa buong bansa

Introduksyon:
Sa pagbabago ng panahon, umuusbong din ang iba't ibang hamong panlipunan na
kinakaharap ng isang bansa. Hindi maihihiwalay sa pag-unlad ng isang bansa ang pagharap sa
mga isyung panlipunan. Sinumang nagnanais na paunlarin ang kaniyang bansa o ang kaniyang
lipunan ay nangangailangan ng ibayong pagdalumat sa mga suliranin. Ibig sabihin,
kinakailangan na makilala at maunawaan ng isang lipunan ang mga hamong kinakaharap upang
matugunan ang mga ito at makasabay sa nagbabagong panahon

Ang Filipinas, bilang maunlad na bansa, ay hindi rin maitatangging nahaharap sa mga
isyung panlipunan. Sisipatin natin sa araling ito ang kalagayan ng bansa sa konteksto ng
serbisyong pabahay, pangkalusugan, transportasyon, edukasyon, urbanisasyon, pagkasira ng
kalikasan at kalamidad na nagbibigay-buhay sa iba't ibang isyung panlipunan.

Kalagayan ng iba't ibang Serbisyong Panlipunan: Pabahay,

Pangkalusugan, Tranportasyon at Edukasyon
Nanatill pa ring usapin sa bansa ang isyu sa mga serbisyong panlipunan na
kinabibilangan ng pabahay, pangkalusugan, transportasyon, at edukasyon. Isa-isahin nating
sipatin ang kalagayan ng mga serbisyong ito:

Pabahay
Sa inilabas na ulat ng Kagawaran ng Badyet at Pamamahala noong taong 2017,
pumapatak na humigit-kumulang sa 11.7 bilyong piso ang nakalaan na badyet sa pabahay at
Housing Amenities. Kasama rito ang mga benepisyong pabahay at mga probisyon para sa
malinis na pinagkukunan ng inuming tubig para mapagaan ang pamumuhay ng mga maralitang
Filipino.
Ang National Housing Authority (NHA) bilang ahensya ng gobyerno ay nasa tatlumpu't
37
siyam na taon na sa serbisyong pabahay ng masang Filipino. Ito'y nagbibigay tulong, serbisyo't
pagkakataon upang umangat at mapabuti ang kalidad ng pamumuhay ng mga benepisyaryo.

38
 Bagaman napopondahan ito ng pamahalaan, nanatili pa ring usapin sa serbisyong
pabahayang mabagal na implementasyon ng mga programa. Ang suliraning ito ay maaaring nag-
uugat sa mabagal na proseso ng pagtatamo ng lupa (land acquisition), pagbibigay ng lisensya ng
lokal na pamahalaan, urban planning at hindi malinaw na patakaran at tuntunin ng lokal na
pamahalaan, at hindi malinaw na polisiya ng pamahalaan.

Pangkalusugan
Ang Kagawaran ng kalusugan ay ang ahensya ng gobyerno na namamahala sa mga
serbisyong pangkalusugan para sa mamayang Filipino. Noong taong 2017, ang inilaan na pondo
ng Kagawaran ng Badyet at Pamamahala para sa Kagawaran ng Kalusugan ay 153.6 bilyong
piso. Binubuo ito ng mga gugulin sa mga serbisyong ospital, outpatient, kalusugang pampubliko,
seguruhang pangkalusugan, at pangkalusugang pananaliksik at pagsulong.

Pinagtutuonan ng pansin ng nasabing kagawaran ang sumusunod:

1) Health Human Resource. Ito ay tumutukoy sa pagkuha ng mga bagong health
personnel para matiyak ang paghahatid ng mga pangunahing serbisyong pangkalusugan, lalo na
sa mga lilib na lugar.
2) Early Childhood Care and Development. Naglalayong bigyan ang lahat ng 9.3
milyong bata na limang taon pababa ng mahahalagang bitamina at mineral
3) National Immunization. Pagsasagawa ng ganap na imyunisasyon sa 2.4 milyong bata
sa buong bansa laban sa mga sakit na kayang maiwasan sa pamamagitan ng bakuna tulad ng
dipterya, tigdas at rubella (German Measles)
4) Other Infectious Diseases. Naglalayong mabawasan ang epekto sa kalusugan ng mga
nakakahawang sakit, at palakasin ang paghahanda at pagtugon sa mga lumilitaw at papalitaw pa
lamang na mga sakit..
5) Tuberculosis Control. Naglalayong pigilin ang pagdami ng mga kaso ng Tubercolosis

6) Health Facilities Enhancement. Naglalayong makabili ng mga kagamitan para sa mga

ipapatayo, ipaaayos o plalawaking pasilidad pangkalusugan ng gobyerno. Binibigyang tuon din
dito ang pagpapagawa, pagpapaayos, at pagkukumpuni ng mga estasyong pangkalusugan sa mga
barangay, rural health units, ospital ng mga LGU at rehabilitation centers para sa mga drug
dependent na gustong magbago bukod sa iba pa

Transportasyon
Isa sa pinakamalaking suliranin na kinakaharap ng bansa ay ang suliranin sa trapiko.
Mayroong mahigit 520,000 sasakyan ang bumabiyahe sa EDSA sa parehong direksyon araw-
araw. Malaking bagay ang naidudulot ng pag-usbong ng trapiko sa bansa. Hindi lamang oras at
panahon ang nagugugol kundi pati na rin ang pagkasayang ng pera. Idagdag pa rito ang inip ng
bawat pasaherong naghihintay ng masasakayan. Ang problemang ito rin ay nagiging malala at
39
ramdam na ramdam ng karamihan sa tuwing sasapit ang mga peak season tulad ng Kapaskuhan
at Bagong Taon. Hindi rin maliwasan ang mga aksidente sa daan sa daan bunsod ng ganitong
penomena.

Ang pagdami ng mga pamilyang gumagamit ng mga sasakyan ay nakadaragdag din sa

problema ng trapik sa lugar. Ayon sa Land Transportation Office (LTO), ang bilang ng mga
mayroong kotse sa Manila ay tumaas mula sa 1.7 milyon noong 2008 hanggang sa 2.1 milyon
noong 2015108 sabihin, ito ay tumaas ng 26 porsyento sa loob lamang ng pitong taon.
Sa pag-usbong ng mga ganitong suliranin, naroon din naman ang pagtugon ng
pamahalaan sa mga ito. Sa kalsada, nariyan ang plano sa metro bus raid transit line at mga
integrated terminal. Sa tren, planong i-extend ang LRT-1 sa Cavite, ang LRT-2 sa Pier 4 at
Masinag, at ang PNR sa Pampanga at Laguna gayundin ang pagtatayo ng lima pang linya ng
tren. Sa pamamahala naman, nais na ireorganisa ng Pangulo ang Land Transportation Office
(LTO), Land Transportation Franchising and Regulatory Board (LTFRB) at Metropolitan Manila
Development Authority (MMDA) (http://www.manilatoday.net/top-10-isyu-na-hinihintay-natin-
ang-pagbabago/
Isang malaking tanong pa rin para sa lahat kung magiging epektibo ba ang mga
programang ito para masolusyonan ang problema sa trapiko. Gayunpaman, ang kaisipan na ang
gobyerno ay lumilikha ng mga programa para malutas ang nasabing suliranin ang siyang
nagbibigay pag-asa sa bawat Filipino na isang araw ay mababawasan kundi man ay ganap itong
malulutas
Edukasyon
Nangunguna ang Kagawaran ng Edukasyon sa mga ahensya na pinaglalaanan ng pondo
ng pamahalaan. Naglaan ang kagawaran ng Badyet at Pamamahala ng P648.2 bilyon para sa
edukasyon noong taong 2017. Sakop nito ang panimulang batayan at batayang edukasyon,
sekondarya at tersyaryang edukasyon, at maging mga gusaling pampaaralan, bukod pa sa iba.
Kinikilala ng pamahalaan ang edukasyon bilang isang matibay na instrumento sa
pagpapausbong ng pagbabago sa bansa kaya nabigyang buhay ang K to 12 Program. Ang K to
12 Program ay pinatibay ng RA 10533 o Enhanced Basic Education Act na may layuning
makalikha nang buo at ganap na Filipino na may kapaki-pakinabang na literasi. Isa ring
katangian ng programang ito ang Education for All (EFA) o Inclusive Education na kung saan
ang lahat ay bahagi at tanggap sa harap ng sistema ng edukasyon.
Bagama't naisakatuparan ang nasabing programa, malaking bilang pa rin ng mga
kabataan ang hindi nakakapag-aral. Batay sa 2017 Annual Poverty Indicators Survey, siyam na
porsyento sa tinatayang 39.2 milyong Filipino na may gulang anim hanggang 24 ang kabilang sa
Out-of-School Children and Youth (OSCY). Ang OSCY ay tumutukoy sa mga miyembro ng
pamilya na may gulang anim hanggang 14 na hindi pumapasok sa isang pormal na edukasyon; at
miyembro ng pamilya na may gulang 15 hanggang 24 na kasalukuyang hindi nakatala sa
40
paaralan, hindi nagtatrabaho, at hindi pa nakatapos sa kolehiyo o alinmang post-secondary
courses.
Sa ulat ng Philippine Statistics Authority (PSA), ang mga dahilan ng mga OSCY sa hindi
pagpasok sa paaralan ay mga isyung pampamilya (37%), kawalan ng interes sa pag-aaral
(24.7%), at mahal na bayarin sa edukasyon at iba pinansyal na usapin (17.9 %). Sa mga babaeng
OSCY, nangunguna ang problemang pampamilya (57%) bilang pinakadahilan ng hindi pagpasok
sa paaralan; sa kalalakihan aman, nangunguna ang kawalan ng interes sa pag-aaral (43.8 % ).
Gayunpaman, sa kabila ng datos na inilabas ng PSA, isang magandang balita para sa mga
mag-aaral ang Free Tuition Fee program ng pamahalaan para sa mga mag-aaral na nasa State
Universities at Colleges. Ang Free Tuition Fee na ito ay nangangahulugang libreng matrikula sa
pag aaral sa kolehiyo para sa mga mahihirap na mag-aaral. Ang hakbang na ito ng gobyerno ay
nagpapatunay lamang na kaya ng bansa na laanan ng maganda at mabuting edukasyong ang mga
mamamayang Filipino.

Iba't Ibang Usapin Hinggil sa Urbanisasyon

Ang urbanisasyon ay isang proseso kung saan ang mga bayan at mga siyudad ay
nagkakaroon ng paglobo ng populasyon sanhi ng patuloy na pagdami ng mga taong gustong
manirahan at makapagtrabaho sa lugar. Ang nagyayaring mabilis na urbanisasyong ito hanggang
sa kasalukuyan ang itinuturong dahilan ng paglago ng bilang ng mga slum a karaniwang tirahan
ng mahihirap sa ating mga lungsod.
Ang paglipat ng mga mamamayan patungo sa sentro ng kalakaran ay hindi garantiya ng
isang marangya at maayos na buhay sa bayan o sa siyudad. Sapagkat sa kabilang banda, ito ay
maaaring makapagdulot ng mas malalang problema sa lipunan. Ang National Capital Region,
halimbawa, bilang sentro ng kalakalan sa bansa, ay nahaharap sa iba't ibang hamong panlipunan
na bunga ng urbanisasyon
Isa sa mga magagandang naidudulot ng urbanisasyon ay ang pagkakaroon ng lakas
paggawa para sa mga industriya at ilan pang pagawaan sa mga urban area. Gayunpaman, hindi
lamang nalilimitahan dito ang naidudulot ng nasabing penomena. Dahil sa kabilang banda, ang
mabilis na paglobo ng populasyon sa isang lugar ay nakalilikha ng polusyon. Hindi mailalayo na
dadami at dadami ang mga basura mula sa kabahayan at mga pagawaan. Ang pagdami ng basura
ay maaaring makapagdulot ng iba't ibang sakit sa mga tao.
Ang pagkakaroon din ng mga iskuwater sa mga lungsod ay isang malaking problema
para sa lugar. Malaking suliranin para sa mga nasa iskuwater ang sanitasyon at pagkukuhanan ng
malinis na tubig. Dahil na rin sa lumalaking populasyon, ang pinagkukunang yaman at ang
hanapbuhay ay hindi makatutugon sa pangangailangan ng mga tao kung kaya't mas lumalala ang
kahirapan sa bansa na siyang nagbibigay problema sa seguridad ng mga tao. Bunga nito, hindi
mailalayo ang mabilis na pagdami ng krimen bunsod ng kahirapang naidudulot ng urbanisasyon.

41
 Upang higit namaunawaan ang iba pang naidudulot ng urbanisasyon, basahin ang
artikulo ni Fr. Anton Pascual sa ibaba:
KAPANALIG, napakabilis ng urbanisasyon sa ating bansa. Hindi lamang ito nakikita sa
National Capital Region, kuti sa ilan pang mga rehiyon sa bansa. Ang mabilis na
urbanisasyon ay may malaking implikasyon sa mga imprastruktura at serbisyo ng bansa,
gaya ng tubig at sanitasyon.
Base sa opisyal na datos, 45,3% ang antas ng ating urbanisasyon. Ibig sabihin nito, base
sa 2010 population census, 41.9 milyon ng ating 92.3 milyong populasyon ay nakatira na
sa urban areas. Noong 2007, nasa 42% lamang ang lebel ng ating urbanisasyon. Ang
mabilis na urbanisasyon ay nagdadala hindi lanang ng kaunlaran, kundi maging ang ilang
problema.
Ang mga siyudad sa ating bansa ay humaharap sa mga isyu ng pagsisikip, overcrowding,
mababang kalidad ng buhay at mga lumalaking informal settlements. At sa paglaki ng
problemang ito, ang probletna sa tubig at sanitasyon ay lumalaki rin.

