Nikola Andri (1658—1742) je francuski doktor koji je u svojoj knjizi, izdatoj 1741.

godine, „Ortope-
dija ili umeće sprečavanja i korigovanja deformacije tela dece“ (franc. L'orthopédie ou l'art de
prévenir et corriger dans les enfans, les difformités du corps) dao naziv ortopediji takav kakav je
danas. U ovoj knjizi, Nicolas je dao i ilustraciju ispravljanja mladog drveta u rastu, tako što se
privezuje za uspravan stub koji ga pridržava. Ovo drvo je ostalo simbol ortopedije do danas. 1780.
godina je izuzetno važna godina u istoriji ortopedije. Tada je otvorena prva ortopedska ustanova
u Orbeu od strane Venela, u kojoj su se lečila krivljenja kičme i ekstremiteta pomoću aparata i
ekstenzija. Slične ustanove su osnovane i u drugim gradovima, kao što su Delpech u Montpellieru
(1812), Johann Georg Heine u Würzburgu (1816), kao i Hirsch u Pragu (1845). Johann Georg Heine
je bio popularan u lečenju ortopedskim aparatima i smatra se osnivačem „mehaničke ortopedi-
je“.[2]

Pronalazak gipsanog zavoja je značajno uticao na razvoj konzervativne ortopedije novijeg doba.
Za njegovu primenu je zaslužan Holanđanin Antonius Mathysen koji je 1852. objavio metodu
povijanja koju je kasnije čitavom Evropom proširio Van de Lee. Nakon otkrića asepse, rendgenskih
zraka i anestezije, ortopedija se kreće ka razvoju u hiruršku struku.

Ortopedska dijagnostika
Уреди
Dijagnostika bolesti i povreda sistema za kretanje sastoji se od anamneze, kliničkog pregleda,
laboratorijske i radiološke pretrage, kao i drugih specijalnih ispitivanja. Ortopedska dijagnostika se
širi i na dijagnostiku drugih organa, obzirom da se neki znakovi bolesti tek sekundarno javljaju kao
ortopedski.[1]

Anamnezu čine porodična anamneza i sadašnja bolest. Prvi je i osnovni korak u dijagnostifikovan-
ju bolesti i daje smernice prilikom indiciranja ostalih dijagnostičkih postupaka. Bolesnik se javlja
na pregled najčešće zbog bola i drugih subjetkivnih smetnji, kao što su mišićna slabost, osećaj
trnjenja, ili nedostatak osećaja za toplotu ili hladnoću. Takođe, bolesnik može sam na svom telu
prilikom obavljanja funkcija primetiti određene promene, koje mogu pomoći prilikom utvrđivanja
anamneze (npr. promene na koži, oticanje zglobova ili ekstremiteta, deformacija nekog dela tela,
šepanje).[3]
Klinički pregled obavlja se tačno utvrđenim redosledom. Neophodno je upoznati se sa bole-
snikovim opštim stanjem (''status praesens''), zatim se obavlja pregled čitavog koštano-zglobnog
sistema, i najzad pregled bolesne regije (''status localis''). Najpre se pristupa inspekciji (u mirovan-
ju i pokretu), zatim palpaciji (u mirovanju i pokretu), a nakon toga meri se opseg pasivnih i
aktivnih kretnji svih zglobova i kičme. Ukoliko se utvrdi otok ili neka deformacija na telu, vrši se
merenje opsega te konkretne regije.[3]

