T ạp chí Khoa học Đ H Q G H N , K hoa h ọc Xã hội v à N h â n v ăn 25 (2009) 154-165

Chủ trương thực hiện cách mạng ruộng đất của Đ ảng trong
những năm 1945-1956

Lê Thị Quỳnh Nga*

Trường Đại học Khoa học X ã hội và Nhản văn, ĐHQGHN
336 Nguyễn Trãi, Thanh Xuân, Hà Nội, Việt Nam

Nhận ngày 1 tháng 4 năm 2009

Tóm tắt. Bài viết tập trung khai thác nội dung các chủ trương, chính sách của Đảng Cộng sản Việt
Nam về vấn đề ruộng đất và phương thức tiến hành cải cảch ruộng đất ở Việt Nam từ 1945 đẽn
1956. Trẽn cơ sờ đó các giai đoạn nhận thức của Đảng Cộng sản Việt Nam về tinh hình rụộng đất
và phương thức đem lại ruộng đất cho nông dân cũng được làm rõ. Qua nghiên cứu, bài viêt làm rõ
hai giai đoạn nhận thức và nhấn mạnh quan điểm khác nhau của Đảng qua các giai đoạn này.
Trong những năm 1945-1953, trên cơ sở nhận thức đúng đăn yêu cầu của thực tiễn Việt Nam khi
cuộc chến tranh giải phóng dân tộc Đàng diễn ra và phân tích rõ quan hệ giai cấp cùa các tầng lóp,
giai cấp trong xă hội Việt Nam trong thời điểm này, Đảng đa đề ra phương thức tiến hành cải cách
ruộng đất độc đáo, theo một đường lối riêng biệt cùa Việt Nam - phương thức cải cách ruộng đất
từng bước. Do đó, nội dung chính sách ruộng đất chủ yếu tập trung vào việc giảm tô, giàm tức,
chia lại ruộng đất công, tịch thu ruộng đất của thực dân Pháp và Việt gian chia cho nông dân
nệhèo... và mang lại nhiều thành quả to lớn. Sang giai đoạn 1953-1956 những kinh nghiệm đúng
đẫn, sáng tạo cùa các thời kỳ đầu về thi hành chinh sách ruộng đât từng bước, dân dân thục hiện
n h iề u c ả i c á c h n h ỏ , g ộ p lại n h ư m ộ t c u ộ c c á c h m ạ n g lớ n v ề v a n đ ề ru ộ n g đ ắ t đ ã k h ô n g đ ư ợ c tiếp
tục thực hiện. Do vậy, việc đề ra chủ truơng cải cách ruộng đất và quá trình thực hiện đã phạm sai
lầm ngay từ năm 1953 và càng về sau càng nặng nề và nghiêm trọng, đầy thành một cuộc đâu
tranh gay gẩt, không cần thiểt trong nông thôn. Đó là một sai lâm về phương thức thực thi chiên
lược cách mạng ruộng đất ở Việt Nam.

Trong bối cảnh xã hội thuộc địa, nơi mà
quyền lợi dân tộc luôn phải đặt cao hơn quyền
lợi giai cấp, các chính sách chi đạo để thực hiện
“ người cày có ruộng” luôn phải nằm trong hệ
thống chính sách giải quyết nhiệm vụ dân tộc
của Đàng. Giải phóng dân tộc được xác định là
mục tiêu cao nhất thì nhiệm vụ dân chủ không
chi là mục tiêu m à còn trở thành động lực mạnh
mẽ cho bước phát triền của cách mạng giải
phóng dàn tộc. Giai đoạn 1945 - 1956 dưới tác
động của nhiều nhân tố cả về chủ quan và
khách quan, sự chi phối của điều kiện trong
nước và quốc tế Đảng có những quan điểm
khác nhau trong việc giải quyết vấn đề ruộng
đất cho dân cày.

' ĐT.: 84-983935765.

