ĐQĐ

Bài tập chọn lọc phương trình hàm phần 4

Bài toán 1. Tìm tất cả hàm số thỏa mãn

với mọi
Lời giải. Giả sử tồn tại hàm số thỏa mãn yêu cầu bài toán.

Ký hiệu chỉ khẳng định

Từ ta suy ra Nếu thì với là

hằng số, thử lại ta thấy hàm số này không thỏa mãn. Do đó

Từ ta suy ra (1)

Từ đây cho

Từ ta suy ra hay là một song ánh. Do đó hay

Từ ta suy ra (2)

Từ (1) và (2) ta suy ra hoặc Thử lại ta thấy hàm số

thỏa mãn yêu cầu bài toán.

Bài toán 2 (Baltic Way 2021). Cho là số nguyên dương. Tìm tất cả hàm số
thỏa mãn

với mọi
Lời giải. Giả sử tồn tại hàm số thỏa mãn yêu cầu bài toán.

Ký hiệu chỉ khẳng định

Nếu tồn tại sao cho thì từ ta suy ra Thử lại ta

thấy hàm số này thỏa mãn yêu cầu bài toán.

1
ĐQĐ

Ta xét trường hợp Từ ta suy ra

Từ ta thu được

Mặt khác từ ta cũng thu được

Từ hai đẳng thức trên ta suy ra

Nếu lẻ thì ta suy ra Thử lại ta thấy hàm số này thỏa mãn.

Nếu chẵn thì với mọi ta có

Giả sử tồn tại sao cho Từ ta suy ra

điều này vô lý do khi đó ta đều thu được

Do đó hoặc Thử lại ta thấy hai hàm số này thỏa

mãn yêu cầu bài toán.

Vậy tất cả hàm số thỏa mãn yêu cầu bài toán là và

khi lẻ.

Bài toán 3. Cho hàm số xác định trên tập số thực thỏa mãn

và . .
a) Chứng minh rằng là hàm cộng tính trên .

b) Tính
Lời giải.
a) Từ thay ta được .

Tiếp tục thay ta được

Từ thay ta được
Vì vậy hệ thức trên có thể viết thành

(1)

Như vậy là hàm cộng tính trên .

2
ĐQĐ

b) Thay vào (1) ta được

Trong hệ thức thay ta được

(2)
Xét bằng phương pháp quy nạp, ta chứng minh với thì

(3)

Với (3) hiển nhiên đúng

Giả sử (3) đúng đến ( ), khi đó trong thay bởi ta có

nghĩa là (3) đúng với .

Do đó từ (3) ta có suy ra

Nếu thì với mọi Điều này không thể xảy ra.

Do đó ta có Vậy .

Bài toán 4. Tìm tất cả hàm số thỏa mãn

với mọi
Lời giải. Giả sử tồn tại hàm số thỏa mãn yêu cầu bài toán.

Ký hiệu chỉ khẳng định

Dễ dàng kiểm tra được hàm hằng duy nhất thỏa mãn đề bài là Ta xét khác
hằng. Đặt khi đó từ ta suy ra

3
ĐQĐ

Từ và chú ý ta suy ra

Thay đổi vai trò trong đẳng thức trên và đối chiếu với chính nó ta thu được

Nếu thì từ đẳng thức trên ta dễ dàng suy ra là hàm hằng, điều này mâu thuẫn.
Do đó hay

Khi đó từ ta suy ra

Thay đổi vai trò trong đẳng thức trên ta thu được hay là
hàm hằng, vô lý.

Vậy tất cả hàm số thỏa mãn yêu cầu bài toán là

Bài toán 5 (KJMO 2021). Tìm tất cả hàm số thỏa mãn

với mọi
Lời giải. Giả sử tồn tại hàm số thỏa mãn yêu cầu bài toán.