Base sa datos ng 2014 Annual Poverty Indicators Survey (APIS), 85.5 percent ng 22.7
milyong pamilya sa ating bansa ay may access sa ligtas na supply ng tubig mula sa
community water system tungo sa kanilang sariling bahay, bakuran o sa mga
pampublikong gripo o balon
May natitira pang 14.5 porsyento ng pamilya na kumukuha ng kanilang water supply sa
mga 'di ligtas na pinagkukunan gaya ng mga napabayaang balon, mga bukal, ilog, lawa,
tubig ulan o sa mga nagbebenta ng tubig gamit ang mga trak
Pagdating naman sa sanitasyon, 94.1% ng mga pamilya ay may access sa sanitary toilet
facility o mga kasilyas na nafa-flush at nakasara. Anim na porsyento naman ng pamilya
ang gumagamit parin ng "open pit, drop or overhang at de-buhos.

Kadalasan, ang mga kulay o walang access sa tubig o sanitasyon ay ang mga tunay na
maralita. Sa urban areas, ang mga nakatira sa mga informal settlement ang karaniwang
walang access sa tubig at sanitasyon. At dahil nya sa congested ang mga lugar na ito, ang
mga pangangailangan sa ganitong batayang serbisyo ay nagiging mas matingkad.
Hindi na kailangang ulit ulitin pa na sa paghahangad natin ng modernisasyon at
kaunlaran, hindi tayo dapat mang-ipit o mang-iiwan ng ating mga kababayan. Kahit ano
pang linis ang gawin natin sa ating bakuran, kung madumi din ang ating lipunan, lahat
din tayo ay magkakamantsu Ang kakulangan sa tubig at sanitasyon ay hindi lamang
problema ng ilan. Ito ay problema nating lahat dahil public health, kapanalig, ang
nakataya rito. Ang malinis at maayos na access sa tubig at sanitasyon ay isang batayang
karapatan. Ito ay dapat nating itaguyod dahil ito ay isang pamamaraan ng panlipunang
katarungan al common good, mga prinsipyo ng ating pananalig bilang mga Kristyanong

42
 Katoliko. Ayon nga sa Laudato Si "Underlying the principle of the common good is
respect for the human person as such, endowed with basic and inalienable rights ordered
to his or her integral development. It has also to do with the overall welfare of society...
The common good calls for social peace, the stability and security provided by a certain
order which cannot be achieved without particular concern for distributive justice."
(Laudato Si isang aklat mula sa Santo Papa na naglalaman ng kaniyang mensahe para sa
mga tao.)
Sumainyo ang katotohanan! (Fr. Anton Pascual)

Usapin Hinggil sa Malawakang Pagkasira ng Kalikasan at Pagkakaroon ng kalamidad

Hindi maitatanggi na ang Filipinas ay napakayaman sa likas na pinagkukunang yaman.
Tahanan ang bansang ito ng iba't ibang uri ng halaman at hayop. Sa halaman, ayon kay
Encarnacion (2016) humigit-kumulang ay may dalawang milyong uri ng mga ito ang
matatagpuan sa ating bansa-at karamihan sa mga ito ay dito lamang sa ating bansa matatagpuan.
Samantala, humigit-kumulang 1,200 naman ang uri ng mga hayop na matatagpuan sa Filipinas
(IBON Foundation Inc. 2006).
Sa inilabas na badyet ng Kagawaran ng Badyet at Pamamahala noong taong 2017,
naglaan ng 27.6 bilyon para sa proteksyon ng kapaligiran. Ito ay binubuo ng mga gugulin sa
waste management, pagpigil sa polusyon, proteksyon sa biodiversity at kalupaan, bukod pa sa
iba. Ngunit tila ba hindi ito kasama para panatilihin ang kalinisan at proteksyonan ang
kapaligiran.
Sa tala ng Nilad, Earth Island Institute, PAWS, et al. (2016) at binanggit din ni
Encarnacion (2016), ang lahat ng likas na yaman na ito ay unti-unting nawawala at nasisira.
Pitumpung porsyento (70%) ng bakawanan ang nasira na nitong nagdaang mga dekada. Ang mga
bakawan ang nagsisilbing tahanan ng mga hayop sa dagat. Ibig sabihin nito, kasabay ng
pagkaubos at pagkasira ng mga bakawan ay ang nakaambang pagkaubos din ng mga lamang-
dagat.
Unti-unti na ring nasisira ang kagubatan dahil sa malawakang pagpuputol ng mga kahoy
na ginagamit ng iba't ibang industriya. Ang malawakang pagkasira ng kagubatan ay
nagbubunsod ng iba't ibang sakuna sa mga mamamayan. Idagdag pa rito na mawawalan ng
tirahan ang mga hayop sa kagubatan kung patuloy ang pagkasira ng kanilang tahanan.
Isang nakikitang dahilan ng patuloy na pagkasira ng kalikasan ay ang hindi pagiging
mahigpit ng ating batas at tila ba sumasang-ayon ito sa mga pagpapahirap ng kalikasan. Ang
Executive Order malalaking industriya o ahensya na siyang lalong no. 79 na nagpapabilis sa
proseso ng pagkuha ng permiso sa pagmimina ay isang malaking hakbang tungo sa pagkasira ng
kalikasan. Kung magiging madali na para sa lahat ang magsagawa ng pagmimina, maraming
punongkahoy ang mapuputol sapagkat ito ang panimulang hakbang sa nasabing aktibidad.

43
 Bukod sa pagkaputol ng maraming punong kahoy, nariyan din ang pagguho ng lupa sapagkat
hindi na matibay ang pundasyon nito.
Dahil sa malawakang pagkasira ng kalikasan at dahil sa heograpikong lokasyon ng
Filipinas na nasa Pacific Ring of Fire, umuusbong ang iba't ibang uri ng kalamidad. Mahirap
makalimutan ang Bagyong Yolanda na minsa'y humagupit sa ating bansa, ang bagyong ito ang
naitalang pinakamalakas na bagyo na naranasan sa buong kasaysayan ng ating daigdig.
Tatlong taon na ang nakakalipas simula nang hagupitin ang bansa ng pinamalakas na
bagyong iyon. Mahigit anim na libo ang namatay at milyon-milyong halaga ng mga ari-ariang
nawala. Dagdag pa rito ang trauma at hirap na dinaranas ng mga naiwang biktima.
Sa kabila nito, tila kulang ang naging suporta ng administrasyong Aquino sa mga
biktima. Maraming naging anomalya pagdating sa tulong na ipinaabot ng mga Filipino mula sa
iba-ibang panig ng bansa maging sa tulong ng mga dayuhan. Ang mga paunang relief good
hanggang sa mga proyektong pabahay ay hindi lubusang napapakinabangan ng mga biktima.
Pagdating ng administrasyong Duterte, ayon sa Commission on Audit report, nasa
mahigit 30 porsyento pa lamang ang nasisimulan sa programa ng rehabilitasyon, mahigit 30
porsyento rin ang malapit nang simulan at ang natitira ay wala pang usad. Sa pagpasok ng
ikaapat na taon matapos ang bagyong Yolanda, inaasahan ang mas mabilis at komprehensibong
pagtugon sa rehabilitasyong kinakailangan ng mga biktima (http://www.manilatoday.net/top-10-
isyu-na-hinihintay-natin-ang pagbabago/).
IV. MGA NAPAPANAHONG ISYUNG LOKAL AT NASYONAL
Korapsyon, Kahirapan, Malnutrisyon, Kawalang Seguridad Sa Pagkain

Ang korapsyon, kahirapan, malnutrisyon at kawalang seguridad sa pagkain ay mga salitang

magkakaugnay na nagpapahirap sa ating bansa.
● Korapsyon!
● Kahirapan!
● Malnutrisyon!
● Kawalang Seguridad sa Pagkain!

Ano nga ba ang dahilan ng mga ito? Sino ang dapat sisihin hinggil sa nararanasang ito ng ating
bansa?
Sa internet, sa kasalukuyang panahon, madalas isisi ang mga ito sa maling pamamalakad
ng mga namamahala sa bansa. Ngunit ang tanong: "Sila nga ba ang may kasalanan at dapat
sisihin hinggil sa mga isyung ito? O tayong mga mamamayan mismo?" Ang argumento ng iba,
kaya sila nakararanas ng paghihirap ay dahil wala silang trabaho. Ang totoo, maraming trabaho
ang bukas sa mga manggagawa, mapili lang talaga ang ilan.

44
 Sa bahaging ito ng pag-aaral ay lilinawin isa-isa ang korapsyon, kahirapan, malnutrisyon
at kawalang seguridad sa pagkain bilang napapanahong isyung lokal at nasyonal.
Layunin sa bahaging ito ng pag-aaral ang sumusunod:

Kaalaman
1. Maipaliwanag ang kabuluhan ng wikang Filipino bilang mabisang wika sa kontekstwalisadong
komunikasyon sa mga komunidad at sa buong bansa.
2. Matukoy ang mga pangunahing suliraning panlipunan sa mga komunidad at sa buong bansa.

Kasanayan
1. Magamit ang wikang Filipino sa iba't ibang tiyak na sitwasyong pangkomunikasyon sa
lipunang Filipino.
2. Makapagpahayag ng mga makabuluhang kaisipan sa pamamagitan ng tradisyonal at
modernong midyang akma sa kontekstong Filipino.
3. Makagawa ng mga malikhain at mapanghikayat na presentasyon ng impormasyon at analisis
na akma sa iba't ibang konteksto.
4. Makagawa ng makabuluhan at mabisang materyales sa komunikasyon na akma sa iba't ibang
konteksto.
5. Malinang ang Filipino bilang daluyan ng inter/multidisiplinaring diskurso na nakaugat sa mga
realidad ng lipunang Filipino.

Halagahan
1. Mapalalim ang pagpapahalaga sa sariling paraan ng pagpapahayag ng mga Filipino sa iba't
ibang antas at larangan.
2. Makapagbalangkas ng gabay etikal kaugnay ng paggamit ng iba't ibang porma ng midya.
3. Maisaalang-alang ang kultura at iba pang aspektong panlipunan sa pakikipagpalitang idea.

Paunang Gawain: Ang mga salita na makikita sa ibaba ay pawang pangangailangan ng tao para
mabuhay.

Pagkain Edukasyon
Pera Tubig
Damit Kalusugan
Bahay Sanitasyon

45
Ayon sa iyong sariling pagpapasya, ayusin ang mga larawan sa gusto mong hiyarkiya ng
kanilang kahalagahan. Pagkatapos maisagawa ito, ipaliwanag sa klase kung bakit ganoon ang
ginawa mong pagsusunod-sunod.

Rubrik sa Pagbibigay ng Iskor sa Gawaing Pagpapaliwanag

Buo at Komprehensibo -10

May isa hanggang tatlong kakulangan -7
May apat hanggang limang kakulangan -5
Kulang na kulang -3

Mekaniks 10 7 5 3

Nilalaman - Naipaliliwanag nang buong linaw ang ayos ng mga

pangangailangan batay sa sariling karanasan.

Katatasan sa Paggamit ng Wika - Nailalahad ang idea gamit

ang wika at kayang manipulahin ang mga salita tungo sa
malinaw at epektibong pagpapahayag

Maayos ang Idea May kaayusan at wastong pagkasunod-sunod

ang mga idea tungo sa pagbuo ng mapanghikayat na pahayag
kaya kapani-paniwala ang paglalahad.

Kabuoang Puntos (30)

Korapsyon at Kahirapan
Alamin:
Tayo'y may iba't ibang pananaw o konsepto sa buhay batay sa ating kinagisnang uri ng
pamumuhay. Marahil ay malayong magkakaiba ang pagkakaayos ng hiyarkiya ng
pangangailangan dulot ng kinagisnan nating uri ng buhay ng pamilya. Karaniwan ay tatlo lamang
ang kinikilala na lalong mahalaga sa tao upang mabuhay ang mga ito ay pagkain, tirahan at
pananamit; ang iba ay hindi na abot ng ilan dahil sa kahirapan.

46
 Ayon sa mga eksperto at mga pag-aaral, sa kabila ng ragasa ng mga modernong
kagamitan na produkto ng makabagong teknolohiya at sa kabila ng mga repormang ipinatutupad
sa gobyerno batbat pa rin ang kahirapan ng buhay sa nararanasan ng mga tao. Ang masaklap
lumala pa ito dahil sa kagagawan ng ilang tao.
Para lubos na maunawaan ay tatalakayin at lilinawing isa-isa sa bahaging ito ng pag-aaral
ang mga napapanahong isyung lokal at nasyonal na binabanggit sa itaas.
Una ay ang kahirapan. Ito ay tumutukoy sa kalagayan o katayuan ng isang tao na
walang isang halaga ng mga pag-aaring materyal o salapi. Ang absolutona kahirapan av
kalagayan o katayuan nang di pagkakaroon ng paraan o pamamaraan upang magkaroon ng mga
batayang pangangailangang ng tao tulad ng malinis na tubig o naiinom na tubig, nutrisvon,
pangangalagang pangkalusugan, kasuotan, at tirahan. Ang relatibong kahirapan ay ang kalagayan
ng pagkakaroon ng mas kakaunting mga mapagkukunan o mas kakaunting kitang salapi kaysa
ibang mga tao sa loob ng isang lipunan o bansa, o kapag inihambing sa ibang mga tao sa ibang
lipunan o sa ibang bansa.