E-mail: ngalyling@ yahoo.com
154
 L T.Q Nga / Tọp chí Khoa học DHQ GHN, Khoa học Xã hội và Nhân vđn 25 (2009) 154-165
1. C ả i cách từ n g p h ầ n - p hư ơ ng th ứ c tiến
h à n h “ cách m ạng th ổ đ ịa ” theo đ ư ò n g lối
riê n g biệt của Việt Nam
Thắng lợi vĩ đại của Cách irmng tháng Tám
năm 1945 đã mang lại dộc lập, tự do cho dân
tộc V iệt Nam. Đúng như lời tuyên ngôn cùa
C hủ tịch Hồ Chí M inh trước toàn thể quốc dãn
đồng bào và thế giới răng: “Nước Việt N am có
quyền hướng tự do và độc lập, và s ự thực đã
thành m ột nước tự do và độc lập. Toàn th ể dân
Việt N am quyết đem tắt củ linh thần và lực
hrợng, tinh mệnh và cùa cải đế giữ vững quyển
tự d o và độc lập ấy" [ 1].
T uy nhiên, trước dả tâm quay lại xâm lược
cùa thực dân Pháp, dân tộc Việt Nam phải tiếp
tục đứng lẻn bảo vệ quyền làm chủ đất nước,
với quyết tâm “thà hy sinh tất cả, chứ nhất định
không chịu mất nước, nhất định không chịu làm
nô lệ” [2, tr.480].
H oàn cảnh đất nước khi đó chưa cho phép
cách m ạng Việt Nam giải quyết triệt để vấn đề
ruộng đất. Chính sách ruộng đất, khẩu hiệu
“người cày có ruộng” phải được thực hiện trong
phạm vi vừa đảm bảo giữ vững khối đại đoàn
kết dân tộc, cô lập tối đa kẻ thù, tạo nên sức
mạnh to lớn nhất cho kháng chiến thắng lợi,
vừa m ang lại quyền lợi chính đáng cho nông
dân, động viên họ tích cực tham gia kháng
chiến, kiến quốc. T rong điều kiện đó, Đ ảng và
Chinh phủ Việt Nam đã chủ trương tiến hành
các chính sách cải cách dân chú từng phần về
ruộng đất, nhằm từng bước hạn chế sự bóc lột
cùa thự c dân, phong kiến, cải thiện điều kiện
sống ch o nông dân.
N gay từ sau ngày độc lập, đế giảm bớt mức
độ bóc lột đối với nông dân, N hà nước đã ra
nhiều văn bản quy định về giảm địa tô. Ngày
13-11-1945, Chủ tịch Uỷ ban Nhân dân Bắc Bộ
đã có Thông Tư số 55V P quy định phải “Giảm
1/4 m ức địa tô đối với tá điền và các người cấy
rẽ, cấy thuê” . N gày 20-11-1945 Bộ Nội vụ của
155
Chính phủ lâm thời đà ra T hòng tư quy định
chủ ruộng phái giám 25% địa tô và giảm 20%
thuế điền thổ; đề ra một số nguyên tẳc chia lại
ruộng đất công cho cà nam và nữ, tạm giao
ruộng đất vắng chú cho một bộ phận nông dân
thiếu ruộng, đồng thời chi thị cho chính quyền
các cấp phái công bố Thông tư đó cho mọi
người thi hành [3, tr.86]. Khi Liên bộ Nội vụ -
Canh nông ra Thông tư về giảm tô là 25% so
với mức địa tô trước Cách m ạng tháng Tám cho
người lĩnh canh, ngày 28-11-1946 [4, tr.101],
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gửi thư tới các điền
chù, nhấn mạnh ý nghĩa cùa chũ trương này:
“Giảm địa tô 25% đả còng binh và lợi cho cả
điền chũ và nông dân, thì không có lẽ gì mà
sinh mối chia rỗ” [5, tr.262]. C hù trương đó đã
bào đảm lợi ích cho cả “ người có của” và
“ người có công” .
N gày 15-1-1948, Hội nghị T rung ương
Đảng m ở rộng lần thứ II đ ă quyết định “đem
ruộng đất và tài sản cùa bọn phàn quốc tạm cấp
cho dân cày nghèo, hoặc giao cho bộ đội cày
cấy để tự cấp phần nào. C hia lại công điền cho
hợp lí và công bằng hơn. Đem ruộng đất đồn
điền của địch cấp cho dân nghèo, chấn chinh
các đồn điền do chính phủ quản li” [6, tr.31-32].
Cách thức sử dụng ruộng đất tịch thu cùa thực
dần Pháp và V iệt gian dược xác định cụ thể hơn
ưo n g Hội nghị cán bộ T rung ương lẩn thứ rv
(5/1948). T heo đỏ, nội dung căn bản là: Tịch
thu ruộng đất và tài sản của V iệt gian (đưa ra
toà án tuyên bố rõ ràng), ruộng đất thì chia cho
dân cày cấy, còn tài sản thi tuỳ từng trường hợp
cấp cho dân cày; những đồn điền tịch thu của
Pháp giao cho C hính phủ tạm thời quản lý;
thành lập ờ mỗi đồn điền m ột Ban quản trị có
trách nhiệm phân phối ruộng cho dân, giúp đỡ
kế hoạch cho dân cày c ấ y ....
Tháng 8-1948, T rung ương Đ ảng triệu tập
Hội nghị cán bộ lần th ứ V. T ừ những đánh giá
xác đáng về dân cày và địa chủ phong kiến, về
bối cảnh và tinh chất của cuộc cách mạng dân
156 L.T.Q. Nga / Tạp chí Khoa học D H Q G H N, Khoa học Xã hội và Nhân vân 25 ị 2009) 154-165
chù mới ở Việt Nam, Hội nghị đã đi đến két
luận: "Muốn xo ả bò những tàn tích p h o n g kiến,
p h á i triền nông nghiệp, p h ả i cải cách ruộng
đ ấ t”. Song, xuất phát từ đặc điểm của cách
mạng ở nước ta, về thái độ của giai cấp phong
kiến trong cách mạng, Hội nghị đã chủ
trương "Dùng p hư ơ ng pháp cài cách dần dằn
m à thu hẹp phạm vi bỏc lột cùa địa chù phong
kiến bản x ứ (vi dụ: giảm tô), đồng thời sử a đôi
ché độ ruộng đ ẩ t (trong phạm vi không có hại
cho mặt trận thống nhất chống thực dân Pháp
xám lược) “Đỡ cũng là m ột cách ta thực hiện
cách m ạng (hô địa bang m ột đicờng lôi riêng
b iệ t" [7, tr. 199] (TG nhấn mạnh).
Quyết định phương thức tiến hành cải cách
ruộng đất từng phần như trên cùa Đàng không
chi kế thừa mà còn phát triển kinh nghiệm giải
quyết đúng đắn mối quan hộ giữa vấn đề chống
đế quốc và chống phong kiến trong những năm
vận động giải phóng dân tộc trước Cách mạng
tháng Tám. Hoàn cảnh, điều kiện mới đã quy
định phương thức cài cách ruộng đất của riêng
Việt Nam. Trước hết, đó là sự bùng nồ của cuộc
chiến tranh giải phóng dân tộc chống thực dân
Pháp, bảo vệ nền độc lập dân tộc. Đồng thời,
sau Cách mạng tháng Tám, chính quyền đã về
tay nhân dân, chế độ cộng hoà dân chủ ở Việt
Nam đã thành lập với một Hiến pháp dân chù
công bằng của toàn dán. Nhà nước dân tộc dân
chù mới là cùa chung các tầng lớp nhân dân
kháng chiến, đặt dưới sự lãnh đạo cùa Đàng
Cộng sản do Hồ Chí Minh sáng lập và rèn
luyện. Hơn nữa, phong trào cách mạng trên thế
giới đang phát triển mạnh, tác động đến cách
mạng Đông Dương.
Tuy nhiên, trước quyết định trên cùa Trung
ương, trong Đảng đã diễn ra nhiều những tranh
luận khá sôi nổi. “ Có đồng chí nỏi, cách mạng
Đông Dương chi là một cuộc cách mạng giải
phỏng dân tộc. Vì trong hai nhiệm vụ phản đế
và phản phong kiến nói trên, ta phải tập trung
hết sức lực mà làm xong nhiệm vụ phản đế,
đánh đuổi đé quốc Pháp đã” [7, tr.198]. Trước ý
kiến như vậy, Trung ương Đảng đã giải thích
rõ: “Cố nhiên phải tập trung mọi lực lượng làm
cho xong nhiệm vụ phản đế, nhưng nhiệm vụ
phản phong kiến (bài trừ những tàn tích bóc lột
phong kiến và cải cách ruộng đất) không phải
hoàn toàn gác lại sau khi đă làm xong nhiệm vụ
phản đế rồi mới tinh đến. Lúc này cách mạng
dân chù mới Đ ông D ương đâu có thể chia đứt
ra làm hai khúc dứt khoát, rành mạch như thế
được. Cách mạng tháng Tám đ ã tịch thu không
bồi thường một phần ruộng đất cùa thực dán
Pháp và cùa Việt gian. Một phẩn ruộng đất tịch
thu đó cần và có thể đem chia cho dân cày
nghèo. Trong quá trình kháng chiến, việc tịch
thu, không bồi thường ruộng đất cùa thực dân
và của bọn phản quốc vẫn phải tiếp tục. Ruộng
đất của bọn chúng tịch thu đến đâu, có thể giao
cấp cho dân cày đến đ ó chứ” [7, tr.198-199].
Trung ương cũng nêu: “N h ớ rằng giảm tô, giảm
tức, tạm cấp ruộng đất của thực dân Pháp và
Việt gian cũng là bắt đầu cài cách ruộng đất
một phần nào rồi” [8, tr. 132]. Bên cạnh đỏ, có
những ý kiến ngược lại cho rằng muốn tịch thu
ngay ruộng đất của địa chù, chia cho dân cày.
