Professional Documents
Culture Documents
Meдицинска Етика
Meдицинска Етика
За етиката
За разлика од моралот кој подразбира збир на непишани општествени норми врз кои луѓето го
обликуваат своето расудување и однесување во односите со другите во заедницата во која
припаѓаат, етиката како посебна филозофска научна дисциплина, го проучува моралното
однесување кое се заснова врз социјалните вредности како што се добрината, чесноста,
хуманоста, вистината, должноста, херојството и сл.
Како наука за моралот и моралниот феномен, етиката ги испитува оние човечки ставови и
постапки кои се определуваат како добри и лоши (зли). Значи таа зборува за суштината на
моралот, ги испитува неговите извори и поцетоци, цели и смисла, ги објаснува основните
критериуми за вреднување и гради основи за оценување на моралните барања и на
човековото постапување. Етиката ги изучува и ги толкува моралните вредности и нивната
смисла, го проучува и истакнува доброто како основна морална категорија, го потенцира
неговото значење и потребата за неговото избирање и извршување.
Интересно е како етиката како наука ги остварува своите хумани цели. Таа не се концентрира
врз фактичките збиднувања, не ги повикува реалните ситуации, туку во своите искази ја избира
логичноста на нештата, која, пак, се гради на обопштување и поврзување на сознанијата од
разните сфери на живеењето. Затоа таа и зборува за суштината на моралот, за неговите извори
и поцетоци, за неговите позитивни цели и вредности, за неговата впрочем е основа за
успешното човеково живеење и напредување. смисла, што
Поимите етика и морал толкуваат подеднакви искуствени и социо културелно норми. Тоа се
синоними кои имаат исто или слично значење и тие можат да се употребуваат во исти смисол,
секогаш кога сака да се потенцираат човековите етички (односно морални вредности.
Самиот збор "етика"потекнува од грчкиот јазик и тоа е кованица од о грчките зборови "ethos"-
обичај и "ethike" - морале. Како филозофска гранка та го бара одговорот на вечното прашање:
што сега да правиме во конкретнац ситуација? Какви ќе бидат нашите следни постапки и
дејствувања? Дали тие ќе г задоволат основните етички вредности кои обстојуваат во нашето
посредно непосредно опкружување? Ќе го избереме доброто или, пак, лошото Вредностите
или ништавилото?
Од етиката се развиваат повеќе различни етички дисциплине како што се: историјата на
етиката, теоретската етика, нормативната етика, индивидуалната етика, професионалната
етика (во која спаѓа и медицинската етика), социјалната етика, персоналната етика и др.).
Теоретската етика го испитува моралот низ аналитички и синтетички диоптрии (па затоа уште
се нарекува и филозофија на моралот); нормативната етика ги испитува конкретните морални
вредности и норми (позната и под името практична етика бидејќи предлага морални
вредности и норми за извршување); индивидуалната етика се занимава со Индивидуалните
аспекти на моралот; социјалната етика аспекти на моралните односи и т.н. CO ce занимава со
општествените
За моралот
Изнесувајќи ги основните постулати на етиката видовме дека нејзин близнак (или синоним) е
моралот, па затоа чувствуваме потреба да ги изнесеме
Самиот поим морал подразбира збир на непишани општествени норми врз кои луѓето го
обликуваат своето расудување и однесување во односите со другите во заедницата во која
припаѓаат. Терминот потекнува од прочуениот државник, етичар и беседник Цицерон и тој е
во тесна врска со поимот "етика”, но сепак не смее секогаш да се идентификува со него и
покрај тоа што двата поима потекнуваат од грчките зборови кои имаат подеднакво значење:
"mos", "moris" - морал и "ethos" - обичај. И моралот и етиката подразбираат посебни дејства
или животни правила кои се установени со традиција. Додека моралот е одредена појава во
општествениот живот, етиката, пак, е наука за моралот како општествен феномен. Поимот
етика многу повеќе се употребува кога сака да се потенцира етиката како посебна научна
дисциплина, а поимот морал повеќе во однос на конкретните етички човекови вредности. Така
поимот “морално” ќе се употребува кога сака да се истакнат добрите (морални) вредности на
некој субјект (спротивен поим-аморално, неморално); поимот "моралност, како морална
вредност и т.н.
ијален и духове. Среќата, по Меки, би била таа која тебе лично те прави среќен и која ги прави
среќни луѓето кои ти се блиски и за кои ти се грижиш. Се претпоставува дека секој идеал во
животот носи со себе свој специфичен збир на морални принципи. Сепак некои општи основни
морални принципи можат да бидат потребни како подршка за различни идеали.
Морални норми
Моралните норми се изградени врз општо усвоени морални вредности во года на доброто
прошето исправното я неисправното, чесное и нечесното? Према нив се обликуваат и
однесувањата на луѓето и нивните карактери.
Обичајни норми
Обичајните норми се најстар облик на регулирање на општествените односи кои се
воспоставени да се заштити и одржи заедницата. Со време луѓето во заедницата
воспоставувале одредени норми кои нувале од обичаите во нивната заедница, од нивното
верување и од степенот на образовност и просветеност. Оттаму, тие биле тесно поврзани со
самата група или со племето и се почитувале само од нејзините припадници.
Моралните, обичајните, правните, религиозните норми, моралниот суд, постапките и
каратерот на другите ги проучува етиката, а науката која го проучува моралот и медицинската
етика е медицинската деонтологија.
Морален суд
Морални санкции
Со самиот факт дека моралот влијае на ставовите на луѓето и нивните постапки према другите,
тој е важен фактор во кохезијата меѓу луѓето кои припаѓаат на одредена заедница или
друштвена група. Не придржувањето кон моралните миди кон одредени морални санкции,
кои најчесто ги обликуваат моралните норми.
Моралната свест се определува за некоја вредност и таа прави соодветен избор на своето
дејствување. Ако таа избере дејствување кое води кон нанесување некое зло на другите луѓе
во заедницата, таа ќе биде подложна на морални (психолошки) санкции кои произлегуваат од
нејзиното Супер Его, кое за возврат ќе наметне и самоказнување во облик на наметнати идеи
кои ќе самообвинување, грешност и сл. Значи личноста со своето однесување е секогаш
покренат многу психолошки механизми на напнатост (анксиозност), под прецизното око на
самоценување на нејзиното Его, кое пак, се служи со награди и казни кои понатаму ќе го
усмеруваат однесувањето на субјектот. Казните ги спроведува друштвената заедница и тие
зависат од почитување или непочитување на моралните норми. Казните ги спроведува
друштвената заедница и тие зависат од почитување или непочитување на моралните норми.
Видови на моралот
Моралот е еден вид наложена дејност, неговите правила се надредени над вољата на луѓето и
од нив се очекува тие да придонесат кон заедничкото добро живеење. И покрај тоа што
личноста слободно решава за своето однесување, таа секогаш треба да е свесна дека тоа
однесување ќе бидеод некого оценувано по сите етички принципи кои владеат во таа
заедница. Па од таму моралот е сеприсутна практика во животот на човекот, или како што вели
германскиот филозоф Кант тој е суштина на човековото постоење или основна точка на
човештината во човекот. Во "Критика на практичниот ум" Кант пишува; "...Две нешта ја
исполнуваат душата со секогаш понови се поголем восхим и страхопочит:ѕвезденото небо над
мене моралниот закон во мене...Нив не треба да ги барам...јас нив ги гледам пред себе и
непосредно ги поврзувам со свеста за моето постоење"...
Секој човек секогаш има сопствен став за себе и за своето однесување. Тој има безброј
можности за моралното постапување, меѓутоа тој е свесен (или треба да е свесен) дека
неговото однесување во секој миг е подложно на морална проверка и оцена од околината со
која живее. Од секој човек се бара да изгради добар морален однос (разумност, трпеливост,
љубов, одговорност...) и да избегнува негативни морални чувства, намери и дела (злоба,
завист, искористување, повредување...). Покрај религијата, правото, политиката, државата (и
други видови на општествено организирање), моралот е една од значајните форми на
општествено-историското човечко постоење.
Динамика на моралот
Така тој ќе биде различен во различните историски периоди и кај различните племиња,
народи, класи и групи. Па и оделни професии имаат свој специфичен кодекс на однесување
(медицински, економски...), кој се модулира од специфичните правила, насоки, обичаи, норми
на професијата, кои се наметнуваат како регулативи по кои единките или целата
професионална група треба да се однесува. Бидејќи тој се однесува на личноста (или како што
се вели на моралниот субјект), од неа се бара свесен став за нејзиното однесув ање кое
секогаш треба да е насочено кон доброто.
