Professional Documents
Culture Documents
DAI CUONG VE DUOC DUC gửi sv-đã chuyển đổi
DAI CUONG VE DUOC DUC gửi sv-đã chuyển đổi
1. Đại cương
Chính trị
Tôn giáo
Ý thức xã hội
Lịch sử
Đạo đức
• Theo lão tử: tu thân tới mức hợp nhất với trời đất, chan hoà
với mọi người
• Theo Hồ Chí Minh: đức là gốc của tài, hồng là gốc của
chuyên, phẩm chất là gốc của năng lực. Cây phải có gốc,
nước phải có nguồn, người cách mạng phải có đạo đức
1. Đại cương
+ Đạo đức thuộc hình thái ý thức xã hội, là hệ thống
những nguyên tắc nhằm điều chỉnh, đánh giá cách ứng xử
của con người trong quan hệ giữa con người với con
người, xã hội, tự nhiên trong quá khứ, hiện tại và tương
lai, được thực hiện bởi niềm tin cá nhân, truyền thống và
sức mạnh của dư luận xã hội
1
2
➢ Bản tuyên ngôn Helsinki
❖ Năm 1964, Hiệp hội Y học thế giới (World Medical Association)
đã ra Tuyên ngôn Helsinki, đó là một văn bản cơ sở trong lĩnh
vực đạo đức nghiên cứu Y- Sinh và ảnh hưởng tới việc hình
thành hệ thống luật pháp của quốc gia, khu vực và quốc tế.
❖ Tuyên ngôn này được chỉnh lý nhiều lần, lần mới nhất vào năm
2008
−Sửa đổi lần 1 (1975)
−Sửa đổi lần 2-4 (1975-2000)
−Sửa đổi lần 5 (2000)
−Phân loại chủ đề 29, 30 (2002-2004)
−Sửa đổi lần 6 (2008)
3. Y học và y đức đông phương
❖ Y học và Y đức Đông phương lấy Y học Trung Quốc làm tiêu biểu
• Thời nhà Chu (1122-1221) trước Công nguyên Y học được xem là
một ngành nghề độc lập
• 770 – 221 trước Công nguyên đã có 7 trường Y được thành lập
với nhiều khoa. Các trường này và các nhóm đã hình thành các tổ
chức phi chính phủ, dẫn đến sự phát triển của Y đức
• Bian Que đã khởi xướng 6 điều cấm (The 6 Taboos). Y học
không nên tạo nên các cơ hội cho:
− Những người kiêu ngạo (arrogance) và buông thả (indulgence) quá
đáng
− Những người được xem là giàu sụ (riches more than life)
− Những người không hợp nhất thể xác và tâm hồn
− Những người thiếu sự hòa hợp Âm và Dương
− Những người quá yếu không dùng thuốc được
− Những người không tin Y học mà mê ma thuật (sorcery)
1
4
3. Y học và y đức đông phương
❖ Thời Trung Quốc ngày xưa, Y đức được xem là cơ sở để bảo vệ thầy
thuốc vì họ ít được độc lập. Nếu chữa bệnh thất bại, thầy thuốc có
thể bị hành hình. Vì thế các thầy thuốc chú trọng:
− Tiên lượng bệnh nhằm chọn trường hợp nào có thể điều trị và trường
hợp nào nên từ chối
− Tuân theo các chuẩn mực đạo đức để nếu thất bại thì cũng có nghĩa là
thầy thuốc đã làm hết sức, chỉ tại ngoài khả năng
❖ Ảnh hưởng của đạo Khổng thời nhà Hán: cốt lõi của đạo đức là lòng
nhân từ (benevolence), nhấn mạnh giá trị đạo đức về chăm sóc bệnh
nhân. Mỗi người đều có lương tâm (conscience) và thầy thuốc có 4 ý
thức (sense)
− Lòng trắc ẩn (pity): thương yêu bệnh nhân
− Sự xấu hổ (shame): không đặt lợi ích cá nhân trên quyền lợi bệnh nhân
− Sự tôn trọng (respect): không áp đặt liệu pháp với bệnh nhân
− Tính cân nhắc (right and wrong): không làm hỏng lợi ích của bệnh nhân
10
So sánh về y đức giữa phương đông và phương Tây
Các nguyên tắc Y đức (AMA 2001 sửa đổi) Tây phương Đông phương
Thầy thuốc nên tận tâm chăm sóc tốt về Hippocrates
Y khoa, với lòng thương yêu và tôn trọng Nuremberg Lòng trắc ẩn
nhân phẩm cũng như nhân quyền. Geneva Sự xấu hổ
2.Tôn trọng pháp luật và thực hiện nghiêm túc các quy chế chuyên
môn. Không được sử dụng người bệnh làm thực nghiệm cho
những phương pháp chẩn đoán, điều trị, nghiên cứu khoa học khi
chưa được phép của Bộ Y tế và sự chấp nhận của người bệnh.
