25/06/2021
Khái niệm
Chương 5
Kinh tế thị trường và các quan
hệ lợi ích kinh tế ở Việt Nam
GV: TIẾN SĨ PHAN VĂN PHÚC
“Dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ,
công bằng, văn minh”
- Là những vấn đề mà nhân loại đang hướng đến
- Hiện các nước TB đang gặp phải khó khăn do
bản chất QHSX TBCN
Định hướng XHCN thực chất là đi tới giá trị
cốt lõi mang tính nhân văn, bền vững
Như vậy, KTTT định hướng XHCN:
Bao hàm đầy đủ
◦Các đặc trưng chung của KTTT
◦Các đặc trưng riêng của Việt Nam: phù hợp
với điều kiện lịch sử - cụ thể , với điều kiện KT,
CT, XH
KTTT đ.hướng XHCN là nền KT:
5.1 Kinh tế thị ◦ Vận hành theo các quy luật TT;
trường định ◦Đồng thời từng bước xác lập một
XH dân giàu, nước mạnh, dân
hướng XHCN
chủ, công bằng, văn minh;
ở Việt Nam
◦Có sự điều tiết quản lý KT của
NN do Đảng cộng sản Việt Nam
lãnh đạo.
Quản lý của NN:
- Trong nền KT hiện đại, quản lý KT là tất yếu
- Đặc thù của Việt Nam: do Đảng cộng sản
lãnh đạo
5.1.2 Tính tất yếu khách quan của KTTT
định hướng XHCN ở VN
Thứ 1: Phù hợp với quy luật PT khách quan
+ Do các ĐK của phát triển SX HH còn tồn tại
+ Mô hình KTTT TBCN vẫn còn nhiều hạn chế
1

5.1.2 Tính tất yếu khách quan của KTTT
định hướng XHCN ở VN
Thứ 2, tính ưu việt của KTTT trong thúc đẩy XH
phát triển
+ Phân bổ nguồn lực SX tối ưu
+ Thúc đẩy LLSX phát triển
5.1.3 Đặc trưng của KTTT định hướng
XHCN ở VN
Mục tiêu:
+ Phát triển LLSX, xây dựng nền KTTT
hiện đại (khuyến khích tính năng động
sáng tạo, giải phóng sức SX)
+ Vì nhân dân lao động
Tiêu chuẩn nghèo của Mỹ:
Một gia đình 4 người có thu thập bình quân hàng năm
ở mức ít hơn hoặc bằng 22.314 USD hoặc một người
độc thân có thu nhập năm ở mức bằng hoặc dưới
11.139 USD (30 USD/ngày) thì được xếp vào diện đói
nghèo. Trong khi tiêu chuẩn chung của thế giới, những
người nghèo khổ là có mức sống dưới 2 USD/ngày.
Hiện có hơn 40 triệu/330triệu người nghèo.
25/06/2021
5.1.2 Tính tất yếu khách quan của KTTT
định hướng XHCN ở VN
Thứ 3, phù hợp với nguyện vọng của nhân dân
vì mục tiêu: dân giàu, nước mạnh, dân chủ,
công bằng, văn minh
Mô hình KTTT là bước đi quan trọng để huy động
nguồn lực để phát triển KT-XH, đi lên SX lớn.
https://tuoitre.vn/california-lo-60-000-nguoi-
vo-gia-cu-co-the-mac-covid-19-
20200319082636845.htm
Báo Tuổi Trẻ dẫn nguồn tin ngày 19/3/2020:
Nước Mỹ hiện có gần 600.000 người vô gia cư
trong năm 2019, tăng 50.000 so với năm 2018
5.1.3 Đặc trưng của KTTT định hướng
XHCN ở VN
Quan hệ sở hữu và thành phần KT:
Tồn tại nhiều hình thức SH TLSX;
Nhiều TP kinh tế (kinh tế nhà nước là chủ đạo;
kinh tế tư nhân là động lực quan trọng)
Các TP KT bình đẳng, cạnh tranh trên cơ sở luật
pháp và các quy định quốc tế
2