Морален акт
И покрај тоа што човекот е разумно и рационално суштество, не значи дека секој акт кој го
превзема е под контрола на неговиот разум и совест. При одредени растројства (наркоза,
делириум, психози и сл.) луѓето не можат да постапуваат рационално и слободно. Тој може да
биде:
негативен (морален акт сторен од немарност); директно доброволен (со свесна намера да се
започне актот);
Карактеристики на моралот
Меѓу позначајните карактеристики на моралот е неговата универзалност, бидејќи тој се јавува
во сите рактеристики на мора сите луѓе. Одредени морални норми се јавуваат во сите епохи,
како што се нормите на самодостоинство, почитување на другата личност, чесност, некрадење
и нелажење и др. Некои социјални морални вредности се значајни за целиот свет, како што се
мирот, трпеливоста, разбирањето...Постојат и специфични морални норми кои се менуваат во
текот на времето. Така моралот како избор меѓу доброто и злото е трајна и универзалана
морална вредност, меѓутоа неговите конкретни содржини моралното однесување за една
епоха, не мора да биде и во следната. Некои вредности кои биле помалку важни во некои
минати времиња и епохи во други, пак, израснуваат до најголема важност (и обратно).
ЕТИКАТА ДЕНЕС
Денес етиката посочува неколку сложени морални задачи за секој човек. Меѓу нив примарни
се однесувањето на човекот спрема другиот човек, меѓусебните човечки релации и нивната
меѓузависност. Современата морална порака “секогаш йомагај, никогаш не прави штета
никому" е приоритет на човековото современо живеење. Човекот не само што не треба да
прави зло на другиот, тој треба секогаш да се залага за подобрување на статусот на другиот
човек. Без таква меѓусебна грижа демократијата не би постигнала ни човечки, ни социјални, ни
политички резултати.
Меѓу другите етички приоритети е и човековото однесување спрема природата, кое произлезе
од претераното загадување на човековата околина, кое, пак, е резултат на трката за поголем
профит. Новите технолошки изуми се повеќе и повеќе и ги одземаа даровите на природата, не
размислувајќи за вката, илок-го поременовичваеце Делес-сме сведоцес се поголемиот...
интерес кон природата и загадувањето. Органската храна постепено почна да се враќа во
нашите навики и по нашите трпези. Природата веќе почна да се доживува како дел на самото
човеково зивеенје. Моралните норми навлегоа (или навлегуваат) и во незагадувањето на
нашите води, на нашите шуми. на нашето небо...
ЕТИЧКИ ВРЕДНОСТИ
Намера и дејствување
Од психологијата е познато дека секое дејство започнува со намера, која оди преку целта и
желбата субјектот да стори нешто. Постапката се осмислува, се раѓа идеја и волјата ја
раздвижува активноста. Во етиката се важни намерата и резултатите од дејствувањето.Бидејќи
делата се прават со желба да се направи добро или злонамерата е еден од најзначајните
елементи на моралот.Во неа е инкорпориран изборот што го направил субјектот, односно
неговата согласност за акцијата, дејствувањето. Затоа се вели дека намерата е основа за
моралната оценка, бидејќи таа ја претставува моралната цел на човекот. Намерата е мошне
лична и таа не подлегнува на јавна процена се додека не се реализира во постапката која веќе
е подложна на јавна оцена. Низ постапките се мерат ставповите на некого, бидејќи личноста се
цени според она што го прави и како тоа го прави. Само делото реализирано низ постапките ги
покажува вистинските етички определби на личноста.
Реализација на моралот
Моралот е мисла, решение и дејство. Неговата реализација оди низ четири форми и стапки,
кои меѓесебно се поврзани: идеал, вредност, постапување. 1. Идеалот е највисоката вредност
на човекот бидејќи во себе ја содржи норма
и
смислата која тој пронашол и (или) прифатил. Тој е и крајната цел на постоењето и
дејствувањето, она што човекот го води во животот и постапувањето. 2. Вредноста е реална
содржина на етичката определба на личноста. Таа с составена од замисли и цели за кои
човекот мисли дека се правилни, дека му се допаѓаат, дека му се потребни и сака да ги следи
во животот и во
дејноста.
3. Нормата е етичка заповед или етичка вредност во форма со која се кажува што да се
направи, а што да не се прави. Таа е и барање за дејствување тоа има вредност за самата
личност и се води од нејзините морални идеали. Постојат разни видови норми, според секоја
област во која има вредности (во афортот играта да е фер-плеј, во медицината. грижата за
здравјето, во економијата соработката и конкуренцијата...) ако
Главните лични норми на секој човек се и неговите лични вредности и постапки кои не само
што треба да ги поседува секој човек туку и да постапува по нив. Меѓу нив се:
• Чистота телесна хигиена, душевна стабилност и морална чесност. Антипод нечист, извалкан!
Заедничко живеење
споделување вредностите, целите, работата, остварувањата, Доверба - меѓусебно верување
кое воид кон чесност, согласност, пријателство.
луѓе:
човековото живеење; Ненасилство - однесување без сила, без повредување, без принуда;
Помош - давање подршка на сите луѓе, поткрепа на луѓето во материјална и духовна смисла.
, ПРАКТИЧНА ЕТИКА
Уште мудриот Сократ забележал дека никој не пропушта да го направи она што смета дека е
најдобро. Размислувањето, однесувањето и дејствувањето на човекот се води според
принципите на доброто и злото. Во практичната етика општите етички сознанија стануваат
конкретно дејствување, вредностите се претвораат во норми, а етичкиот став се претвора во
секојдневно соодветно морално постапување. Од таму практичната етика уште се нарекува
применета етика, нормативна етика, животна етика и сл. Таа истакнува определени проблем и
претставува морал на конкретни луѓе. Нејзина најзначајна област е социалниот морал и
семејната, економската и политичката етика.
Кај сите етички вредности е важно тие да бидат замислени како добри, но тие ако се
позитивни треба да бидат и спроведувани, ако, пак, се негативни да се избегнуваат да се
осудуваат. Човекот треба да биде одговорен за она што го чини, било тоа да е позитивно, било
негативно. Одговорноста е карактеристично својство на човекот наспроти светот, животот,
другите луѓе и самиот себе. Нема човек без одговорност. Таа е исполнување на она за што
човекот е способен И што се очекува од него. Детето треба да се развие во зрела личност;
возрасните треба да бидат добри граѓани, работници, брачни другари и родители; старите
треба да ја покажуваат мудроста; сите треба да ги извршуваат своите задачи, да учат, да се
борат во и за животот, да постапуваат добро... Значи, одговорноста бара секој да го стори она
што треба и она што го прифатил да го прави. Истовремено таа е основа за моралната оценка
дали тоа е извршено добро и како е извршено.
Обврските се оние задачи кои однадвор наметнуваат некому. ce Должностите, пак, се задачи
кои извираат од самата личност И нејзините морални принципи.Тие се основа на моралот,
главна и вистинска смисла на етичкото во човекот. Или како што вели големиот филозоф Огист
Конт "Никој нема друго право освен секогаш да ја извршува својата должност”.
Класичната граѓанска етика бара личноста секогаш да го прави она што е најдобро! Секогаш
граѓанството се истакнува со строги морални сфаќања и однесувања, со исполнување на
задачите, со унапредување на актуелните човечки и етички вредности и тенденции; со
стекнување на имот и со труд да се биде најдобар меѓу еднаквите. Само со беспрекорно
исполнување на должностите можат да се направат вистински остварувања на духовното,
техничкото, организациското, творечкото, економското и политичкото поле. Светот ќе биде
подобар и постабилен кога секој негов граѓанин ќе ја извршува својата позитивна должност.
Само со најдобриот морал се раѓа и најефикасен живот.
Биоетика
Биоетиката е нов поим во науката. Создаден е во 1971 година од американскиот научник Ван
Ренселар Потер, кој во своето дело "Биоетиката мост кон иднината" се залага за поголема
одговорност на човекот за заштитан а животот, на животните форми и на здравјето. Самиот
поим е изведен од грчкиот збор биос што значи живот. Денес (а и во наредната епоха) таа е
есенцијалната тема на етиката и од нејзината примена ќе дојде до унапредување на здравјето
и животот. Медицинските, генетичките и еколошките истражувања и сознанија поттикнаа една
нова општочевечка грижа за природата. Луѓето станаа свесни дека се дел од целината на
светот, дека ја споделуваат судбината со сите живи у суштестве сватио се очаще и припаѓа на
природата и дека она што се случува на природата и на секое одделно живо суштество има
одраз врз животот на секој човек. Се развива и грижа за здравјето, се развиваат здравствената
етика и здравстевното образование, се споделуваат медицинските знаења, вештини и лекови.