MGA SANHI AT BUNGA NG KAHIRAPAN SA FILIPINAS

ni: Roxanne Gregorio
1. Korapsyon

Maitututring ba itong sakit ng lipunan o distraksyon sa mga mamamayan? Gaano na nga

ba ito kalala? Ang korapsyon ay nakaugat na sa sistema ng politika dito sa Filipinas.
Napakatagal na panahon ng kaakibat ng salitang "politika" ang "korapsyon". Halos
magkasingkahulugan na nga ang dalawa. Hindi kaila sa atin na kapag naririnig natin ang salitang
"politika" at "gobyerno", pumapasok matatagpuan sa indibidwal na tao at pumapasok sa ating
isip ang salitang "korapsyon. Ang korapsyon ay wala sa malaking sistema kundi matatagpuan sa
indibidwal na tao.
Hindi na lingid sa kaalaman ng lahat na ang Filipinas ang isa sa may pinaka-corrupt na
gobyerno sa mundo kung kaya't hindi komportable ang ibang bansa na mamuhunan o tumulong
sanbansa dahil kadalasan ay ibinubulsa lamang ito ng mga politiko. Ang pagiging korap ng mga
politiko ang isa sa mga dahilan kung bakit naghihirap ang bansa. Noong nakaraang bagyong
Yolanda, mahigit nlabinwalong bilyon ang ibinigay ng limampu't anim na bansa kagaya ng
Australia, Bahrain, Taiwan, at Amerika para sa mga nasalanta ng bagyo ngunit katiting lamang
ang napunta sa mga tao (Rappler, 2013).

Isa pa rito ang nangyaring pork barrel scam o mas nakilala yata bilang Priority
Developmentn Assistance Fund (PDAF) scam noong Hulyo ng 2013. Isa itong naging malaking
eskandalo sa Kongreso at Senado. Batay sa naganap na imbestigasyon, mahigit sampung bilyon

47
ang ibinulsa ni Janet Napoles na tinaguriang "ina ng scam" at ibang miyembro ng Kongreso at
Senado. Bukod pa roon, 900 milyong piso ang nawalang pera mula sa Malampaya Gas Field.
Ito ba ay namana natin? Kanino?

MGA AHENSYANG NILIKHA KONTRA KORAPSYON

Ang 1987 Saligang Batas ng Filipinas ay lumikha ng mga katawan na konstitusyonal o
mga ahensya upang sugpuin ang graft and corruption at epektibong maipatupad ang mga
probisyon ng pagpapanagot na pampubliko. Ang mga ahensyang ito ay pinagkalooban ng
kapangyarihang piskal upang masiguro ang kanilang kalayaan at ang kanilang mga aksyon ay
maapela lamang sa Kataas- taasang Hukuman.

● Ang Office of the Ombudsman (OMB) na nag-iimbestiga at kumikilos sa mga reklamong

inihain laban sa mga opisyal at empleyadong pampubliko at nagisislbi bilang mga
"people's watchdog" ng pamahalaan. Ang Ombudsman at mga diputado nito (Overall
Deputy Ombudsman, Deputy Ombudsman for the Military, One Deputy Ombudsman
each for Luzon, Visayas and Mindanao) ang mga "protektor ng mga tao". Ang opisinang
ito ay nangangasiwa sa pangkalahatan at ispesipikong pagganap ng mga katungkulang
opisyal upang ang mga batas ay angkop na mailapat. Ito ay sumisiguro sa patuloy at
maiging paghahatid ng mga serbisyong pampubliko. Ito ang nagpapasimula sa mga
pagpipino ng mga pamamaraan at kasanayang pampubliko at nag-aatas ng mga
sanksyong administratibo sa mga nagkakasalang opisyal at empleyado ng pamahalaan
atnaglilitis sa kanila sa mga paglabag sa batas. Ang nakaraang Ombudsman na si
Merceditas Gutierrez ay na-Impeach dahil sa kawalang pagkilos sa mga kasong inihain
laban sa korapsyon.

● Ang Civil Service Commission (CSC) ang pangunahing ahensya ng pamahalaan na

inatasane magtatag ng isang serbisyo para sa mga kawani at magtaguyod ng moral,
kaigihan, integridad pagtugon, pagsulong at kagandahang loob sa serbisyong sibil. Ito
ay nagpapalakas din ne sistemang merito at mga gantimpala, pagpapaunlad ng
mapagkukunang pantao at pananagot na pampubliko. Ito ay may hurisdiksyon sa mga
kasong administratibo kabilang ang groft and corruption na kadalasan nagagawang
paglabag ng mga tiwaling kawani ng pamahalaan.

● Ang Commission on Audit (COA) ang bantay ng mga operasyong pangsalapi ng

pamahalaan. Ito ay binigyang kapangyarihan upang siyasatin, tasahin o i-audit at bayaran
ang lahat ng mga account na nauukol sa kinita o nalikom na buwis, mga resibo at mga
gastos o paggamit ng mga pondo at ari-arian sa ilalim ng kustodiya ng mga ahensya ng
pamahalaan at mga instrumentalidad. Ito ay magpapalaganap ng mga patakarang
accounting at auditing at mga regulasyon para sa pagpipigil at hindi pagpayag sa mga

48
 regular, hindi kinakailangan, malabis, maluho o hindi makatwirang mga gastusin o
paggamit ng mga pondo at ari-arian ng pamahalaan.
● Ang Sandiganbayan ay isang hukumang anti-graft sa Filipinas. Ito ay may hurisdiksyon
sa mga kasong sibil at kriminal na kinasasangkutan ng graft and corruption practices at
iba pang mga paglabag na ginawa ng mga opisyal at empleyadong pampubliko. Ito ay
nangangasiwa sa pagpapanatili ng moralidad, integridad at kaigihan sa serbisyong
pampubliko.

2. Kasakiman
Dahil sa sobrang kasakiman ng ilang Filipino, mas pinipili nila na ipagbili ang kanilang
sarili sa mga taong may kapangyarihan. Minsan hindi na nakokontento ang ibang tao sa mga
biyayang natatanggap nila at sa sobrang gusto nilang yumaman o umakyat sa itaas, kadalasan ay
nandadamay at humahatak sila ng ibang tao pababa. Ang isa sa mga halimbawa nito ay ang
tanim-bala-scam na hanggang ngayon (o hanggang ngayong sinusulat ito) ay laganap pa rin sa
Ninoy Aquino International Airport (NAIA). Ayon sa CNN, nagsimula ito noong Nobyembre ng
2015 pagkatapos magreklamo ang isang pasahero na wala siyang kinalaman sa natagpuang bala
sa kaniyang bagahe. Sinasabing may isang malaking sindikato ang nasa likod ng mga
kababalaghang nangyayari sa paliparang ito at kasabwat din ang ilang security guards. Mayroong
naitalang halos tatlumpung kaso nito noong taong 2015 (CNN, 2015)

3. Populasyon
Ang paglobo ng populasyon sa Filipinas ay isang malaking problemang matagal nang
kinakaharap ng gobyerno ng Filipinas. Isa itong problemang hindi mahanap-hanapan ng
solusyon. Kadalasan, kung sino pa ang mahihirap ay sila pa ang nagpapalobo ng ating
populasyon. Sa paglaki ng populasyon ay mas dumarami rin ang mga taong walang trabaho at
hindi nakatatanggap ng sapat na benepisyo mula sa gobyerno. Ayon sa data, noong 12 ng Mayo
2016 ay tinataya populasyon ng Filipinas at ang kalahati nito ay nakatira sa lungsod (Worldome
ng may 102031047 ters, 2016). Nasa top 12 din ang Filipinas pagdating sa mga pinakamaraming
populasyon. Ito marahil ay sanhi ng kahirapan sa bansa at kakulangan ng trabaho para sa mga
tao. Dahil sa kakulangan ng programa ng gobyerno sa Family Planning, kakaunti lang ang
impormasyong natututuhan ng mga tao tungkol sa epekto ng paglobo ng populasyon pati na rin
ang iba't ibang paraan upang kontrolin ang pagdami ng populasyon. Dahil dito, mas marami ang
mga taong nakatira sa lansangan dahil sa kakulangan ng pera, na isa ring sanhi kung bakit
maraming bata ang hindi nabibigyan ng tamang nutrisyon at edukasyon.

4. Edukasyon
Kadalasang napagkakaitan ang mga mahihirap ng oportunidad na makapag-aral dahil na
rin sa kahirapan. Karapatan ang edukasyon pero sa bansa natin, mas pinipili pa rin ng ibang mga
bata na tumulong sa kanilang mga magulang upang may makain sila araw-araw. Dahil dito, mas

49
nahihirapan silang makahanap nang maayos na trabaho dahil wala silang sapat na edukasyon
upang makapagtrabaho sa malalaking kompanya.
Bukod pa rito, dahil sa kakulangan ng edukasyon at matinding pangangailangan sa
buhay, may ibang tao rin na nagiging desperado. Kaya para lang may makain ay mas pinipili na
lang mabuhay sa kalye at magnakaw. Sa dokumentaryong, The Slum: Risky Business, makikita
natin kung papaano mag isip at mabuhay ang mga batang kalye na nakatira sa Lungsod ng
Tondo. Kadalasan, ang mga batang kalyeng nakatira sa ampunan ay mas pinipiling tumira sa
lansangan dahil sa tingin nila ay mas ligtas sila rito kumpara sa ampunan dahil ito ang kanilang
nakasanayan.
Ipinapakita ng bidyong Ang Larawan Ng Kahirapan (Poverty and Education) kung paano
pinagkaitan ng kahirapan ng eduksayon ang mga mahihirap. Minsan kasi kailangan munang
kumayod ng mga bata bagi sila makapag-aral. Kinakailangan nilang tumulong sa kani-kanilang
mga pamilya para may pangkain sa pang-araw-araw. Kung kayat sinasabi na “minsan hindi
“option” ang isandaan at dalawampu’t isang daang lib). Mas pinipili ng mga bata na magkaroon
muna ng laman ang tiyan bago ang kanilang mga kaisipan.

Ngunit hindi lang naman dito nagtatapos ang lahat dahil may iba pa ring mga
mamamayan na magawa ng paraan upang makatulong sa kanilang kapwa sa kanilang sariling
maliit na paraan. Sabi nila, ang pagtutulungan ay nagsisimula sa isang tao. Si Efren Penaflorida
ay isang mamayang pilipino na nanalo bilang CNN Hero of the Year noong 2009 (CNN, 2009).
Sinimulan niya ang pushcart klasrum na nagsilbing eskwelahan para sa mga batang nakatira sa
lansangan. Naglalayon itong mapabuti ang kalagayan ng mga batang walang kakayahang
pumasok sa eskuwelahan at para ilayo na rin sila sa paggamit ng droga. Sinabi niya sa kaniyang
talumpati na ang bawat tao ay may kakayahang tumulong sa ating kapwa, mahirap man o
mayaman. Kinakailangan lang nating magtulungan at maglingkod nang mabuti sa mga
mamamayan.

5. Kawalang Disiplina
Sabi nga nila, sa panahon ngayon sa Filipinas, opsyonal na lang ang pagsunod sa mga
batas. Maging ang mga kabataan ngayon ay hindi na natatakot sa batas. Kailangan nating maging
disiplinado at matakot sa mga awtoridad para matuto tayong sum patakaran. Marami nang
nagdaang matatalinong pinuno sa ating bansa pero kung hindi marunong sumunod ang mga tao
ay wala ring patutunguhan ito. Lahat ng tao ay gustong makamit ang pagbabago pero ilan lang
talaga ang handang magbago

6. Kolonyal na kahirapan
Ang ilan sa mga ugali ng mga Filipino na pumipigil sa pag-asenso ng mga mamamayan
nito ay ang "crab mentality," procrastination, "bahala na," pagiging ipokrito, ningas kugon,
Filipino Time, pagiging tsismoso, paninisi sa ibang tao, pagsasawalang-bahala ng mga
patakaran, at pagiging balat sibuyas (Abello, 2014).
50
 "Walang identidad ang mga Filipino." Iyan ang maririnig mo palagi sa Amerika. Sa
sobrang tagal nating nasakop ng iba't ibang bansa, sadya nga talagang hindi na natin kilala kung
sino tayo. Pero talaga bang lyon ang dahilan para hindi tayo magkaroon ng malasakit sa ating
kapwa? Nakakatawa lang isipin na kahit tinawag tayong little brown brothers ng mga Amerikano
at ginawa tayong mga alipin (na makikita mo hanggang ngayon) napakalakas pa rin ng
impluwensya nila sa atin at minsan nga ay parang "sinasamba" natin sila na ginugusto nating
maging katulad nila. Hindi nga ba't sinasabi na kapag nag-i-ingles ang isang indibidwal ay sosyal
na siya at nakatataas na siya sa ibang mga tao. Hindi ba nila naiisip na ginagamit lamang tayo ng
mga Amerikano para pagsilbihan sila? Ang palusot naman ng ilang tao sa pagsasalita ng Ingles
ay para makakuha ng magandang trabaho. Pero kung susuriin ng mabuti ang ilan sa mga
pinakamaunlad na bansa ay hindi masyadong marunong magsalita ng Ingles kagaya ng Hapon,
Timog Korea, at Tsina. Dahil sa kadahilanang napakatapat nila sa kanilang bansa. Iningganyo
sila na tangkilikin ang kanilang sariling mga produkto kaysa sa mga produktong galing sa
Amerika. Sa Filipinas kasi, makakita lang tayo ng imported, eh nagkakagulo na kaagad at iyan
ay only in the Philippines, ha!