3.Tôn trọng quyền được khám bệnh, chữa bệnh của nhân dân.
Tôn trọng những bí mật riêng tư của người bệnh; khi thǎm
khám, chǎm sóc cần bảo đảm kín đáo và lịch sự. Quan tâm
đến những người bệnh trong diện chính sách ưu đãi xã hội.
Không được phân biệt đối xử với người bệnh. Không được có
thái độ ban ơn, lạm dụng nghề nghiệp và gây phiền hà cho
người bệnh. Phải trung thực khi thanh toán các chi phí khám
bệnh, chữa bệnh.
4.Khi tiếp xúc với người bệnh và gia đình họ, luôn có thái độ
niềm nở, tận tình; trang phục phải chỉnh tề, sạch sẽ để tạo
niềm tin cho người bệnh. Phải giải thích tình hình bệnh tật cho
người bệnh và gia đình họ hiểu để cùng hợp tác điều trị; phổ
biến cho họ về chế độ, chính sách, quyền lợi và nghĩa vụ của
người bệnh; động viên an ủi, khuyến khích người bệnh điều trị,
tập luyện để chóng hồi phục. Trong trường hợp bệnh nặng
hoặc tiên lượng xấu cũng phải hết lòng cứu chữa và chǎm sóc
đến cùng, đồng thời thông báo cho gia đình người bệnh biết.
5.Khi cấp cứu phải khẩn trương chẩn đoán, xử trí kịp thời không
được đùn đẩy người bệnh.
6.Kê đơn phải phù hợp với chẩn đoán và bảo đảm sử dụng thuốc
hợp lý an toàn; không vì lợi ích cá nhân mà giao cho người bệnh
thuốc kém phẩm chất, thuốc không đúng với yêu cầu và mức độ
bệnh.
7.Không được rời bỏ vị trí trong khi làm nhiệm vụ, theo dõi và xử trí
kịp thời các diễn biến của người bệnh.
8.Khi người bệnh ra viện phải dặn dò chu đáo, hướng dẫn họ tiếp tục
điều trị, tự chǎm sóc và giữ gìn sức khỏe.
9.Khi người bệnh tử vong, phải thông cảm sâu sắc, chia buồn và
hướng dẫn, giúp đỡ gia đình họ làm các thủ tục cần thiết.
10.Thật thà, đoàn kết tôn trọng đồng nghiệp, kính trọng các bậc
thầy, sẵn sàng truyền thụ kiến thức, học hỏi kinh nghiệm, giúp
đỡ lẫn nhau
11.Khi bản thân có thiếu sót, phải tự giác nhận trách nhiệm về
mình không đổ lỗi cho đồng nghiệp, cho tuyến trước.
12.Hăng hái tham gia công tác tuyên truyền giáo dục sức khỏe,
phòng chống dịch bệnh, cứu chữa người bị nạn, ốm đau tại
cộng đồng; gương mẫu thực hiện nếp sống vệ sinh, giữ gìn môi
trường trong sạch.
❖ Khái niệm về dược đức
• 1999 Bộ Y tế nước ta ra quy định về “Đạo đức hành nghề
Dược” – đó chính là “Dược đức”.
• Trên thế giới, sau năm 1995 đã xuất hiện từ “Pharmacy
ethics” hay “Pharmaceutical ethics” trong một số sách hay tài
liệu chuyên ngành ở các nước phát triển như Anh, Mỹ....
• Dược đức cũng dùng từ gốc Hy-lạp “ethikos”, như Y đức
Từ “Dược” chưa thống nhất:
−Pharmacy ethics : nhiều người dùng
−Pharmaceutical ethics : ít người dùng
❖ Lược sử về Dược đức
• Nghề nghiệp của dược sĩ có 2 đặc điểm: vừa chuyên nghiệp
(professional) – đòi hỏi sự phán đán và tinh thông, vừa không
chuyên nghiệp (non-professional)- công việc lặp lại
• Ngày xưa, các dược sĩ ít khi trực tiếp ra các quyết định ban
đầu có liên quan đến Y đức nhưng gần đây đã chuyển sang
chăm sóc thuốc hay sức khỏe (pharmaceutical care, health
professionals)
• Các dược sĩ ở Khoa dược bệnh viện thường phải kiểm tra
xem: các yêu cầu đã được đáp ứng, thuốc được kê đơn đầy
đủ, không có khả năng tương tác thuốc, bệnh nhân được lời
khuyên hay thông tin rõ ràng...