Ký hiệu chỉ khẳng định

Từ ta thu được Dễ dàng kiểm tra được hàm thỏa mãn

yêu cầu bài toán. Ta xét trường hợp tồn tại sao cho

Từ ta suy ra

Từ đây ta suy ra có thể nhận mọi giá trị dương nếu hoặc nhận mọi giá trị âm
nếu

So sánh và ta thu được

4
ĐQĐ

Do có thể nhận mọi giá trị dương hoặc mọi giá trị âm nên từ đẳng thức trên ta suy
ra

Khi đó từ ta thu được

Do đó kết hợp với ta thu được

Thay lại vào phương trình ban đầu ta tìm được

Vậy tất cả hàm số thỏa mãn yêu cầu bài toán là

Bài toán 6 (IMO Shortlist 2015). Tìm tất cả hàm số thỏa mãn

(1)

với mọi

Lời giải. Giả sử tồn tại hàm số thỏa mãn đề bài.

Thay và vào (1) ta được với

Thay vào (1) ta thu được:

(2)
Từ đẳng thức trên, ta có thể viết (1) lại thành

(3)
Thay vào (3) và sử dụng (2) ta thu được

5
ĐQĐ

Mặt khác từ (3) ta cũng có Thay vào đẳng thức trên

ta thu được:

với là một hằng số. Từ đẳng thức trên ta suy ra với

. Thay vào (2) ta được với mọi Lần lượt

thay và ta thu được hệ sau

Từ phương trình thứ nhất ta tìm được hoặc . Với ta tìm được , do
đó Thử lại ta thấy hàm số này thỏa mãn. Với ta suy ra là
hàm hằng hay , thay vào (1) ta thu được hay . Thử
lại ta thấy hàm số này cũng thỏa mãn bài toán.
Vậy tất cả hàm số thỏa mãn yêu cầu là

Bài toán 7. Tìm tất cả hàm số thỏa mãn

với mọi số thực dương thỏa mãn .

Lời giải. Giả sử tồn tại hàm số thỏa mãn đề bài.

Ký hiệu với mọi thỏa mãn .

Bước 1: Giả sử tồn tại thỏa khi đó và

6
ĐQĐ

điều này vô lý. Vậy

Bước 2:

Giả sử tồn tại sao cho , khi đó , vì thế

điều này vô lý. Vậy

Từ các kết quả trên ta suy ra Thử lại ta thấy hàm số này thỏa mãn.

Vậy tất cả hàm số thỏa mãn đề bài là

Bài toán 8. Tìm tất cả hàm số thỏa mãn:

Lời giải. Giả sử tồn tại hàm số thỏa mãn đề bài.

Bước 1: là đơn ánh. Thật vậy, giả sử tồn tại và Từ (1) ta suy

ra , điều này là vô lý, do

Bước 2: Giả sử . Đặt thì ta có

và Từ phương trình đề bài thay ta được:

điều này vô lý.

7
ĐQĐ

Bước 3: với

Giả sử Đặt:

(a)

Khi đó > và:

(b)

Từ (a) và (b) ta suy ra Từ đây, do là đơn ánh nên ta suy ra

Kết hợp với (a) ta được với mọi . Hay

với (do bước 1).

Bước 4: Giả sử , khi đó

Điều này mâu thuẫn. Vậy hay

Thử lại thấy thỏa. Vậy là hàm số duy nhất thỏa mãn yêu cầu bài toán.

8
ĐQĐ

Bài toán 9 (Balkan TST 2017). Tìm tất cả hàm số thỏa mãn

(1)
với mọi số thực dương

Lời giải 1. Giả sử tồn tại hàm số thỏa mãn đề bài.

Ta thay bởi và vào (1) thu được:

(2)
với mọi số thực dương Từ (1) và (2) ta suy ra:

(3)

với mọi số thực dương Ta nhân hai vế của (3) với và sử dụng (3) ta được:

(4)
với mọi số thực dương Từ (3) ta cũng có:

(5)
Ta nhân (4) với (5) vế theo vế và sử dụng (1) ta được:

(6)
với mọi số thực dương Thay vào (6) ta được:

với mọi số thực dương . Do đó với mọi số thực . Từ (1)

ta lấy , từ đó tìm được Vậy với mọi số thực

Trong (1) ta lấy suy ra

9
ĐQĐ

Thử lại ta thấy hàm số này thỏa mãn đề bài. Vậy tất cả hàm số thỏa mãn yêu cầu bài toán
là

Lời giải 2. Với mỗi ta chọn sao cho khi đó thay

vào phương trình ban đầu ta được

Với y, z dương tùy ý, ta chọn x sao cho có đồng thời các

đẳng thức và . Kết hợp điều kiện suy ra
Suy ra là hàm hằng. Thay lại vào ta được

Bài toán 10. Tìm tất cả hàm số toàn ánh thỏa mãn

với mọi
Lời giải. Giả sử tồn tại hàm số thỏa mãn đề bài.