5.1.3 Đặc trưng của KTTT định hướng
XHCN ở VN
Vai trò của KT nhà nước:
+ đóng vai trò chủ đạo: các lĩnh vực trọng
yếu và có tác dụng chi phối đối với toàn bộ
nền KT;
+ nó không đứng độc lập, chèn ép các TPKT
khác
5.1.3 Đặc trưng của KTTT định hướng XHCN
ở VN
Về quản lý:
+ NN quản lý và thực hành cơ chế quản lý là
NN pháp quyền XHCN
+ Đảng lãnh đạo thông qua cương lĩnh, đường
lối PT KT-XH
5.1.3 Đặc trưng của KTTT định hướng
XHCN ở VN
Về quan hệ phân phối:
+ thực hiện nhiều hình thức PP (cả đầu vào
và đầu ra)
+ trong đó, phân phối lợi ích kinh tế theo
lao động và hiệu quả kinh tế thể hiện định
hướng XHCN
25/06/2021
5.1.3 Đặc trưng của KTTT định hướng
XHCN ở VN
Vai trò của KT nhà nước:
+ là đòn bẫy để mở đường, thúc đẩy PT bền vững
+ là lực lượng để Nhà nước điều tiết KT
Do đó, PT KTTT không những thúc đẩy PT KT
mà từng bước xây dựng QHSX tiến bộ, phù hợp
định hướng XHCN
5.1.3 Đặc trưng của KTTT định hướng XHCN
ở VN
Về quản lý:
+ NN quản lý thông qua pháp luật, chiến lược,
kế hoạch, chính sách và các công cụ KT
+ Tôn trọng các quy luật KT TT
+ Nhằm khắc phục những hạn chế của KTTT
5.1.3 Đặc trưng của KTTT định hướng
XHCN ở VN
Về quan hệ giữa tăng trưởng KT và công
bằng XH:
+ thực hiện công bằng XH là mục tiêu của PT
+ đầu tư cho GD, YT, VH, TDTT,… nhằm PT
bền vững
+ không thực hiện tăng trưởng bằng mọi giá
3

5.1.3 Đặc trưng của KTTT định hướng
XHCN ở VN
Về quan hệ giữa tăng trưởng KT và công
bằng XH:
+ càng KHÔNG phải thực hiện chủ nghĩa bình
quân
+ kết hợp nguồn lực NN, đoàn thể, người dân
để thực hiện các mục tiêu phát triển
5.2 Hoàn thiện thể chế KTTT định hướng
XHCN ở VN
Thể chế KTTT định hướng XHCN:
Là đường lối, chủ trương, hệ thống luật pháp,
chính sách xác lập cơ chế vận hành, điều chỉnh
chức năng, hoạt động, mục tiêu, phương thức
hoạt động, các quan hệ lợi ích của các tổ chức,
các chủ thể KT nhằm hướng tới xác lập đồng bộ
các yếu tố TT, thúc đẩy dân giàu, nước mạnh,
dân chủ, công bằng, văn minh
5.2.2 Nội dung hoàn thiện thể chế
Hoàn thiện thể chế về sở hữu và TPKT
◦Quyền tài sản
◦Pháp luật đất đai và tài nguyên, khoáng sản
◦Sử dụng vốn nhà nước
◦Sở hữu trí tuệ
◦Phát triển các loại hình doanh nghiệp, SXKD
25/06/2021
5.2 Hoàn thiện thể chế KTTT định hướng
XHCN ở VN
Sự cần thiết phải hoàn thiện thể chế KTTT
Thể chế KT:
hệ thống quy tắc, luật pháp, bộ máy quản lý
và cơ chế vận hành nhằm điều chỉnh hành
vi của các chủ thể KT
5.2 Hoàn thiện thể chế KTTT định hướng
XHCN ở VN
Lý do phải hoàn thiện thể chế KTTT
định hướng XHCN:
+ do thể chế kinh tế hiện nay chưa đồng
bộ, đầy đủ
+ hiệu quả, hiệu lực của còn hạn chế
5.2.2 Nội dung hoàn thiện thể chế
Hoàn thiện thể chế để đồng bộ các yếu tố TT:
+ Hoàn thiện thể chế về giá, cạnh tranh, chất
lượng SP
+ Thúc đẩy sự phát triển các loại TT: hàng hóa,
vốn, SLĐ
+ Thể chế gắn tăng trưởng với công bằng XH
4