Trung ương nhấn mạnh: “Chủ ư ư ơ n g đó quá tả.
N ó coi thường chính sách đại đoàn kết kháng
chiến của Đảng và của Chính phủ, muốn vượt
bỏ giai đoạn, đặt hai nhiệm vụ phản đế vả phản
phong kiến ngang nhau” [8, tr.132].
Rõ ràng, trong khi tiến hành kháng chiến,
Trung ương Đảng không chủ trương gác lại
khẩu hiệu “ người cày có ruộng” , đồng thời
cũng không chi thị đánh đồ toàn bộ giai cấp địa
chù mà quyết định xoá bỏ sự chiếm đoạt ruộng
đất của đế quốc, tư bản Pháp và những kẻ phản
quốc, thu hẹp phạm vi bóc lột và sửa đồi chế độ
sỡ hữu ruộng đất cùa phong kiến bản xứ, từng
bước đưa lại ruộng đất cho nông dân Lhông có
ruộng hoặc ít ruộng, vừa đáp ứng một phần nhu
cầu ruộng đất cho nông dân vừa đàm 5ảo khối
đại đoàn kết toàn dân kháng chiến.
 L.T.Q. Ngíĩ / Tạp chi Khoa học ĐHQGHN, Khoa học Xã hội và Nhân ván 25 (2009) 154-165
Thẻ ché hoá chủ trương trên đây của Đảng,
Chính phủ nước Việt N am Dân chù Cộng hòa
đã nghiên cứu và ban hành nhiều sắc lệnh quan
trọng. Ngày 14-7-1949, Chính phù ban hành
s ẳ c lệnh số 78/SL quy định giảm 25% mức địa
tô đã thu trước Cách mạng tháng Tám. s ẳ c lệnh
số 87/SL về giảm tức v à sẳc lệnh số 88/SL
ngày 22-5-1950 quy định thề lệ lĩnh canh. Đồng
thời, Chính phủ cũng ban hành sắc lệnh số
75/SL, ngày 1-7-1949 tạm cấp ruộng đất của
Việt gian cho nông dân nghèo; s ẳ c lệnh số
90/SL, ngày 22-5-1950 về quyền lợi khi sử
dụng ruộng đất bỏ hoang... Việc ra đời các sắc
lệnh và nhiều văn bản pháp lý khác từ 1948 đen
1952(l> về ruộng đất của Chính phù và việc
thành lập Hội đồng giảm tô, giảm tức cấp tinh,
Ban giảm tô, giảm tức cấp xã đà tạo cơ sờ pháp
lý quan trọng cho việc thi hành nghiêm túc và
triệt để hơn chủ trương giảm tô, giảm tức của
Trung ương Đảng.
Đen Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ II
(tháng 2/1951), nhận thức cùa Đảng về tiến
trình tién lẻn xã hội chủ nghĩa và thực thi như
thế nào cuộc cách mạng ruộng đất ở Việt Nam
đà phát triển vượt bậc. Xuất phát từ quan điểm
“Con đ ư ờ ng từ nay đến chù nghĩa x ã hội là một
con đường khó khăn và d à i. K hông thế giạng
chán ra m à bước m ột bước khống lồ đ ế đến
ngay chù nghĩa x ã hội. P hủi birởc nhiều bước,
chia thành nhiều độ m à đ f \ Đại hội II cho rằng
về đại thể cách mạng V iệt Nam sẽ phát triển
qua ba giai đoạn. G iai đoạn th ứ nhai c ó nhiệm
vụ trung tâm đánh đổ đế quốc thực dân, giành
độc lập cho dân tộc. Đ ảng chủ trương tập hợp
mọi lực lượng dản tộc thành lập mặt trận dản
tộc thống nhất. Trong giai đoạn này, tư sản dân
tộc và cả một phần địa chủ cũng tham gia hoặc
ủng hộ kháng chiến. G ia i đoạn th ứ hai, nhiệm
vụ giải phóng dân tộc căn bản đă hoàn thảnh,
(I) Thống kẻ bước đầu cho thấy, từ nam 1948-1949, Chính
phù đa ban hành 38 s á c lệnh và các văn bản pháp lý khác
nhau liôn quan đến ván đè ruộng đất nói chung.
157
trung tâm của cách mạng chuyển sang cải cách
ruộng đất, triệt đc thực hiện khẳu hiệu ‘‘người
cày cỏ ruộng” , phát triển họp tác xă nông
nghiệp, tién hành công nghiệp hoá, phát triển
kinh té nhà nước. Trong giai đoạn này, nhừng
thản sĩ tiến bộ và tư sản dân tộc nói chung vẫn
tham gia cách mạng. G iai đoạn th ứ 3, phải tập
trung đầy mạnh công nghiệp hoá, phát triển
công nghiệp nặng, thúc đẩy kinh tế nhà nước,
cùng cố c ơ sở cho chủ nghĩa xã hội. Ba giai
đoạn đỏ ké tục một cách mật thiết, nhiệm vụ
của giai đoạn thứ hai, tức thực hiện cách mạng
ruộng đất được thực hiện m ộ t phần nào ngay
trong giai đoạn thứ nhất, nhưng mỗi giai đoạn
có nhiệm vụ trọng tâm của nỏ. Không thể đcm
nhiệm vụ trung tâm, trước mẳt cùa giai đoạn nọ
làm nhiệm vụ trung tâm trước mẳt của giai
đoạn kia.
Do đặc điểm nước ta bị đế quốc xâm lược,
hơn nữa nền kinh tế lạc hậu, công nghiệp không
phát triển, muốn nhanh chóng phát triển công
nghiệp, xoá bỏ các di tích phong kiến thì phải
khuyến khích tư sản dân tộc kinh doanh và giúp
đ ờ họ phát triển ư on g một thời gian khá lâu dải.
Không thể nói đén cải lạo xã hội, xoá bỏ mọi
hình thức bóc lột ngay được. Đỏ lả nguycn
nhân chính ta phải qua ba giai đoạn mới đạt tới
xã hội chủ nghĩa, c ỏ ý kiến cho rẳng la chi cần
qua hai giai đoạn cũng đạt tới chủ nghĩa xã hội,
trong đó giai đoạn thứ nhất là giai đoạn cách
mạng dân chủ tư sản, vừa hoàn thành nhiệm vụ
giải phóng dân tộc, vừa thực hiện khẩu hiệu
“ người cày cỏ ruộng” , còn giai đoạn thứ hai là
giai đoạn cách mạng xã hội chủ nghĩa, trong đỏ
chúng ta thực hiện chù nghĩa xã hội. Trong điều
kiện cụ thể cùa nước ta quan điểm đỏ cũng
không đúng.
Nếu cho rằng nhiệm vụ giải phỏng dân tộc
và nhiệm vụ cách mạng ruộng đất cùng thực
hiện trong một giai đoạn thì dẫn đén khuynh
hướng coi hai nhiệm vụ đó ngang nhau, sẽ
không tập trung được lực lượng dân tộc để hoàn
158 L.T.Q. Nga / Tạp chí Khoa học ĐHQ GHN, Khoa học Xã hội và Nhản vãn 25 (2009) Ĩ54-Ĩ65
thành nhiệm vụ giải phóng dân tộc trước, và chi
có thể bài trừ được một phần nhỏ những di tích
phong kiến như giảm tô, giảm tức... Quyết
không thể thực hiện hẳn hoi khẩu hiệu người
cày có ruộng cùng với nhiệm vụ đánh đổ đế
quốc xâm lược. Vì thế, “đánh đồ đ ế quốc xâm
lược là một chiến hrực, nằm trong m ộ t giai
đoạn chiến ìược. Thù tiêu m ọi d i tich phong
kiến và nứa p h o n g kiến, thực hiện người cày có
ruộng lại là m ột chiến lược khác, nằm trong
m ột giai đoạn chiến lược khác"[8, tr.92] (TG
nhấn mạnh)
Quan điểm nêu trên đã đưa đến những phân
tích xác đáng cùa Đại hội II về vấn đề trọng tâm
của cách mạng Việt Nam hiện thời là thực hiện
cách mạng giải phóng dân tộc. Cuộc cách mạng
đó phải khơi dậy được nguồn lực dân tộc, phải
đoàn kết được toàn dân tập trung đánh đổ kẻ
thù chính là thực dân Pháp và bọn can thiệp
Mỹ, đối tượng phụ là bọn phong kiến phản
động (không phải là toàn bộ giai cấp địa chù
phong kiến). Trong khuôn khổ cùa cuộc cách
mạng giải phóng, một phần nhiệm vụ cùa cách
mạng ruộng đất cũng được thực hiện, nhằm
thúc đẩy công cuộc giải phóng dân tộc mau
thắng lợi. Do vậy, chính sách ruộng đất trong
kháng chiến được đề ra, chủ yếu thực hiện giảm
tô, giảm tức, đồng thời thi hành những cải cách
nông nghiệp khác như quy định chế độ lĩnh
canh, tạm cấp ruộng đất của thực dân Pháp và
Việt gian cho dân cày nghẻo, chia lại công điền,
sử dụng hợp lý ruộng vắng chù và ruộng bò
hoang, khuyến khích hiến điền, thu thuế nông
nghiệp v.v... “ Mục đích trước mất của chính
sách này là làm cho nông dân phấn khởi tăng
gia sản xuất, hăng hái tham gia giết giặc, bảo
đảm cung cấp và đoản kết toàn dàn để kháng
chiến.” [9, tr.439-440] Đến khi kháng chiến
thành công, trọng tâm của cách mạng sẽ chuyển
từ nhiệm vụ giải phóng dân tộc sang nhiệm vụ
xóa bỏ di tích phong kiến và nửa phong kiến.
Khẩu hiệu “người cày có ruộng” trong phạm vi
toàn quốc sẽ được triệt để thi hành.
Đề tập trung mọi lực lượng cho kháng
chiến, quan điềm cùa Dàng là kh ôn g được tịch
thu ngay ruộng đất cùa địa chủ vì "tro n g lừng
lớp địa chủ nước ta còn có khù n â n g phán đế
m ột p h ầ n nào, Đáng chù trương kéo một phần
lớn địa chù (tiều và trung địa chù) vê p h e kháng