Pangkasalukuyang Lagay ng kahirapan ng Bansa

Marami pa rin sa mamamayang Pilipino ang nasa laylayan. Nanatiling mahigit 70
porsyento ng mga Filipino ang nasa ilalim ne poverty line noong 2016. Batay ito sa naging
pagsisiyasat ng IBON Foundation kung saan nagtanong sila sa mahigit 1,500 residente kung
itinuturing nilang kabilang sila mahihirap na hanay ng mga Filipino. Ang nakitang rason dito ay
ang noo'y unemployment rate o bilang ng mga Pilipinong walang trabaho o kulang ang kinikita
at mataas na bilang ng kontraktwalisasyon sa bansa
Ayon naman sa First Quarter 2018 Social Weather Report na isinagawa ng Social
Weather Stations, lumalabas sa resulta ng sarbey na 9.8 (42%) milyon ng mga pamilya ang
nagkokonsidera sa kanilang mga sarili na mahirap, 2 porsiyentong mas mababa kaysa sa huling
quarter. Ito ang kauna. unahang pagkakataon na bumaba ang self-rated food poverty ng 30 %.
Sanhi pa rin ng kahirapan sa bansa, ang pamahalaan din ay gumawa at nagpanukala ng
iba't ang programa upang matugunan ang pangangailangan ng mga mahihirap at natakin pataas
ang mga mamamayang nasa poverty line.

Sa ilalim ng Kagawaran ng kagalingan at Pagpapaunlad Panlipunan (DSWD), nasimulan

ang programang Kapit-Bisig Laban sa kahirapan-Comprehensive and Integrated Delivery of
Social Services NABARI-CIDSS) na naglalayong birang kapangyarihan ang mga komunidad sa
pamamagitan ng Vassal sa kanila sa pagbabalangkas, pagpapatupad, at pangangasiwa ng
kanilang mga gawaing Pagpapaunlad at naglalayong bawasan ang kahirapan. Naisakatuparan din

51
 ang Pantawid Pamilya Pilipino Program (4Ps) na sumusuporta sa mga piling pamilyang nasa
laylayan. Mayroon ding Social Pensyon para sa maralitang matatanda na may edad 60 pataas.
Bilang tugon din sa kahirapan kaya naisilang ang RA 10963 o Tax Reform for
Acceleration and Inclusion (TRAIN) Act na naglalayong magkaroon ng maayos, simple, at patas
na koleksyon ng mga buwis para may magamit sa pagpapatayo ng mga pampublikong gusali at
makalikha ng personal na kapital para sa mamamayang Filipino.
Bilang kabuoan, ang alinmang bansa na naglalayon ng pag-unlad ay kinakailangang
kumilala sa mga problema at gumawa ng mga komprehensibong solusyon para sa mga ito.
Nangangailangan din ng disiplina sa sarili upang magkaroon ng mas panatag na paghakbang para
sa inaasam na pagbabago

Mga Sangkap ng kahirapan

ni Phil Bartle, PhD
isinalin ni Dionisio R. Vitan I.
Upang malinawan, narito ang limang malalaking nagtataguyod ng kahirapan

Mga Nagtataguyod ng Kahirapan

Karamdamn

Kamangmangan Kawalan ng Interes

Kahirapan

Kawalan ng Katapatan Pagka-Palaasa

49
 1. Kamangmangan
"Ang kaalaman ay kapangyarihan," ayon sa kasabihan. Ang malungkot lamang, alam ito
ng kalamangan sa ibang tao. ibang mga tao ngunit mas ninanais nila na sarilinin ang kanilang
kaalaman upang mapanatili ang

2. Karamdaman
Kahit saang lugar man, ang pag-iingat ay mas mainam na panangga sa mga sakit kaysa sa
mga gamot. Ito ay isa sa mga pangunahing isinusulong ng PHC (primary health care o
pangunahing pangangalaga sa kalusugan). Ang ekonomiya ay mas masagana kung ang mga tao
ay malulusog; mas higit kaysa kung ang tao ay nagkakasakit at kailangang gamutin.

3. Kawalan ng Interes
Ang kawalan ng interes ay nangyayari sa tao kapag nawalan na sila ng pakialam, o kung
pakiramdam nila ay wala silang kapangyarihan upang mabago ang mga bagay sa paligid nila, na
itama ang isang kamalian o pagkakamali, o kaya ay gawing mas mainam ang ayos ng kanilang
pamumuhay.

4. Kawalan ng katapatan
Ang halaga ng salapi na sapilitang kinuha o kaya ay winaldas ay ang halaga ng
pagpapababa ng kayamanan para sa isang pamayanan. Sinasabi ng mga Ekonomista ang tungkol
sa "multiplier effect" o epektong-pangmaramihan. Kung hindi tapat ang mga namumuno sa
bayan/bansa ay lalo itong maghihirap.

5. Pagka-Palaasa
Isang ugali, o paniniwala na kung ang isang tao ay napakahirap at walang kakayanan at
hindi niya kayang tulungan ang kaniyang ay kailangang uma lamang siya sa tulong mula sa
ibang tao. Ganoon din ang nangyayari sa isang lugar na may kahalintulad na ugali o paniniwala.
Ang malungkot, ang ganyang ugali at ang magkakaparehong maling paniniwala ang siyang
pinakamalaking katwiran sa sarili upang mapanatili ang antas ng tao o grupo ng tao na umasa na
lamang mula sa tulong ng iba.

Ang solusyon sa pangkalahatang suliranin sa kahirapan ay ang pangkalahatang solusyon

sa pag-alis ng mga sangkap ng kahirapan

50
 Ang problema ng malnutrisyon ay patuloy pa rin na gumigimbal sa milyon-milyong tao sa
buong mundo partikular sa mga mahihirap na bansa kabilang na ang Filipinas. Patuloy itong
lumalala kasabay ng tumataas na kaso ng kahirapan at lumolobong populasyon. Ayon sa Food and
Agriculture Organization (FAO), ang kaso ng malnutrisyon sa Filipinas ay konektado sa kakulangan
ng sapat na masusustansyang pagkain o kaya'y dahil sa hirap na maabot ang mga kinakailangang
pagkain sa buong populasyon. Bukod pa rito, hindi rin daw sapat ang kaalaman ng lahat tungkol sa
kahalagahan ng nutrisyon.
Sinasabing ang kakulangan sa protina (protein-deficiency) ang pangunahing kaso ng
malnutrisyon sa Filipinas. Tinatayang aabot sa tatlong milyon ang dumaranas nito. Dahil dito,
laganap ang kakulangan sa timbang at pagiging bansot ng mga kabataan sa mga lugar na talamak
ang kaso ng malnutrisyon. Ayon sa FNRI, ang pagkabansot (stunted growth) ay problemang
matagal nang kinahaharap ng bansa at sadyang nakaaalarma, mula sa 16% rate ng pagkabansot
sa mga kabataan noong 2011, dumoble ito sa 33% rate sa sumunod na taon. Ayon naman sa
World Health Organization, 28 na milyong Filipino ang nanganganib na dumanas ng
malnutrisyon, dahil pa rin sa hindi maipaabot nang husto ang kinakailangang nutrisyon sa buong
populasyon.
Upang malabanan ang kaso ng malnutrisyon sa bansa, nagsasagawa ng ilang programa
ang pamahalaan upang ipaabot sa lahat ang impormasyon. Ipinaaabot ang kaalaman sa
kahalagahan ng nutrisyon sa mga kabataan sa mga pampublikong paaralan, kasabay din nito ay
mga feeding program para sa lahat.
Ayon pa sa mga pag-aaral ng ilang respetadong institusyon, ang mataas na kawalan ng
trabah sa Filipinas ay tinuturo ding salik kung bakit hindi sapat ang sustansyang nakukuha ng
bawat pamilya. Ang tinatayang 7.8 na porsyento ng kawalan ng trabaho sa bansa ay masasabing
dahilan kung bakit hindi nabibili ang mga wastong pagkain na kailangan ng bawat miyembro ng
pamilya. Dagdag pa rito ang mataas na presyo ng mga bilihin sa merkado. Ang mga pamilya na
biktima ng mga kalamidad ay nanganganib din na maging biktima ng malnutrisyon.
Sa huli, mahirap man malabanan ang malnutrisyon sa bansa, hindi pa rin dapat mawalan
ng pag-asa na darating at darating pa rin ang panahon na masusugpo ito sa bansa. Kinakailangan
lamang pag-ukulan ng pansin ang isyung ito, lalo na ng gobyerno. Kinakailangan din ang
pakikiisa ng lahat g sektor ng lipunan nang sa gayon ay makamtan natin ang layuning mabura
ang malnutrisyon sa mga Filipino.

MGA DAPAT GAWIN PARA MAIWASAN ANG MALNUTRISYON

Kahirapan ang pinakapangunahing dahilan ng pagkakaroon ng malnutrisyon ng mga bata
dito sa Filipinas. Walang sapat na pera kaya hindi makabili ng mga masustansyang pagkain.
Kahit mahirap, may paraan upang maiwasan ang malnutrisyon. Narito ang ilan:
1. Maging masipag at matalino ang mga magulang sa paghahanapbuhay nang sa gayon ay
tumaas ang kita para may ipambili ng mga masustansyang pagkain at ng mga food supplement
51
2.-breastfeed ang sanggol mula pagkasilang hanggang anim (6) na buwan

3. Purgahin ang mga bata. Ang bulate ay nagiging kaagaw ng bata sa sustansyang nakukuha sa
pagkain. Dalhin ang mga bata (1 to 6 years old) sa Health Center tuwing "Garantisadong
Pambata" (Abril at Oktubre) para mabigyan ng libreng pampurga. Para sa 6 hanggang 12 taon,
ang pampurga ay ibinibigay sa buwan ng Hunyo at Enero sa lahat ng pampublikong paaralan.
4. Pagkakaroon ng "initiative" ng tahanan, ng paaralan at ng komunidad sa pagtatanim ng mga
gulay at prutas at pag-aalaga ng mga hayop
5. Pagpapatupad ng pamahalaan ng mga tuntunin at mga programang nakakatulong sa pagbaba
at pag-iwas ng malnutrisyon:

 edukasyon tungkol sa nutrisyon

 livelihood programs
 micronutrient program (food fortification and micronutrient supplementation)
 pagsusulong sa masustansyang pagpapakain sa mga bata
 pagsusulong ng healthy lifestyle
 supplementary feeding sa mga buntis at 6 to 23-buwan na mga bata
 pagtatayo ng Sanitary toilet facilities
 pagtatayo ng mga ligtas na maiinom na supply ng tubig
 Nutrition in Disaster and Risk Reduction Management
 Nutrition-Sensitive Agriculture and Development Programs
 Pantawid Pamilya Pilipino Program (4Ps) programang nagbibigay-tulong (cash
assistance) sa mga mahihirap. Agrikulturang Pilipino o Agri-Pinoy programa ng
Department of Agriculture na pagpapaunlad ng sustainable agriculture, fisheries at ng
natural resource management.

6 Iwasan ang pagluluto at paghahanda ng pagkain na higit sa kinakailangan ng mga bata at

pamilya.
7. Patuloy na pag-aralan at gawin ang wastong nutrisyon.

Kawalang Seguridad sa Pagkain

Ang kawalang seguridad sa pagkain ay isa sa pinakamalalang suliranin na kinakaharap
ngayon sa ating bansa. Tayo ay umaangkat ng tone-toneladang bigas sa ibang bansa partikular na
sa bansang Vietnam at Thailand. Paano nangyari na ang bansang nag-i-export ng bigas noon ay
nag-import na gayon? Paano nangyari na ang bansang kinalalagyan International Rice Research
Institute (IRRI) masa los Baños Laguna ay isa sa mga bansang umaangkat ng bigas mula sa mga
bansang nabanggit sa itaas? Bakit ang mga bigas na mula sa National Food Authority (NFA) na
galing sa ibang bansa ay may ibang amoy? First class ba ang binibili o yung last class na?

52
Di naman natutulog ang gobyerno, dahil gusto ng kasalukuyang administrasyon na makaahon
Filipinas sa suliraning ito. Ngunit ang dapat na pagtuunan ng pansin ay ang Modernisasyon ng
agrikultura. Narito ang buong transcript ng isang editorial.

MODERNISASYONG NG AGRIKULTURA ANG DAPAT UNAHIN

Ni: Magi
Gunigundo April 21,
2018
KAILANGAN ipamalas ang "political will ng Administrasyong Duterte para isulong ang
modernisasyon ng agrikultura at pangingisda para masugpo ang mga suliranin na humahadlang
sa pangarap ng mga Filipino na magkaroon ng seguridad sa pagkain o "food security"

Itigil na muna ang paglalaan ng pondo sa pagpapatayo at pagpapaganda ng basketball

courts sa atin bansa na hindi naman nakakapuksa ng kahirapan
https://businessmirror.com.ph/food insecurity-in-phl; binuksan ko nuong Abril 20, 2018). Ang
nakikinabang lang diyan ay mga politiko na walang alam sa problema ng bansa at puro
yabang lang ang pinaliral.
Pagsama-samahin ang pondong malilikom para sa Research and Development sa
agrikultura na ngayon ay .14% lang ng GDP upang tumaas ang ani, magkaroon ng de-kalidad at
ligtas na mga produkto na mabibili sa lahat ng palengke sa presyong kaya ng mamamayan. Sa
ganitong paraan, ang pagiging magsasaka at mangingisda ay magiging kaakit-akit na
hanapbuhay.
Sa kasalukuyan, abala ang Kagawaran ng Agrikultura sa budget call ng Department of
Budget and Management (DBM). Sana ay may programa sila na nakalinya para dito na maaaring
pondohan ng Kongreso

Nakalulungkot pagmasdan ang katayuan ng Filipinas bilang isa sa mga pinakamalaking

mag angkat ng bigas samantalang mayroon tayong IRRI at PHILRICE at mga dalubhasa sa
agricultural research.
Hindi natin makamit ang pangmatagalang food security dahil sa mga panandalian at
makikitid na "short-term Domestic Food Production Programs, pataas nang pataas na presyo ng
bilihin lalo na ngayong may TRAIN na tayo, pabawas na global food supply, mga kalamidad na
gawa ng tao at kalikasan na hatid ng climate change
Hindi solusyon ang pagsasauli ng NFA Council Chairman sa kagawaran ng Agrikultura.
Lalong walang katuturan ang debate kung mas mainam mag-angkat ng bigas sa pamamagitan ng
Government to Government arrangement o pagbibigay ng pahintulot sa pribadong sektor na
mag-angkat nito pagkatapos ng bidding sa kung sino ang bibigyan ng pahintulot ng NFA
Mahigit 3 milyong Filipino ang walang sapat na pagkain. 37% ng ating cereal
requirements (kabilang na ang bigas at mais), 98% ng gatas at iba pang dairy products. Bagama't
tayo ay net exporter ng isda batay sa halaga, umaangkat tayo ng mas maraming isda pagdating sa
53
timbang. Kumikita tayo ng U$3.14B sa pagluluwas ng mga produktong agrikultural, gumagastos
naman tayo ng doble ng halagang ito sa pag-angkat ng mga produktong agricultural
(http://opinion.inquirer.net/104490/food-security-required-national-security na binuksan ko nitong
Abril 20, 2018).
Kung hindi tayo kikilos ngayon, ang mga magsasaka at mangingisdang Filipino ang
masasaktan nang husto dahil sa kakulangan ng tubig, madalas na tagtuyot, pagtaas ng
temperatura, mga bagong peste sakit ng halaman, paikling panahon ng taniman sa mga
kabundukan at lupain na sahod-ulan lang ang inaasahang pagkukunan ng tubig. Tandaan natin na
60% ng kita nila ay ginagastos sa pagkain. Nakakabahala ito.
Ang ating baseline ay ang ika-79 pwesto ng Filipinas sa 2017 Global Food Security Index
(GFSI) sa 113 bansa.

