PHIM MẶT THẲNG

I. Phim sọ thẳng chiều sau trước: (PA skull) ( chữ màu khum đưa zo slide á)
1. Chỉ định chính:
- Chấn thương sọ não
- Thăm khám xoang trán
- Bệnh paget ở xương hộp sọ:
- Đa u tủy xương.
- Cường tuyến cận giáp .
- Canxi hóa nội sọ
* với một bệnh nhân đến viện với một chấn thương vùng đầu mặt cần được chẩn
đoán sớm về chấn thương sọ não, tăng áp lực nội sọ ta có thể chỉ định chụp PA
skull => khảo sát ban đầu được xương sọ và các xương vùng mặt, xoang vùng đầu
mặt.
Ngoài ra có thể chỉ định với bệnh nhân nghi ngờ đa u tủy xương, u nguyên bào,.....
2. Tư thế phim theo chiều sau- trước của sọ
1. Bệnh nhân được đặt đối diện receptor, đỉnh đầu hướng ra trước để trán và
đỉnh mũi chạm vào receptor gọi là tư thế trán-mũi. Đường cơ sở X quang
nằm ngang và vuông góc với receptor. Vị trí này giúp đáy sọ nằm ngang và
cho phép thấy được vòm sọ mà không bị chồng bóng
2. Ống chụp được đặt với chùm tia trung tâm nằm ngang (0O) xuyên qua trung
tâm chẩm.
3. * chống chỉ đingj với bệnh nhân: hôn mê, mang thai,...
 A. Tư thế chụp: Bệnh nhân ở tự thế trán-mũi và chùm tia hướng ngang

B. Sơ đồ tư thế - đường cở sở X quang nằm ngang và vuông góc với

receptor, chùm tia X cũng nằm ngang

Chụp sai tư thế: trán không chạm vào receptor

Lỗi sai: Đầu/cằm chưa cúi đủ

(Đường hốc mắt-lỗ tai không vuông góc với phim  phần đá xương thái dương ở
dưới bờ trên ổ mắt  vòm sọ bị chồng bóng)

Lỗi sai: phần đá xương thái dương ở dưới bờ trên ổ mắt nhưng vòm sọ bị cắt ở 1
phần đỉnh

3. Các mốc giải phẫu trên phim sau trước (mặt thẳng)
4. Các ví dụ về phim PA skull:
*case 1:
(bệnh nhân: mặt mất cân xứng qua đường giữa, thiếu răng R25,26,27,28 => chỉ
định: chụp phim sọ mặt thẳng)
PA cho thấy thiếu 1 phần của xương hàm trên ở 1/3 giữa mặt bên trái và răng
liên quan , xương hàm dưới và cãuowng sọ mặt khác chưa thấy bất thường.
4. Case 2:
Bệnh nhân đến với 1 khối gồ lớn vùng góc hàm trái lan đến vùng dưới
hàm. => chỉ định: phim panorama, sọ măt thẳng, FNA, Sinh thiết. Có thể
còn cần phim CT sacn để khảo sát chính xác hơn về độ lan rộng và gây
tiêu vương của tổn thương.
 Phim PA Skull thấy: tổn thương rộng, hình ảnh bong bóng xà phòng , xô
lệch các răng liên quan.

 Case3:
Một cậu bé 14 tuổi bị chấn thương do lực mạnh lên đỉnh đầu do tai nạn xe
máy gây ra. Chụp X-Quang sọ 3 giờ sau tai nạn, cho thấy gãy xương sọ lõm
(hơn 1 bảng nằm giữa thành với đường gãy liền kề )(Hình 1, 2

( Hình 1,2: hộp sọ bị lõm nứt vỡ ở đỉnh đầu )

 Case 4:
-

(A. Bình thường Xoang trán sáng đều (so với ổ mắt), có thành xoang đều
rõ. B. Đo kích thước xoang trán)
 Case 4: Bất thương xương sọ:
 ( Hình: Bệnh paget khiến xương hộp sọ phát triển quá mức, sọ ngày
càng to ra, hàm dưới nhô ra phía trước)

 Case 5 Một bệnh nhân 12 tuổi bị Loạn sản xương sọ được chỉ định chụp
phim sọ thẳng chiều sau trước.
 Phim cho thấy thấy các đặc điểm hộp sọ: hộp sọ mở rộng và có dấu mở thóp
. Đây là một rối loạn phát triển hiếm gặp ảnh hưởng đến hộp sọ, có thể gây
ảnh hưởng đến răng vĩnh viễn.