chiến hay ít nhất làm cho họ trung lập và có
thiện cảm đối với kháng chiến” [8, tr. 132]. Đảng
thừa nhận quyền công dân, quyền có của của
địa chủ không phản quốc, không đụng đến
quyền sở hữu ruộng đất của họ, thừa nhận
quyền hường công điền của họ.
Theo tinh thần nêu trên, chính sách cùa
Trung ương Đảng và Chính phù đối với giai cắp
địa chủ trong kháng chiến chù yếu tập trung vận
động họ nghiêm túc giảm tô, giảm tức, làm giấy
giao kèo đế thực hiện nghiêm chinh quy chê
lĩnh canh đổi với tá điền, cấm chú ruộng vỏ cớ
đòi lại ruộng, xoá bò đja tô phụ, x o á bỏ chế độ
quá điền, phát động phong trào hiến ruộng theo
nguyên tắc tự nguyện... Tại Nam Bộ nhiều điền
chủ, nhân sĩ đã hiến hàng ngàn hecta để chính
quyền cách mạng chia cho nông dân. Cao Triều
Phát (Bạc Liêu) hiến 5.000 hecta, Huỳnh Thiện
Lộc (Rạch Giá) hiến 5.000 hecta, Nguvễn Ngọc
Tương (Bến Tre) hiến 100 hecta. Ở tinh Rạch
Giá số ruộng được hiến là 2.785 hecta, ở c ầ n
Thơ có 50.000 hecta, ở Bạc Liêu cỏ 8.263
hecta... [10, tr. 198]. Đen năm 1953 nông dân
Nam Bộ được chính quyền cách mạng chia
460.000 hecta và đến năm 1954, toàn Nam Bộ
đã chia cho nông dân được 573.940 hecta. Nam
Bộ đã được giải quyết về cơ bàn vấn đề ruộng
đất thông qua vận động địa chủ hiến điền, tạm
giao, tạm cấp ruộng đất.
Cho đến năm 1952, Đảng lại mội lần nữa
khẳng định: “chính sách ruộng đất của ta hiện
nay là chính sách ruộng đất của M ặ t trận dân
tộc thống nhất kháng chiến, hay cụ thể là chính
sách một mặt địa chủ phải giảm tô, giảm tức và
một mặt tá điền phải trà tô, trả tức. Mục đích
của chính sách ruộng đất của ta hiện nay là
đoàn kết dân tộc để kháng chiến tn n g toàn
 L T .Q . Nga / Tạp chi Khoa học ĐHQGHN, Khoa học Xã hội và Nhàn vàn 25 (2009) 154-165
quốc; cô lập bọn đế quốc xâm lược và bè lũ tay
sai của chúng đe diệt chúng; dồng thời giảm
nhẹ bóc lột phong kién và làm yếu thế lực
phong kiến, đề cải thiện đời sống cho nông dân,
khuyến khích sản xuẩt” [ U , tr.119]. Bẽn cạnh
việc giảm tô, giảm tức, từ năm 1951 trở đi, việc
áp dụng chính sách đánh thuế nông nghiệp luỹ
tiến, tập trung thu thué đối với lực lượng sở hừu
lớn về ruộng đất, cũng đă góp phần làm suy yếu
thế lực địa chù phong kiến và phạm vi ảnh
hường của giai cấp địa chù.
N hư vậy, chủ trương chung cùa Đảng trong
kháng chiến là chưa đánh đồ giai cấp địa chủ,
chưa tịch thu ruộng đất của họ vì chính sách đại
đoàn két dân tộc, cô lập tối đa kẻ thù, đảm bảo
xây dựng lực lượng toàn dân chống lại thực dân
Pháp. Do nhận thức sâu sẳc tinh thần “Dân tộc
trẽn h ế t” 'T ổ quốc trên h ế t" nên Đảng đã chù
trương dùng phương pháp cải cách từng bước
đề thu hẹp dần dần phạm vi bóc lột của địa chù
phong kiến bản xứ qua các hình thức giảm tô,
giảm tức, hiến điền, chia lại ruộng đất công,
chia ruộng đất cùa thực dân Pháp và Việt gian,
ruộng đất vắng chủ v.v... Trong tiển trình
kháng chiến chống Pháp, phương thức cài cách
ruộng đất nêu trên đã tỏ rõ tính khả thi và mang
lại hiệu q u ả to lớn.
Tính từ liên khu IV trờ ra, đén năm 1953 đã
có 397.000 hecta ruộng đất được giảm tô 25%.
Ờ miền T ây Nam Bộ c ỏ nơi mức tô được giảm
cao hơn nhiều. Ruộng đắt đem chia cho nông
dân lao động chiếm một diện tích rất lớn. Theo
số liệu th ốn g kẽ của 3.035 xã ở miền Bắc trước
khi cải cách ruộng đất, từ năm 1945 đén 1953,
ruộng đ ất đã tịch thu của thực dân Pháp chia
cho nông dân là 26,8 ngàn hecta; ruộng đất của
địa chủ được đem chia cho nông dân là 156,6
ngàn hecta; ruộng đất của nhà chung đem chia
cho nông dân là 3,2 ngàn hecta; ruộng đắt công
và nửa cô n g được chia là 289,3 ngàn hecta. Cho
đén đầu năm 1953, Chính phủ đã tịch thu được
81,3% ruộng đất cùa thực dân Pháp chia cho
159
dân cày nghèo; đã chia lại 77,8% ruộng đất
công trong nông thôn và tạm thời chia cho nông
dân 84,7% ruộng đất đã tịch thu của địa chù và
Việt gian cho nông dân. So với tồng số ruộng
đất chia cho nông dân đén khi hoàn thành cải
cách ruộng đất kể cả sửa sai, thì số r u ộ n g đất
chia cho nông dân từ năm 1945 đến năm 1953
chiếm 58,8%. Riêng ở Nam Bộ, cho đến năm
1953 chính quyền cách mạng đã chia cho nông
dân 460 ngàn ha ruộng đắt của thực dân Pháp
và nhừng địa chủ phản bội Tồ quốc. [ 12;tr.63]
Thống kẽ ở 3.035 xã ờ miền Bấc cũng cho
thấy quyền sở hữu ruộng đất cùa các giai cấp
đến năm 1953 đã cỏ nhiều nhừng thay đồi lớn:
Bàng 1. Chuyển biến tình hình giai cấp và sở hữu
mộng đất ở 3.035 xã miền Bắc đến trước cải cách
ruộng đất (1953)
T hành phần T ỷ lệ d â n T ỷ lệ ru ộ n g
số (%) đất sở hữu (%)
Đ ịa c h ủ 2,3 18
Phú nông 1,6 4 ,7
T ru n g n ô n g 3 6 ,5 39
B ần nông 43 2 5 ,4
C ố nông 13 6,3
C á c th à n h p h ầ n k h ác 6 1
R u ộ n g c ô n g v à b án c ô n g 4 ,3
R uộng nhà chung ụ ___
Nguồn: Tổng cục Thống kê [12, tr.64]
Trước năm 1945, địa chủ chiếm 3% dân số
nhưng chiếm hữu 52,1% tổng số ruộng đất.
Song đến năm 1953 địa chủ chiếm 2,3% dân số
và ruộng đất chiếm hữu chi còn 18% tổng số
ruộng đất. N ông dân lao động (gồm trung nông,
bần nông và cố nông) chiếm 92,5% dân số, đã
được làm chủ 70,7% tổng số ruộng đất [12,
tr.64]. Kết quả cụ thể ở các đja phương càng
minh chứng cho sự thay đổi căn bàn bức tranh
sở hữu ruộng đất. Ở Thái Nguyên, cho đến
trước 1953 địa chù chi còn chiếm khoảng 3,2%
dân số và 21,6% ruộng đất. Nông dân lao động
(gồm cả trung, bần và cố nông) chiếm 91,37
160 L.T.Q . Nga / Tạp chí Khoa học D H Q G H N , Khoa học Xã hội và Nhân văn 25 <2009) 154-165
dân sổ, đã làm chú gần 80% tổng số ruộng đất
[13, ừ. 102]. T hống kê ở 39 xã cùa tinh Thanh
Hóa, nếu như trước năm 1945, địa chủ chiếm
3,1% dân số và chiếm hữu 30% tổng số ruộng
đất, đến đầu năm 1953 sổ hộ địa chù đ ã giảm
xuống còn 2,1% và chi còn trong tay 11,3%
ruộng đất. Trong khi đó các tầng lớp nhân dân
lao động chiếm 97,9% số hộ và s ở hữu 88,7%
ruộng đat [14, tr.38-58].
Xuất phát từ sự nhận thức đúng đẳn đặc
điểm xã hội Việt N am , Đảng Lao động Việt
N am đã khéo léo đề ra một phươ ng thức riêng,
độc đáo để thực hiện khẩu hiệu “ người cày có
ruộng” trong tiến trình kháng chiến chống
Pháp. Trên c ơ sở đỏ, N hà nước Việt N am Dân
chù C ộng hoà cũng đ ã vặn d ụn g luật pháp để
bước đầu thực hiện các nhiệm vụ cách mạng
dân chủ, sử dụng pháp luật trong việc giải quyết
ruộng đất cho nông dân. N hững cuộc cải cách
nhỏ được thực hiện từ ng bước, gộp lại thành
một cuộc cách m ạng lớn, m ang lại hiệu quả
cao. Thành quả đ ó đã minh chứng chủ trương
tiến hành cải cách ruộng đất từng phần, theo
một đường lối cách m ạ n g riên g biệt cù a Việt
N am là độc đáo, đúng đắn và sáng tạo. Đường
lối đỏ, trước hét đ ã tạo ra đượ c mối dung hòa
lợi ích giữa các giai cấp trên c ơ s ở vì lợi ích
chung của cả dân tộc. N ỏ cho phép Đảng ta giải
quyết một cách khéo léo mối quan hệ giữa hai
nhiệm vụ chống đế quốc và ph on g kiến trên cơ
sờ những điều kiện lịch s ử cụ thể. Theo cách
riêng của mình, Việt N am vừa giải quyết được
vấn đề ruộng đất cho nông dân, phát huy tinh
thần kháng chiến của nô ng dân - lực lượng lớn
nhất trong xă hội, vừa tập hợp được đô ng đảo