Radiološko snimanje kolena

Gipsani zavoj
Laboratorijska pretraga je pomoćna metoda, ali je nužna prilikom dijagnostičke obrade bolesnika.
Odnosi se na kompletnu krvnu sliku (upala, anemija), CRP (C reaktivni protein), mokraću (upala,
funkcija bubrega), alkalnu fosfatazu, sedimentaciju eritrocita. Osim ovih rutinskih analiza, vrše se i
Waaler-Roseov i Latex test, elektroforeza, imunoelektroforeza itd.[1]
Radiološka pretraga je takođe pomoćna metoda koja bitno doprinosi dijagnostici bolesti i procen-
jivanju provedenog lečenja. Rendgensko snimanje se može vršiti kao rutinsko (u dva smera) ili kao
specijalno-dodatno, pri čemu se mora imati u vidu da neki proces mora dostići i određenu veličinu
da bi se video na rendgenskom snimku. Kod snimanja ekstremiteta mora se snimiti i zdrava strana
kako bi se vršilo poređenje.
U radiološke pretrage takođe spadaju i kontrastna radiografija, kompjuterizovana tomografija
(CT), kao i trodimenzionalni CT (3D-CT).[1]
Dijabetesno stopalo nakon amputacije prstiju
Prilikom operacija na tetivama [4] mora se voditi računa o funkcionalnim i fiziološkim osobinama
tetiva, bez obzira koji se zahvat vrši. U operacije tetiva spadaju:

Spajanje (šavovi) tetiva,

Tenotomija (presecanje tetiva),
Skraćivanje tetiva,
Translokacija tetiva,
Transpozicija tetiva i mišića,
Transplantacija tetiva.
Za operacije na kostima[4] koristi se čitav niz instrumenata, koji su napravljeni da izdrže rad na
čvrstom materijalu kao što je kost, a postoje i posebna sredstva za njihovo fiksiranje. Ove operaci-
je obuhvataju:

Trepanaciju kosti i sekvestrektomiju,

Osteotomiju,
Osteosintezu,
Transplantaciju kosti,
Resekciju, produživanje i skraćivanje kosti.
Operacije na zglobovima[4] se vrše pod strogim aseptičkim okolnostima, obzirom da se radi o
pristupu telesnim šupljinama. U ove hirurške zahvate spadaju:

Punkcija zgloba,
Otvaranje zgloba (arthrotomia),
Kapsulotomija (capsulotomia) i sinovektomija (synovectomia),
Resekcija zgloba,
Otvorena repozicija zgloba,
Artrodeza,
Artroriza,
Artroliza,
Artroplastika,
Aloplastika,
Transplatacija zgloba.
Operacije na živcima[4] zahtevaju primenu izuzetno finog instrumentarijuma i materijala za
šivenje, kao i primenu operacijskog mikroskopa. Najčešći zahvati su:

Kompresija živca,
Neuroliza živca,
Šav živca,
Premeštanje (translokacija) živca,
Resekcija i transplantacija živca.
Operacije na krvnim žilama[4] podrazumevaju:

operacije na arterijama
podvezivanje arterije,
šav(sutura),
anastomoza i plastika arterije,
embolektomija,
tromboendarteriectomia,
operacije aneurizme,
arterio-venske fistule,
]

U dodatne dijagnostičke postupke spadaju magnetna rezonanca, tipizacija tkiva, mikrobiološke

pretrage, scintigrafija kosti, dijagnostički ultrazvuk, artroskopija, kompjuterizovana kolor-ter-
mografija, denzitometrija kosti, kao i biopsija i citološka punkcija.[1]

Ortopedski zahvati
Уреди
Opšta podela ortopedskih zahvata je na neoperativne (zatvorene, tj. bez diranja integriteta kože) i
operativne (otvorene, hirurške).

Neoperativni ortopedski zahvati

Уреди
Pod neoperativnim ortopedskim zahvatima u užem smislu se podrazumeva repozicija preloma
kosti i repozicija zglobova, a jedna od najbitnijih metoda neoperativnog lečenja jeste primena
gipsanih zavoja.[1]