5.2.2 Nội dung hoàn thiện thể chế
- Hoàn thiện thể chế để đồng bộ các yếu tố TT:
+ Thúc đẩy hội nhập KTQT
+ Nâng cao năng lực của hệ thống chính trị
5.3 Các quan hệ lợi ích kinh tế ở VN
5.3.1 Lợi ích KT và quan hệ lợi ích KT
Vai trò của lợi ích KT:
+ là động lực trực tiếp nhất của các chủ thể KT
+ là cơ sở thúc đẩy các lợi ích khác
Do đó, nếu k tạo lập sự đồng thuận, chính đáng
các quan hệ lợi ích sẽ kìm hãm sự PT KT-XH
5.3 Các quan hệ lợi ích kinh tế ở VN
5.3.1 Lợi ích KT và quan hệ lợi ích KT
Sự thống nhất trong quan hệ lợi ích KT:
+ lợi ích của chủ thể này cũng có thể là một phần/tương
đồng/cùng chiều với chủ thể khác
+ các chủ thể cần có sự hợp tác với nhau (qua TT, mua
bán/trao đổi). Do đó, cùng thực hiện đc mục tiêu của
mình qua trao đổi, hợp tác
Sự mâu thuẫn trong quan hệ lợi ích KT:
+ các chủ thể hành động theo phương hướng khác nhau
25/06/2021
5.3 Các quan hệ lợi ích kinh tế ở VN
5.3.1 Lợi ích KT và quan hệ lợi ích KT
Lợi ích KT: là lợi ích vật chất, lợi ích thu được khi thực
hiện các hoạt động KT
Xét về bản chất: lợi ích KT phản ánh mục đích và động
cơ của các chủ thể trong nền SX
Về biểu hiện:
+ chủ DN: lợi nhuận
+ người lao động: tiền công
Lợi ích KT là yếu tố quyết định sự tham gia hoạt động KT
5.3 Các quan hệ lợi ích kinh tế ở VN
5.3.1 Lợi ích KT và quan hệ lợi ích KT
Quan hệ lợi ích KT:
+ là sự thiết lập những tương tác giữa người –
người, giữa các cộng đồng, tổ chức, giữa các quốc
gia…
nhằm mục tiêu xác lập các lợi ích KT trong mqh
với trình độ PT của LLSX và kiến trúc thượng tầng
+ nó bao gồm các quan hệ chiều dọc, ngang.
5.3 Các quan hệ lợi ích kinh tế ở VN
5.3.1 Lợi ích KT và quan hệ lợi ích KT
Các nhân tố ảnh hưởng đến quan hệ lợi ích:
+trình độ phát triển LLSX: trình độ PT càng cao thì
đáp ứng lợi ích KT càng tốt
+địa vị của các chủ thể trong QHSX
+chính sách phân phối của NN
+hội nhập KTQT
5
 25/06/2021

5.3 Các quan hệ lợi ích kinh tế ở VN 5.3 Các quan hệ lợi ích kinh tế ở VN
5.3.1 Lợi ích KT và quan hệ lợi ích KT 5.3.1 Lợi ích KT và quan hệ lợi ích KT
Một số quan hệ lợi ích cơ bản:
Phương thức thực hiện lợi ích :
+giữa NLĐ và người SD LĐ: thống nhất và mâu thuẫn
+thông qua thị trường
+giữa những người SD LĐ: đối tác / đối thủ của nhau
+theo chính sách của NN và các tổ chức XH
+giữa những người LĐ: cạnh tranh và giúp đỡ lẫn
nhau
+cá nhân, nhóm và XH

5.3 Các quan hệ lợi ích kinh tế ở VN

5.3.2 Vai trò của NN trong đảm bảo hài hòa
các QH lợi ích
Bảo vệ lợi ích hợp pháp và tạo môi trường thuận lợi cho
hoạt động tìm kiếm lợi ích đó
Điều hòa lợi ích giữa cá nhân – doanh nghiệp – XH
Kiểm soát các lợi ích ảnh hưởng tiêu cực đến XH
Giải quyết các mâu thuẫn trong QH lợi ích
Câu hỏi thảo luận
1. Với vai trò là công dân, thảo luận để chỉ ra trách
nhiệm của mình cần làm gì để góp phần hoàn thiện thể
chế KTTT định hướng XHCN và thực hiện hài hòa các
quan hệ lợi ích?
2. Với vai trò là công dân, thảo luận các phương thức
để bảo vệ lợi ích hợp pháp của mình khi tham gia các
hoạt động KT XH?

Câu hỏi ôn tập

1. Phân tích tính tất yếu khách quan của việc phát triển
KTTT định hướng XHCN ở VN?
2. Những đặc trưng cơ bản của KTTT định hướng XHCN
ở VN? Các nhiệm vụ chủ yếu để hoàn thiện thể chế KTTT
định hướng XHCN ở VN?
3. Khái niệm, đặc trưng và các nhân tố ảnh hưởng đến
quan hệ lợi ích KT? Các QH lợi ích KT trong nền KTTT?
Sự thống nhất và mâu thuẫn giữa các lợi ích KT? Vai trò
của NN trong việc đảm bảo hài hòa các lợi ích KT?