Sa Asia Pacific na may 23 bansa na isinama sa GFSI, 17th lang tayo. Daig pa tayo ng Sri
Lanka at Pakistan. Ang sinisisi ng Economic Intelligence Unit na gumawa ng GFSI ay ang
kakulangan ng pondo na inilalaan sa Research and Development na wala pang 1% ng GDP.
Hindi dapat mag-aksaya ng panahon ang administrasyong Duterte. Paparating na ang "perfect
storm" na dulot ng pinagsama-samang epekto ng climate change, pataas na presyo ng pagkain,
krisis sa enerhiya, pagkapanot at paglaslas ng kalikasan, kawalan ng biodiversity at paglobo ng
populasyon. Ito ang pinakamalaking banta sa food security at global agriculture sa siglong ito.
Ito ang dapat pagtuunan ng pansin at ang buong bigat ng impluwensya at kapangyarihan ng
palasyo ang dapat gamitin para dito. Ito ang isang pamana na maipagmamalaki ng mga anak at
apo ng Pangulong Duterte.
Gawain:
Basahin ang diyalogo na nasa ibaba. Pag-aralan ang daloy ng usapan ng magkaibigan. Kumuha
ng kapareha at basahin ang usapan ng dalawa at magbahagihan ng kaalaman pagkatapos.
Gamiting gabay ang mga tanong sa ibaba.

 Ano ang kanilang pinag-uusapan?

 Paano nila ipinahahayag ang kanilang saloobin?
 Ano ang iyong masasabi sa paraan ng pakikipagkomunikasyon nila sa isa't isa?
 Naipahayag ba nila nang maayos ang kanilang kaisipan?

54
 Jomel: Daniel, napanood mo ba ang balita kagabi?
Daniel: Alin, iyong libreng matrikula para sa mga papasok na mag-aaral sa SUCs?
Jomel: 0o. Biruin mo, ngayon lang nila naisip iyon, samantalang maraming naghahangad na
makapasok sa paaralan pero walang pambayad. Sana, noon pa iyon ginawa para noon
pa’y natulungan na ang mga kagaya nating mahihirap.
Daniel: Pero kung iisipin mo, maganda na rin iyon dahil wala nang dahilan para hindi makapag
aral sa kolehiyo ang mga mahihirap. Magandang programa iyon dahil kung tutuosin, malaki ang
gagastusin ng gobyerno rito. Biruin mo, buong Filipinas makikinabang. Ang galing, ah. Ang mga
magulang ko kaya, tatanggapin kapag nag-aral sa kolehiyo? Naisip ko lang.
Jomel: Hindi na, matatanda na sila. Kung ano-ano'ng naiisip mo. Sa tingin mo, solusyon na ba
ito ng kahirapan?

Daniel: Alam mo, kahit libre ang matrikula at lahat ay puwede nang mag-aral, hindi ibig sabihin
na agad-agad nang masosolusyonan ang problema sa edukasyon o kahirapan. Mababawasan lang
ang kamangmangan, pero hindi ang kahirapan. Nasa sa atin na rin kung hindi natin ipupursige
ang pag-aaral, masasayang ang pondo na ibinigay ng gobyerno. Samantalahin natin ito habang
may ganitong programa. Balang-araw, alam ko, mapapakinabangan natin it0.

Mga Hanguan:

https://www.researchgate.net/publication/320558204_Alyansa_ng_Mga_Tagapagtanggol_ng_W ikang
Filipino TANGGOL WIKA_Internal na Kwento Mga Susing Argumento At Dokumento 2014-2017

https://philnews.ph/2019/07/19/mga-isyung-panlipunan/
https://www.rappler.com/voices/new-school/opinion-philippine-literature-mirror-society-issues/

55
 Aralin 5:
MGA TIYAK NA SITWASYONG PANGKOMUNIKASYON
Mga Layunin:
a. Mailarawan ang mga gawaing pangkomunikasyon ng mga Pilipino sa iba’t-ibang antas at
larangan
b. Maipalawanag ang kabuluhan ng wikang Filipino bilang mabisang wika sa
kontekstwalisadong komunikasyon sa mga komunidad at sa buong bansa
c. Makapagmungkahi ng mga solusyon sa mga pangunahing suliraning panlipunan sa mga
komunidad at sa buong bansa batay sa pananaliksik

Ginagamit ng tao ang wika sa kaniyang pag-iisip, sa pakikipag-ugnayan sa ibang tao at

maging sa pakikipag-usap sa sarili. Samakatuwid, wika ang behikulo ng kaniyang ekspresyon at
epektibong komunikasyon sa iba't ibang sitwasyon lalo't higit sa akademikong larangan.
Pinag-aaralan ang wika upang Iinangin ang dalawang kakayahan: ang kakayahang
Iinggwistika o ang makabuo ng mga pahayag o pangungusap na may wastong kayariang
pambalarila (linguistic competence); at kakayahang komunikatibo o ang kakayahang maunawaan
at magamit ang mga pangungusap na may wastong pambalarilang kayarian sa angkop na
panlipunang kapaligiran ayon sa hinihingi ng sitwasyon (communicative competence). Bagama't
pangunahing sagabal sa proseso ng komunikasyon ang pagkakaroon ng suliranin sa wika. Wika
ang nagsisilbing midyum upang maihatid ang mensahe sa kapwa. Ito rin ang nagsisilbing
midyum upang maintindihan ng nakikinig ang mensaheng nais maipaabot. Bagamat may mga
komunikasyong di-berbal, pangunahin pa rin ang paggamit ng wika sa paghahatid ng
impormasyon at kasanayan. Ang hindi ganap na pagkaunawa o pagkaalam sa paggamit ng wika
ay nagsisilbing hadlang sa mabisang komunikasyon. Pasalitang Pag-uulat, Forum, Lecture,
Seminar at Workshop.

56
 Ang wikang Filipino ay may mahalagang gampanin sa pagpapahayag ng mga damdamln, kaalaman,
mithiin at layunin ng mga Filipino. Ito ang susi upang magkaunawaan ang bawat isa at susi rin sa
pagtamo ng mga layuning pambansa.

Ang mahusay na paggamit ng wikang Filipino ay nagdudulot ng kapakinabangan sa

pagkamit ng mga pangangailangan ng mamamayan at sa paghahayag ng mga saloobin sa
lipunan. Sapagkat ang wikang Filipino ang pinakamalawak na gamitin sa pagpapahayag at
komunikasyong pambansa, ito ay nararapat na magamit sa iba't ibang larangan at mga gawain na
nauukol sa mga sitwasyong pangkomunikasyon, pormal man o di-pormal. Kapag ito'y
naisakatuparan, magkakaroon ng kaisahan sa pagpapahayag at sa gayo'y makakamit ang mga
hangaring pansarili, panlipunan at pambansa.

 Alamin

Ang mga pagpapangkat at mga usaping nabanggit sa gawain ay ilan lamang sa mga tiyak
na sitwasyong pangkomunikasyon kung saan ginagamit ang wikang Filipino. Marami pang ibang
sitwasyon ang matatalakay sa araling ito. Tuklasin ang mga tiyak na sitwasyong
pangkomunikasyon at gawin ang mga pagsasanay upang malinang ang kasanayan sa mahusay na
pagpapahayag.

 Pasalitang pag-uulat

Ang pasalitang pag-uulat ay isang gawaing sumasaklaw sa pagtalakay ng isang tiyak na

paksa sa maliliit at malalaking pangkat na karaniwang natatapos sa loob lamang ng labinlima
hanggang dalawampung minuto. Isa itong paraan upang tasahin ang kaalaman ng isang
indibidwal hinggil sa isang piling paksa at isa rin itong mahusay na gawain upang tayahin ang
kasanayan sa pasalitang pagpapahayag. Sa isang maliit na pangkat na may lima hanggang
sampung katao o kaya sa malaking pangkat na binubuo ng labinlima hanggang dalawampu't
limang katao ay tinatalakay ng piling tagapagsalita ang paksa. Layunin nito na maipakita ang
pagkakaiba-iba ng kahusayan ng bawat tagapagsalita na nakatuon sa kaalaman sa paksa, sa
kasanayan at sa pamamaraan ng pagtalakay.
Ang mga nalilinang sa pasalitang pag-uulat ay ang malawak na pagkakaroon ng
kaalaman sa paksa / nilalaman. Tumutukoy ito sa maayos na paglalahad sa mga detalye ng
paksang tinatalakay. Ang kaugnayan ng mga halimbawa ay nabibigyan ng kaukulang pansin
sapagkat ito ang tuon ng talakay. Nalilinang din nito ang kasanayan sa pagsasalita. Naisasaalang-
alang dito ang kaisipan na ang komunikasyon ay isang tambingang kilos kung saan may ugnayan
sa pagtalakay ang nagsasalita at mga nakikinig. Matagumpay ang tagapagsalita kung ang
atensyon ng mga nakikinig ay kaniyang nakukuha; gayundin, matagumpay ang mga nakikinig
kung ang mga impormasyon na nailahad ng tagapagsalita ay kanilang nauunawaan.

57
 Dapat tandaan na sa pagsasagawa ng pasalitang pag-uulat, ang tagapagsalita ay dapat
maalam sa paksang kaniyang tatalakayin. Kailangang handa ang tagapagsalita sa alinmang
tanong na maaaring ipukol sa kaniya pagkatapos ng pag-uulat. Nakatutulong din ang kahusayan
sa pagsasalita at ang kalinawan ng pagbigkas ng mga ito. Maging mabuti sa pagsagot sa mga
tanong at iwasan ang pakikipag-argumento sa mga nagtatanong. Maging magalang sa mga
kasamahan at maging wasto at makatwiran sa pakikibahagi sa anumang talakayan.

 Forum (Pangkatang Pagpupulong)

Ang forum (o pangkatang pagpupulong) ay pagtitipon ng isang pangkat na may

magkakatulad na katangiang sosyal, edukasyunal at maging kultural, at may layuning magplano
at magkausap-usap hinggil sa isang mahalagang paksa na karaniwan sa bawat isa. Tumutukoy
din ito sa pampublikong pagtitipon ng mga samahan, organisasyon o grupo ng mga indibidwal
na may layuning matalakay ang napapanahong paksa ayon sa kanilang mga interes. Sa
kasalukuyan, tinatawag ding forum ang mga pagtitipong virtual ng mga indibidwal sa
pamamagitan ng internet kung saan ay tinatalakay nila ang mga napapanahong isyu, o kaya'y
nagsasagawa sila ng mga proposal at/o nagpaplano ng mga gawaing ayon sa mga layunin ng
pangkat.

Dalawang panlahat na uri ng forum

Mauuri sa dalawa ang forum. Maaari itong pampubliko (Public) o di kaya'y di-publiko o
eksklusibo (Non-public). Ang pampublikong forum ay pagtitipon na walang eksklusyon na
maaaring maisagawa sa isang lugar na karaniwang para sa lahat. Ang lugar na ito ay maaaring sa
isang bahagi ng daan (street), parke (park) o maging sa maliliit na kalye (sidewalks). Maaaring
ang mga sangkot dito ay maramihan at maaari ding isang partikular na bilang lamang ng isang
pangkat. Halimbawa, maramihan kung ang isang kilalang politiko ay maglalahad ng layuning
politikal sa mga mamamayan ng isang barangay at pangkatan kung ang ilang mamamayan ng
isang barangay ay nagpupulong para sa isang proyektong pambarangay.
Ang di-publiko o eksklusibong forum naman ay mga pagpupulong ng isang pangkat na
maaaring limitado lamang sa mga miyembro ng isang organisasyon o samahan. Dito ay
eksklusibong pinag-uusapan ang mga layunin, gawain, proyekto at mga tunguhin. Ang mga
halimbawang maituturing na di-publikong forum ay iyong mga isinasagawa sa mga itinalagang
lugar tulad ng sa mga presinto, paaralang publiko, kampo ng mga military, pribadong opisina at
iba pa. Ang mga usapin sa mga di-publikong forum ay limitado, mahigpit na tinatalakay sa mga
miyembro ng pangkat at natatakdaan ng mga impormasyon na para lamang sa pangkat at sa mga
miyembro.

