SÁN DẢI HEO BÒ

Taenia spp
Taenia solium
Taenia saginata
PGS.TS. TRẦN THỊ HỒNG
 MỤC TIÊU HỌC TẬP

1. Nêu những đặc điểm về hình thái để phân

biệt hai loại sán dải ký sinh ở người
2. Nêu những đặc điểm lan truyền bệnh sán
dải trưởng thành ở Việt Nam
3. Trình bày các triệu chứng bệnh của STT và
bệnh nang ấu trùng
4. Nêu các biện pháp dự phòng bệnh sán dải
trưởng thành.
 HÌNH THỂ SÁN TRƯỞNG THÀNH
Taenia solium
❑ Thân dẹp, màu trắng đục, dài từ
2-4 m, có khoảng 800-1000 đốt.
Cấu tạo cơ thể có 3 phần: đầu,
cổ, và các đốt sán
❑ Đầu: nhỏ, hình cầu, kt# 1mm,
đầu có 4 đĩa hút, trên đầu có
chuỷ với hai hàng móc, mỗi
hàng tạo thành một vòng, mỗi
vòng có 25-30 móc
Taenia saginata
❑ Dài 4-10m, có sán dài 25m.
❑ Đầu: hình quả lê, đường kính 1-
2mm, có bốn đĩa hút hình thuẫn,
không có chuỷ và móc
❑ Cổ: dài khoảng 5mm, hẹp
❑ Các đốt sán:
o Gần đầu có chiều ngang rộng
hơn chiều dài, càng xa đầu càng
trưởng thành
 HÌNH THỂ SÁN TRƯỞNG THÀNH
❑ Cổ: nối tiếp với đầu, là nơi sản sinh ra
các đốt sán
o Thân gồm các đốt sán:
o Đốt sán non gần cổ có chiều ngang
rộng hơn chiều dài, chỉ có cơ quan sinh
dục đực. Đốt càng xa cổ càng to và già. o Đốt sán già mang trứng: chiều dài
Mỗi đốt sán có lỗ sinh dục xen kẽ hai lớn hơn chiều ngang, tử cung chạy
bên hông khá đều. dọc theo chiều dài đốt sán, hai bên
tử cung có số nhánh 15-30 nhánh,
o Đốt trưởng thành có chiều ngang bằng chứa 80.000-100.000 trứng.
chiều dài, chứa cơ quan sinh dục đực
và cái. o Các đốt sán già rất di động, lỗ sinh
dục hai bên hông xen kẽ không
o Các đốt già có chiều dài gấp đôi chiều dều và các đốt sán đứt ra, có thể tự
rộng, chỉ chứa cơ quan sinh dục cái, có động bò ra ngoài lúc đi cầu, hoặc
tử cung phân nhánh, từ 7-<15 nhánh rơi ra quần áo, giường chiếu, do
mỗi bên, chứa 30.000-50.000 trứng. vậy bệnh nhân biết ngay mình
mắc bệnh
o Các đốt sán già thường đứt từng đoạn
5-6 đốt liền nhau theo phân ra ngoài
a b

200 m

0.5 mm 50 m 7.2
a c

2 mm

b d

0.5 mm 7.4
 TRỨNG VÀ NANG ẤU TRÙNG
Taenia solium
■ Trứng hai loại sán dải rất
giống nhau khó phân biệt, chỉ
gọi chung là trứng Taenia sp
■ Nang ấu trùng sán dải heo:
(Cysticercus cellulosae)
Hình bầu dục , màu trắng
đục, kt dài # 5mm, rộng #
8-10mm, có thể thấy bằng
mắt thường
Taenia saginata
■ Trứng màu nâu sậm,giống
trứng sán dải heo, khó phân
biệt. Kích thước 35-40 µm,
hình bầu dục, vỏ dày, có tia
sọc, trong có phôi 6 móc.
■ Nang ấu trùng sán dải bò:
kích thước: 15x5mm, là một
bọc chứa đầy chất lỏng màu
hồng đỏ, trong có đầu ấu
trùng không có móc, có 4 đĩa
hút, nhìn ngoài nang có màu
hồng
20 m

