TRƯỜNG CAO ĐẲNG Y TẾ ĐỒNG THÁP

CÁC LOẠI SÁN DÂY

GÂY BỆNH THƯỜNG GẶP
 MỤC TIÊU BÀI HỌC
Sau khi học xong bài này, sinh viên có khả năng:
 Thân dẹp

Đa số lưỡng tính

Sán ký sinh/nguời: sán lá

(Trematoda) và sán dải (Cestoda).

ĐẠI CƯƠNG Thích nghi đời sống ký sinh.

Không có cơ quan tuần hoàn và hô

hấp

Không có xoang đại thể.

 SÁN KÝ SINH
Sán dải Sán lá
Thân
Thân chia
không chia
nhiều đốt
đốt

Không cơ
2 đĩa hút
quan tiêu
để bám
hóa

Ống tiêu
Còn gọi là
hóa không
sán dây
có hậu môn
 SÁN DẢI

• SÁN DẢI HEO

• SÁN DẢI BÒ
• SÁN DẢI CÁ

SÁN LÁ

• SÁN LÁ LỚN Ở GAN

• SÁN LÁ NHỎ Ở GAN
• SÁN LÁ PHỔI
• SÁN LÁ RUỘT

15/01/2022 SÁN DÂY (SÁN DẢI) 5

 SÁN DẢI

Sán dải heo Sán dải bò

(Taenia solium) (Taenia saginata)

15/01/2022 SÁN DÂY (SÁN DẢI) 6

 SÁN DẢI

15/01/2022 SÁN DÂY (SÁN DẢI) 7

 SÁN DẢI

15/01/2022 SÁN DÂY (SÁN DẢI) 8

 SÁN DẢI HEO
(Taenia solium)

Ký sinh/người

Ở giai đoạn trưởng thành: sống trong đường tiêu hóa.

Ở giai đoạn ấu trùng: sống ở cơ quan nội tạng.

15/01/2022 SÁN DÂY (SÁN DẢI) 9
 1. Hình dạng
1.1. Sán trưởng thành

Sán dải heo

(Taenia solium)

Đầu có chủy,
Cổ ngắn (nơi sản Thân gồm các đốt
Dài 2-4m, 800- sinh đốt sán) sán 2 hàng móc, 4 đĩa
1000 đốt hút

15/01/2022 SÁN DÂY (SÁN DẢI) 10

 Sán dải
heo
1. Hình dạng
(Taenia 1.1. Sán trưởng thành
solium)

Đốt sán Đốt sán già

Đốt sán
trưởng
non
thành
Dài > ngang
(1,5 lần).

Ngang > Dài. Ngang = Dài

Tử cung có 7 – 12

Chứa cơ quan Chứa cơ quan nhánh.

sinh dục đực. sinh dục đực

và cái.

Taenia solium adult

15/01/2022 SÁN DÂY (SÁN DẢI) 11
 Sán dải
heo 1. Hình dạng
(Taenia
solium)
1.1. Sán trưởng thành
Chủy

Đĩa
hút

Các giai đoạn phát triển của sán dải heo

15/01/2022 SÁN DÂY (SÁN DẢI) 12

Sán dải
heo
1. Hình dạng
(Taenia
solium)
1.2. Trứng

Hình
cầu.

Bên trong
chứa phôi 6 Vỏ dày.
móc.

Đường
kính: #
35 µm.
15/01/2022 SÁN DÂY (SÁN DẢI) 13
Sán dải
heo
(Taenia
1. Hình dạng
solium)
1.3. Nang ấu trùng (Cysticercus cellulosae)

Nang chứa dịch và

đầu ấu trùng sán Dịch màu trắng đục:
Còn gọi là gạo heo.
(#đầu sán trưởng nước, albumin.
thành).

15/01/2022 SÁN DÂY (SÁN DẢI) 14

Sán dải
heo 2. Chu trình phát triển
(Taenia
solium)
• Sán trưởng thành ký sinh ở ruột non.
• Thường chỉ có 01 con sán ký sinh. trong
một người (sán thứ nhất tạo miễn dịch với
sán thứ hai).
• Tuy nhiên bội nhiễm vẫn có thể xảy ra khi
ăn 01 miếng thịt có nhiều ấu trùng cùng
một lúc.