58
Iba pang uri ng forum

Ang kasalukuyang pagbabago at mabilis na pag-unlad ng teknolohiya at paglikha ng iba't

ibang platforms na pang-media ay nakapagdulot ng modernong uri ng forum. Ang mga
aplikasyon pang-social media tulad ng facebook, messenger, twitter, instagram at iba pang mga
eksklusibong aplikasyon ay nakapagsasagawa ng mga forum at ito ay tinatawag na internet
forum. Ang internet forum ay isang uri ng sistema ng computer conferencing kung saan ang
guests, members, administrators at moderators ay pangkatang nagsasagawa ng pag-uusap o
pagtalakay hinggil sa isang paksa, o isang layunin at/o kaya'y mga gawain. Ito ay karaniwang
eksklusibo o di-publiko. Sa pamamagitan ng aplikasyong gamit ng pangkat, ang forum ay
maaaring maisakatuparan sa pamamagitan ng mga posts (mensaheng isinusumite o ipinapaskil
na naglalaman ng mga ideya, sagot sa tanong, panukala o iba pang mahalagang impormasyon) o
kaya ay sa pamamagitan ng video na mas kilala bilang video conferencing. Ang mga naipon na
posts na nagiging thread o conversation thread ay karaniwang nakapaskil at nababasa at
nagsisilbing reference ng mga usapan sa forum (bagamat ang mga ito ay maaaring burahin kung
nanaisin ng kasama sa internet forum).
Ang mga guest ay ang mga indibidwal na nagnanais maging miyembro ng pangkat
bagamat hindi pa nabibigyan ng buong access at karapatan o kalayaan na magbukas ng usapin o
paksa. Ang kanilang partisipasyon ay limitado lamang sa paghahayag ng mga post. Ang mga
miyembro naman ay iyong mga indibidwal na nabigyan ng buong access, kalayaan at karapatan
na maging bahagi sa usapin anumang oras na kanilang naisin. Ang administrator ang
kumakatawan bilang pinakapinuno ng forum. Siya ang gumaganap bilang tagatanggap ng mga
miyembro at moderator na rin ng forum. Sa mga internet forum, kadalasang ang naisasagawa ay
pagtatanong, pakikipagtalakayan, pagsasagawa ng sarbey, paghingi ng opinyon tungkol sa isang
paksa at pakikipagdebate.
• Seminar, Lecture at Workshop

Madalas ay naipagkakamali ang seminar sa lecture, lecture sa workshop at workshop sa

seminar. Ano-ano ba ang katangian ng mga ito? Ano-ano ang kanilang pagkakatulad-tulad at
pagkakaiba-iba?
• Seminar

lto ay isang uri ng instruksyong akademiko na karaniwang isinasagawa ng iba't ibang

pribado at publikong organisasyon. Layunin nito ang pagtalakay sa mga natatangi o piling paksa
ayon sa natukoy na pangangailangan ng isang pangkat. Ito ay ginagamit bilang isang paraan ng
pagtuturo upang matalakay ang napapanahon at mahahalagang paksa na makatutulong sa
pagtamo ng mga bagong kaalaman sa iba't ibang larangan at paraan din upang mailahad ang mga
kaalaman mula sa mga isinagawang pananaliksik at pag-aaral.

59
 Ang seminar ay maaaring uriin sa dalawa. Ayon sa pangkat ng nagsasagawa nito at ayon
sa saklaw. Ang ayon sa pangkat ng nagsasagawa ng seminar ay mauuri sa tinatawag na tutor
facilitation at student facilitation. Ang tutor facilitation ay tumutukoy sa seminar na
pinamamahalaan ng eksperto na siyang namumuno sa daloy ng talakayan at ang student
facilitation naman ay tumutukoy sa seminar na pinamamahalaan ng mag-aaral.
Ang ayon sa saklaw ng seminar naman ay maaaring mini, major, pambansa at pandaigdig
na seminar. Ang mini seminar ay sumasaklaw lamang sa mga paksang tiyak at di-gaanong
malawak. Hindirin malaki ang bilang ng pagdalo sa seminar na ito, madalas na sampu hanggang
dalawampu lamang. Ang uring ito ay nauugnay sa pag-uulat sa maliit na pangkat kung saan
maaaring maisagawa sa loob ng klasrum o kaya ay isang silid na maaaring ang interaksyon ay di
na nangangailangan ng paggamit ng mikropono. Ang mini seminar ay isang mahusay na
pagsisimula bilang paghahanda sa mga seminar na may maliit na saklaw ng pagdalo tulad ng
seminar ng isang departamento. Ang major seminar naman ay iyong mga isinasagawa ng isang
institusyon o ng isang departamento na may higit na bilang ng pagdalo kaysa sa mini seminar.
Ang halimbawa nito ay ang mga seminar na maaaring daluhan ng mga guro at mag-aaral upang
talakayin ang mga paksa na mahalaga sa larangan ng pagtuturo. Sa mga institusyong pribado,
maaaring ang major seminar ay maisagawa upang talakayin ang mga layunin, tunguhin at mga
gampanin ng mga miyembro ng institusyon. Isa pang uri ayon sa saklaw ay ang pambansang
seminar. Ito ay isinasakatuparan ng mga samahan, pangkat o organisasyon na ang pagdalo ay
hindi lamang mula sa isang rehiyon kundi pagdalo ng mga sangkot na indibidwal mula sa iba't
ibang bahagi ng bansa. Sa ganitong uri ng seminar, isang tiyak na paksa ang inilalatag upang
tatalakayin ng mga pili at kuwalipikadong tagapagsalita. Ang pandaigdigang seminar ay
tumutukoy sa mga seminar na isinasakatuparan na dinadaluhan ng mga organisasyon mula sa
iba't ibang dako ng daigdig. Higit na malawak ang saklaw ng seminar na ito na karaniwang
global ang tinatalakay.
May apat na mahahalagang elemento ng seminar. Ito ay ang papel, presentasyon,
talakayan at kongklusyon.

60
 Apat na elemento ng seminar

Ang mga nabanggit na elemento ng seminar ay nagkakaugnay-ugnay at nagkakatulong-

tulungan para sa kaayusan nito. Ang papel ay tumutukoy sa maayos na paghahanda ng sipi na
naglalaman ng paksang tatalakayin. Kasama rito ang paghahanda ng programa at poster na
karaniwang pasulat. Ang presentasyon ay ang pamaraan, estilo, kahusayan at kawilihan ng
tagapagsal}ta sa paglalahad ng paksa. Sa presentasyon naipakikita ang kahusayan at kasanayan
ng tagapagsallta sa pagtalakay ng papel na inihanda. Ang talakay ay kumakatawan sa mga
pagpapaliwanag ng mahahalagang kaisipan kasama na ang pagsagot sa mga tanong hinggil sa
paksa at ang kongklusyon ay tumutukoy sa pagbuo ng mga bagong kaalaman mula sa mga
pagtalakay.

• Lecture

Ang lecture ay kasingkahulugan ng panayam. Ito ay isang pamaraan ng pagtalakay sa

isang tiyak na paksa na maaaring karaniwang gawain, isang kalakaran o pamaraang nakaugalian.
Isa itong proseso ng pagtalakay sa paksa na nangangailangan ng mga estratehiya, pamaraan at
dulog na iniaayon sa mga katangian ng tagapakinig. Sa katunayan, ang lecture ay nauugnay sa
seminar sapagkat ang mga ito ay magkatulad sa pamamaraan ng pagtalakay. Naiiba lamang ang
seminar sa lecture sapagkat ang lecture ay maaaring isakatuparan ng isang eksperto (hinggil sa
paksa) anumang oras at araw na naisin para sa mga tiyak na tagapakinig samantalang ang
seminar ay nangangailangan ng ibayong paghahanda at isinasagawa ito ayon sa
pangangailangan. Halimbawa, ang lecture ay maaaring isagawa araw-araw ng isang guro sa
harap ng kaniyang mga mag-aaral at tinatalakay ang mga konsepto ng isang aralin alinsunod sa
kaniyang inihandang silabus. Ang seminar naman ay isinasagawa ng isang tagapanayam na
eksperto sa isang tiyak na larangan hinggil sa napagkasunduang paksa, sa napagkasunduang
araw at lugar sa harap ng mga tagapakinig na may magkakatulad na katangian at hangarin.
Apat na bahagi ang dapat maisaalang-alang sa pagsasagawa ng lecture. Una ay ang
malawak na kaalaman sa paksa. Ang tagapagsalita, gayundin ang mga tagapakinig, ay
nakauunawa kung ano ang paksa at kung bakit ang paksa ay kailangang talakayin. Ang
tagapagsalita ay nararapat na magkaroon ng malawak kaalaman sa paksa at naiuugnay ang
kahalagahan nito sa iba pang larangan. Ang mga bagong usapin, isyu, siyentipiko at panlipunang

61
pagkakaugnay ng paksa ay nararapat maipaliwanag upang maunawaan nang husto ang paksa at
maiaangkop sa sarili ang kahalagahan nito. lkalawa ay ang kahusayan at kasanayan sa
pagsasalita. Kung ang kaalaman sa paksa ay mahalaga, higit na mahalaga ang kasanayan sa
pagsasalita dahil anumang kaalaman mayroon ang tagapagsalita kung hindi naman nito
maihahatid nang maayos ay wala ring halaga sa mga tagapakinig. Lalong-lalo na kung ang mga
tagapakinig ay maraming tanong ukol sa paksang tinatalakay sapagkat ang pagtatanong at
pagsagot ay nakadaragdag at nakapagpapalawak ng pag-unawa sa paksa. Ikatlo ay ang
kasanayan sa pamumuno. May kakayahan ba ang tagapagsalita na pamunuan ang pangkat upang
siya ay pakinggan? Nakahihikayat ba ang tagapagsalita na makinig ang mga dumalo? Ang mga
katangian tulad ng pagkakaroon ng mahusay na pagpapasya, pagkukusa, pagtitiyaga,
pagkamahikayatin at kasanayan sa pakikibagay sa mga dumalo ay ilan lamang sa dapat taglayin
ng tagapamuno. Ikaapat ay ang mga katangian at ugaliin ng pangkat ng tagapakinig. Kung
marunong makibagay ang tagapamuno, kasabay nito ang pag-ayon ng mga tagapakinig. Kung
ang taga pagsalita ay may kakayahang magpatawa sa panayam, nahihikayat nito ang kalooban at
pakikibahagi ng mga dumalo. Samakatuwid, ang tagumpay ng isang lecture ay nakasalalay sa
apat na bahaging ito.

• Workshop

Ang workshop ay isang pagpupulong o pagtitipon ng mga indibidwal na may iisa o iba-
ibang katangian ngunit may isang tunguhin. Ang mga indibidwal na kasangkot ay binibigkis ng
layuning makapagsagawa ng detalyadong pagtalakay sa isang paksa na susundan ng masinsinan
o matinding pagsasanay para sa pagbuo ng isang proyekto. Ang workshop ay kasingkahulugan at
nauugnay sa salitang pagsasanay o training. Dalawa ang mahalagang layunin ng pagsasagawa ng
workshop - maglahad at makapagbigay ng mga impormasyon ukol sa piniling paksa at magsanay
ng mga indibidwal upang maisakatuparan ang isang proyekto. May kabutihan ang pagsasagawa
ng workshop dahil sa pamamagitan nito'y nakapagsasanay ang mga delegado na bumuo ng mga
plano at magdisenyo ng mga proyekto bukod sa natatamo rin ang mga kaalamang kinakailangan
ng pangkat.
Hindi tulad ng seminar at lecture na dinadaluhan ng mga indibidwal na may
magkakatulad na katangian, ang workshop ay maaaring daluhan ng pangkat na may iba-ibang
katangian o heteregenous group. Gayunman, tulad ng seminar at lecture, ang workshop ay
tumutungo sa isang layunin na maunawaan ang isang tiyak na paksa. Lamang, ang workshop ay
higit na nakatuon sa maaaring maging output pagkatapos ng pagsasanay. Ang isa pang mabuting
katangian ng workshop ay maaaring magkaroon ng tuwirang interaksyon ang mga facilitator at
mga dumalo kaya napananatili at napagtitibay ang ugnayan ng bawat isa. Dahil dito,

62
napapamahalaan nang mabuti ang mga pagtalakay, ang mga halimbawa at ang mga pagsasanay
kaya natatamo nang may pagpapahalaga ang mga layunin.
Seminar, workshop, lecture at training, ano ang pagkakatulad at pagkakaiba-iba? Katulad
ng nabanggit na, ang seminar, lecture at workshop ay magkakatulad sa dahilang ang ilan sa mga
layunin ng mga ito ay ang maglahad ng isang tiyak na paksa, magpaliwanag ng mahahalagang
konsepto at magbigay ng sapat na impormasyon ayon sa mga pangangailangan ng mga dumalo.
Nagkakaiba-iba ang mga ito sa mga pamamaraan ng pagsasagawa. Halimbawa, ang workshop ay
maaaring nakapaloob lamang sa isang seminar at hindi ito maaaring makapag-isa sapagkat
pangangailangan ang pagtalakay sa paksa bago ang pagsasanay at pagbuo ng output. Ang
training ay isang pagsasanay. Nangangahulugan na tuon nito ang pagtamo ng mga kasanayan
samantalang ang workshop ay nakatuon sa kaalaman at pagtamo ng kasanayan. Ang proseso ng
workshop ay ang pagkakasunod ng pagtalakay sa paksa, pagsasanay at pagbuo ng output. Sa
training, ang proseso ay maaaring magkasabay na pagtalakay ng paksa at pagbuo ng output.
 Symposium. Ito ay isang interaksyon o talakayang pangkatan hinggil sa isang tiyak at
napapanahon isyu. Mauuri ito sa dalawa, pormal at di-pormal na symposium.
Kadalasana, pormal ang gamiting anyo ng symposium lalo na sa mga paaralan o
uniersidad. Ito ay tinatawag ding pagpupulong bayan. Isang pangkat na karaniwa’y
binubuo ng apat anggang anim na dalubhasang tagapagsalita na inanyayahan upang
talakayin ang iba’t ibang aspekto ng ilang mahalalagang isyung pampubliko.