mọi tầng lớp nhân dân, kể cả đ ịa chủ đón g góp
sức người, sức của cho cuộc kháng chiến.
2. Phóng tay phát động quần chúng triệt để
giảm tô, giảm tức và cải cách ruộng đất
Bước sang năm 1953, tinh hình kháng chiến
cùa quân dân V iệt N am có nhiều biến chuyển
lớn. Vùng tự do cùa ta m ở rộng và tương đối ồn
định, quân đội ta đã giử vũ ng và phát huy thế
chủ động chiến lược tiến công trên toàn chiến
trường. Sự chuyển biến của cuộc kháng chiến
chống thực dân Pháp ở giai đoạn cuối đòi hòi
chi viện sức người, sức cùa c ho tiền tuyến ngày
càng trở nên cấp thiết. Để đưa cuộc kháng chiến
đi đến thắng lợi cuối cùng nhất thiết phải huy
động hơn nữa lực lượng nhân dân mà nông dân
chiếm đa số. Điều đó đòi hỏi Đảng và Nhà nước
Việt Nam phải đ ẩy mạnh hơn nữa việc bồi
dưỡng lực lượng nông dân. Cũng trong thời
gian này, các nước Liên x ỏ , T rung Quốc cũng
góp ý kiến với Đảng và Nhà nước Việt Nam về
việc chúng ta chậm làm cách mạng thồ địa;
Trung Quốc hứa sõ chia sẽ kinh nghiệm với
Việt Nam về phát động quần chúng cải cách
m ộng đất(2>.
Trong bối cảnh đó, Hội nghị Trung ương
Đảng họp lần thứ IV (1/1953) đã kiểm điểm
chính sách ruộng đất của Đảng trong những
năm kháng chiến và nhận định rằng chúng ta
chưa kết hợp chặt chẽ nhiệm vụ phàn đế và
nhiệm vụ phản phong, chính sách ruộng đất
chưa được thi hành đầy đù và kịp thời. Hội nghị
đi đến kết luận “V iệc giảm tô, giảm tức dù có
làm triệt để đi nữa cũ n g không thể bồi dưỡng
nông dân đúng mức, không tho à mãn được yêu
cầu của nông dân, làm cho nô ng dãn quyết tâm
hy sinh cho sự nghiệp kháng chiến. Vậy đ ã đến
lúc, vấn đề cải cách ruộng đất phải đuợc đề ra
và giải quyết kịp thời, đặng đẩy mạnh kháng
chiến đến thẳng lợi. Không thể bò trễ trong
khuôn khổ chính sách giảm tô, giảm tức” [15,
tr.52]. Tiếp đó, Hội nghị lần thứ V Bin Chấp
hành Trung ương khoá II và Hội nghị toàn quốc
lần thứ I cùa Đảng h ọp từ ngày 14 den ngày
121 Đầu năm 1950, trong một cuộc gặp gỡ giữa Ciũ tịch Hồ
Chi Minh và Stalin tại M àt-xcơ-va, Stalin hci H ồ Chí
M inh ‘‘giữa ghế nông dán và ghế địa chủ, nịưiri cách
mạng Việt Nam ngồi ghé nào?” Dần Ihco V i Nguyên
Giáp, Chiến đấu trong vàng vây, N X B Quân độinhân dân,
Hà Nội, 1995, tr.412.
 L.T.Q. Nga / Tạp chí Khoa học DHQ GHN, Khoa học Xã hội và N hân văn 25 <2009) 154-165
23/11/1953 một lần nữa khảng định sự cần thiết
tiến hành cải cách ruộng đất, thực hiện triệt để
khẩu hiệu “ người cày có ruộng” và thông qua
C ương lỉnh ruộng đ ấ t của Đảng. Tháng
12/1953, Luật Cùi cách ru ộ n g đất đã được
Quốc hội chinh thức thông qua. Theo đó, cài
cách ruộng đất nhầm:
“ Thủ tiêu quyền chiếm hữu ruộng đắt của
thực dàn Pháp và cùa đế quốc xâm lược khác ở
Việt Nam, xoá bó chế độ phong kiến chiếm hữu
ruộng đất của giai cấp địa chú.
Để thực hiện chế độ s ờ hữu ruộng đất của
nône dân.
Đẻ giải phỏng sức sàn xuất ở nông thôn,
đầy mạnh sản xuất nông nghiệp và m ỡ đường
cho công thương nghiệp phát triền.
Để cải thiện đời sống của nông dân, bồi
dưỡng lực lượng của nhàn dân, lực lượng của
kháng chiến.
Đẻ đấy mạnh kháng chiến hoàn thành giải
phóng dân tộc, cùng cố chế độ dân chủ nhân
dân, phát triển công cuộc kién quốc” [16, tr.l 1].
Thực hiện cải cách ruộng đất dựa trên
đường lối chinh sách chung: dựa hẳn vào bần
cố nông, đoàn kết chặt chỗ với trung nông, liên
hiệp phú nông, tiêu diệt chc độ bóc lột phong
kiển từng bước và có phân biệt, để phát triển
sản xuất, đẩy mạnh kháng chiến. Đường lối trên
đã thể hiện rõ quan điểm, thái độ của Đảng đối
với từng giai cấp, tầng lớp ở nông thôn.
N hư vậy đến năm 1953 Đ ảng đã cỏ sự thay
đổi về chủ trương, chinh sách thực hiện cách
mạng ruộng đất. T ừ chủ trương xoá bỏ chiếm
hữu ruộng đất của đé quốc thực dân Pháp và
những phần từ phản bội Tồ quốc, thu hẹp dần
chế độ sở hữu ruộng đát cùa địa chù đến chủ
trương tiến hành cải cách ruộng đất, xoá bỏ
toàn bộ giai cấp địa chù phong kiến Việt Nam,
chia hẳn ruộng đất cho dân cày.
Trên thực tế, theo tình hình phân bố ruộng
đất cụ thể ở nông thôn bấy giờ, giai cấp địa chủ
161
V iệt N am đã suy yếu hẳn về tiềm lực kinh tế, về
đ ịa vị chinh trị ở nông thôn sau những cải cách
dân chù 1945-1952. Cuộc phát động quần
chúng triệt đề thực hiện giảm tô, giảm tức, đợt
thí điểm và đợi một đã thu hút hàng triệu đồng
bào tham gia đã khiến c h o giai cấp địa chù càng
hoang mang lo s ợ và phân hoá cao độ. Đợt thí
điểm và đợt một cải cách ruộng đất diễn ra
trong khi quân đội nhân dân Việt N am đang dốc
sức ch o cuộc quyết chiến chiến lược với kẻ thù,
tạo nẻn kỳ tích ở Điện Biên Phủ. Trên thực tế,
việc thực hiện chủ trương triệt để giảm tô, giảm
tứ c và cải cách ruộng đất vào giai đoạn cuối của
cuộc kháng chiến đ ã góp phẩn thúc đẩy mạnh
mẽ tinh thần quyét chiến quyết tháng cùa quân
và dân ta, tích cực chi viện cho chiến trường
trong Đ ông Xuân 1953-1954 mà đinh cao là
chiến dịch Điện Biên Phù. N hững thắng lợi
quân sự của Việt N am trong thời điểm này phản
ánh của quá trình vừa kháng chiến vừa kiến
quốc; vừa chiến đấu, vừa xây dựng hậu phương;
của cà quá trình thực hiện chính sách ruộng đất
từng bước ở nông thôn trước năm 1953.
N h ư vậy, có thể khẳng định, để tiến thêm
m ột bước trong việc xóa bỏ sự chiếm hữu ruộng
đ ẩt bất công của địa chủ, nhằm tăng c ưỡng hơn
nữa sở hữu ruộng đất ch o nông dân, bồi dưỡng
lực lượng chính cho cuộc kháng chĩển, phát
triển sản xuất, chi viện cho chiến trucmg thì
việc tiểp tục đầy mạnh cuộc vận động cách
m ạng ruộng đất là cần thiết. Song, xét về thực
tế tình hình phân bố ruộng đất cụ thể ở nông
thôn lúc bấy g iờ và vấn đề đại đoàn kết dân tộc
trong giai đoạn cao cùa cuộc kháng chiến thì
không nhất thiết phải phải phỏng tay phát động
quần chúng triệt để giảm tô, giảm tức và cải
cách ruộng đất như đã làm. Kinh nghiệm đúng
đắn, sáng tạo của các thời kỳ đầu về thi hành
chính sách ruộng đất từng bước, tiến hành nhiều
cải cách nhỏ, gộp lại n h ư một cuộc cách mạng
lớn để giải quyết vấn đề ruộng đất đã không
được tiếp tục áp dụng. Thực tế cho thấy, việc sử
162 L.T.Q. Nga / Tạp chí Khoa học Đ H Q G H N , Khoa học Xã hội và Nhãn văn 25 (2009) 154-165
dụng phương pháp “ phóng tay phát động quần
chúng triệt để giảm tô, giảm tức và cải cách
ruộng đất” từ năm 1953 trờ đi, đó là m ột sai
lầ m về p h ư ơ n g thirc thực thi chiến lược cách
m ạng ruộng đất, không p h ù hợp với điểu kiện
x ã h ộ i Việt N am lúc bấy giờ. Do vậy, việc đề ra
chù trương cài cách ruộng đất và quá trình thực
hiện đã phạm sai lầm ngay từ đầu và càng về
sau càng nặng nề và nghiêm trọng.
Sau hiệp định Gicmevơ, miền Bắc được giải
phóng. Với quan niệm cải cách ruộng đất trước
đây đã là khâu chính để ta phát triển lực lượng,
đẩy mạnh kháng chiến thì cải cách ruộng đất lại
càng cần thiết để phát triển lực lượng, cùng cố
hoà bình, Đảng chủ trương đầy mạnh phát động
quần chúng triệt để giảm tô, giảm tức, cải cách
ruộng đất hơn nữa, coi cải cách ruộng đất là
nhiệm vụ trung tâm đề củng cố miền Bắc. Điều
này đồng nghĩa với việc tập trung mũi nhọn đấu
