YUNIT II

PAGPOPROSESO NG IMPORMASYON PARA SA

KOMUNIKASYON

Ang Pananaliksik at ang Komunikasyon sa Ating Buhay

Panimula

Isa sa mga magagandang dulot ng K to 12 ay ang pagbubukas ng isip ng mga

mag-aaral sa akademikong gawin, isa na rito ang pagsasagawa ng mga pananaliksik. Sa dating
kurikulum sa ikatlong taon pa ng mga mag-aaral sa kolehiyo nasisimulan ang pananaliksik para
sa kani-kanilang tesis. Sa yunit na ito ay pagtatalakayan ang papel na gingampanan ng
pananaliksik at komunikasyon sa buhay ng tao. Gayundin ay bibigyang pansin sa yunit na ito
ang mga konsiderasyon sa pagpili ng paksang magiging pokus ng pananaliksik. Magbibigyang
linanaw din dito ang mga tiyak na halimbawa ng batis na maaaring pagkuhanan ng
impormasyong magagamit sa pananaliksik. May mga pamamaraan din ng pagkalap ng datos na
ipipresenta sa yunit na ito. Mula sa pagkalap ng datos ay bibigyang tuon din ang pagsusuri ng
mga ito. Ilang mga gawain ang iaatas sa mga mag-aaral pagkatapos ng mga pagtatalakay sa
bawat paksa.

Layunin

Matapos ng pagtatalakay ng paksang ito, ang mga mag-aaral ay inaasahang:

1. mabigyang katuturan ang kaugnayan ng pananaliksik at komunikasyon sa buhay ng tao;
at
2. makapagpahayag ng makabuluhang kaisapan sa pamamagitan ng tradisyonal at
modernong midya.

Lunsaran

Ang sumusunod na lunsaran ay makatutulong sa mas malalim na pagtatalakay ng

paksa.
• https://www.youtube.com/watch?v=O46r61ty3-s
• https://www.youtube.com/watch?v=XCdwct8iFE8
• https://www.youtube.com/watch?v=QNKJhDyNwxM
• https://www.youtube.com/watch?v=WPmHKRebvic