Repozicija preloma kosti jeste zahvat kojim se nameštaju prelomljeni delovi kosti, tako što se
najpre prelomljeni delovi vraćaju u položaj svoje normalne ose, i zatim sa strane se pritiskom ruke
daje normalni oblik prelomljenom delu uda. Nakon toga se ekstenzijom (izvodi se rukama ili
aparatima) i kontraekstenzijom prelomljeni delovi kosti vraćaju u normalan položaj. Potrebno je
pacijenta uvesti u anesteziju (opštu ili lokalnu) radi uklanjanja bola, i propratiti čitav postupak
rendgenskim snimkom. Nakon uspešno izvršene repozicije, tretirani deo se imobilizuje gipsom.
Repozicija zglobova podrazumeva nameštanje iščašenih zglobova tela. Prilikom obavljanja ovog
zahvata, posebno je bitna ekstenzija ručnim istezanjem ili istezanjem pomoću posebnih aparata
na ortopedskom stolu, kako bi se razvukli skraćeni mišići. Nakon savlađivanja otpora mišića, u
zavisnosti na kom zglobu se vrši manipulacija, primenjuju se određeni pokreti, kako bi se povređe-
ni deo vratio u normalan položaj. Najzad, repozicija se rendgenski potvrđuje i zglob se imobilizuje
na kraći ili duži vremenski period, u zavisnosti od povrede.
Gipsani zavoj koristi se u lečenju ortopedskih bolesti i deformacija lokomotornog sistema. Danas
se upotrebljavaju isključivo fabrički napravljeni gipsani zavoji, koje sve više zamenjuju plastične
mase, znatno lakše od gipsa. U ortopediji gipsani zavoji služe za:
imobilizaciju određenog dela lokomotornog sistema,
fiksiranje i ispravljanje deformacije u korigovan položaj,
ekstenziju dela tela,
ispravljanje deformacije ili krivog položaja dela tela.
Loše postavljen gipsani zavoj može prouzrokovati štetne i za ekstremitet opasne posledice.
Najteže komplikacije jesu poremećaji u krvotoku zbog strangulacije ili pritiskanja krvnih žila
gipsom, što može uzrokovati nekrozu distalnog dela uda. Takođe, ukoliko postoji pritisak na živce,
može doći i do paralize, pa dugotrajniji pritisak ili natezanje živaca može uzrokovati nepopravljiva
oštećenja.

Operativni ortopedski zahvati

Уреди
Pod hirurškim zahvatima u ortopediji podrazumevaju se operacije na tetivama, kostima, zglobovi-
ma, živcima, krvnim žilama, koži, kao i amputacije i egzartikulacije.

Hirurški zahvat na butnoj kosti

Ilizarov aparat za fiksiranje potkolenice Lorem ipsum

Bekerova cista (proširenje kapsule i sinovijalne opne kolenog zgloba

pulsirajući hematom;
operacije na venama
šav(sutura),
sekcija vene,
plućna embolektomija,
trombektomija;
operacije na limfnom sistemu(lečenje limfedema(limfna staza, elefantijaza)).
Operacije na koži[4] se koriste u lečenju urođenih i stečenih deformacija lokomotornog sistema,
kao i zbrinjavanju povreda i posledica povreda lokomotornog sistema. U ortopediji se koriste
ranskutani(obuhvata sve slojeve kože) i intrakutani(obuhvata sve slojeve kože osim epidermisa)
šav kože.

[4] Amputacija, egzartikulacija i reamputacija se primenjuju ukoliko ne postoji mogućnost da se

povređeni deo ekstremiteta sačuva. Amputacija podrazumeva odstranjivanje celog uda ili njegov-
og dela, a egzartikulacija podrazumeva odstranjivanje celog uda ili njegovog dela u zglobu.
Reamputacija podrazumeva ponovni hirurški zahvat na amputiranom udu. Nakon operacije ovog
tipa sledi postoperativna rehabilitacija i primena odgovarajuće proteze, što je isključivo područje
ortopedije, kao jedine grane medicine koja u celosti može dati odgovor na ovakve zdravstvene
komplikacije.

Vidi još
Уреди
Ortopedska pomagala
Anestezija
Lokomotorni sistem
Anamneza