50 m 7.13
 a b

2 mm 1 mm 7.5
 CHU TRÌNH PHÁT TRIỂN
Taenia solium
STT sống trong ruột non người, thường
chỉ có một sán ký sinh. Tuy nhiên cũng
có trường hợp có nhiều sán ký sinh.
STT có thể sống ở người hơn 25 năm,
nhờ có 4 đĩa hút và 2 hàng móc, sán
bám vào niêm mạc ruột non, từ đó các
chất dinh dưỡng được ngấm vào cơ thể
sán. Các đốt già tách khỏi dây sán dưới
dạng những chuỗi ngắn(5-6 đốt) không
di động theo phân ra ngoài. Đốt sán có
khi vỡ trong lòng ruột, phóng thích
trứng, do vậy trứng và đốt sán có thể
theo phân ra ngoài, phát tán ra môi
trường, do người đi tiêu bừa bãi hay
dùng phân tưới cho hoa màu
Taenia saginata
STT sống trong ruột non người,
phần hỗng tràng, đầu bám vào niêm
mạc ruột nhờ các đĩa hút. Nơi đây
các chất dinh dưỡng sẽ bám vào cơ
thể sán. Thường chỉ có một con sán
trong cơ thể người. Đốt sán già tách
rời khỏi sán xuống ruột già, ruột
sigma, trực tràng rồi từ đó đốt sán
chuyển động và chui ra hậu môn, hạ
bộ, xuống chân, đôi khi bò ngược
lên bụng, nách bệnh nhân
Heo bị nhiễm do nuốt trứng có trong rau,
bèo...sẽ nhiễm bệnh giống trường hợp sán
dải bò. AT sán dải heo tạo thành nang ở cơ
gọi là “gạo heo”, ngoài ra AT có thể đến
các mô cơ quan khác như gan, não,
mắt...Nang AT màu trắng đục, hình bầu
dục, bên trong có chứa dịch và đầu sán.
Gạo heo thường gặp cơ dưới lưỡi, cơ cổ,
cơ vai. Người bị nhiễm do ăn thịt heo chứa
nang ấu trùng còn sống hay nấu chưa chín,
nang AT sẽ thoát ra trong ruột, lộn đầu ra
ngoài thành STT sau 8-12 tuần. Ngoài ra,
người có thể nuốt trứng có trong thức ăn,
rau sống không rửa kỹ, nước uống bị ô
nhiễm, hay tự nhiễm do người nhiễm sán
trưởng thành bị nôn rồi nuốt đốt sán già từ
ruột vào dạ dày và nhiễm một lượng lớn
trứng dẫn đến bệnh nang ấu trùng sán dải
heo
Mỗi đốt sán tung ra khoảng 80.000
trứng, do đó có thể tìm thất đốt sán
trong phân. Khi đốt sán mang trứng rơi
ra đồng cỏ, trứng có khuynh hướng
phát tán khắp nơi, nhờ có vỏ dày, trứng
tồn tại rất lâu trong môi trường(6-12
tháng). Khi trâu bò ăn phải, phôi thai 6
móc sẽ nở trong ruột, theo đường máu
đến tim(T) và phát tán theo đường đại
tuần hoàn đến các cơ quan như bắp thịt,
tạo thàng nang AT sán dải bò trong
vòng 6 tuần. Nang AT thấy ở lưỡi, cơ
hoành, tim, mông. AT sống một năm,
sau đó khô rắn lại. Người nhiễm do ăn
thịt trâu hay bò sống hay nấu không kỹ,
nang AT sẽ thoát ra trong ruột, lộn đầu
ra ngoài , phát triển thành STT trong 8-
10 tuần
CHU TRÌNH PHÁT TRIỂN CỦA SÁN DẢI HEO TAENIA SOLIUM
 DỊCH TỄ HỌC
 Bệnh gặp khắp nơi, trừ những xứ theo đạo Hồi, không ăn thịt
heo hay thịt bò.
 Trứng có vỏ dày nên tồn tại hàng tháng ở môi trường bên
ngoài (đất, cỏ rau). Heo, bò ăn rau cỏ có trứng sán sẽ nhiễm ấu
trùng sán. Người nhiễm sán trưởng thành do ăn thịt heo, bò
chứa ấu trùng sán không nấu chín như nem chua, bò nhúng
dấm, ..
 Người ăn rau sống không rửa kỹ hay do phản nhu động ruột
đẩy khúc sán mang trứng từ ruột lên dạ dày sẽ bị nhiễm nang
ấu trùng ở các cơ quan(chỉ gặp khi nhiễm trứng sán dải heo).
 TRIỆU CHỨNG BỆNH
1. Bệnh sán dải heo, bò trưởng thành:
Trong ruột bệnh nhân có sán dải trưởng thành
 Đa số trường hợp bệnh nhân không có triệu chứng, chỉ phát
hiện bệnh khi có trứng hay đốt sán trong phân( trường hợp
nhiễm sán dải heo) hoặc thấy đốt sán tự bò ra ngoài dính trong
quần áo, chăn mền, giường chiếu, quanh chỗ nằm ngủ (sán dải
bò).
 Số khác có những biểu hiện RLTH như tiêu chảy xen kẽ táo
bón, buồn nôn, nôn ói, ăn không tiêu, không ngon, ngứa hậu
môn, nổi mẩn, da xanh, trẻ em, cáu gắt, động kinh.
 TRIỆU CHỨNG BỆNH