Nilalaman

Sa anumang sitwasyong pang komunikasyon, ginagamit sa pakikipag ugnayan,

pakikisalamuha at pakikipag talastasan sa kapuwa ang mga kaalamang natutuhan natin mula sa
pagoobserba at pagsusuri ng lipunan. Ang mga nabatid at napaglimian nating kaalaman mula sa
karanasang panlipunan ang pumapanday sa ating karunungan na siyang gumagabay sa ating
maliliit at maalaking desisyon at hakbang sa buhay. Ang pangunahing salik ng kaalaman, na
ibinabahagi din natin sa kapuwa ay ang mga impormasyong nasasagap natin mula sa tao, sa ating
kapaligiran, at midya. Sa makatuwid, lubhang mahalaga na pagyamanin ang ating kakayahan na
magproseso ng impormasyon – ang bawat butil ng impormasyon na alam natin at anumang
kaugnayan ng mga butil na ito sa isa’t isa – dahil ito ang malaking bahagi ng kaalaman. Ang
ating kapasidad sa paggawa at pagsasabuhay ng desisyon, aksiyon, at komunikasyon ay
nakasalalay sa nabuo nating kaalam at napanday nating karunungan.
Maraming pamamaraan kung paano tayo nagkakakalap ng kaalaman. Ang bawat pangyayari sa
araw – araw mula sa umaga pag gising hanggang sa gabi bago matulog na bumubuo sa paraan
kung paano tayo nagkakaroon ng kaalaman. Ang bawat karanasan mula sa pinakamaliliit
hanggang sa pinakamalalaki ay nagiging paraan din kung paano tayo natututo. Kadalasan ang
pinakamalalim na kaalaman ay nakukuha natin mula pinakakumplikado nating mga karanasan.
Kasabay ng mga pangaraw – araw na pangyayari ang pagusbong ng mga perspektibo na maaari
nating magamit sa pagtingin sa mga problema o isyung kinahaharap natin lalo at higit sa mga
panghamong panahon. Ito rin ang ngmumulat sa atin sa mas magmaging mahusay sa
pagdedesisyon at pagaksyon sa mga bagay bagay.
Sabi nga, ang kaalaman ay kapangyarihan at may kapangyarihang panlipunan. Sa harapang
pakikipag-usap sa kapuwa o sa pagpapahayag gamit ang midya, malakas ang bias at talab ng
mga ibinabahaging kaalam batay sa malalim at malawak na pag susuri at pagtatahi ng
impormasyon. Ang makatotohanan at katiwa tiwalang kaalaman ay makakatulong sa pag igpaw
sa kamangmangan at kahirapan. Gayundin ito ay isa sa mga malakas ba panlaban sa panlilinlang,
pangaapi, at pang aabuso lalo pang ang mali at binaluktot na impormasyon ay ginagamit sa
kasamaan ng mga ganid at sira sa lipunan. Sa kasalukuyang panahon kung kailan laganap ang
kultura ng pang madlang midya at virtual na komunikasyon, mas madali ng magpakalat ng
tinatawag na disinformation sa paraang ng fakenews sa mga midya gingamit sa information and
communication technology (ICT). Sa kabila nito lalong pinaiigting ang pagmagmamatyag sa
mga impormasyong nagmumula rito upang makabubuo tayo ng makabuluhan at makatuturang
kaalaman na magagamit sa pagpapaunlad ngating buhay at lipunang Pilipino.
Sa pagiging aksesibol ng mga impormasyon dulot ng teknolohiya ay nagiging aksesibol na rin
para sa mga masasamang loob ang panlalamang sa kapwa at dahil dito mas kinakilangan na
maging matalino sa paggamit ng iba’t ibang midya ang mga mamamayan. Ang pagiging
mapanuri ay isa na dapat sa mga kasanayang kasama sa inaaral at isinasabuhay ninoman. Ito ay
upang hindi madala ng mga mapanlinlang na tao at impormasyong maaaring makasama o dili
kaya’y makapagdulot ng panganib sa sino mang magkakamit nito. Ang kapangyarihang dulot ng
komunikasyon ay magiging mas epektibo sa tamang paggamit nito.
Kagaya ng napag-aralan na sa hayskul bahagi ng mataas n antas ng literasing pang media ang
matalas na sensibilidad sa pagsagap ng mga impormasyon mula sa ibat-ibang midya sa ating
lipunan. Walang anumang midya at teksto ng media sa values free. Ang klase ng midya ang wika
at naratibong itinampok dito, ang estruktura at daloy ng kwento, ang mga tunog at imahen na
ginawang representasyon ng realidad at iba pang aspekto ng mediasyon ay hindi neutral—bagkus
may, sinasalamin at kinakatawan itong mga diskurso, ideolhiya, at kapangyarihanhgg sosyal ,
kultural, at ekonomik. Nakapaloob dito ang pagpapahalaga, interes, at adyenda ng mgfa
prodyuser.
Ang ano mang napapanood, naririnig, at maging nababasa natin sa tradisyonal o
modernong midya man ay may kani-kaniyang layunin na bunsod ng tao o organisasyong nasa
likod nito. Sa kasalukuyan, hindi na maaaring iilang pandama ang ating gingamit sa paghalaw ng
meesahe mula sa mga nasasaksihan natin. Lalong nangangailngan na na magkaagapay ang ating
mga pandama at ang ating matalas na isip sa pagbibigay katuturan sa mga midyang abeylabol.
Ito ay para makasiguradong lubos at tama ang mga impormasyong makakarating sa atin at ang
maibabahagi natin sa iba. Kailngan na nating tanggapin na binubuo ng tinatawag na binary
opposition ang mundo sa kadahilanang walang neutral at ang mga bagay ay nasa pagitan lamang