T. solium sống ở người: 20 -25 năm

Đốt sán dải heo bất động theo phân ra ngoài

15/01/2022 SÁN DÂY (SÁN DẢI) 15

Sán dải
heo
2. Chu trình phát triển
(Taenia
solium)
Sán trưởng thành sống ở ruột non (hỗng tràng), đầu bám vào màng
nhầy ruột nhờ đĩa hút và những hàng móc.

Sán hấp thu chất dinh dưỡng bằng cách thẩm thấu, hydrat cacbon
rất quan trọng đối với sự phát triển của sán.

Trong chu trình phát triển có 02 ký chủ: người là KCVV, heo là

KCTG.

15/01/2022 SÁN DÂY (SÁN DẢI) 16

Sán dải
heo
(Taenia 2. Chu trình phát triển
solium)

Các đốt sán già rụng đi theo phân ra ngoài → đốt sán tan vỡ → phóng
thích trứng.

Heo nuốt trứng vào ruột → phôi 6 móc nở ra (RN)→xuyên qua vách
ruột→máu → khắp cơ thể. Khi phôi đến các vị trí ký sinh (bắp thịt heo)
tạo thành→ nang ÂT (gạo heo). ÂT sống ở bắp thịt 1 năm → hóa vôi,
mất khả năng truyền bệnh.

15/01/2022 SÁN DÂY (SÁN DẢI) 17

Sán dải
heo 2. Chu trình phát triển
(Taenia
solium)
Người ăn thịt heo gạo không nấu chín → ÂT→RN → trưởng thành.

Người nuốt phải trứng → trứng phóng thích phôi → xuống ruột →
vào máu đi khắp cơ thể → thành nang ÂT (mô dưới da, não, mắt,
cơ, tim, gan, phổi, ổ bụng).

Con trưởng thành sống 25 – 30 năm.

Nang ấu trùng bị giết chết ở -2ºC và 45 – 50ºC.

15/01/2022 SÁN DÂY (SÁN DẢI) 18

 Sán dải
heo
(Taenia
solium)

2. Chu trình phát triển

15/01/2022 SÁN DÂY (SÁN DẢI) 19

Sán dải
heo
(Taenia
3. Dịch tễ
solium)
• Yếu tố nguy cơ: ăn thịt heo
không nấu chín: nem.
• Gặp khắp nơi trên thế giới
(thường gặp châu Mỹ La tinh,
châu Á, châu Phi).
• Tại Việt Nam, đồng bằng tỉ lệ
nhiễm 0,5 – 2%, trung du – miền
núi là 3,8 – 6%.

15/01/2022 SÁN DÂY (SÁN DẢI) 20

Sán dải
heo 4. Lâm sàng
(Taenia
solium)

Bệnh thường Tình cờ xét

nhẹ, không nghiệm phân
triệu chứng. thấy đốt sán.

Một số ít
trường hợp
xuất hiện buồn Co giật, động
nôn, nôn, nhức kinh (trẻ em),…
đầu, tiêu chảy,
sụt cân.

15/01/2022 SÁN DÂY (SÁN DẢI) 21

Sán dải
heo 5. Chẩn đoán
(Taenia
solium)
• Xét nghiệm phân trực tiếp: thấy đốt sán già.
• Phương pháp Graham: tìm trứng.

6. Điều trị
• Niclosemid → Xét nghiệm lại phân sau 04 tháng:
không thấy đốt sán → Tốt.
• Hạt bí rợ tươi hay cao hạt bí.
• Praziquantel.
• Trước khi uống thuốc tẩy giun cần uống thuốc
chống ói (Prochlorperazine).
15/01/2022 SÁN DÂY (SÁN DẢI) 22
Sán dải
heo
(Taenia 7. DỰ PHÒNG
solium)

➢ Vệ sinh cá nhân và vệ sinh công cộng, không đi tiêu bừa bãi,

chăn nuôi heo hợp vệ sinh, không thả heo rong.

➢ Không ăn thịt heo còn sống: nem.

➢ Tìm và chữa những người có bệnh.

15/01/2022 SÁN DÂY (SÁN DẢI) 23

 SÁN DẢI BÒ
(Taenia saginata)

Ký sinh/người: Ở giai đoạn trưởng thành: sống trong

đường tiêu hóa.