Меѓутоа и покрај целокупната грижа и продор на етичките сознанија сепак се повеќе се
уништува природата и природните ресурси од витално значење за животот, се уништува
земјината почва, водата, воздухот. Како резултат на лошиот начин на живеење се повеќе и се
побрзо се шират кардио-васкуларните и респираторни болести; дијабетот бележи мошне
високи инциденции и преваленции; депресијата се искачува на второ место по својата
инциденција; болестите на зависност ја зголемуваат смртноста кај помладата популација;
јавуваат ce некои НОВИ болести или, пак, заболувања карактеристични само за некои региони
во светот. Тоа се алармантни факти со кои завојува биоетиката која сака да ни овозможи
подобри услови за живеење.
Биоетиката има систем од нужни норми како што се: Чувај го здравјето! Внимавај на јадењето!
Биди чист! Чувај го животот! Не повредувај ниедно живо суштество!Віради идеи заштита на
природата! Чувај ја и не Ja троши неразумно природата!Мисли глобално, дејствувај локално...
Најпознати форми на биоетиката се еколошката етика и етиката на здравјето.
СОЦИЈАЛНА ЕТИКА
Социјалната етика се занимава со односите на човекот со своите ближни и другите луѓе, со
односите во семејството како основна социјална и етичка заедница, со односите во светот, со
негативните аспекти на конфликтите и на насилството меѓу луѓето,со цивилизираното
однесување меѓу луѓето и сл. Taa поаѓа од фактот дека човекот и покрај тоа што е определено
суштество, со сопствен идентитет. тој во своето живеење и опстојување е поврзан во многу
нешта со другите луѓе кои живеат со него и околу него. Со нив тој го дели и доброто и злото. За
нивното функционирање важно е правењето добро на другите и нивното почитување и
неповредување. Моралните определби се различни во разни епохи, но моралните намери и
дела секогаш се свртени кон соработката со другите луѓе и кон градењето на добри меѓусебни
односи. Нејзини главни норми се: Внимавај како се однесуваш кон другиот! Љуби йо ближниот
како себеси!Помагај секоiаш и никогаш никого не повредувај...
Универзална еmuka
Една од најголемите задачи на социјалната етика е стварање на една Универзална етика која
ќе воспостави единствен систем од најдобри етички ставови од сите народи, од сите епохи и
религии, од сите најумни личности на светот, а кои би ги прифатиле и деледеле Најважна
вредност на ова етика сите луѓе на обединетиот свет. мирот, ненасилството, трпеливоста,
полекарсдуваньсома други-Во-незопаваат чрезбавото кое однесување во друштвото како
етикеција и бонтон. Тоа се низа обичаи и принципи и норми на однесувањето кои се очекува
луѓето да ги направат во општеството. Тука спаѓаат правилата на однсувањето со блиските и CO
непознатите, формите на пристојно обраќање, поздравување и разговарање, начинот на
постапување на јавни места, стилот на облекување и сл. Иако тоа е надворешен елемент на
однесувањето на личноста, тоа е многу важноза меѓусебните добри односи во општеството.
ПОЛИТИЧКА ЕТИКА
Политичката етика е нова етичка позиција која има цел да воспостави некои нови етички
принципи во водењето на политиката кои ќе допринесат за правење добри дела за своето
заедничко живеење. Впрочем и терминот "политика" означува грижа и дејства за добро на
заедницата.
Авторитарната власт кои сакаат која сака со насилни средства да владее со сите процеси во
општеството постепено ги губи битките со демократските движен во светот. За државата е
најдобро сите да учествуваат во власта. Од таму и организацијата на парламенти, влади,
сенати, совети, комисии кои помагаат во остварувањето на заедничките интереси. При
изборите се води борба за позиции, но борбите треба да се чесни и да не се користат
манипулации, уцени, директни или индиректни притисоци од позиција на власт, мамење. Сето
тоа ја повредува демократијата и се уназадуваат сите политички и социјални процеси.
МЕДИЦИНСКА ЕТИКА
Примитивниот човек бил во постојан страв од природните сили (дожд, грмотевици, сонце,
месечина, ветер, поплави, смрт) од кои се бранел со маѓепснички ритуали. молитви и со
мистични обреди. Најнапред врачевите биле исцелители, подоцна свештениците и многу,
многу подоцна прво самоучените лекари, а подоцна и лекарите излезени од спецiални
медицински училишта кон на напред ги воделе филозофите. Во нивните меѓусебни односи
постепено се изградиле одредени правила на однесување кои се базирале врз обидот да се
Направи добро на другиот, врз принципите на чесност и неповредливост. Секако дека тие
односи не ги надминувале сознајните човекови можности на епохата во која луѓето живеело. И
минувале години, векови и епохи. Со развојот на човековата мисла, се развивала и
медицината и правото па и етиката или науката за моралот, во обид да го прикажеме нивниот
развој, онолку колку што потребно за еден иден лекар, повеќе од прагматични причини,
вековите ги групиравме во три временски периода: архаичен. научен и модерен период:
1. Архаичен период
Првобитно општество
Сознанијата добиени од некои лечебни искуства, како најдобро чувани тајни, грижливо се
чувале во семејството и во племенската заедница и се предавале од колено на колено, а
добрите познавачи на тие тајни биле мошне ценети од племето. Животот во племенската
заедница не бил архаичен и покрај тоа што тој период потпаѓа под таа епоха. Немало пишани
закони, немало пишани етички кодекси, меѓутоа поединците на племето меѓусебно се
однесувале по некои непишни правила на однесување, по некон непишани обичајни норми,
по кои добро се знаело кој е кој во заедницата и кој треба да се слуша и кој може да наредува.
Нанесување зло на другиот не поминувал неказнето. Племенскиот старешина се водел по
моралните кодекси произлезени од обичајното право и преку нив ја управувал својата
заедница. И медицината етиката и правото биле во едни раце и не постојат податоци дека тоа
и н функционирало добро. За времето и епохата!
Стари култури
Историските архиви зборуваат дека првиот етички медицински кодекс потекнува од древната
Вавилонска држава, во времето на прочуениот владател Хамураби (1792-1750 година пр. н.е.).
Во Хамурабиевиот законик се среќаваат првите правни институти на граѓанското и на
кривичното право, првите икулци на идните етички кодекси кои се однесуваат на
медицинаката пракса и лекарската грешка.Поедноставено казано Хамурабиевиот закон е
првиот зравен акт(закон) со кој била обработена кривичната и нематеријалната стета(и
казнувана) која би ја направил лекарот во тек на своето работенје. Хамурабиевиот законик бил
запишан на камена плоча пронајдена во Суза и законските прописи потекнувале од уште
постарите сумерски закони. Познато е дека древните Месопотамци (Сумери, Вавилонци и
Асирци) живееле околу реките Тигар и Еуфрат и биле мошне напредни за своето време и
покрај тоа што животот, здравјето и смртта го сметале за волја и дар на боговите. Нивниот
свештеник бил и астролог и лекар и научник. Болните се лекувани со метафизички, сугестивни
и искуствени методи. Од билките најчесто се користел хашишот чии медицински својства
луѓето од тоа време одлично ги познавале.Денес древните медицински прописи се познати
како Хамурабиев вавилонски кодекс, кој долго време бил база за некои нови закони во некои
нови времиња, па така неговиот концепт се отсликувал и во закониците на римскиот
император Јустинијан и многу подоцна и во законите на Наполеон. Кодексот предвидувал
сурови казни и за најмали лекарски грешки и однесување на болните, но предвидувал и
економски тарифи по кои болниот за недолично требал да му ја плати услугата на лекарот, а
предвидувал и од каков материјал да бидат направени хируршките инструменти. Се смета
дека тој е и првиот законик кој на некој начин ја конципирал вината, единствено смеел да ја
изрекува и извршува државата а не некој поединец или одговорноста и казната која толпа
луѓе. Лекарската грешка ја плаќал самиот лекар и тоа со отстапување на свој роб, или, пак, со
сечење рака. Строго била казнувана и злоупотребата на лекарската практика и вршењето на
абортус. Телесните повреди биле класифицирани во 7 грпи и тоа од најлесни па се до
смртоносни. Казните биле мошне строги и за бунт против владетелот за лажното сведочење,
кражбите, силувањето, неверството... Интересно е дека и во сите подоцнешни цивилизации
владетелите носат закони со кои на народот им се кажува што е добро а што е лошо и што
треба и што не треба да прави во животот.
