Chương 5.

NHÓM HALOGEN

KHÁI QUÁT VỀ NHÓM HALOGEN

✓ Gồm có các nguyên tố nhóm VIIA ( ns2np5)

9F 17Cl 35Br 53I 85At.

✓ Phân tử dạng : X2
F2 Cl2 Br2 I2

khí màu lục nhạt khí màu vàng lục lỏng màu nâu đỏ tinh thể tím

✓ F có độ âm điện lớn nhất , chỉ có số oxi hoá –1. Các halogen còn lại ngoài số oxi hoá –1 còn có số
oxi hoá dương như +1 , +3 , +5 , +7
✓ Halogen là các phi kim, dễ nhận thêm một electron để đạt cấu hình bền vững của khí hiếm
X + 1e → X- (X : F , Cl , Br , I )
✓ Các phản ứng của X2:
X2 + kim loại → muối halogenua
𝐻2 𝑂
X2 + H2 → hidrohalogenua↑ → axit halogenhidric
✓ Tính tan của muối bạc halogenua:
AgF AgCl AgBr AgI

tan ↓ trắng ↓ vàng nhạt ↓ vàng đậm

 CLO
I. TÍNH CHẤT VẬT LÍ
- Ở điều kiện thường, Clo là chất………, màu ………..…………, mùi……………...
- …………….. hơn không khí ………………..
- ………………………………… trong nước (ở 20oC, 1 lít nước hoà tan 2,5 lít Clo) tạo thành
……………………………………………….. Clo ………………………….trong dung môi hữu cơ.
- Khí Clo rất độc, phá hủy niêm mạc đường hô hấp.
II. TÍNH CHẤT HOÁ HỌC
Clo là chất oxi hoá mạnh. Trong các phản ứng hoá học Clo dễ thu thêm 1e → ion Cl–
Cl + 1e → Cl–
1. Tác dụng với kim loại:
Cl2 + Kim Loại → Muối Clorua (hóa trị cao nhất)
Cl2 + K → .........................................
Cl2 + Fe → .........................................
2. Tác dụng với hidrô:
Cl2 + H2 → ..........................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
 nhận biết khí hidroclorua bằng ......................................................................................................
Nếu tỉ lệ số mol H2:Cl2 = 1:1 thì hỗn hợp nổ mạnh.
3. Tác dụng với nước : .(vừa khử vừa oxi hoá)
Cl2 + H2O ........................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
 nhận biết khí clo bằng .................................................
4. Tác dụng với bazơ:
Cl2 + NaOH → ............................................................
Cl2 + Ca(OH)2 → ............................................................ .
5. Tác dụng với hợp chất:
- Clo đẩy được halogen yếu hơn ra khỏi dung dịch muối
Cl2 + NaBr → ...............................................................
Cl2 + NaI → ................................................................
- Với hợp chất khác:
Cl2 + FeCl2 → ..................................................................
Cl2 + H2O + SO2 → ........................................................
III. ĐIỀU CHẾ

1. Trong phòng thí nghiệm:

Cho axit HCl + Chất oxi hoá mạnh (KMnO4, KClO3, MnO2, CaOCl2, K2Cr2O7, ...)

HCl + MnO2 → .................................................................................

HCl + KMnO4 → .................................................................................

2. Trong công nghiệp

a. Điện phân nóng chảy muối clorua (NaCl, KCl,...)
...........................................................................................
b. Điện phân dung dịch NaCl có màng ngăn
................................................................................................

IV. TRẠNG THÁI TỰ NHIÊN – ỨNG DỤNG

1) Trạng thái tự nhiên:
Trong tự nhiên, Clo tồn tại dạng hợp chất, chủ yếu là muối Clorua (NaCl). Muối NaCl có trong nước biển
và muối mỏ, có trong khoáng vật như Cacnalit KCl.MgCl2.6H2O và xinvinit NaCl.KCl

2) Ứng dụng:
Sát trùng trong hệ thống cung cấp nước sạch.
Tẩy độc khi xử lý nước thải.
Tẩy trắng vải, sợi, giấy.
Sản xuất axit Clohidric, Clorua vôi, . . .
 BÀI TOÁN KIM LOẠI + PHI KIM

1. Cho 5,4 g bột nhôm đun nóng tác dụng với 5,6 lít khí clo (đktc). Lượng clo có đủ tác dụng với kim loại
không? Tính khối lượng muối thu được sau phản ứng biết H=50%?
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................