Ký hiệu chỉ mệnh đề

Từ ta suy ra với mọi số thực thì

Do đó với mọi số thực ta luôn có hoặc

Đặt , khi đó ta có các nhận xét

1. Nếu thì hay từ đó ta

suy ra .
2. Nếu thì từ và ta suy ra

10
ĐQĐ

3. Nếu thì từ và (chú ý 2) ta được

4. Nếu thì từ ta được

Giả sử tồn tại số thực sao cho thì từ 1 ta có ngay

Áp dụng 3 với ta được (a)

Từ 4 ta có hay

Từ ta suy ra (b)

Từ ta suy ra (c)
Từ (a), (b) và (c) ta suy ra

Nếu thì là hàm hằng, điều này mâu thuẫn với là toán ánh.

Do đó Từ ta được Do đó phương trình ban đầu

có thể viết lại thành

Thay bởi vào phương trình trên và so sánh với chính nó ta được

Cuối cùng thay bởi ta được

Mặt khác là toán ánh nên cũng là toán ánh, do đó là hàm hằng, điều này
mâu thuẫn với giả thiết.

11
ĐQĐ

Như vậy không chứa phần tử khác .

Giả sử tồn tại sao cho , khi đó và hay

, điều này mâu thuẫn với chứng minh trên.

Do đó Thử lại ta thấy hàm số này thỏa mãn.

Vậy tất cả hàm số thỏa mãn đề bài là

Bài toán 11. Tìm tất cả hàm số thỏa

với mọi
Lời giải. Giả sử tồn tại hàm số thỏa mãn yêu cầu bài toán.

Ký hiệu chỉ khẳng định

Xét từ suy ra

Dễ thấy thỏa mãn yêu cầu bài toán. Ta xét không đồng nhất 0.

Giả sử tồn tại Từ suy ra hay

vô lý. Vậy

Từ ta thu được Khi đó từ ta suy ra

Từ ta được Khi đó từ ta được

12
ĐQĐ

Từ ta được

Ta thay bởi vào đẳng thức trên thì được

Đẳng thức trên hiển nhiên đung với do đó

Cho vào đẳng thức trên ta được Từ đó ta dễ dàng thu được

Từ kết hợp với cộng tính ta suy ra ngay

Suy ra Thử lại ta thấy hàm số này thỏa mãn.

Bài toán 12. Tìm tất cả các hàm số thỏa mãn

i)

ii)
Lời giải. Giả sử tồn tại hàm số thỏa mãn yêu cầu bài toán.

Ta thấy thỏa mãn bài toán. Xét không đồng nhất 0.

Thay vào ii) ta thu được . Ta chứng minh

Nếu thì là hàm hằng hay .
Thay vào ii) ta suy ra vô lí. Vậy

Giả sử tồn tại sao cho

Thay vào ii) ta suy ra .

13
ĐQĐ

Do và nhân tính nên ta suy ra

hay vô lý. Vậy

Với ta thay vào ii) thì được

Thử lại ta thấy không thỏa mãn yêu cầu bài toán.
Vậy bài toán có duy nhất một nghiệm hàm là

Bài toán 13. Tìm tất cả hàm số thỏa mãn

với mọi
Lời giải. Giả sử tồn tại hàm số thỏa mãn yêu cầu bài toán.

Ký hiệu chỉ khẳng định

Đặt Từ và ta suy ra

Trường hợp 1. Khi đó từ ta suy ra

14
ĐQĐ

Thay vào ta được Do đó trở thành

Thay vào đẳng thức trên ta thu được

Đặt khi đó là hàm lẻ và

Ký hiệu mệnh đề trên là Giả sử tồn tại khi đó từ ta

suy ra điều này mâu thuẫn với Dễ dàng tính được
do đó Chú ý rằng khi đó từ ta suy ra
Thay vào ta được Thử lại ta thấy
hàm số này thỏa mãn yêu cầu bài toán.