Како изледал-Хамурасивийг законик може да се долови од следнио цитат од еден негов член:
"Ако човек, со хируршки нож од бронза му зададе тешка рана и предизвика смрт на човекот;
или на човекот, со хируршки нож од бронза му ја отвори очната дупка и му го упропасти окото,
да му се отсечат рацете"... Во еден друг законик (Lex Aquillia) во стои:"...ако робот е ранет и од
раната настайи смрт, тогаш постои намера за убиство..." една одредба
Во древниот Египет, кој долги векови бил под византиската империја, лекарите во лекувањето
на своите болни морале да се придржуваат кон одредени прописи запишани во светите книги
Старата египетска медицина била мошне богата со емпирија, која ни подоцнешниот
мистицизам не успеал до крај да ја уништи. Хомер во своите писанија ја слави египетската
медицина велејќи дека таму како секој човек да е лекар. Во египетскиот папирус "Еберс",
напишан околу 1550 година пред н.с. (насловен споредЏорџ Еберс кој го пронаоѓа во 1875
година), цитирани се $29 рецепти за разни лекови (кои биле нарекувани според имињата на
животните), класифицирани според болестите за кои биле наменети. Била позната и билката
беладона која била користена за смирување на нервозата" и за предизвикување на сон
(својства кои се користат и денес). Тие први ја опишуваат хистеријата ( Кахун Папярус. 1900
година пред н.е.). Во папирусот се набележани и првите упатства со односот на лекарите кон
своите пациенти.
Древните Хебрејци (1200 години пред н.е.) сметале дека болеста последица на немилоста на
боговите кои се незадоволни од човечкото однесување, па оттаму и лекувањето било во
"нивните раце" (истерување на Ѓаволот од болниот, жртвување, молитви, маѓепснички
ритуали. обреди и баење. Тие први го употребуваат поимот "душа" (она што телото го прави
живо) и "дух" кој би бил основен елемент на душата. За истерување на лошите духови од e
болниот употребувале и музика и сокови од разни билки. Според еден хебрејски мит. "лош
дух" го нападнал кралот Саул и го полудел. Кралот бил излекуван с 11 "бркање на духот" со
музика од цитра. Во еден дел од хебрејската света книга Талмуд растројство кое оди со
прекумерно јадење и последствено пис споменува едно растројство кое наликува на
булимијата повраќање) и кое би било оправдување за јадењето за време на денот на пост на
Јон Кипур.
Во познатата "Чаракинова книга" (Чарака е стар индиски писател и лекар кој живеел во
почетоците на будизмот) се опишани големи болници со успешни исцелители. Во нејзе се
набројани и многу рецепти од лекови кои се приготвуваат од разни билки и кои треба да ги
има секој дом. За приготвување на лекот се користеле листот, кората, стеблото, цветот, плодот,
коренот и смолата на билките. Отровниот плод на шумската билка "анамирта" и семето на
грмушката "стрихнос" Индусите ги користеле како наркотици, како седативи конопот (Cannabis
sativa, Cannabis indica), а како афродизијак и лаксатив црниот пипер (Piper nigrum). Билката
рауволфија, која се одгледувала речиси пред секоја куќа, била употребувана за
предизвикување задоволство, против стомачни грчеви, вознемиреност и за лекување на
лудилото. Индискиот чај ("Chai") приготвен од билката Camelia theifera се пиел постојано
бидејќи со него луѓето се чувствувале повесели, поенергични и порасположени.
Најславниот арапски лекар Абу Бекр Мухамед Ибн Закарија ал Рази (850 923) напишал околу
200 медицински книги, од кои се издвојува "Liber medicinalis Almansoris", во која се опишани
разни лековити рецепти за многу заболувања. меѓу кои и за некои душевни растројства. Зад
него не заостанува и Абу ал Хусеин ибн Абдалах ибн Сина (980-1037 година). попознат под
името Ависена. кој е наречен и кнез на лекарите. Тој го напишал прочуениот канон "Canon
medicinae" кој претставува совршен медицински прирачник во пет тома, врв и арапската
медицина, во кој се опишани едноставни и сложени лекови, лаксативи. клистири, терапии со
испуштање на крв и пијавици и др. Се до ренесансата дело било арбитар за многу медицински
дилеми и проблеми. Под влијание на арапската култура се осниваат и медицински школи во
Салерно и Монпеље (11 и 12 век) кои ја негуваат традицијата на грчката и арапската
медицина.Во сочуваните записи од Салерно стојат одредени препораки за однесувањето на
лекарот кон своите пациенти: "кога лекарот ќе дојде кај својот пациенщ, нека биде скромен,
нека седне покрај него, нека му зборува за убавините на семејството. Кога ќе си оди, нека му
вети дека пак ќе го посети, дека ќе се грижи за него, дека ќе го оздраве. На неговото семејство
нека му каже за болеста дека е шешка...". ова
Интересно е (од денешен аспект) дека етичките принципи биле двосмислени: подршка и
ветување. Лекарот пред секоја сериозна интервенција на семејството на болниот им давал
надеж, но истовремено им кажувал за сериозноста на болеста и опасностите и тежината на
интервенцијата. Та ако пациентот после интервенцијата оздрави, лекарот пред семејството и
околината постигнал голем успех, ако пак пациентот не ја преживее интервенцијата, лекарот
не е крив бидејќи тој веќе претходно ги предупредил на можен смртен исход, кажувајќи им за
сериозноста на болеста и тежината на интервенцијата.
За жал Парацелзус во 1528 год. јавно го запалува делото на Ависена и со тоа го уништува
влијанието на арапската медицина во средновековната Европа, а со неа (или преку неа) и во
светот.
Старогрчката култура се развива околу 1000 години пред н.е., и тоа на пепелта од старите
цивилизации. Во неа почнуваат да никнат првите никулци и на медицината и на етиката и на
правото. Од филозофите кои во своите кратки и метафорични анализи и изреки изговараат
одредени етички, правни и медицински идеи. Денеска често се цитира изреката на Талес од
Милет да не се прави она што не сакаш тебе другите да ти го направат (што е главна оска на
целокупното современо етичко учење); советите на Хилон од Спарта граѓаните повеќе да ги
слушаат законите отколку ораторите; на Питагора дека потчинувањето на законите е
највисоката мерка, на Сократ дека непишаните и пишаните закони изразуваат една иста
справедливост и др. Правниот систем на Атина содржи голем број на правни институти, како
право на сопственост, облигациони договори, семејни и наследни права и кривично право со
кое се санкционирале кривичните дела против државата и религијата, против личноста,
неговиот имот и неговото семејство.
Во Хомеровите епови, кои настанале околу 900 години пред н.е.. се споменуваат околу 63
лековити билки кои го подобруваат човековото здравје. Посебно се возвишува сокот од
лозовиот плод - виното како најдобар лек за душата, особено ако таа е оптоварена со "црни
мисли". Познати се и Хомеровите размислувања за психичките законитости: внатрешната
психичка состојба е претставена преку конкретното однесување кое е достапно за
опсервирање: доживувањата од животот на личноста го конституираат нејзиниот идентитет кој
е тесно поврзан со семејството, пријателите и со општествената средина; психичките
растројства се предизвикани од надворешни сили и случувања, а не од внатрешни конфликти;
психичките пречки можат да бидат намалени преку обиди личноста да се реинтегрира во
општествената група.
Во старогрчките митови боговите пијат вино или некои чудесни пијалаци (најверојатно сок од
мак) за да станат весели и безгрижни. Во нив се зборува и за првиот грчки лекар Ескулап, кој ги
лекувал воините на нивниот освојувачки поход кон Троја. За Хомер тој бил само јунак и добар
народен лекар, но во митовите тој е претставен како бог. Грчката емпирија била тесно
поврзана со религијата. Храмовите наедно биле и седиште на религијата и места каде што
свештениците ги лекувале луѓето. Во чест на Ескулап тие биле наречени "асклепиони", а
местата каде што се школувале идните свештеници-лекари “асклепијади". Лекувањето се
состоело од молитви и од дарови за боговите за изнудување милост, верски маѓеснички
ритуали, сугестии, диети, лекови од лековити билки или минерали, бањање во лековити води
и мачкање со разни животински или билни масти.