 BÀI TOÁN ĐIỀU CHẾ KHÍ CLO - HIỆU SUẤT

1. Xác định thể tích khí clo (đktc) thu được khi cho 8,7 gam mangan đioxit tác dụng với dung dịch axit
clohiđric đặc nóng 36,5% dư, biết hiệu suất phản ứng là 90%
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
2. Xác định khối lượng mangan đioxit và thể tích dung dịch axit clohiđric đặc nóng 10M cần dùng để điều
chế được 2,24 lít khí clo (đktc), biết hiệu suất phản ứng là 80%.
Dẫn khí clo thu được vào 200 ml dung dịch NaOH 0,5M. Tìm nồng độ mol dung dịch thu được?
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
 HIĐRO CLORUA- AXIT CLOHIĐRIC- MUỐI CLORUA
I. HIĐRO CLORUA:
1. Cấu tạo phân tử: Hợp chất cộng hoá trị, phân tử có cực. Công thức phân tử: ……………………..
2. Tính chất:
- Hidro Clorua là chất ……………………………………………………….

- …………. hơn không khí.

- ………………… trong nước tạo thành ……………………. (0oC, gần 500 lit khí HCl /1 lit nước).
II. AXIT CLOHIĐRIC:
1. Tính chất vật lí:
- Chất……………………………., mùi ……………
- Khối lượng riêng D= 1,19g/cm3
- Dung dịch HCl đậm đặc bốc khói trong không khí ẩm
2. Tính chất hoá học:

a) Tính axit: Axit HCl là axit mạnh

1.Làm quì tím → ………..

2.Tác dụng với kim loại (Đứng trước H):

KL + HCl → muối clorua + H2 …

Fe + HCl → ................................................
Al + HCl → ................................................
Cu + HCl → ...............................................

3. Tác dụng với oxit bazơ, bazơ

HCl + Bazơ / Oxit bazơ → Muối clorua + nước..

HCl + NaOH → ............................................

HCl + CuO → .............................................

HCl + Fe2O3 → ..............................................

HCl + Fe3O4 → ..............................................

4. Tác dụng với muối:

HCl + Muối → Muối Clorua + Axit (mới)..

(Sản phẩm phải có muối clorua  hay axit (mới) là axit yếu, dễ bay hơi).
HCl + ………………. →

HCl + ………………. →
b)Tính khử:

...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................

III. ĐIỀU CHẾ

1. Trong phòng thí nghiệm

Cho NaCl(r) + H2SO4 đđ (phương pháp sunfat)

NaCl r + H 2 SO4 đ ⎯⎯ ⎯→
o
250 C

NaCl r + H 2 SO4 đ ⎯⎯ ⎯→

o
400 C

Khí HCl hoà tan vào nước → dd axit HCl

2. Trong công nghiệp

- Tổng hợp từ H2 và Cl2 : .....................................................................................

- Phương pháp sunfat (pư trên)
- Thu từ phản ứng clo hoá các hợp chất hữu cơ:
CH4 + Cl2 → CH3Cl + HCl

IV. MUỐI CLORUA – CÁCH NHẬN BIẾT ION CLORUA (Cl–)

1/. Muối Clorua:

Đa số muối clorua tan trong nước, 1 số muối clorua không tan trong nước như: AgCl (tr) ; ít tan như
PbCl2(tr), CuCl(tr) . . .
2/.Ứng dụng:
+ NaCl: Muối ăn, điều chế NaOH, Cl2, nước Javel, axit HCl.
+ KCl: dùng làm phân Kali.
+ ZnCl2:chống mục gỗ
+ AlCl3: Chất xúc tác trong tổng hợp hữu cơ.
+ BaCl2 : trừ sâu bệnh trong ngông nghiệp
3/Nhận biết:
- Thuốc thử: dd AgNO3
- Hiện tượng: Khi nhỏ dd AgNO3 vào dd axit HCl hay dd muối Clorua tạo  trắng (AgCl)
HCl + AgNO3 → ...............................................

NaCl + AgNO3 → ...............................