 Case 6:
Bệnh nhân thường đến khám với cơn đau kéo dài liên tục, thuốc giảm
đau không có tác dụng trong trường hợp này. Không chỉ vậy, một số
người còn bị gãy xương tự phát.

( Hình ảnh các nốt vôi hóa)

 Hình 7
(B.
( Hình ảnh khuyết xương dạng lỗ đục trong đa u tủy xương)
Hình 8 =>nhiều nốt sần nhỏ li ti do tiêu xương trong bệnh cường tuyến

cận giáp ( hình D)

X-rays evidence the salt and pepper sign in the skull (pepper pot skull).
Hình D: Dấu hiệu muối và hạt tiêu trong hộp sọ (hộp sọ hạt tiêu)
II. Phim chiều sau- trước của xương hàm: ( PA jaws/ PA mandible/ PA
caphalomatric)
1. Chỉ định chính:
- Gãy của xương hàm dưới liên quan đến các vị trí sau:
+ Phần 3 sau của cành ngang xương hàm dưới
+ Góc hàm
+ Nhánh thần kinh
+ Phần thấp của cổ lồi cầu
- Các tổn thưởng như nang hoặc khối u ở phần 3 sau cơ thể hoặc goác cần
được chú ý sự phát triển rở vị trí giữa bên.
- Sự tăng hoặc giảm sản của xương hàm dưới.
- Sự sai lệch của xương hàm trên.
2. Kĩ thuật và tư thế phim theo chiều sau trước của xương hàm:
Tư thế:
- Bệnh nhân được đặt đối diện receptor
- Đầu bệnh nhân hướng ra trước, sao cho trán và đỉnh mũi chạm vào receptor

Kỹ thuật:
- Hướng của chum tia phải nằm ngang và vuông góc với các thủ thể hình ảnh
ở vị trí trán-mũi
- Đầu ống tia X nằm ngang nhưng tia trung tâm là trung tâm thông qua cột
sống cổ tại mức của góc hàm dưới

3. Các mốc giải phẫu trên phim hàm sau trước

5. Các ví dụ về phim::
Phim PA mandible cho thấy gãy cành ngang xưởng hàm dươis, đường gãy
đi qua mặt ra R35. Kèm theo gãy lồi cầu bên phải.
 Do phim PA mandible không đầy đủ hết các thông tin cần thết về chấn
thương sọ não và các trường hợp gãy phức tạp nên thông thường ta sẽ kết
hợp 2 phim , chụp thêm CT scan.

 PA cephalomatric
Phim PA cephalomatric chỉ khác với PA jaws ở chỗ nó được chuẩn hóa để có thể
tais lập dược (khảo sát được nhiều lần)
Kĩ thuật:

nó chỉ khác vs PA jaws là thêm bộ phận cố định đầu của bệnh nhân ở tư thế trán-
mũi
 Phim Pa cephanomatric được dùng trong chỉnh nha (ở những bệnh
nhân mặt mất cân xứng)

- ZR - ZL: Rìa gần của đường khớp trán - gò má ở bên phải và trái

- ZAR - ZAL (ZA - AZ): Điểm trung tâm của cung gò má nhìn tứ phía trước bên
phải và trái

- NCR - NCL (NC - CN) (Điểm xoang mũi - Nasal cavity): Điểm phía ngoài nhất của
mặt phía trong của xoang mũi bên phải và trái

- JR - JL: Điểm ở rìa má của xương hàm trên (jugal process) ở vị trí giao nhau của
đường viền lồi củ hàm trên và trụ gò má, hai bên phải và trái

- U6R - U6L (U6 -6U): Đỉnh núm gần ngoài của răng 6 trên, hai bên phải và trái

- AGR - AGL (AG - GA): Điểm lõm của góc hàm hàm dưới, hai bên phải và trái

- ANS: Điểm gai mũi trước

 - Me: Điểm thấp nhất ở giữa vùng cằm hàm dưới

Đánh giá
 Nếu khi khám lâm sàng chúng ta thấy đặt mất cân đối nhiều, hoặc khám khớp
cắn thấy cắn chéo không đồng thời hai bên, cần chụp phim sọ mặt thẳng bổ
xung.
 Các mặt phẳng dựng nằm ngang nên song song với nhau.

+ Khi nối các điểm đối xứng hai bên sẽ tạo ra các mặt phẳng nằm ngang

+ Nối ANS và Me sẽ tạo một mặt phẳng dọc giữa giữa hàm trên và hàm dưới.

 Mặt phẳng dọc giữa qua ANS và Me nên chứa các điểm UMid và LMid