1.Во концепцијата на доброто, кој е прв и вистински цел на животот, се наоѓа среќата. Значи
добро е она што и користи на среќата, која и дава здравје на душата;
Хипократ е познат и по неговите учења кои биле насочени кон анатомијата, физиологијата и
темпераментот. Четирите елементи (земја, воздух, оган и вода) ги сметал за одговорни за
стравовите, срамот, тагата и за другите ментални состојби. Хипократовата теорија за
темпераментите и денес е мошне актуелна и применлива. Флегмата ја изедначувал со водата,
додека пената која се јавувала за време на епилептичните напади ја сметал за "вишок на
флегмата". Во книгите посветени на медицината, познати уште како "Corpus Hipocraticum",
запишани се неговите истражувања во медицината, лекарските искуства и практичните
запазувања. Во нив се поврзува медицината со природните науки. Тој ја развива и теоријата за
телесните сокови (крв. слуз, жолта и црна жолчка) кои би биле основни делови на човековото
тело и носители на животот, здравјето и болеста. Здравјето и болеста, според Хипократ,
зависат од правилното или, пак, од неправилното мешање на тие сокови. Оваа теорија во
медицината доминира и во наредните илјада години. Постои историски запис дека судот му
одредил на Хипократ вештачење за докажување на татковство.
Александар Македонски во 331 г. пред н.е. на сливот на реката Нил го подигнал градот
Александрија, кој набргу станал центар на културата и медицината на таа епоха. Тогаш се
развива прочуената Александриска медицинска школа, во која се развива емпирискиот начин
на истражување, особено на нервниот систем и се постулирале одредени етички принципи. Од
тоа време останале и сега актуелните изреки: “ Медицината е предуслов за среќен живот" и
"Лековите се божанствени раце”... Во записите на Плутарх стои дека Александар Македонски
казнил некој лекар кој место да се одзве на поканата да прегледа некој негов пријател си
заминал во театар, а пациентот за тоа време умрел.
Грчко-римска култура
Откако Грција постанува римска провинција ( 146 г.пред н.е.) римјаните ја превземаат
хеленската култура и набргу Рим постанува медицински центар, кој ја развива Хипократовата
медицина и етика. Набргу вон него се конституираат основните идеи за правото и
јуриспруденцијата кон опстануваат повеке од 13 века. Историчарите го споменуваат името на
Асклепијад од Прус (1 век пред н.е.) кој ја втемелува грчката медицина во Рим. Интересно е
дека поголем акцент се придавал на деонтологијата отколку на моралната (стичка) страна,
односно на правните аспекти и правните начела по кои треба да се водат лекарите па и да
одговараат за своите грешки. Во еден од деонтолошките закони од тоа време се вели дека "
лекарот не
болеста".
Филозофот Лукие Сенека бил многу образован човек и учител на Нерон. Окосница на
Сенекината филозофија е практичната стоичка хуманистичка етика, според која најголемата
човечка врлина е љубовта према сите и дека ниеден човек не е полош од другите, дури ни
робот. Според Сенека најголемата благосостојба е да живееш за други, или во оригинал "alteri
vivis opertet si vis tibi vivere". Во неговите филозофски дела Сенека го опишува карактерот на
негативниот лекар, кој го интересира само парата која ќе ја добие од пациентот. "Така, мој
истовремено пипа пулс и разговара со другите, кобаjа и го гледа болной, а всушност нема
интерес за него ... Има и такви лекари кои нарочито ја влошуваа болеста за да подоцна можам
повеќе да наплашам... А добриот лекар е стрплив, вистински заинтересиран за болниот,
постојано е со него во кри ични е мигови...".
Особен допринос во медицината дава најпрочуениот римски лекар од тоа време Гален (129-
199) кој бил верен подржувач и продолжувач на Платоновите и на Хипократовите идеи. Долго
време медицината била под доминација на неговото учење и на неговите откритија. Гален на
медицинската литература и оставил преку 400 дела од областа на фармацијаата,
фармакологијата, анатомијата, физиологијата, хигиената, диететиката, патологијата,
терапијата, медицинските системи и етиката. Од него па наваму експериментот станува основа
на сите физиолошки истражувања. Тој сметал дека човековиот организам е динамична
меѓуигра на природните причини и последици во кој се најбитни неговите сили. Разликувал
три типа на "душа". од кои највисокиот тип "психичката душа" била поврзана со мозокот и со
нервниот систем и со органите одговорни 30 моторните функции. сензации. чувства. паметење
интелектуалниот живот. Гален го усовршува приготвувањето на лековите до и таков степен,
што и денес режиси два милениума по него. магистралната фармација. го носи неговото име
("Галенска лабораторија"), а неговата школа "галенизам".
Архаичниот период продолжува и во средниот век кој е под силно влијание на црквата и
нејзината инквизиција. Научниот прогрес кој се насетувал во почетоците на средниот век, бил
тешко нарушен по големата чума од 1347-1348 година, кога Европа изгубила третина од
својата популација. За појавата на болеста црквата го обвинувала ѓаволот кој влегол во
човечките души и грешноста на луѓето. Многу напредни жени биле прогласени за вештерки
кои биле одговорни за чумата и јавно, на плоштади, биле запалувани на клади.
17. век
Англискиот филозоф Бекон (Fransis Bacon, 1561-1626) ги проучувал загриженоста и стравот, кои
се основни симптоми на неврозите. Загриженоста ја опишува како чувство кое потекнува од
стравот и која може да предизвика многу растројства на телесните и психичките функции.
Неговото учење го продолжува филозофот и теолог Роберт Бартон (Robert Burton, 1561-1626)
кој го објавува делото "Анатомија на меланхолијата" ( 1621), во кое, од теолошки аспекти,
зборува за меланхолијата и за можностите за нејзиното лекување со здрава исхрана, одмори
на село и со лекови од чаеви од некои тревки.
18. век
Класичниот период почнува некаде од 18 век, во кој живееле и твореле прочуените научници,
писатели и филозофи Волтер, Русо, Њутн, Хјум, Кант, Хегел, Гете. Филозофијата доживува
пофторен процвет, но за жал науката во медицината сеуште нема некои погоелми
психијатријата во Франција се издвојуваат двајца психијатри кои со своите нетоди и реформи и
даваат печат на епохата. Тоа се Франц Месмер и Филип Пинел. успеси. Од тоа сивило BO
Франц Месмер (Franc Mesmer, 1734 до 1815), емигрант од Австрија, почнува да ги лекува
своите болщ..го елец, сугестивен метод. ко! е претходница одрей мезание уде хипнозата.
Протеран од Виена бидејќи за тераписки цели, на сексуален начин, допирал некоја млада
жена со психогено слепило, се преселува во Париз, кој во тоа време важел за центар на
психијатриската наука. Таму продолжува со своите тераписки методи и со нив собира многу
свои приврзаници. Меѓутоа, некои го клеветат кај Луј IV дека лекува со некакви маѓепснички и
магнетски сили и тој формира комисија од неколку физичари за да го испитаат начинот на
лекување. Откако добил извештај дека ефектите на месмеричкиот третман се резултат на
имагинацијата и на сугестијата, тој му дозволил на Месмер да продолжи со работа. Месмер и
неговите следбеници лекувале стотина болни, главно од хистерија, и постигнувале релативен
успех.
Филип Пинел (Philippe Pinel, 1745-1826), директор на психијатриската болница "Bicetre", 1793
година, со одобрение на парискиот Конвент, ги отфрла синџирите, оковите и ремените како
методи за фиксација на душевните болни и препорачува ненасилни методи за смирување. Со
тие реформи тој ја почнува првата револуција во модерната психијатрија. Тој ја дистинкцира
меланхолијата, манијата без делузии, манијата со делузии, деменцијата и идиотизмот. Ги
опишува и хистеријата, анорексијата, булимијата, хипохондријата и опсесивно компулсивното
растројство (folie du doute). За неговите реформи е поврзана и следнава анегдота: Парискиот
градоначалник, кој бил параплегичар, изразил желба да ја посети болницата "Bicetre" и да го
види и тоа чудо-"луди" кои слободно шетаат во дворот на болницата. Болните кои биле
отковани по повеќегодишниот престој во подрумите на болницата и кои не можеле да му се
изнарадуваат на сонцето (некои заборавиле и како изгледа) биле весели и мирни. Меѓутоа,
еден од нив, вознемирен од глетката при церемонијалната посета на градоначалникот,
физички го напаѓа. Телохранителите успеваат да го одбранат од нападот и градоначалникот
кога се вратил во своите одаи дал наредба "лудиот" Пинел одново да ги окова своите болни.