 Kumperensya. Isang sitwasyong pangkomunikasyon kung saan ang tagapagsalita o

eksperto sa piling latangan ay inaanyayahan upang magbahagi ng kaniyang mga pananaw
sa iba’t ibang mga paksa sa mga delegado. Ito ay nakikita sa konsultasyon o talakayan sa
pagitan ng mga esttudyante at ng kanilang tagapayo. Ito ay tumutukoy sa isang pormal na
pulong kung saan ang mga kalahok ay nagkakaroon ng pagbabago sa kani-kanilang
pananaw sa iba’t ibang paksa. Maaari itong maganap sa iba’t ibang larangan kaya
maaaring magkaroon ng kumperensya ng mga guro, magulang, doctor, mga atleta at sa
anumang larangan ng pampalakasan, mga mangangalakal, mamamahayag, mgaiskolar sa
pananaliksik at ibp.

 Roundtable at Small Group Discussion. Ito ay kadalasang isang impormal na talakayan

na karaniwang binubuo ng mula lima hanggang sampung tao. Ito ay pinamumunuan ng
isang tagapangulo subalit aktibong lahat ang mga kalahok kaya hindi nasasarili ng
tagapangulo ang pagsasalita.

 Pagsasagawa ng Pulong/Miting/Asemblya Ang pulong o miting, lalo na ang business

meeting, ay bahagi na ng buhay ng tao sa kasalukuyan. Ito ay pangkaraniwang gawain sa
loob ng mga samahan,organisasyon, kompanya, paaralan, institusyon, at iba pa. Halos
araw-araw ay may nagaganap na pulong sa opisina, pag-uusap ng mga opisyales ng mga
 sub-organization ng mga paaralan, lingguhang board meeting sa kompanya, seminar, at
maging ang pagdaraos ng malalaking kumperensya.

• Gabay sa Pagsulat ng Katitikan ng Pulong.

Bago ang pulong. Basahin ang agenda ng pulong upang madali na lamang sundan ang
magiging daloy ng mismong pulong. Managlap ng mga impormasyon tungkol sa mga
layunin ng pulong.

Habang nag pupulong. Hindi na kinakailangang itala lahat ang mga salitang nadidinig sa
pulong.

Pagkatapos ng pulong. Repasuihin ang isinulat. Magtanong sa iba pang nagsidalo sa mga
bagay na hindi unawaan.

 Mga Sitwasyong Pangkomunikasyong Pangmedia. Ang mabilis na pag-unlad ng

teknolohiya ay nakapagdulot ng malaking pagbabago sa sitwasyong pangkomunikasyon.
Bagamat arw-araw ay malawak pa rin ang paggamit ng oral at personal na
komunikasyon, hindi maikakaila na ang media ay may Malaki nang epekto sa buong
mundo. Sa Pilipinas ang social media ay ginagamit na rin ng mga Filipino anumang edad,
kasarian, ekonomikong mapumumuhay at etnikong kinabibilangan. Nagpapatunay
lamang na ang bawat isa ay nakararanas na ng pagbabago sa sitwasyong
pangkomunikasyon.

• Komunikasyon sa Social Media
Ang salitang social media ay tumutukoy sa isang paraan ng interaksyon na
nagaganap sa mga indibidwal kung saan ang mga impormasyon ay nalilikha,
naibabahagi at natatalakay sa pamamagitan ng pamaraang virtual at sa sistemang
networking o network. Ayon kay Bhamare (2018), ang social media ay isang uri
ng online communication na ang layunin ay magkaroon ng interaksyon,
kolaborasyon at pagbabahagi ng mga kaalaman gamit ang iba’t ibang channel o
website.

Ang proseso ng komunikasyon sa social media ay hindi naiiba sa personal o “face

to face” na komunikasyon. Ang pagkakaiba lamang ay ang mga instrument na
maaaring gamitin sa pagpapahayag ng tagapagsalita (encoder)bat tagapakinig
(decoder). Ang encoder ang bumubuo ng (encoding) at pinagmumulan ng
mensahe. Ang mga mensahe ay ang mga impormasyon na nais ihatid ng encoder.
Isinasagaw ng encoder angpaghahatid ng mensahe sa pamamagitan ng kaniyang
napiling aplikasyong pang media na maaaring katulad ng aplikasyong gamit ng
64
 decoder,gaya ng Facebook, Tweeter, Istagram, email, snapchat at messenger,
ayon kay Willis (2017). Maaaring wireless o signal.
• Epekto ng Social Media sa Komunikasyon
Ayon kay Reider (2014), sa pamamagitan ng social media ay nakakalikha ng
paraan upang mapabilis ang pakikipag ugnayan at paghahatid ng mga
impormasyon. Ang social media ay nakapagdudulot ng mga suliraning
nakakaapekto sa tao. Ang fake news ay isa din sa masamang naidudulot.

• Video Conference
Ito ay isang live at koneksyong biswal sa pagitan ng ilang tao mula sa magkaiba
at magkalayong lugar na ang layunin ay makipag-ugnayan at makipagtalakayan.
Naisasagawa ito sa paggamit ng full motion video kasabay ng paglalahad ng
teksto, larawan at video upang talakayin o pag-usapan ang piling paksang
pagkakasunuduan.
Iba’t ibang Uri ng Video Confrence:

1. Video Conferencing point to point. Nasasangkot sa dalawang site.

2. Video Conferencing multipoint. Higit sa dalawang sites, na nangangailanagn ng
central unit na nagsisilbing tagahatid.

65
 Gawain:

1. Talk show kung may tagapanayam at kakapanayamin.

Pamantayan Puntos Aktwal

Nilalaman 10

1. Ang mga tanong ay naaayon sa katangian at layunin ng

gawain/talk show.
2. Maayos ang pagkakasunod sunod ng mga tanong 5

5
3. Makabuluhan at makatotohanan ang mga tanong.

10
4. Humihimok ng kritikal nap ag-iisip ang mga tanong

10
5. Nasasagot nang mahusay ang mga tanong ng tagapanayam

5
6. Kawili-wili ang pagtatanong at pagsagot.

7. Kapupulutan ng mahahalagang konsepto o pagpapahalaga ang

talk show. 10

Hanguan:

https://www.researchgate.net/publication/320558204_Alyansa_ng_Mga_Tagapagtanggol_ng_W ikang Filipino

TANGGOL WIKA_Internal na Kwento Mga Susing Argumento At Dokumento 2014-2017

66
 Aralin 6:

GAWAING PANGKOMUNIKASYON NG MGA PILIPINO

Mga Layunin:
a. Magamit ang wikang Filipino sa iba’t ibang tiyak na sitwasyong
pangkomunikasyon sa lipunang Pilipino

b. Makapagpahayag ng mga makabuluhang kaisipan sa pamamagitan ng

tradsiyunal at modernong midyang akma sa kontekstong Pilipino

` Hitik umano sa pahiwatig at ligoy ang pakikipag-usap ng mga

Filipino, dahil nagmumula sila sa kulturang may mataas na uri ng
pagbabahaginan ng kahulugan, kompara sa mga taga-Kanluran na itinuturing na
may mababang konteksto ng kulturang mababa rin ang antas ng
pagbabahaginan ng kahulugan. Melba Padilla Maggay (2002) Ano ang paraan ng
komunikasyon ng mga Pilipino?

Dinagdag ni Maggay na mahilig umano ang mga Filipino sa

malapitang pag-uugnayan, na humihipo at dumadama sa mga tao at bagay-
bagay. Kung pagbabatayan naman ang tahas at magagaspang na banat ng mga
komentarista sa radyo,diyaryo, at telebisyon sa ilang personalidad o politiko, ang
gayong paraan ng komunikasyon ay maaaring pagbubukod mismo ng mga taong
nanunuligsa sa mga taong tinutuligsa.

• Ang komunikasyon ang nagbibigay ng buhay at nagpapadaloy sa ugnayan

ng mga tao habang hinuhulma nila ang kanilang lipunan at habang
hinuhulma rin sila nito

• Sa pag-iral ng komunikasyon, nililikha ang kulturang tumatagos sa

lahat ng aspeto ng isang lipunan, politika, ekonomiya at iba pa.

• Kailangan ng tao ang wika bilang behikulo ng komunikasyon para sa

panlipunang pagkakaintindihan at pagkilos.

• Ang wika ang daluyan tagapagpahayag ay impokan-kuhanan ng isang

kultura na umiiral at nagkakahugis sa proseso ng komunikasyon ng

67
 mga taong patuloy ang pakikipag-ugnayan at pakikisalamuha sa isa’t- isa.

• Ang ating kulturang panloob ay may pantayong pananaw at

nagtataglay ng mga kagawian sa pagpapahayag na di tuwiran,
paligoy-ligoy o puspos ng pahiwatig.

MGA IBA`T IBANG GAWAING PANGKOMUNIKASYONG PILIPINO

1. TSISMISAN

2. UMPUKAN

3. TALAKAYAN

4. PAGBABAHAY-BAHAY

5. PULONG-BAYAN

6. KOMUNIKASYONG ‘DI-BERBAL (KUMPAS ATBP.)

7. MGA EKSPRESYONG LOKAL

TSISMISAN
 Ang salitang tsismis ay mula sa salitang Kastila na “chismes.”
Karaniwan, kapag sinabing tsismis ay mga kuwento o pangyayari na
maaaring totoo at may basehan ngunit ang mga bahagi ng kuwento o
pangyayari ay maaaring sadyang binawasan o dinagdagan upang ito ay
maging usap-usapan hanggang tuluyan nang magkaroon ng iba’t ibang
bersyon.

68
  Ang tsismisan ay isang pagbabahaginan ng impormasyong ang
katotohanan ay di-tiyak. Ito ay isang uri ng pag-uusap sa pagitan ng
dalawa o higit pang magkakakilala o magkapalagayang loob. Subalit ang
tsismis na siyang laman ng tsismisan ay nanggaling din minsan sa hindi
kakilala lalo na kung ito ay naulinigan lamang sa nagtsitsismisan.

 Ang tsismis ay maaring totoo, bahagyang totoo, binaliktad na

katotohanan, dinagdagan o binawasang katotohanan, sariling
interpretasyon sa nakita o narinig, pawang haka-haka sadyang di- totoo o
naimbentong kwento.

 Ang mga tsismis ay kadalasang ginagamit para makasakit at

makapanira ng reputasyon ng ibang tao, o kaya naman ay husgahan ang
kanilang katauhan, kamalian, at kasalanan. Ang madalas na pinaguusapan
na tsismis sa komunidad ay mga sensitibong bagay tulad ng sex,
paagbubuntis ng mga hindi kasal o ‘disgrasyada’, pagiging
homoseksuwal, at pambababae, ngunit pinagtsitsismisan din ang iba’t-
ibang bagay tulad ng estado sa buhay o kaya naman ay pag- aaral.

PINANGGALINGAN O PINAGMULAN NG TSISMIS

1. Obserbasyon ng unang tao o grupong nakakita o nakarinig sa

itsinitsismis.

2. Imbentong pahayag ng isang naglalayong makapanirang-puri sa kapwa

3. Pabrikadong teksto ng nagmamanipula o nanlilinlang sa isang grupo o

sa madla.

 Ang mali sa pagiging tsimosa ng mga Pinoy ay ang pangtsitsismis hango

sa inggit, na maaaring nagmumula sa kakitiran ng isip natin. Ang
pangtsitsismis ay naging pasimpleng paraan na upang makapanakit sa
kapwa at mga kaaway.

69
  Karaniwang nilalayuan o iniiwasan ang mga tsismosa, pero marami rin
ang mahilig makipagkwentuhan sa kanila. Natural lamang na maintriga
ang mga tao sa mga sikreto at baho ng iba.
Mahalaga ba ang tsismisan?

• Tinutulungan tayo nito sa pamamagitan ng pagpapaalam sa atin ng

matututunan ang mahahalagang impormasyon nang hindi na kailangang
makipag-usap sa bawat miyembro ng grupo.

• Ang tsismis ay tinukoy bilang pinag-uusapan at sinusuri ang isang tao

kapag hindi sila naroroon. Ngunit maaari naming gamitin ang tsismis
upang malaman ang tungkol sa mga alituntunin ng pag- uugali sa mga
grupo ng panlipunan at maging mas malapit sa bawat isa.
Tsismis vs Katotohanan

Malungkot man sabihin ngunit mas pinipili ng mga Pilipino ang mga
tsismis kaysa sa katotohanan. Kahit na may mga mangilan ngilan na hindi
naniniwala sa mga tsismis na naririnig nila, marami pa rin ang naniniwala sa
mga ‘alternative facts’. Ang mga Pinoy ay mabilis maniwala sa mga nababasa
nila online, at pinagbabasehan laman ang mga likes at shares para sa
kredibilidad. Bihira lamang ang mga taong inaalam ang katotohanan tao at
lubhang makaapekto sa kalagayan ng pinag-uusapan. Ang mga tsismis na
naglalayong makasakit ng tao at nakahahahamak ng dignidad ay itinuturing na
paninirang- puri, at may mga legal na aksyon na maaaring gawin upang
labanan ito at ipagtanggol ang sarili.

Kumonekta sa iyong tagapakinig. Ang mabisang tsismis ay hindi lamang

tungkol sa iyong sinasabi, o tungkol sa kanino. Ito ay tungkol sa kung paano mo
ito sinasabi. Siyempre, maaari mong gawing malinaw ang mga benepisyo ng
tsismis sa iyong tagapakinig sa pamamagitan ng malinaw na pagpapaliwanag
kung bakit mo ibinahagi ang impormasyon.