15/01/2022 SÁN DÂY (SÁN DẢI) 24

Sán dải bò
(Taenia 1. Hình dạng
saginata)
1.1. Sán trưởng thành

Dài 4-10 m

Đầu hình quả lê, Sán dải bò Mỗi đốt sán có 1

4 đĩa hút, không lỗ sinh dục 1
có chủy và móc (Taenia
bên
saginata)

Đốt già dài >

ngang (gấp 2,5
- 3 lần), rất di
động

15/01/2022 SÁN DÂY (SÁN DẢI) 25

Sán dải bò
(Taenia
saginata)
1. Hình dạng
1.1. Sán trưởng thành

15/01/2022 SÁN DÂY (SÁN DẢI) 26

Sán dải bò
(Taenia 1. Hình dạng
saginata)
1.2. Trứng
• Kích thước: 30 - 40 µm (#35 µm)
• Rất giống trứng sán dải heo.

15/01/2022 SÁN DÂY (SÁN DẢI) 27

Sán dải bò
(Taenia
saginata) 1. Hình dạng
1.3. Nang ấu trùng (Cysticercus bovis)

• Nhỏ hơn nang ấu trùng sán dải heo.

• Kích thước: 6 – 8 x 3 – 5 mm có màu đỏ (vì chứa
myoglobin), có đầu ấu trùng bên trong nang.

15/01/2022 SÁN DÂY (SÁN DẢI) 28

Sán dải bò
(Taenia 2. Chu trình phát triển
saginata)
• Sán trưởng thành ký sinh ở ruột non.
• Thường chỉ có 01 con sán ký sinh.
trong 01 người.

Đốt sán dải bò tự động bò ra ngoài

T. Saginata sống ở người:
15/01/2022 SÁN DÂY (SÁN DẢI)
# 25 năm 29
Sán dải bò
(Taenia
saginata) 2. Chu trình phát triển

Sán trưởng thành sống ở RN (hỗng tràng), bám vào niêm

mạc ruột nhờ đĩa hút.

Sán hấp thu chất dinh dưỡng bằng thẩm thấu.

Trong chu trình phát triển có 02 ký chủ: người là KCVV,

bò là KCTG.

15/01/2022 SÁN DÂY (SÁN DẢI) 30

Sán dải bò
(Taenia 2. Chu trình phát triển
saginata)

Bò ăn phải trứng → nở
Các đốt sán già rụng đi thành phôi 6 móc →
Đốt sán già tách ra khỏi
theo phân ra ngoài → xuyên thành ruột →
sán → bò ra ngoài →
đốt sán tan vỡ → phóng máu đi khắp nơi, định vị
phóng thích trứng.
thích trứng. ở bắp thịt → thành nang
ấu trùng.

Người ăn thịt bò không

nấu chin → nang ấu
Nang sống khoảng 1
trùng vào đến ruột, lộn Con trưởng thành sống
năm, sau đó chết và
đầu ra ngoài, bám vào #25 năm.
hóa vôi.
màng ruột → trưởng
thành.

15/01/2022 SÁN DÂY (SÁN DẢI) 31

Sán dải bò
(Taenia
saginata) 4. Lâm sàng
• Bệnh thường nhẹ, không triệu chứng.

• Một số trường hợp xuất hiện đau bụng, ăn không ngon, sụt cân.

5. Chẩn đoán
• Xét nghiệm đốt sán: dài > ngang (gấp 2,5 – 3 lần).
• Tử cung mỗi bên chứa > #15 nhánh, các nhánh mảnh khảnh
thường chia đôi ở cuối nhánh.

6. Điều trị
• Giống như điều trị sán dải heo.

15/01/2022 SÁN DÂY (SÁN DẢI) 32

 Sán dải bò
(Taenia
saginata)

• Người mắc bệnh sán dải trưởng thành do: ăn

thịt heo/bò còn sống không nấu chín (nang ÂT).

• Người mắc bệnh nang ÂT sán dải heo do: nuốt

phải trứng sán dải heo. Người không mắc
bệnh nang ÂT sán dải bò.

15/01/2022 SÁN DÂY (SÁN DẢI) 33

Sán dải bò
(Taenia
saginata) 7. DỰ PHÒNG

Vệ sinh cá nhân
Tìm và chữa
và vệ sinh công Không ăn thịt
những người có
cộng, không đi bò tái.
bệnh.
tiêu bừa bãi.

15/01/2022 SÁN DÂY (SÁN DẢI) 34

 THANK YOU!

15/01/2022 SÁN DÂY (SÁN DẢI) 35