tranh vào giai cấp địa chú đã suy tàn. Chù
trương này được thực thi ngày càng m ở rộng đã
góp phần làm cho những sai lầm của cải cách
ruộng đất ngày một trở nên nghiêm trọng.
Cải cách ruộng đất được tiến hành từ 1953
đến 1956 với 8 đợt giảm tô và 5 đợt cải cách
ruộng đất trên 3.314 xã (sau chia nhỏ thành
3.653 xã) thuộc 22 tinh, thành phố. Qua đó,
810.000 ha ruộng đất cùa thực dân, địa chù
phong kiến, ruộng đất tôn giáo, ruộng đất công
và nửa công nửa tư ỡ miền Bắc đã bị tịch thu,
trưng thu, trưng mua và đã được chia cho hơn 8
triệu nhân khẩu tức 72,8% số nông hộ. Ngoài ra
còn 1,8 triệu nông cụ, hơn 10 vạn trâu bò, hàng
vạn nhà cửa cũng được đem chia cho nông dân.
Sau cải cách ruộng đất, giai cấp địa chủ đã bị
xỏa bò hcàn toàn, ruộng đất đã thuộc về tay
nông dân. Nhiệm vụ “ người cày có ruộng” đã
hoàn thành ờ miền Bắc.
T ừ 1945 đén 1953, Đảng, Chính phù ta đã
thực hiện nhiều biện pháp để thực thi cách
m ạng ruộng đất ở Việt Nam. Chính sách ruộng
đất của Đàng trong từng thời kỳ trước 1953 có
khác nhau, nhưng đều tựu chung lại ở một
điểm: chính sách đó một mặt biểu hiện đường
lối đại đoàn kết dân tộc, phân hoá giai cấp địa
chủ, tranh thù tất cả các phần tử có thể tranh thủ
đứng về phía dân tộc chống kẻ thù chù yếu nhất
là đế quốc xâm lược, một mặt cũng biểu hiện
không tách rời nhiệm vụ đấu tranh giải phóng
dân tộc với nhiệm vụ xoá bỏ sở hữu ruộng đát
phong kiến đưa ruộng đất về tay nông dân.
Điểm mạnh cùa hệ thống chính sách ruộng đất
của thời kỳ 1945 - 1953 là vừa đảm bào chính
sách đại đoàn kết dân tộc, cô lập tối đa kè thù
tạo nên sức mạnh rộng lớn nhất bào đảm cho
kháng chiến thắng lợi, vừa giải quyết được
quyền lợi chính đáng của giai cấp nông dân là
có tư liệu sàn xuất trong tay, động vién họ tích
cực tham gia kháng chiến, phát huy tính tích
cực, chủ động của họ, tạo ra của cải vật chắt
cho xã hội. Đáng tiếc, hệ thống chính sách
ruộng đất những năm 1953 - 1956 lại không
phát huy được những ưu điểm trên. Cải cách
ruộng đất trong những năm 1953 - 1956 thực sự
đã trở thành một cuộc đấu tranh giai cấp giằng
co, gay go và quyết liệt, gây tổn thắt nặng nề
đến khối đại đoàn kết toàn dân. Quan điểm vừa
đẩy mạnh kháng chiến vừa đẩy mạnh thực hiện
cài cách ruộng đất ngay trong kháng chiến, trên
thực tế là quay trở lại với quan điểm tổ chức
thực hành song song cách mạng thồ địa và cách
mạng phản đế được đề ra trong L uậi cương
tháng 10 năm 1930 của Đảng.
Nhìn thăng vào những sai phạm trong cải
cách ruộng đất, Hội nghị lần thứ X B in Chấp
hành Trung ương Đảng (họp từ tháng 9 đến
tháng 11/1956) nhận định: “ Đó là những sai
lầm nghiêm trọng, phổ biến, kéo dài về nhiều
mặt, những sai lầm về những vấn đề nguyên
tẳc, trái với chính sách của Đảng, trái với
nguyên tấc và điều lệ của một Đảng theo chủ
nghĩa Mác-Lẻnin, trái với chế độ pháp luật cùa
nhà nước dân chủ nhân dân. N hững sa lẩm đó
không những đã hạn chế những thắng lri đã thu
 L.T.Q. Nga / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Khoa học X ã hội và Nhân vãn 25 (2009) 154-165
được, mà lại gây ra nhừng tổn thất rất lớn cho
cơ sở cùa Đảng, cùa chính quyền, cùa các tồ
chức quán chúng, ảnh hường tai hại đen chính
sách mặt trận của Đảng ở nông thôn cũng như ở
thành thị, ảnh hường nhiều đến tinh thần đoàn
kết và phấn khởi trong Đảng và trong nhân dân,
đến công cuộc củng cố miền Bắc, đén sự nghiệp
đấu tranh để thực hiện thống nước nhà” [17,
tr539-540]. Hội nghị đă thẳng thẳn vạch ra
những sai lầm, phân tích những nguyên nhân và
gọi đúng tẽn những sai lầm là tả khuynh. Trẽn
c ơ sở đó, Hội nghị đưa ra những biện pháp hữu
hiệu và kiẽn quyết sửa sai. Một biểu hiện trước
tiẽn của tinh thần nhìn thẳng, dũng cảm sửa
chữa sai lầm là thi hành biện pháp kỷ luật đối
với một số đồng chí trong cải cách ruộng đất(3).
Chủ trương cải cách ruộng đất trong những
năm 1953-1956 như đã làm ngay từ đầu là
không cần thiết. Sai lầm đó không chi là do
nhận thức chưa sâu sắc về hai nhiệm vụ của
cách mạng dân tộc dân chù nhân dân ở nước ta
mà còn vì Đảng đã đánh giá tình hình nông
thôn miền Bắc không được toàn diện, nhất là đã
đánh giá “ địch” quá cao và nhấn mạnh một
cách thái quá về tình hình nghiêm trọng do
“địch” gây ra mà cụ thể ở đây là giai cấp địa
chủ đang ở thé suy tàn.
Đánh giá khái quát về cải cách ruộng đất,
Bộ Chính trị cho rằng: “Căn c ứ trẽn những két
quả đạt được và căn cứ vào hai nhiệm vụ chiến
lược của cuộc cách mạng dân tộc dân chủ, thì
việc tiếp tục giải quyét vấn đề ruộng đất, xoá bỏ
những tàn dư của ché độ phong kién là cần thiết.
Căn c ứ tình hình thực té nông thôn miền
Bắc nước ta sau năm 1954, căn c ứ vào số ruộng
chia cho nông dân trong cải cách ruộng đất, căn
,3) Theo Nghị quyết của H ội nghị T rung ương lần th ứ 10
Trường Chinh từ chức T ồng Bí thư; H ồ V iết Thắng đưa ra
khỏi Ban C hấp hành Trung ương, thôi g iừ chức thường
trực Đảng tổ Uỷ ban C CRĐ Trung ương; Lẽ V ăn Lương
thôi phụ ưách Ban Tô chức Trung ương, đư a ra khỏi Bộ
C hính trị và Ban B í thư. (V ăn kiện Đ ảng toàn lập, tập 117,
sđd, tr 574-577)
163
cứ tác hại rất nghiêm trọng của sai lầm cải cách
ruộng đất và chinh đốn tổ chức, thì cách thức
tiến hành cải cách ruộng đất như đã làm là
không cần thiết. Đó là vi trước khi tổ chức cải
cách ruộng đất, giai cấp địa chù, chế độ phong
kiến đã căn bản đ ã bị xoá bỏ và mục tiêu người
cày có ruộng đã căn bản thực hiện với tỷ lệ hơn
2/3 ruộng đất đã vào tay nông dân, với quyền
làm chủ của nông dân trong nông thôn đă được
thực hiện từ cách mạng tháng T ám đến kháng
chiến chống Pháp” [19, tr.72].
Có thể thấy, quá trình thực hiện khẩu hiệu
“ người cày cỏ ruộng” ở Việt N am là quá trình
diễn ra tương đổi phức tạp và kéo dài do đặc
điểm của cách mạng lúc bấy giờ. Đ ường lối
chính sách chi đạo thực hiện cùa Đảng đối với
vấn đề thực hiện quyền sở hữu ruộng đất cho
nông dân chịu tác động của nhiều nhân tố: tác
động của hoàn cảnh trong nước và tác động từ
nhân tố ngoài nước, đặc biệt là phương pháp tư
duy cùa cơ quan lãnh đạo cao nhắt của Đảng và
N hà nước. Tất cả phụ thuộc vào sự phân tích,
đánh giá của Đảng về tình hình thực tiễn, phụ
thuộc vào tư duy, năng lực nhận thức đúng đắn
của Đảng trong việc giải quyét các nhiệm vụ
của cách mạng V iệt Nam.
T à i liệu th a m khảo
[1] Tuyên ngôn độc lập của nước Việt Nam dân chủ
cộng hoà, Báo Cứu quốc, số 36, ngày 5-9-1945.
[2] HỖ Chí Minh toàn tập, tập 4 (1945-1946), NXB
Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 1995.
[3] Việt Nam dân quốc công báo, số 10, năm 1945.
[4] Hồ sơ tồng kết 1000 ngày khảng chiến của các
bộ khối kinh tể, hồ sơ 1683, phông Phủ Thủ
tư ớ ng, T T L T Q G IU.
[5] V iện n g h iên cứ u c h ủ n g h ĩa M ác - L ên in v à tư
tư ở n g H ồ C h í M inh, H ồ C h ỉ M inh biên niên tiểu
sử, tậ p 4 , N X B C hính trị Q u ố c g ia, H à N ội,
1994.
[6] Đ ản g C ộ n g sản V iệ t N am , N g h ị qu y ểt H ội nghị
T rung ư ơ n g m ở rộng, n g ày 15, 16, 17-1-1948,
164 L.T.Q. Nga / Tạp chi Khoa học D H Q G H N , Khoa học Xã hội và Nhân văn 25 (2009) 154-165