70
UMPUKAN

Ang ibig sabihin ng "umpukan" ay ang paggawa ng tao ng isang maliit na grupo
o pangkat, pagtitipon ng mga tao para sa isang okasyon o pangyayari o sa anong
kadahilanan.

 Ang umpukan ay impormal na paglalapit ng tatlo o higit pang mga

kakilala para makausap ng magkakaharap. Ito ay hindi planado o
nagaganap na lamang sa bugso ng pagkakataon.

 Ang mga nagiging kalahok sa umpukan ay mga kusang lumalapit para

makiumpok, mga di sadyang nagkakalapit lapit o mga niyayang lumapit.
Sa pagkakataong hindi kakilala ang lumalapit siya ay masasabihang
isang usisero.

 Ang paksa sa usapan sa umpukan ay hindi rin planado o pinag iisipang

mabuti– maaring tungkol sa buhay-buhay ng mga tao sa komunidad,
pagkakaparehong interes ng mga nag-uumpukan o mga bagong mukha at
pangyayari sa paligid. Dito makikita natin ang mga tao ay may kanya-
kanyang katwiran batay sakanilang mga opinyon.

SAAN MADALAS NAGAGANAP ANG UMPUKAN?

 PAARALAN

 OPISINA

 KORTE SUPREMA

 TAMBAYAN SA KANTO

 TABING DAAN

ANYO NG UMPUKAN

1. SALAMYAAN- isang uri ng umpukan sa Marikina kung saan tampok ang

kainan, kantahan, paglalaro ng bingo kasama na din ang tsismisan,
talakayan, balitaktakan,biruan at iba pa na nagaganap sa silungan o
tambayan.

71
Ang talakayan ay pagpapalitan ng ideya sa pagitan ng dalawa o higit pang
kalahok na nagkakaroon nang tukoy na paksa. Ito ay maaring pormal o
impormal at pwedeng harapan o mediated o gumagamit ng anumang midya.

 Ito ay isang karaniwang gawain sa loob ng klase. Sa pamamagitan ng

pagtatalakayan, nahahasa ang kakayahan ng mga mag-aaral sa
pagsasalita, pagpapaliwanag at pangangatwiran.

 Ang karaniwang layon ng talakayan ay pagbusisi sa isyu o mga isyung

kinakaharap ng isang tao, isang grupo, buong pamayanan o buong bansa
para makahalaw ng aral, magkaroon ng linaw at pagkakaunawaan,
maresolba ang isa o nakakawing na problema at makagawa o
makapagmungkahi ng desisyon o aksyon

Uri ng Pagtatalakayan

1. Impormal na Talakayan - Ito ay malayang pagpapalitan ng kuru- kuro

hinggil sa isang paksa at walang pormal na mga hakbang na sinusunod. Ito
ay binubuo ng lima hanggang sampung katao.
2. Pormal na Talakayan - Nakabatay sa tiyak na mga hakbang, may tiyak
na mga taong mamamahala at mamumuno ng talakay. Nakahanda ang
mga sa kanilang paglalahad, pagmamatuwid o pagbibigay ng kuru-
kuro.

Mga Uri ng Pormal na Talakayan

1. Panel Discussion - Binubuo ng tatlo o apat na kasapi at isang pinuno

na umuupo sa harapan ng mga tagapakinig.
2. Simposyum - kahawig ng panel discussion pero it ay meroong tiyak na
paksang tatalakayin ng bawat kasapi sa panel.
3. Lecture-Forum o Panayam - ito ay isang malaking pagtitipon sa ilalim
ng mga pinunong maglalahad ng mahalagang suliranin. maaaring
maglahad at magtalakay ng maraming paksa at pagkatapos ay malayang
pagtatanong upang linawin ang paksang tinalakay.

72
 Ang talakayan o debate dayalogo ay isasagawa kung kailan
magkaroon ng bagay na hindi mapag- kaunawaan at nanga-ngailangan ng
paglilinaw ng magkatunggali sa layunin upang mangingibabaw ang
katotohanan, kaya nararapat na ayusin ang mga salita, linawin ang mga
katibayan, iwasan ang mga agam-agam sa salita o pananaw at paniniwala.

Bakit kailangan ng tao ang Talakayan? Ang hindi pagkaunawaan ng mga

tao sa kanilang pananampalataya, teyoriya, salita at gawa ay sadyang dina
maiwasan sa buhay ng tao simula pa sa unang panahon hanggang sa katapusan
ng mundo, kaya kinakailangan ang patnubay at gabay upang maiwasan ang di
pagka-kaunawaan kadalasan ay naging sanhi ng pagkakaroon ng hidwaan sa
isat-isa.

Samakatuwid ang talakayan ay isang paraan upang ang katotohanan ay

mapatunayan at mapanatili sa pamamagitan ng mga katanggap- tanggap na
basehan at katibayan kung saan ito ay nararapat na ibabahagi ng buong katapatan
at katapangan ng bawat panig at katunggali.
Pangkatang Talakayan

1. Impormal na Debate o Pagtatalo - Karaniwang isinagawa sa loob ng

klase kapag may napapanahong isyung pinag-uusapan. Wala itong mga
tuntuning sinusunod at malayang makapagsasalita ang lahat tungkol sa
panig na gusto nilang pangatwiraan.
2. Formal na Debate - Kontrolado ng mga mahigpit na tuntunin at
alintuntunin ang debating ito. May dalawa itong pangkat ng mga
magtatalo para sa panig afirmatibo o negatibo. Magpapalitan sila ng talino
batay sa ilalahad na matitibay na katwiran at katibayan.

73
 PAGBABAHAY- BAHAY

 Ang pagbabahay-bahay ay ang pagdalaw o pagpunta ng isang tao o isang

grupo sa isang bahay sa isang pamayanan para maghatid o kumuha ng
mahalagang impormasyon, magturo ng isang teknolohiya, komunsulta sa
mga miyembro ng pamilya, hinggil sa isyu o programa, mangumbinsi sa
pagsali sa isang paligsahan o samahan o maghimok na tumangkilik sa
isang produkto, kaisipan, gawain o adbokasiya. Mainam din itong
pamamaraan upang pag-usapan ang mga sensitibong isyu sa isang
pamayanan.
 Ang pagbabahay-bahay ay hindi nalalayo sa kaugalian na
pangangapitbahay na matagal nang ginagawa ng mga Pilipino lalo na sa
mga lugar na rural.
Iba`t ibang layon ng pagbabahay - bahay

1. Mga politiko para mangampanya tuwing eleksyon.

2. Mga nahalal na kinatawan o lider nila mula sa local na pamahalaan
3. Mga kinatawan ng ahensya ng gobyerno para magbahagi ng mga
kaalaman sa bagong teknolohiya pangkabuhayan o pangkalusugan,
manghimok sa mga tao na makiisa sa proyekto ng local na
pamahalaan o magtasa sa kinalbasan ng mga proyekto.
4. Mga organisadong grupo sa loob at labas ng pamayanan para mag-
organisa ng mga grupong pansibiko, maghimok sa mga tao na lumahok sa
mga proyektong pangkaunlaran, magsulong ng iba’t- ibang isyung
panlipunan at makatulong sa mga tao na maunawaan ang mahihirap o
mapanghamong sitwasyon na kinalalagyan nila.
5. Mga grupong pangrelihiyon na nagsasagawa ng mga ketesismo o nangangaral
ng salita ng Diyos
6. Mga pribadong institusyon para magsulong ng mga proyektong bahagi ang
kanilang corporate social responsibility at mag-alok ng mga produkto.
7. Mga mananaliksik na nagpapasagot ng mga talatanungan, nakikipag-
ugnayan o nakikipagkwentuhan.
74
 PULONG-BAYAN

 Ang pulong-bayan ay ang pagtitipon ng isang grupo ng mamamayan sa

itinakdang oras at lulan upang pag-usapan nang masinsinang at
pagdesisyunan kung maaari ang mga isyu, kabahalaan, problema,
programa at iba pang usaping pampamayanan.

 Kasama sa maaring layon ng pulong-bayan ang pagkonsulta sa mga

mamamayan,paghimok sa kanila na sumuporta
o sumama,pagpaplano kasama sila, paggawa ng isang desisyon na
binabalangkas nila p pagmomobilisa sa kanila hinggil sa isang isyu,
problema, gawaino programang panlipunan.

 Ito ay pamamaraan ng mga Pilipino upang mapagusapan nang maayos

ang mga bagay-bagay.

 Ito ay pagpupulong ng mga taong naninirahan sa isang bayan upang

pagusapan ang mga suliranin, hakbang at maging ang mga inaasahang
pagbabago.

 Ito ay pangkomunikasyon na pamamaraan ng mga Pilipino. Dito maaaring

sabihin ng mga kalahok ang kanilang saloobin. Lahat ay binibigyan ng
pagkakataon makapagsalita.

75
 KOMUNIKASYONG DI-BERBAL

 Ang komunikasyong Di-berbal ay paraan ng pagbabatid ng kahulugan o

mensahe sa pamamagitan ng samo’t-saring bagay maliban sa mga salita.

 Ito ay isang karaniwan at lahat ng uri o kapamaraanan ay ginagamit upang

ipahayag ang mensahe, ng hindi ginagamitan ng salita.

 93% ng mensaheng ipinahahatid ng tao sa kanyang kapwa ay di – verbal

na komunikasyon.

 Ang di – verbal na komunikasyon ay isang detalyado at lihim na kodigo

na hindi nakasulat ngunit nauunawaan ng lahat.

1. Kinesika (Kinesics) - Pag – aaral ng kilos at galaw ng katawan. May

kahulugan ang paggalaw na iba’t ibang bahagi ng ating katawan. Hindi
man tayo nagsasalita, ngunit sa pamamagitan ng ating kilos ay
naipapahiwatig naman natin ang mensaheng gusto nating iparating sa
iba.
Halimbawa:
a. Panlalaki ng mata ( galit, gulat, hindik, pagtataka)
b. Pagtaas ng isang kilay(pang-iisnab, pagtutol,
panlalait,pagmamataas)
c. Pagkunot ng noo (naguluhan, yamot, nag-iisip nang malalim)
d. Pagnguso ( pagtatampo, may itinuturo)
e. Pagkagat ng labi ( pagsisisi, pagdadalamhati, nasasaktan)
f. Pagngisi (may masamang balak)
g. Pagkibit ng balikat ( pagwawalang bahala)
h. Pagkuyakoy ng mga hita o binti habang nakaupo
(ninenerbyos o sobrang sigla)
i. Pagkuyakoy ng mga hita o binti habang nakaupo
(ninenerbyos o sobrang sigla)

76
2. Proksemika (Proxemics) - “Pag – aaral ng komunikatibong gamit ng
espasyo” Pag-aaral ng komunikatibong gamit ng espasyo, isang
katawagang binuo ni Edward T. Hall (1963), isang antropologo.
Maaaring ang mga kalahok sa komunikasyon ay nasa pampublikong
lugar tulad ng isang nagtatalumpati sa harap ng kanyang mga
estudyante o maaari ring isang karaniwang pag- uusap sa pagitan
ng dalawang magkaibigan.

3. Pandama o Paghawak (Haptics) - Ito ay isa sa pinaka-

primitibong anyo ng komunikasyon. Minsan, ito ay nagpapahiwatig ng
positibong emosyon. Nangyayari ito sa mga taong malapit sa isa’t isa
gaya ng mga magkakaibigan o magkakapalagayang-loob. Halimbawa: -
Pagyakap - Paghaplos

4. Paralanguage - Mga di-linggwistikong tunog na may kaugnayan sa

pagsasalita - Tumutukoy ito sa tono ng tinig (pagtaas at pagbaba),
pagbigkas ng mga salita o bilis ng pagsasalita. Kasama rin sa
bahaging ito ang pagsutsot, buntung-hininga, ungol at paghinto. - Ang
anumang sinasabi natin o mensaheng nais nating ipahatid ay
kailangang angkop sa pagbigkas ng mga salita o pangungusap.

5. Katahimikan/Hindi Pag-imik - Ang pagtahimik o hindi pag-imik ay

nagbibigay ng oras o pagkakataon sa tagapagsalita na makapag-isip
at bumuo at mag-organisa ng kanyang sasabihin. Sa pagtahimik o di
pag- imik, inihahanda ng tagatanggap ang mahalagang mensahe na
sasabihin pa ng tagapagsalita. May mga taong ginagamit ding sandata
ang katahimikan para masaktan ang kalooban ng iba. Ginagamit din
itong anyo ng pagtanggi o pagkilala sa kakaibang damdamin ng isang
tao sa ibang tao.

6. Kasuotan - Burloloy sa katawan at iba pang simbolismo gaya ng kulay

ang mga ito ay nagsisimbulo din ng pangkomunikasyong di-

77
berbal. Halimbawa na lang sa isang burol na pag nagsuot ka ng itim o puti ay
nangangahulugang ikaw ay nakikiramay sa pamilya o hindi kaya sa kasal pag ikaw ay naka
pula or itim sa iyong pagdalo nangagnahulugang ikaw ay hindi masaya or may hinanakit
sa ikakasal.

Gawain:

Panuto: Magtala ng mga halimbawa sa bawat gawaing pangkomunikasyon.

1.

2.

3.

4.

5.

Mga Hanguan:
https://www.scribd.com/presentation/428824953/Mga-Gawaing-
Pangkomunikasyon-Ng-Mga-Pilipino-Autosaved

https://www.slideshare.net/JosephCemena/mga-gawaing-
pangkomunikasyon-ng-mga-pilipino

https://www.scribd.com/presentation/431761018/Chapter-3-Mga- Gawaing-
Pangkomunikasyon-Ng-Mga-Pilipino

78