 BÀI TOÁN AXIT HCl TÁC DỤNG VỚI HỖN HỢP

HCl + KLtrước H → Muối + H2↑

HCl + Bazơ/Oxit bazơ → Muối + nước

HCl + Muối (gốc axit yếu) → muối clorua + nước + khí (CO2, SO2)
Phương pháp: Đặt ẩn số mol của mỗi chất trong hỗn hợp là a,b.
Lập hệ phương trình dựa vào đề bài, giải tìm a,b
1. Cho 27,8 (g) hỗn hợp B gồm Al và Fe tác dụng vừa đủ với dung dịch HCl 2M thu được 15,68 (l) H2
(đkc).
a. Tính % khối lượng từng chất trong B.
b. Tính nồng độ mol/lit các chất tan trong dung dịch thu được sau phản ứng
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
2. Cho 6,95 (g) hỗn hợp X gồm Fe và Al tác dụng vừa đủ với 73 (g) dung dịch HCl 20% thu được 3,92 lit
khí (đkc)
a) Tính % khối lượng từng chất trong X.
b) Tính nồng độ % các chất trong dung dịch sau phản ứng.
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
 SƠ LƯỢC VỀ HỢP CHẤT CÓ OXI CỦA CLO
I. NƯỚC JAVEL:dung dịch hỗn hợp NaCl và NaClO (natri hipoclorit).
1. Tính chất:
* NaClO là muối của axit yếu (yếu hơn H2CO3) nên dễ tác dụng với CO2 của không khí:
...................................................................................................................................................................
* Tính oxi hoá mạnh nên có tính tẩy màu
2. Ứng dụng
Sát trùng; Tẩy trắng vải, giấy, sợi…
3. Điều chế
– Cho Cl2 tác dụng với NaOH loãng, nguội:
.......................................................................................................................
Trong công nghiệp: Người ta điều chế bằng cách điện phân dd NaCl không có vách ngăn.
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
II. CLORUA VÔI: CaOCl2
1. Tính chất
– Là chất bột màu trắng, có mùi xốc của khí Clo.
– Có tính oxi hoá mạnh.
– Tác dụng với axit HCl
........................................................................................................................
– Tác dụng với CO2 (Trong không khí ẩm)
........................................................................................................................
2. Ứng dụng
– Dùng tẩy trắng sợi, vải, giấy, tẩy nước.
– Xử lý các chất độc.
– Dùng trong tinh chế dầu mỏ.
3. Điều chế
Cho Cl2 tác dụng với dd Ca(OH)2 ở 30oC:
.....................................................................................................................
 FLO- BRÔM- IÔT
I. FLO
1.Trạng thái tự nhiên: SGK
2. Tính chất hoá học
a. Tác dụng với kim loại: Flo là phi kim mạnh nhất nên oxi hoá hầu hết các kim loại kể cả Au và Pt.
3 3
Au + F2 → AuF3 Fe + F2 → FeF3
2 2

b. Tác dụng với phi kim: (Trừ oxi và Nitơ)

F2 + C→CF4
c. Tác dụng với Hidrô: H2 tác dụng với F2 ngay ở to thấp (–250oC)
H2 (K) + F2 (K)→2HF(K)
(Phản ứng gây nổ mạnh ở t rất thấp)
o

d. Tác dụng với nước: Khi Flo đi qua nước, thì nước bốc cháy
2 F2 + 2 H2O → 4 HF + O2
3. Ứng dụng
– Dùng làm nhiên liệu lỏng dùng trong tên lửa.
– Điều chế một số dẫn xuất hidrocacbon chứa Flo ví dụ: Teflon, Freon.
4. Điều chế: Điện phân nóng chảy hỗn hợp (KF + 2HF) ở to = 70oC
II. BROM
1. Trạng thái tự nhiên – tính chất vật lý: SGK
2. Tính chất hoá học: Brom là chất oxi hoá mạnh nhưng kém Clo.
a. Tác dụng với kim loại: Oxi hoá nhiều kim loại, phản ứng toả nhiệt.
3 1
Fe + Br2 → FeBr3 Na + Br2 → NaBr
2 2
b. Tác dụng với Hidrô: Phản ứng không gây nổ, khi đun nóng phản ứng cũng toả nhiệt, nhưng ít hơn so với
phản ứng của Clo.
......................................................
c. Tác dụng với nước: Phản ứng khó khăn hơn so với phản ứng của Clo.
......................................................................................................
d. Tác dụng với dd muối Iot: Brom oxi hoá được I–.
............................................................................................

e. Tác dụng với chất khử khác:

Br2 + SO2 + H2O → ....................................................................................

..................................................................................................................................................................
3. Ứng dụng
- Dùng chế tạo một số dược phẩm, phẩm nhuộm.
- Dùng chế tạo AgBr để tráng lên phim ảnh.
á𝑛ℎ 𝑠á𝑛𝑔
AgBr → .............................................................
 4. Điều chế

– Nguồn chính để điều chế Brom là nước biển.

– Cách điều chế: dẫn khí Clo qua dd muối natri bromua.

.....................................................................................
III. IOT
1. Trạng thái tự nhiên – tính chất vật lý: SGK
2. Tính chất hóa học
a) Tác dụng với kim loại: Oxi hoá nhiều kim loại.
0 0 +2 −1 0 0 +1 −1
Fe+ I 2 → Fe I 2 2 Na+ I 2 ⎯⎯ → 2 Na I
o
t

b) Tác dụng với Hidrô:

Iot tác dụng với hidrô ở nhiệt độ cao, phản ứng thuận nghịch.
..................................................................................................................
c) Tác dụng với hồ tinh bột:
................................................................................................................................................................... .
................................................................................................................................................................... .
3. Ứng dụng
– Được dùng nhiều dưới dạng cồn iot (dd Iot 5% trong rượu etylic) làm chất sát trùng, cầm máu.
– Muối ăn trộn 1 lượng nhỏ KI hoặc KIO3 được gọi là muối Iot.
4. Điều chế

– Phơi khô rong biển → đốt thành tro → ngâm tro trong nước lạnh → gạn lấy dd đem cô cho đến
khi phần lớn muối clorua, sunfat lắng xuống, còn lại dd muối iot.
– Dẫn khí Clo qua dung dịch muối iodua : .......................................................