Văn kiện D áng loàn tập, tậ p 9 (1 9 4 8 ), N X B [12] T ổ n g c ụ c T h ố n g kê, V iệt N am c o n s ố v à sự kiện

C h ín h trị Q uốc gia. H à N ộ i, 2001.
[7] Đ ảng C ộ n g sản V iệt N a m , C h ú n g ta ch iến đấu
cho độc lặp và dân c h ủ (B á o c á o đ ọ c ở H ội nghị
cán bộ lần th ứ V, từ 8-8 đến 16-8-1948), Văn
kiện Đ àng toàn tập , tập 9 (1948), N X B C hính trị
Quốc gia. Hà Nội, 2001.
[8] Đ ảng C ộ n g sản V iệt N a m , H oàn th à n h giải
ph ổ n g d à n tộc, phát triển dân chủ n hân d án , tiến
tới chủ n g h ĩa xã hộ i (L u ận cư ơ n g c á c h m ạng
V iệt N am d o đ ồng ch í T rư ờ n g C h in h độc tại Đại
hội Đ ại biểu to àn q u ố c lần th ứ II c ủ a Đ ản g), Vân
kiện D àng toàn tạp, tập 12 (1 9 5 1 ), N X B C hính
trị Q uổc g ia, H à N ội, 2001.
[9] Đ ảng C ộ n g sản V iệt N am , C h ín h cư ơ n g Đ àng
lao động V iệt N am , Văn kiện Đ àng toàn tập , tập
12 (1951), NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 200 i .
[10] Đ ong ch i Lé Duắn nhà lănh đạo kiệt x u ấ t cùa
cách mạng Việt Nam, NXB Lý luận Chính trị,
Hà Nội, 2007.
[11] Đ ảng C ộ n g sản V iệt N a m , C h ín h sách ru ộ ng đất
củ a ta h iện nay và c u ộ c vận đ ộng giảm tô giảm
tức, Văn kiện D àng toàn tập , tập 13 (1952),
N X B C h ín h trị Q u ố c g ia, H à N ộ i, 2001.
(19 4 5 -1 9 8 9 ), N X B S ự T hật, H à N ộ i, 1990.
[13] N guyễn D uy T iến, Quá trình thực h iệ n s ở hữu
ruộng đất cho nông dân ở Thải N guyên, N X B
C h ín h trị Q u ố c g ia, H à N ộ i, 2002.
[14] HỒ sơ tổng kết cài cách ruộng đ ấ t tinh Thanh
Hóa, Hồ sơ 84, Lưu trữ UBND tinh Thanh Hỏa.
[15] Đ ảng C ộ n g sản V iệt N am . B ảo c á o c ủ a T ống Bí
th ư T rư ờ n g C h in h tại Hội nghị lần th ứ tư Ban
Chấp hành Trung ương Đàng (Khoá 2), Văn kiện
Đ àng toàn tập , tập 14 (1 9 5 3 ), N X B C hinh trị
Q uốc g ia, H à N ộ i, 2001.
[ 16] L uật Cài cách ru ộng đ ất, K hoả h ọ p th ứ ba cùa
Quốc hội nước Việt Nam dân c h ù cộ n g hoà,
Q u ố c hội nư ớc V iệt N am x uất bản, 1954.
[17] Đảng Cộng sản Việt Nam, Nghị quyét của Hội
nghị Trung ương lần thứ 10 mở rộng vể công tác
cải cách ruộng đất v ả c h in h đốn tổ chứ c, Vản
kiện Đ àng toan tậpy tập 17 (1 9 5 6 ), N X B C hính
trị Q uốc gia, H à N ội, 2002.
[18] Viện nghiên cửu chủ nghĩa M ác - Lê nin và tư
lường H ồ C hỉ Minh, Lịch sử Đ ảng Cộng sàn
Việt N am , T ập 2 (1 9 5 4 -1 9 7 5 ), N X B C hính trị
Q u ố c gia, H à N ộ i, 1995.