ng positibo at negatibo, masama o mabuti, sang-ayon o hindi.
Ayon sa website na MindTools may anim na paraan upang malaman ang fake news. Ang
fake news ay tumutukoy sa mga sadyang hindi totoo, o mga kwento na naglalaman ng ilang
katotohanan ngunit hindi ganap na tumpak, sa pamamagitan ng aksidente o disenyo. Sinasbi rin
ng ilang tao na ang mga totoong kwento ay “fake news", dahil lamang sa hindi sila sangayon sa
kanila. Maaari itong humantong sa mapanganib na pagwawalang bahala na mahahalagang payo.
Ang mga fake news ay maaaring magkaroon ng negatibong epekto sa pag-uugali sa lugar ng
trabaho. Halimbawa, sa pamamagitan ng pagsira sa kultura ng pag-aaral, at naging sanhi ng
pagkalat ng tsismis at kawalan ng katiyakan. Kaya mahalaga na malaman kung paano ihiwalay
ang tunay mula sa mga pekeng impormasyon. May ilang hakbang upang malaman kung ang
impormasyon ay lehitimo o hindi. Una ay ang pagbuo ng kritikal na pagtingin sa mga
impormasyon. Kailngan din na maging mapanuri sa pinamulan ng impormasyon. Mahalaga rin
na kilalanin kung sino ang pinagmulan ng impormasyon at suriin ang mga katibayan. Huwag
magpadala sa tinatawag na “face value” ng mga impormasyon. Hiindi kasiguraduhan ang
magandang presenstasyon ng tama at lehitimong batis ng impormasyon. Higit sa lahat suriin
kung “tunog tama” ba ang pahayag o impormasyon.
Bahagi pa rin ng pang-araw-araw na pamumuhay ang pakikinig ng awitin, panonood ng
mga palabas, o ang pag-alam ng mga makabagong kaganapan. Ang lahat ng ito ay sa maaring
magawa gamit ang telebisyon, radyo, o kaya ay kompyuter. Mass Media o pangmadlang midya
ang ginagamit ng karamihan na mapagkukunang ng impormasyon at balita. Ito ay
nangangahulugang teknolohiya na inilaan upang maabot ang ng impormasyon ang madla. Ito ay
pangunahing paraan ng komunikasyon na gingamit upang maabot ang karamihan sa
pangkalahatang publiko. Ang pinaka-karaniwang pangmadlang midya ay pahayagan, magasin,
radyo, telebisyon, at Internet. Ang pangkalahatang publiko ay karaniwang umaasa sa
pangmadlang midya upang magbigay ng impormasyon tungkol sa mga isyung pampulitika,
lipunan, libangan, at balita sa kulturang popular.
Ayon kina Maxwell McComb at Donald Shaw, ang pangmadlang midya ang nagtatakda
kung ano ang pag uusapan ng publiko kung si George Gerbner, ang midya, lalo na ang
telebisyon, ang tagapagsalsay ng lipunan na lumilinang sa kaisipan ng mga madalas manood na
ang mudoy magulo at nakakatakot kung si Marshall McLuhan, binabago ng midya ang
simbolikong kapaligiran ng mga tao at naiimpluwensiyahn nito ang kanilang pananaw,
karanasan, ugali, at kilos kung kaya’t masasabng “ang midyum ay ang mensahe”; at kung si
Stuart Hall ang midya ang nagpapanatili sa ideolohiya ng mga may hawak ng kapangyarihan sa
lipunan (Griffin, 2012). Sa makatuwid, kailangang maging mapanuri at kritikal sa mga
impormasyong nakukuha sa midya upang magamit ang mga ito sa kapakinabangan, sa halip na
kapahamakan.
 Dapat ding maging mapanuri sa mga impormasyong nakukuha sa harapang pakikipag usap.
Ang sinasabi ng ekperto, mahal sa buhay, matalik na kaibigan, sikat na artista, politiko, o
tinitingala sa lipunan ay hindi awtimatikong katotohanan. Mahalaga ang pagtatasa, pagtitimbang,
at pagtatahi ng mga impormasyon-–mula sa mg taong nkakaranas hanggang sa mga kinikilalang
dalubhasa sa paksa ng komunikasyon o penominang pinaguusapan.
Bukod sa batis ng impormasyon, dapat ding isaalang alang ang pamamaraan ng pagkuha ng
impormasyon, ang konteksto ng impormasyon, at ang konteksto ng pinagkunan o pingmulang
impormasyon. Ang maling pamamaraan ay humahantong sa palso at di angkop na datos. Ang
konteksto ang nagbibigay ng linaw sa tukoy na kahulugan ng impormasyon at nagsisilbing gabay
sa interpretasyon nito. Dagdag pa, konsiderasyon din kung anong pamamaraan ang gagmitin sa
pagsusuri ng impormasyon para makabuo ng sariling pahayag na magagamit sa isang tukoy na
sitwasyong pangkomunikasyon. Ang maling pamamaraan ng pagsusuri ay nagreresulta sa
kaalamang hindi maaasahan at kahina hinala ang katampukan.
Higit sa lahat sa bawat hakbang na gagawin natin sa pagpoproseso ng impormasyon, kailangang
magtiwala tayo sa kakayahan ng Filipino bilang mabisang wikang pag unawa at pagpapaunawa;
gayundin,b magtiwalatayo sa kaangkupan ng mga katutubong metodo sa pagkalap at pagsusuri
ng impormasyon. sa paggamit ng wikang Filipino at katutubong pamamaraan, mas magiging
maigting at malaman ang komunikasyon sapagkat nagkakaintindihan ang mga kalahok at mas
nakakaugnay sila sa paksa dahil paksa dahil an gating wika ay “hindi lamang daluyan kundi
tapagpahiwatig at imbakan-kuhanan ng kultura” natin bilang mga Pilipino.