За среќа, Пинел не го послушал својот градоначалник, продолжува CO своите реформи
организацијата на психијатриската болница и подоцна од нив регрутира професионални
болничари. Набргу неговите реформи, познати како "морален третман", ги прифаќаат и ги
афирмираат во своите земји Vincenzo Chiaruggi Италија, William Tuke во Англија и Benjamin
Rush во Америка.
Во втората половина на 18. век шкотскиот лекар Вилијам Кулен (William Cullen, 1710-1790) прв
во историјата на психијатријата го воведува поимот "неврози", кои ги дефинира како "нервни
системски болести кај кои доаѓа до растројство на сензациите, сетилата и на нервните
импулси, одвоени и независни од локалните болести на нервниот систем и без температура".
19. век
20. век
Кон крајот на 19. и во првата четвртина на 20. век живее и работи Сигмунд Фројд (1856-1939)
кој ја задолжува психијатријата со своите тераписки методи и теориски пристапи кои и денес
доминираат во психијатриската наука. На тригодишна возраст се преселува од своето родно
место Прибор, Чехословачка, во Виена, каде ги завршува и студиите по медицина. Како лекар,
во 1886 година оди во Париз кај прочуениот психијатар Шарко (Jean Charcot, 18251893) за да ги
изучува хипнозата и хистеријата. Импресиониран од тераписката моќ на хипнозата во
лекувањето на хистеричните симптоми, се враќа во Виена, каде што заедно со Јозеф Бројер
(Joseph Breuer, 1842-1925) продолжува да работи врз хистеријата. Во 1895 година го објавуваат
трудот "Студија за хистеријата", која и денес се смета за најзначајна книга која е напишана за
тоа растројство. Подоцна се откажува од хипнозата, која не му овозможувала да навлезе во
несвесното и ја афирмира психоанализата, како филозофија и метод за лекување која многу
бргу била прифатена во светот. Во 1923 година го предлага трипартитниот модел на умот: Ид
( инстинктите), Его (свеста) и Супер-Егото (совеста).
Вистинска афирмација етиката во медицината доживува дури по Втората светска војна, како
контрапункт на нацистичките злодела кои ја згрозиле целокупната јавност. Кусо време по неа
(1948) во Женева создадена е првата етичка конвенција (после Хипократ) позната и актуелна и
денес.
Денеска скоро сите земји имаат свои стички кодекси по кои лекарите треба да се управуваат
во лекувањето на своите болни.Во Англија во сила е кодексот "Principales off Medical Ethic",
Франција "Code de deontologie medicales" и
T.H.
мавтономна теорија
нити, пак,
Теоријата трга од следниот постулат внајголем можен добробит со најмалку можна штета за
најголем број на луѓе...
Денеска оваа теорија се повеќе се заменува или се надополнува со втората или автономната
теорија.
2. Автономната теорија се базира врз учењето на филозофот Кант. Таа на односот лекар-
пациент гледа како на две назиивисни, компетентни и одговорни особи, а не како однос на
родител и дете, што всушност го пропагира утилитарната теорија.
По оваа теорија обврски имаат и пациентот и лекарот. Таа претпоставува дека возрасниот
пациент има можност самостојно да донесува рационални и одговорни животни одлуки и да
има право на нив.
Значи пациентот има право на независно одлучување кое мора да се почитува, дури и во
случаеви кога лекарот е уверен дека таа одлука во однос на неговото здравје е погрешна и е
против неговите интереси.
на Претпоставените компетентности возрасниот пациент неговото право да биде информиран
за сопственото здравје законот ги регулирал преку:
лекарот
во
одлучување
Автономната теорија прифаќа дека лекарот има обврска да се бори за добробит на својот
пациент, но сепак таа му забранува да го лекува без негова согласност.
здравствените работници..
правото на слобода,
злоупотреба и сл.
МЕДИЦИНСКА ДЕОНТОЛОГИЈА
1. добротворност (хуманост),
2. праведност,
Вистинска афирмација етиката во медицината доживува дури по Втората светска војна, како
контрапункт на нацистичките злодела кои ја згрозиле целокупната јавност. Развојот на
движењата за заштита на човековите права и слободи кои се афирмираа во последниве две-
три децении дадоа голем поттик за развој и на медицинската етика.
Медицинска тајна
Еуманазија
Под поимот "еутаназија" се подразбира вештачко предизвикување смрт кај неизлечиви болни.
Поимот е кованица од латинските зборови eu-добро thanatos-смрт. Еутаназијата може да биде
по барање на самиот пациент за да ги скрати своите страдања од неизлечивата болест или пак
по барање на неговото блиско семејство кое исто така не може да го гледа својот близок како
се мачи од неподносливите болки, а болеста сепак не е излечива и смртта е прашање на
кратко време. Обично се разликува активна и пасивна еутаназија. Кај активната еутаназија со
одредени медицински средства или пак со интервенции (прекинување на кислород.
исклучување одеял респираторна машина) директно се прекратува животот, односно се
предизвикува смрт. Кај пасивната еутаназија се престанува со понатамошно лекување и се
остава болниот на терминалниот биолошки процес кој доведува до смрт.
одговорност
Медицинско право
Медицинското право е правна дисциплина која со правни норми ги уредува односите помеѓу
пациентите и медицинските работници, како и медицинската дејност во целина. Со нив
општествената заедница ги штити и правата на пациентите и своите права.
Принудна хоспитализација
2.
Меѓутоа во практика нештата се поинакви. Најчесто вистината е негде во средина: колку што е
можно почесто да се кажува вистината, но на лекарот е одлуката да ли тоа треба да го
направи, или, во интерес само на пациентот, до крај ќе му ја прикрие вистината, која, според
лекарот, може уште повеќе да му наштети на болниот во крајната борба за сопственото
здравје (пиа Фраус или добронамерна лага).
на одлуки кои се поврзани со неговото здравје и неговиот живот. Пациентот има право тоа што
му се предлага да го прифати или одбие,
Тешко е да се задоволат сите критериуми, па од таму чести правни конфликти (особено кај
менталните растројства).
со убедување,
прифати лекувањето.
рационалноста на болниот
Сите овие комплексни прашања и услови кои ги бара принципот на информираност, прават
ова прашање да покренува најгоелми етички и правни дилеми во медицината.
. Најисправно е индивидуално прилагодување кон информирањето на пациентот, кое мора да
ги земе предвид соматската и психичката состојба на болниот и сите околности во кои болниот
се наоѓа.
Бернар Шо:
влагите кои звучат многу оптимистички имаат голема мераписка вредност, йа лекарот кој не
знае да се служи со нив ја промашил професијата...г Сепак оваа изрека на шо не смее да се
сфати буквално.
. Лекарот не смее никогаш својот болен да го остави без НАДЕЖ и без ПОМОШ, без обзир на
тежината на болеста. Тој е должен да се бори до крај. Да ги ублажи болките и страдањата и
пред сигурната смрт на својот болен: Долоре седаре дивинум естт-боженствена должност на
лекарот с да ги ублажи болките на својот болен.
nephago смог да му намали пациентот на свежина, меѓутоа ниту, пак, со гола вистина која
може да го поколеба болниот во потребата за понатамошно лекување. Значи мој треба да ја
изнесува вистината само дотолку за да не може таа да ја оштети неговата воља за активна
соработка.
Бернар Шо:
В лаги кои звучат оптимистички имаат голема мераписка вредност, па
лекарот кој не умее вешто да се служи со нив, може сигурно да мисли дека ја
згрешил професијата.г
Сигурно има и спротиставени мислења кои одат до таму да лекарот мора на пациентот да му ја
каже вистината па колку таа да биде непријатна за него. Па дури се наведуваат и истражувања
дека штетите не се така големи, колку што однапред мислиме.
Има мислење дека оние лекари кои не сакаат да ја соопштат на болниот неговата лоша
прогноза, тоа го прават бидејќи и тие се плашат од смртта.
Често лекарот се користи со т.н. претпоставена согласнот за лекување (особено кај пациенти со
поматена свест или кога интервенцијата е од витално значење). Тогаш таа единствено е
(пр.хирург за време на операцијата се соочува со потреба од проширување на интервенцијата).
во интерес на болниот
Што ако пациентот не дава согласност за лекување а од интервенцијата зависи неговиот живот
(суицидален болен)? Стриктното почитување на законот ќе му наштети на болниот. Лекарот
има право (и должност) тераписки да интервенира.