2. Bệnh ấu trùng sán dải heo ở

người:
TC tùy thuộc nơi khu trú của AT.
■ Nang AT có thể ký sinh ở da,
mô dưới da, bắp thịt, thường
không có TC, chỉ tình cờ phát hiện
qua siêu âm hay X quang, có khi
là những cục u dưới da, có trường
hợp làm viêm da, gây ngứa, nổi
mề đay
■ Nang AT ở mắt gây chảy nước
mắt sống, cử động mắt khó khăn,
lồi mắt, lé mắt, rối loạn thị giác,
giảm thị lực, đôi khi gây mù mắt
 TRIỆU CHỨNG BỆNH

■ Nang AT ở não: có tác dụng

như một khối u trong não như
HC tăng áp lực sọ não, nhức
đầu, chóng mặt, động kinh, suy
giảm trí nhớ, bại liệt..
■ Nang AT ở cơ tim: tăng nhịp
tim, khó thở, ngất xỉu, thường
khó chẩn đoán, chỉ biết khi mổ
tim hay giải phẫu tử thi.
CHẨN ĐOÁN

1. Bệnh sán dải heo bò:

■ Phát hiện đốt sán dải bò quanh chỗ nằm ngủ, dính trong
quần áo.. Hoặc tìm thấy trứng, đốt sán trong phân
■ Làm pp Graham

2. Bệnh nang AT ở các cơ quan:

▪ BHLS + DT phù hợp
▪ Huyết thanh miễn dịch kết hợp hình ảnh học
 TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Brown H. W. and Neva F. a. (1994) Sixth edition, Meredith

publishing Company, New York.
2. Craig and Faust’s (1970) Clinical parasitology, eighth edition,
Lea – febiger – Philadelphia
3. Ichiro M. (1991), “Taeniasis” An Illustrated book of
helminthic zoonoses, International Medical Foundation of Japan,
Tokyo, pp. 224 - 229.
4. Ký sinh trùng y học(2010), giáo trình đại học, bộ môn ký sinh
học, khoa Y, Đại Học Y Dược TP. HCM, NXB Y Học
5. Ký sinh trùng y học(2017), giáo trình đại học, bộ môn ký sinh vi
nấm học, Đại Học Y khoa Phạm ngọc Thạch.
CÂU HỎI TỰ LƯỢNG GIÁ

1. Đặc tính cơ quan sinh dục của sán dải :

A. Sán dải là loài lưỡng tính.
B. Bộ phận sinh dục đực và cái phát triển cùng
lúc.
C. Bộ phận sinh dục đực thoái hóa ở đốt sán già.
D. Bộ phận sinh dục cái tăng sinh nhiều ở đốt sán
non.
CÂU HỎI TỰ LƯỢNG GIÁ

2. Người bị nhiễm thể bệnh nang ấu trùng sán dải heo

ở các cơ quan là do :
A. Ăn thịt heo tái sống có chứa nang ấu trùng sán dải
heo.
B. Trào ngược đốt sán từ trực tràng lên manh tràng.
C. Tiếp xúc với phân heo thường xuyên.
D. Nuốt trứng sán dải heo trong rau sống
CÂU HỎI TỰ LƯỢNG GIÁ

3. Người bị nhiễm thể bệnh sán dải bò trưởng

thành trong ruột là do :
A. Ăn thịt bò tái sống có chứa nang ấu trùng sán
dải bò.
B. Nuốt trứng sán dải bò trong rau sống.
C. Tiếp xúc với phân bò thường xuyên.
D. Trào ngược đốt sán từ ruột non lên dạ dày.