Mga Gawain

Gawain 1
Ang mga mag-aaral ay aatasan na magsaliksik ng sampung impormasyon mula sa mga pang-
madlang midyang abeylabol sa kani-kanilang tahanan. Kailangang ipahayag ng mga magaaral
kung lehitimo o fake news ang impormasyon at kung paano nila nasabi na ang impormasyon ay
lehitimo o nabibilang sa fake news batay sa napagtalakayan. Ang sagot ng mga mag-aaral
ilalagay sa isang matrix. Ang awtput ng mga mag-aaral ay ilalagay sa ginawang Facebook
Private Group ng guro para sa klase. Para sa mga mag-aaral na walang internet connection o
gumagamit ng free-data, maaaring i-type sa cellphone at isumite sa guro gamit ang text
messaging o chat gamit ang messenger. Gamitin ang batayan para sa matrix.

Impormasyon Pinagmulan Lehitimo/Fake News Katunayan

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.

Gawain 2
Ang mga mag-aaral ay aatasan na gumawa ng isang infographics na manghihikayat sa mga
awdiyens na labanan ng pagkalat ng fake news. Ang infographics ay kinakailangan maging
mapanghikayat at nagbibigay kaalaman. Ang awtput ng mga mag-aaral ay ilalagay sa ginawang
Facebook Private Group ng guro para sa klase. Para sa mga mag-aaral na walang internet
connection o gumagamit ng free-data, maaaring i-type sa cellphone at isumite sa guro gamit ang
text messaging o chat gamit ang messenger. Ang rubrik sa ibaba ang gagamiting batayan ng guro
sa pagmamarka.

Rubrik sa Infographics
Kategorya Napakahusay Mahusay Kulang sa Kasanayan Iskor

(5) (3) (1)

Nilalaman Komprehensibo ang Malinaw ang pagkakalahad Naging mahaba ang

ginawang paglalahad ng ng paksa, nagtataglay ng pagtalakay sa paksa at hindi
impormasyon, malinaw ang mga importanteng detalye kakikitaan ng mga
paksa, at akma ang subalit hindi naging mahahalagang impormasyon
disenyong ginamit. mapanghikayat ang at hindi rin naging
mapanghikayat ang
Kumpleto ang mga detalye infographics na nabuo ng
at kakikitaan na dumaan sa mag-aaral. infographics na nabuo ng
masusing pagiisip ang magaaral.
infographics.

Mekaniks Lubhang mahusay at lohikal Mahusay at lohikal ang Nagtataglay ng kompletong

ang pagkakahanay ng mga
impormasyon, naiorganisa
ang mga detalye, maayos
ang pagkakagamit ng mga
pangugnay para mailahad ng
buong husay ang tindig, may
kaisahan ang mga ideya, at
naging malinaw, mahusay at
makabuluhan ang pagtalakay
sa infographics.
pagkakahanay ng impormasyon subalit hindi
impormasyon, naiorganisa naihanay ng lohikal ang mga
ang mga detalye, nagamit detalye na magpapatibay sa
ang mga pang-ugnay para ideyang tinatalakay. May
mailahad tindig. Ang bahagi ng infographics na
paliwanag ay malinaw at nakapagdulot ng kalituhan sa
makabuluhan subalit mambabasa dahil sa ilang
kinakulangan ng mga pahayag na hindi kaugnay ng
salitang magpapaigting ng infographics.
pagkaunawa ng mambabasa
sa infographics.