The Vietnam comm unist party’s policy o f land revolution

pierod o f 1945-1956

Le Thi Quynh Nga

College o f Social Sciences and Humanities, VNU
336 Nguy en Trai, Thanh Xuan, Hanoi, Vietnam

This article concentrates on analyzing Vietnam Communist Party’s mainly some policies o f land
revolution from 1945 to 1956. That policies are divided two periods. One o f them from 1945 tol953
and one o f other 1953-1956. The íìsrt period, the Vietnam Communist Party issused th e piecemeal
a g a ria n re íb rm , was successíull in Vietnam from 1945 to 1953 with its special land policy. The
results that were up to beíòre land reform, up to 1953 there werw 58,3% total land o f Frenchmen,
Traitors, communal land to peasant.
Hovvever, from 1953-1956, the land policy had pushed up rapidly vvith carrying out mass
mobilization. The class struggle line w as implemented. That its purpose was "politically. it had to
 L.T.Q. Nga / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Khoa học Xã hội và Nhân văn 25 (2009) 154-165 165

smash power s landlord, economically, to weaken feudal's economy". The special characters o f sociaty
and revolution that were not paid attcntion. Aíter the August revolution 1945, bureaucratic ícudal
party o f thc landlord were overthrowcd. Reactionary and big landlord run into occupied areas. Many
o f them (especially, smalland medium landlord) had submited and supported to new adminitration.
Futhermore, the process o f carrying out the land policy írom 1945 to 1953, addition in agarian income
tax that made landlorcTs eonomy was declined many. Aside, political and economic factor, therc was
social íactor. Receiving rare traditional unit o f ancestor, there were many landlord and their childrens
ho had taken part in the resistant against íoreign aggessosses to seize indq^endent for nation.
Because o f too hostly to implement land reform and have many leítist errors in the policy and in
practice that made limit to develope national traditional unity and did not make full use o f landlord's
supports in both polity and economy to build new administration.