Ако лекарот пред себе има малолетник или болен кој не е во состојба да
ЛЕКАРСКА ГРЕШКА
Поимот стручна заблуда се толкува како ненамерна грешка, бидејќи лекарот сакал да направи
се најдобро за пациентот, но сепак во текот на интервенцијата тој западнал во заблуда дека
оперативниот зафат треба да биде таков и таков (што не испаднало добро за болниот), или,
пак, поради атипичната клиничка слика тој превземал некои тераписки интервенции кои ја
влошиле состојбата на болниот.
Поимот вбез елементи на несовесностт зборува дека лекарот навистина сакал да направи се
најдобро, во текот на процесот тој постапувал по својата совест, се грижел за него со сите свои
знаења и умеења, но и покра тоа болеста земала друга еволуција која довела до компликации
или инфаустни последици.
Римскиот филозоф и поет Овидиј за медицинската грешка се изјаснил на следен начин: внон
ест ин медицо семпер ут агер релеватург (или вне зависи секогаш од лекарот дали болниот ќе
оздравиг).
-Ако се утврди дека постои стручна заблула без егементи на несовесност тогаш не постои ни
кривично-правна одговорност на лекарот.
организациони;
дијагностичко-метадолошки;
тераписко тактични;
тераписки или дијагностички процедури; До лекарска грешка почесто се доаѓа ако лекарот не
земе целосна
Интересно е дека кај нас лекарската грешка не е честа пред судот, бидејќи нашиот народ не е
многу параноично расположен, или, пак, грешката останува тајна за него, мислејќи дека треба
така да биде. Но во странство постојат професионални институции (адвокати) кои нудат правна
и стручна помош на пациентите во докажувањето на лекарска грешка.
совесност на лекарот,
одлучност, храброст...
непријавување на насилна смрт или тешка телесна повреда; хируршка интервенција која ги
менува папиларниоте линии на прстите или личниот опис на клиентот;
Граѓански мелпрактис
Постои поим и вграѓански мелпрактисг кога лекарот не се огрешил кон законот, но како
резултат од неговото лекување може да настанат несакани последици (компликации) и
лекарот може да одговара за настаната штета но пред граѓански суд, во граѓанска парница.
Доказите за тужбата треба да ги обезбеди самиот пациент кој тужи. Треба да се докажат
следните 4 постулати:
1. должноста на лекарот кон тужителот; 2. работата;
на
ЛЕКАРСКА TAJHA
Меѓу најважните деонтолошки принципи на лекарската етика која подлегнува и на правно-
кривична одговорност е неовластеното откривање на одредени интимни информации кои му
ги дава пациентот на својот лекар, со цел да му ја олесни на лекарот дијагностиката и
лекувањето на својата болест.
. работната способност
лекарот да издава тајни кои му се вповерени на уво, видени со очи или наслутени со умот... Од
времето на Хипократ скоро сите етички декларации чувањето на лекарската тајна го сметаат за
света должност на лекарот и другите здравствени работници.
Единствена медицинска тајна ја носи само лекарот кој е првиот и непосредниот учесник во
здравствениот третман, кој сам ја дознал таа тајна од својот болен;
. Адвокат, нотар, бранител, лекар, бабица или друг здравствен работник, психолог, верски
исповедник, социјален работник или друго лице, кое неовластено ќе открие тајна што ја
сознало во вршењето на својата професија. ќе се казни со затвор до една година;
Нема да се казни за делото од став 1 на овој член мој што тајната ја
открил во опшм интерес или во интерес на друго лице шмо е попремежен од интересот за
чување на тајнната; Гонењето се превзема по приватна тужба.
Правна одговорност во одавањето на лекарската тајна имаат сите оние здравствени работници
кои на било кој начин учествувале во процесот на лекувањето на болниот (поделена
одговорност).
Лекарската тајна може да биде колективна, ако лекарот ја изложил на некој стручен
конзилиум, па од таму под правно-кривична одговорност потпаѓаат и членовите на
конзилијарниот колегиум кој би ја откриле на искострето лице тајната што ја дознале на
конзилиумот.
Лекарот не е задолжен за чување на тајна ако за трето, надлежно лице или институција
извршило преглед, и во текот на прегледот осознаел некои податоци кои би биле од интерес
за лицето или институцијата која го ангажирала (судски вештак, преглед на бремена девојка по
налог на родителите и сл.) На пр. ако девојката побарала сама преглед и се дијагностицирала
бременост, лекарот мора тој факт да го чува како лекарска тајна и да не подлегне на
инсистирања на нејзините родители.
ЕВТАНАЗИЈА
. Дефиниција на проблемот
на болниот.
Според тоа еутаназијата би била намерно прекинување на животот на болниот чија болест е
тешка, неизлечива и пропратена со силни и неподносливи болки, најчесто на негово барање
или на барање на неговото семејство (ако болниот се наоѓа во долгогодишна иреверзибилна
кома), а со единствена цел да се прекратат големите физички и душевни страдања кои ги
предизвикува неизлечивата болест.
Во свежи сеќаавања е култниот јапонски филм кој ја раскажува легендата за Нарајама, висока
и секогаш снежна планина каде семејството ги остава своите родители кога ќе наполнат
шеесет години да умрат и со тоа да ја отстапат потребната храна за нив на помладото
семејство.
Во Спарта децата родени со одредени аномалии обично насилно
биле убивани, а тој чин наоѓал големи оправдување и кај тогашните филозофи. Прусите ги
убивале своите изнемоштени и стари родители на нивно
се убрзала смртта.
Хитлер тие болни ги нарекува вбескорисни јадачиг, па од таму донесува Указ за евтаназија и
формира тим од медицински експерти кој во името на државата врши селекција на пациенти
кои треба да умрат по пат на
евтаназија.
Интересно е да се одбеележи дека во таа Германија постоел закон кој ја забранувал и строго ја
казнувал евтаназијата над животните, со што животот на човекот бил сведен под животот на
животните.Впрочем овие закони биле вистински вовед во подоцнешниот холокауст.
Религијата и евтаназијата
По сите религиозни канони евтаназијата би бил насилнички чин кој е спротивен на сите божји
закони и таа ја нарушува светоста на човечкиот живот и темелите на човековите вредности.
Главниот рабин на Обединетото кралство пишува: вкога за било кој човек ќе се каже дека е
безвреден или бескористен, кога за било кој од двојца луѓе ќе се каже дека е помалку вреден
од другиот, се нарушуваат темелите на човековите вредности и животот се сведува на
релативизам кој го разорува целиот наш морален ред. Со обевреднување на стари луѓе,
неродени деца, болни во кома, инвалиди...дословно самиси го копаме своите гробови...г
Нејзиниот татко откако по долгу години увидел дека повеќе нема шанси за поквалитетн живот
на неговата ќерка, барал од италијанските судови дозвола за евтаназија. После долгогодишни
судски, клериклални, Филозофски, па и партиски расправии, судот донесува конечна одлука да
ce престане со одржување во животот, а декретот на CO кое парламентарното мнозинство на
Италија ги обврзува лекарите да не постапат по судската одлука, председателот на државата
не го потпиша. Лекарите престануваат да ја исхрануваат, а претседателот Берлускони И
католичката црква остро го осудуваат актот И го нарекуваат убиство.
Сеуште се свежи сеќавањата на случајот Венсан Енбер, 21 годишно момчеод Франција кое во
2000 година доживува тешка сообраќајна несреќа, од која останува вечно врзан за својот
кревет бидејќи сите четири екстремитети му се одземени И сите витални органи (освен слухот
И интелигенцијата) се оштетени. Момчето со писмо му се обраќа на председателот на
Франција Ширак молејќи го да потпиеше акт за негова евтаназија, бидејќИ француските закони
не ја дозволуваат таа постапка и секој таков чин го окфалификуваат како злочин. вНаполно сум
свесен за звојата состојба И затоа ве молам да ми помогнете, бидејќи јас со ништо не сум
заслужил ваква судбина. Претседателот не му ја услиши молбата и мочето требаше целиот
преостанат живот да го помине во кревет, тотално неподвижен. Неговата мајка која остава
работа и се преселува во болницата во која престојува Венсан, самоинцијативно, неможејќи да
ги гледа маките и страдањата на својот син, во инсталираната инка за хранење му исура грст
барбитурате, после кое момчето западнало во кома од која не се пробудило. Мајката била
обвинета за убиство од милосрдие и судскиот процесс сеуште не е завршен.