Orihinalidad Ang infographics ay orihinal. Ang infographics ay hindi

orihinal.

Kabuuang

Iskor
 Mga Panimulang Konsiderasyon:
Paglilinaw ng Paksa, mga Layon, at Sitwasyong Pangkomunikasyon

Layunin

Matapos ng pagtatalakay ng paksang ito, ang mga mag-aaral ay inaasahang:

1. maisa isa ang mga konsiderasyon sa pagpili ng paksa ng pananaliksik;
2. maipaliwanag ang kabuluhan at halimbawa ng sitwasyong pangkomunikasyon; at
3. maisaalang alang ang mga aspektong panlipunan sa paggawa ng malikhain at
mapanghikayat na presentasyon ng impormasyon.

Lunsaran

Ang sumusunod na lunsaran ay makatutulong sa mas malalim na pagtatalakay ng

paksa.
• https://www.youtube.com/watch?v=EwFKk09QvXs
• https://www.youtube.com/watch?v=wjXKt-PZE1s
• https://www.youtube.com/watch?v=3Tx3CCqbyt0
• https://www.youtube.com/watch?v=KqS48fSllfM&t=9s
• https://www.youtube.com/watch?v=dOJSDkK4-KU

Nilalaman

Ang pananaliksik ay isang maingat at detalyadong pag-aaral sa isang tiyak na

problema, pag-aalala, o isyu gamit ang pamamaraang pang-agham. Ito ay nagbibigay
pagkakataon sa atin upang mapataas ang antas ng kaalaman sa pamamakitan ng eksperimento.
Ito ang pinakamhusay na nagawa sa pamamagitan ng paggawa ng isyu sa isang katanungan, na
may hangarin ng pananaliksik upang sagutin ang tanong. Ito ay maaring tungkol sa anumang
bagay, at maraming halimbawa ng pananaliksik ang abeylabol sa iba’t ibang midya.
Marami sa malalaking katanungan ng mundo ay nabibigyang linaw ng pananaliksik. Kaya
naman mainam na ang lahat lalo’t higit ang mga ag-aaral ay nagiging kasangkot sa mga ganitong
akademikong gawain. Dahil hindi nagmamaliw at patuloy pa rin ang pagkokonsidera sa mga
kabataan bilang pag-asa ng bayan, sila ang inaasahang magbibigay solusyon sa problema ng
bansa. Isa sa pinkamainam na paghanap ng ksagutan ay sa pamamagitan ng pananaliksik. Kaya
naman may ilang bagay na dapat isaalang alang ang isang mananaliksik bago pumili ng batis ng
impormasyon para sa pagbuo ng kaalamang ipapahayag sa isang sitwasyong pangkomunikasyon.
Una, kailangang malinaw ang tukoy ng paksa at layon ng pananaliksik. Pangalwa, dapat
na malinaw sa mananaliksik ang pakay niya sa paglahok sa sitwasyong pangkomunikasyon kung
saan ibabahagi ang bubuung kaalaman. Pangatlo, kailangang ikonsifera ng mananaliksik ang uri
at kalakarang ng sitwasyong pangkomunikasyon. ang tatlong ito ay may imlpikasyon saisa’t-isa.
Tunghayan ang bidyo na ito para sa karagdagang kaalaman https://www.youtube.com/watch?
v=3Tx3CCqbyt0.
Ang tukoy na paksa at layon ay ay nakakawing sa dalawang bahagi ang una ay ang paksa ng
sitwasyong pang komunikasyon kung saan ipapahayag ng mananaliksik ang kaalaman na
kanyang bubuuin at ang ikalawa ay kanyang pakay sa paglahok sa sitwasyong
pangkomunikasyon. Batay sa paksa ng sitwasyong pangkomunikasyon, magdedesisyon ang
mananaliksik kung anong pakay sa paglahok dito. Kung ang paksa naman ng talakayan ay
desisyon ng pagsuporta o pagtutol sa patakaran depende sa bentahe at disbentahe ng pagsasalita,