Trường hợp 2. khi đó Từ ta suy ra

Nếu thì hay là hàm hằng. Thay lại vào phương trình ban
đầu ta dễ dàng có được Thử lại ta thấy hàm số này thỏa mãn yêu cầu bài toán.

Nếu thì ta có ngay

Từ ta suy ra từ đây thay bởi và đối chiếu

với chính nó ta thu được hay

Từ đây bằng quy nạp ta chứng minh được và

Khi đó từ ta thu được vô lý.

Vậy tất cả hàm số thỏa mãn yêu cầu bài toán là

và

15
ĐQĐ

Bài toán 14 (Turkish TST 2014). Tìm tất cả hàm số thỏa mãn:

(1)
Lời giải. Giả sử tồn tại hàm số thỏa mãn đề bài.

Ta dễ dàng chứng minh được là một song ánh.

Đặt Thay vào phương trình đã cho ta được

16
ĐQĐ

(2)
Thay (2) vào phương trình (1) ta được

. (3)

Vì là song ánh nên , do đó từ (3) ta có

(4)

Thay vào (4) ta được (5)

Thay (5) vào (4) ta được

Từ đó suy ra (6)
Đến đây ta có thể xử lý (6) theo 2 cách như sau:

Cách 1: Từ (6) thay ta được

Với ta cũng có Tóm lại

Với ta xét

Tóm lại (7)

Cách 2: Giả sử chọn đủ lớn sao cho khi đó sử dụng (6) theo 2
cách ta có và

Do đó ta có: (7)

Trở lại bài toán. Thay vào (7) ta được: .

Thay vào (5) ta được: . Do đó ta có

17
ĐQĐ

(8)

Thay vào (5) ta được: (9)

Giải hệ bao gồm phương trình (8) và (9) ta được

Khi đấy ta có thể viết lại đẳng thức (5) và (7) thành

(a)
và

(b)
Khi đó từ (b) ta suy ra

(10)

Với ta cũng có Thay bởi vào (10) ta được

(11)

Từ (10) và (11) ta suy ra

Thử lại thấy thỏa. Vậy là nghiệm hàm duy nhất thỏa mãn.

Bài toán 15. Tìm tất cả các hàm số thỏa mãn:

18
ĐQĐ

với mọi

Lời giải. Giả sử tồn tại hàm số thỏa mãn yêu cầu bài toán.

Dễ thấy hàm hằng không thỏa mãn. Ta xét không là hàm hằng.

Trong phương trình ban đầu ta cho thì được

Rõ ràng nếu thì là hàm hằng. Do đó

Ta sẽ chứng minh .

Thật vậy, giả sử tồn tại sao cho .

Trong phương trình ban đầu cho ta có:

Mâu thuẫn vì không là hàm hằng. Do đó ta suy ra

Chú ý là nên ta có .

19
ĐQĐ

Thay vào phương trình ban đầu thì được

Mặt khác ta lại có từ đó suy ra

Kết hợp với ta suy ra Thử lại ta thấy hàm số này thỏa
mãn yêu cầu bài toán.

Vậy tất cả hàm số thỏa mãn yêu cầu bài toán là

Bài toán 16. Tìm tất cả hàm số thỏa mãn

với mọi
Lời giải. Giả sử tồn tại hàm số thỏa mãn yêu cầu bài toán.

Ký hiệu chỉ khẳng định đề bài.

20
ĐQĐ

Đặt

Từ ta suy ra

Từ ta suy ra

Thay vào ta suy ra

Ký hiệu mệnh đề trên là

Nếu thì từ ta suy ra

Nếu thì từ ta suy ra

Như vậy trong mọi trường hợp thì luôn tồn tại sao cho

Từ ta suy ra

Từ ta suy ra

Khi đó từ ta suy ra Thử lại ta thấy hàm số này thỏa mãn yêu
cầu bài toán.

Vậy tất cả hàm số thỏa mãn yêu cầu là

21
ĐQĐ

22