евтаназијата.
Легализација
. Дури од времето на античка грција биле спротиставени сфаќањата. Така Хипократ бил
категорички против и во својата заклетва ги обврзува лекарите и на молба од нивниот пациент
да не го прекратат лекувањето или,пак, да му дадат средство за предизвикување смрт за да не
се мачи повеќе, Платон ,пак, сметал дека лекарот не треба да продолжи да го лекува болниот
чија болест е неизлечива, зошто така само му го продолжува страдањето, болките и несреќата.
А тоа не би користело ни на болниот, ни на државата.
Христијаните својот став го постулираат во изреката вне убивајг што може да се сфати и како
впушти да живее... одржи го живототг.Во сите христијански канони стои дека никој нема право
некого да го овласти да убие друга особа. Спопред тоа секоја власт која ќе ја легализира
евтаназијата ги крши божјите закони, како злочин против животот и како повреда на
човековото достоинство. Смртта, според христијанските канони, претставува преод од
овоземниот (привремен) живот и вечниот живот со господа.
Будистите, пак, смртта ја сметаат како божји дар, како почеток на задгробниот живот (затоа и
тие не го ценат баш многу животот и не се плашат од смртта). Животот не смее да се одржува
по секоја цена, но не смее и да се уништува.
CO
Исламот исто така поаѓа од принципите дека господ го створил животот и -- тој има раистисно
право да го одземе па отамутротресе противи на евтаназијата. За него секој човек, од која
било побуда убие друг човек, а тој (убиениот) не е убиец или, пак, не пропагирал раздор во
општеството, ќе се сметаза убиец на човечкиот род.
Лекарот е должен да се бори до последен миг (до природната смрт) за животот на својот
пациент.Тоа е основно начело на медицинската етика и затоа медицината треба да ја отфрли
еутаназијата.
Дали молбата на бол;ниот може да биде субјективна (во депресивна состојба)? Кога ќе помине
кризата со болките многу болни веќе не сакаат да умрат и бараат да се продолжи со
лекувањето.
Филозофите велат дека правото на живот само по себе го носи и правото на смрт, макар и тоа
не е апсолутно. Луѓето имаат право кога не го прифаќаат самоубиството како решение на
сопствените духовни и (или) материјални проблеми. Но по Меки нема ништо лошо и ако се
помогне во остварувањето на едно добро осмислено самоубиство, кое има необориви докази
во оправданоста. Истиот принцип важи и за евтаназијата во ситуација кога човекот навистина
сака и бара да му се допушти да го оконча животот, од некои разбирливи причини. Но многу е
потешко ако тоа е претпоставена желба на човекот, па од таму и претпоставките за и против да
се помогне би требало да бидат многу издржани. Но ако човекот се одржува во полуживот со
мош на разни медицински помагала или пофторени операции, таквиот живот очито нема
никаква смисла и вредност за него, сосема би било исправно да се пушти да умре. Значи овиа
контраверзи треба да се посмартаат низ конкретните вредности, права и диспозиции кои ги
опфаќаат
Право на абортус
Правото и евтаназијата
Го
етика која бара од лекарот да го почитува животот на својот пациент; Дали може лекарот, врз
основа на својата совест и своето знаење, мирно, неизлечивиот болен да го прати во смрт? .
По кои начела лекарот ќе се натера да потпише смртна пресуда на својот болен, и покрај сите
оправдани околности? Тој цел живот учел и се колнел дека ќе се бори за животот на болниот, а
не и да убива?
. Смеат ли да се потценат имунолошките сили на болниот кои усеале до победат многу т.н.
неизлечиви болести;
Поимот на неизлечива болест е релативен. Тоа што денеска е неизлечиво, утре не е, бидејќи
со секој ден доаѓаат нови медицински откритија.
ДА за евтаназијата:
семејството од болниот, бидејќи тој е во таква душевна или телесна состојба која не му
дозволува да процени за сопствените желби и шанси за живот (некои ментални растројства,
долготрајна кома, олигофренија...); 5.Тестаменска евтаназија, каде болниот претходно, во
здрава состојба,
да умре;
на малформираниот плод.
извршена од сожалување.
. Кои би биле прашањата : дали животот е е голо вегетатирање и преживување без минимален
стандард како квалитет на животот?
НЕ на евтаназијата
Да, точно е дека со евтаназијата се крши основното човеково право на живот, кое е апсолутно,
природно и неотуѓиво, но што со правото на КВАЛИТЕТЕН ЖИВОТ;Живот неподносливи болки
BO гаснење? Да ли со продолжување ДОСТОИНСТВОТО на индивидуата? на ЖИВОТОТ не и
постепено ce нарушува
отвара клиниката И профитира од туѓи маки. И тешко болниот има единствено право да
одлучи да продолжи со животот исполнет со измачување, болки и без никаква смисла, во
(аргументите на чекување болеста да и ги болната Деви Парди која успева да ги
венционалните судски органи во Англија. прекине маките помести
. Кога овој процес влегува во својата иреверзибилна фаза, која и покрај медицинската помош,
неминовно води до смрт?
Како заклучок на
МЕДИЦИНСКО ПРАВО
Медиицинското право е релативно млада правна дисциплина која со правни норми ги уредува
односите помеѓу пациентите и медиицинските работници, како и медицинската дејност во
целина.Со овие правни норми во име на друштвената заедница, се воспоставува надворешна
контрола над дејкноста на медицинските работници со цел да се заштитат правата и
интересите и на пациентите и на друштвената заедница во целост (П.Каличанин)
право.
Кривична одговорност
Општествено опасно дело е она дело кое доведува до загрозување или нарушување на со
закон заштитените вредности и добра, противправно е тогаш кога е нанесено против нормите
содржани во правните прописи и кога во КЗ е предвидено како општествено опасно.
МЕДИЦИНСКО ПРАВО
Медиицинското право е релативно млада правна дисциплина која со правни норми ги уредува
односите помеѓу пациентите и медиицинските работници, како и медицинската дејност во
целина. Со овие правни норми Во име на друштвената заедница, се воспоставува надворешна
контрола над дејкноста на медицинските работници со цел да се заштитат правата и
интересите и на пациентите и на друштвената заедница во целост (П.Каличанин)
Правните норми и етичките правила градат една цврста неделива целина, бидејќи правните
норми се обликувани според етичките правила, а етичките правила се обликувани од правните
норми.
Не држат критиките дека правните норми ствараат недоверба кон здравствениот работник,
бидејќи недовербата кон него го принудува правото да интервенира и во оваа област.
Правните норми кои се однесуваат на здравствените работници це инкорпорирани во уставот,
во кривичното, граѓанското семејното.
Кривично дело е противправно дело шмо со закон е определено како кривично дело и чии
обележја се определени со закон.
противправност на делото.
Општествено опасно дело е она дело кое доведува до загрозување или нарушување на со
закон заштитените вредности и добра, противправно е тогаш кога с нанесено против нормите
содржани во правните прописи и кога во КЗ е предвидено како општествено опасно.
и небрежност кај лекарот. Умислата бара свесност за делото и сакање делото да се изврши
Кај свесната небрежност лекарот знаел дека би можело да настапат штетни последици кај
пациентот, но верувал до нив нема да дојде, или, ако тие настанат, ќе може да ги отстрани.
Најчесто свесната небрежност се прави од лакомисленост, самоувреност, непретпазливост и
непостапување според начелата на медицинската наука и актуелните медицински доктрини.
5. Тој прв пишувал за лекарските должности, односно за лекарската етика, која подоцна се
наоѓа во Хипократова заклетва..
6. Од тоа време потекнува и мислата: в само добар човек може да биде и добар лекарг,
влекарот е мислител равен на боговитег, в добриот лекар треба да биде и добар филозофг,
вуметнста е долга а животот кратокг (арс лонга, вита бревис), што значи дека лекарската
одлука е многу тешка. па ако донесена непромислено, брзо, може да има фатални
последици.... обврските на лекарот кон своите ученици и обврските на учениците кон 7.
Хипократовата заклетва за поделил на 2 дела: во првиот дел пишувал за него, додека во
вториот дел ги обврзува ескулапите да препишуваат третмани во добротворни цели, да
нанесува штета ни на луѓето, ни на општеството да живее примерен живот.
1. добротворност (хуманост),
2. праведност,
4. почитување на животот.
3. Таа е строго индивидуалистичка. Се споменуваат само две обврски према болниот и према
колегите.И недостасува однос кон друштвената заедница.