Do đó, hiện nay có thể có sự xung đột trong hành nghề dược:
giữa nhu cầu cung cấp những lời khuyên cho bệnh nhân với
những thực hành thường nhật
Đối với cán bộ Y tế cần có hệ thống đạo đức chuyên nghiệp
(professional ethics) bởi các lý do:
−Hệ thống các chuẩn mực đạo đức sẽ giúp cho các quá trình ra
quyết định có hiệu quả hơn.
−Các cán bộ y tế đôi khi có thể cần những hướng dẫn nhằm định
hướng cho hành động chuyên môn của họ.
−Đạo đức nghề nghiệp của cán bộ Y tế có thể tạo nên các mẫu
mực mà khách hàng có thể tìm thấy ở các đồng nghiệp của họ.
Ở các nước phát triển, đạo đức chuyên nghiệp cho dược sĩ, gọi là
Dược đức đã được phát triển chính thức bởi Hội Dược, thí dụ: Hội
Dược sĩ Mỹ (1995)* và của Hội Dược Hoàng gia Anh (2000)**.
* American Pharmacists Association
** Royal Pharmaceutical Society of Great Britain
10 điều dược đức
1.Phải đặt lợi ích của người bệnh và sức khoẻ nhân dân lên trên hết.
2.Phải hướng dẫn sử dụng thuốc hợp lý, an toàn và tiết kiệm cho
người bệnh và nhân dân. Tích cực, chủ động tuyên truyền kiến
thức về chăm sóc và bảo vệ sức khoẻ nhân dân.
3.Phải tôn trọng và bảo vệ quyền của người bệnh, những bí mật liên
quan đến bệnh tật của người bệnh
4.Phải nghiêm chỉnh chấp hành pháp luật và những quy định
chuyên môn; thực hiện Chính sách quốc gia về thuốc. Không lợi
dụng hoặc tạo điều kiện cho người khác lợi dụng nghề nghiệp để
mưu cầu lợi ích cá nhân, vi phạm pháp luật.
5.Phải tôn trọng và hợp tác với cơ quan quản lý nhà nước, kiên
quyết đấu tranh với các hiện tượng tiêu cực trong hoạt động
nghề nghiệp.
6.Phải trung thực, thật thà, đoàn kết, kính trọng các bậc thầy, tôn
trọng đồng nghiệp. Sẵn sàng học hỏi kinh nghiệm, trao đổi kiến
thức với đồng nghiệp và giúp đỡ nhau cùng tiến bộ.
7.Phải hợp tác chặt chẽ với các cán bộ y tế khác để thực hiện tốt
nhiệm vụ phòng chống dịch bệnh, khám chữa bệnh, nghiên cứu
khoa học.
8.Phải thận trọng, tỷ mỉ, chính xác trong khi hành nghề. Không
được vì mục đích lợi nhuận mà làm thiệt hại sức khoẻ và quyền lợi
của người bệnh, ảnh hưởng xấu đến danh dự và phẩm chất nghề
nghiệp
9.Không ngừng học tập nâng cao trình độ chuyên môn, kinh
nghiệm nghề nghiệp, tích cực nghiên cứu và ứng dụng tiến bộ
khoa học- công nghệ, phát huy sáng kiến, cải tiến, đáp ứng tốt
các yêu cầu phục vụ xã hội trong mọi tình huống.
10.Phải nâng cao tinh thần trách nhiệm trong hành nghề, gương
mẫu thực hiện nếp sống văn minh; tích cực tham gia đấu tranh
phòng chống tệ nạn xã hội
Dược đức theo Hội Dược sĩ Mỹ
1. Dược sĩ tôn trọng mối quan hệ ước định (covenantal
relationship) giữa bệnh nhân với dược sĩ.
−Giữa dược sĩ với bệnh nhân có mối quan hệ ước định vì về mặt
đạo đức dược sĩ có trách nhiệm với xã hội và xã hội đặt niềm
tin vào dược sĩ.
−Dược sĩ hứa hẹn sẽ giúp các bệnh nhân có lợi ích cao nhất đối
với sự chăm sóc sức khỏe và duy trì sự tin tưởng của họ.
2. Dược sĩ phát huy cái tốt của bệnh nhân theo tính cách chu đáo
(caring), vị tha (compassionate) và thân tín (confidential).
−Dược sĩ đặt sự quan tâm đến tình trạng khỏe mạnh của bệnh
nhân vào trọng tâm của sự chăm sóc sức khỏe.
−Muốn vậy dược sĩ cần xem xét các yêu cầu của bệnh nhân cũng
các biện pháp trong khoa học sức khỏe.
−Với thái độ chu đáo và tinh thần vị tha, dược sĩ phục vụ bệnh
nhân với cách thức kín
đáo và thân tín.
3. Dược sĩ tôn trọng quyền tự quyết (autonomy) và phẩm giá
(dignity) của mỗi bệnh nhân.
−Dược sĩ cổ cũ quyền tự quyết và nhìn nhận sự xứng đáng của bệnh
nhân bằng cách khuyến khích bệnh nhân than gia quyết định về
sự chăm sóc sức khỏe cho mình.
−Dược sĩ giao tiếp với bệnh nhân dưới dạng thấu hiểu; trong mọi
trường họp, dược sĩ phải tôn trọng sự khác biệt về tính cách và
văn hóa của các bệnh nhân.
4. Dược sĩ hành động với sự chân thật (honesty) và chính trực
(integrity) trong mối quan hệ nghề nghiệp.
−Dược sĩ có nhiệm vụ nói sự thật và làm việc có lương tâm.
−Dược sĩ nên tránh: sự phân biệt đối xử, thái độ hay điều kiện làm
việc mà có thể làm hỏng sự quyết định chuyên môn, hành động
thiếu thận tâm làm tổn các quyền lợi cao nhất của bệnh nhân.
5.Dược sĩ củng cố năng lực chuyên môn (professional
competence).
Dược sĩ có nhiệm vụ củng cố kiến thức và năng lực về: thuốc,
thiết bị/ dụng cụ và công nghệ mới; thông tin cập nhật về sức
khỏe.
6.Dược sĩ tôn trọng các giá trị và khả năng của những đồng
nghiệp hay cán bộ y tế khác.
−Khi có cơ hội, dược sĩ tranh thủ ý kiến của các đồng nghiệp hay
cán bộ y tế khác hoặc tham khảo bệnh nhân.
−Dược sĩ nên hiểu rằng các đồng nghiệp hay cán bộ y tế khác có
thể khác với mình về lòng tin và các giá trị trong việc chăm sóc
bệnh nhân.
7. Dược sĩ phục vụ cho cá nhân, cộng đồng hay các tổ chức xã hội.
−Thông thường, dược sĩ phục vụ cho cá nhân là bệnh nhân. Tuy
nhiên, có khi dược sĩ cũng phục vụ cho các cộng đồng hay tổ
chức xã hội.
−Trong bất kỳ lãnh vực hay tình huống nào, dược sĩ cần nhận
thức đầy đủ về trách nhiệm và hành động phù hợp.
8. Dược sĩ có phẩm chất công bằng (justice) khi phân phối các tài
nguyên để chăm sóc sức khỏe.
Dược sĩ nên làm việc công bằng và vô tư khi phân phối các tài
nguyên về chăm sóc sức khỏe cho bệnh nhân và xã hội.
Nội dung Dược đức theo Hội Dược Hoàng gia Anh
Năm 2000, Hội Dược Hoàng gia Anh đã xuất bản quyển sách “Thuốc,
Đạo đức & Thực hành – Hướng dẫn cho Dược sĩ và Kỹ thuật viên
Dược”. Tài liệu trên bao hàm những quy định luật lệ nói chung và
những chuẩn mực đạo đức cho Dược sĩ và Kỹ thuật viên Dược, với cái
nhìn tổng quát:
− Luật lệ chỉ cho bạn những gì phải làm và không được làm
− Đạo đức giúp bạn quyết định về cái gì nên làm trong khi luật không nói
Quyển sách “Thuốc, Đạo đức & Thực hành” đã được sửa đổi hàng năm.
VD năm 2006 nhấn mạnh 7 vấn đề với Dược sĩ và Kỹ thuật viên Dược
− Quan tâm hàng đầu là chăm sóc bệnh nhân
− Phán đoán chuyên môn cần dựa trên lợi ích của bệnh nhân và cộng
đồng
− Tôn trọng mọi người
− Khuyến khích bệnh nhân tham gia việc quyết định về sự chăm sóc cho
họ
− Phát triển kiến thức và tài năng chuyên môn
− Thật thà và đáng tin cậy
− Có trách nhiệm với hoạt động thực hành của mình
Cám ơn sự theo dõi của các bạn