ang isang tutol sa patakaran ay malamang na may pakay na mangumbinsi ang mga kapwa
kalahok na pumanig sa posisyong laban sa patakaran. Konsiderasyo naman ang uri at kalakaran
ng sitwasyong pangkomunikasyon sa pagbuo ng pahayag ng kaalaman at pagpili ng plataporma
ng pagpapahayag.
Mapapansin sa talakayan na nauna ang paglilinaw sa paksa, uri, at kalakaran ng sitwasyong
pangkomunikasyon bago ang pakay sa paglahok dito ang pagtukoy sa tiyak na paksa at tiyak na
layon ng pananaliksik. Maaari ring kabaligtaran ang mangyari, na mauna ang pagsasaliksik
hinggil sa isang napapanahon at mahalagang paksa bago magdesisyon ang mananaliksik kung
saang sitwasyong pangkomunikasyon niya ibabahagi ang kaalamang nahalaw at kung ano ang
pakay niya sa pagbabahgi nito. Anuman ang proseso, ang pag alam sa uri ng sitwasyong
pangkomunikasyon ay makatutulong din upang makilala ang kapwa kalahok. (katalastasan) o
audience (tagapakinig, mambabasa, o tagapanood) mapaghandaan ang posibleng estraktura at
daloy ng sitwasyon at makagawa ng estratihiya kung paano pupukawinang interes ng mga
kapuwa kalahok o audience
Si San Juan (2017) ay nagbigay ng limang hakbangin na dapat isakatuparan sa ikauulad ng
pananaliksik mula sa at para sa mga Pilipino bukod sa pagsipat sa iba’t ibang realidad at/o
suliraning panlipunan na maaaring pagmulan ng makbuluhang adyendang pananaliksik. Una,
“magpansinan muna tayo bago magpapansin sa iba. I-cite ang pananaliksik ng kapwa Pilipino
paano babasahin ng ibang bansa ang gawang Pilipino kung hindi rin ito binabasa ng mga Pilipino
mismo. Ikalawa, “magbuo ng pambansang arkibo ng mga pananaliksik gaya ng narcis.nl ng
Netherlands at diva-portal.org ng Sweden. Ikatlo, “magdevelop ng katiwa-tiwalang translation
software na libreng magagamit para sa mga mass translation projects. Ikaapat, “bigyang
prayoridad ang Filipinisasyon ng lalong maitaas ang edukasyon at ang mga programamng
grdwado. Ikalima, “atasan ang lahat ng mga unibersidad na magtayo ng Departamento ng
Filipino at/o Araling Pilipinas.”
 Mainam din na ikonsidera ng mananaliksik ang ilan sa mga mungkahi nina Santiago at
Enriquez (1982) para sa maka-Pilipinong pananaliksik. Una, iugnay sa interes at buhay ng mga
kalahok ang pagpili ng tukoy na paksa. Pangalwa, gumamit ng mga pamamaraan ng pagsisiyasat
na nakagawian ng mga Pilipino, angkop sa kultura, at katanggap tanggap sa ating mga
kababayan. Pangatlo, humango ng mga konsepto at paliwanag mula sa mga kalahok, lalo na
iyong makabuluhan sa kanila.

Mga Gawain

Gawain 1
Ang mga mag-aaral ay aatasang maglista ng tatlong suliranin na kinahaharap nila, ng kanilang
pamilya, baranggay, rehiyon, bansa, o mundo sa kasalukuyang panahon. Ang mga ito ay
sasalamin sa mga paksang maaring pagsimulan nila ng pananaliksik. Ang bawat suliranin ay
gagawan nila ng posibleng titulo ng pananaliksik. Ang awtput ng mga mag-aaral ay ilalagay sa
ginawang Facebook Private Group ng guro para sa klase. Para sa mga mag-aaral na walang
internet connection o gumagamit ng free-data, maaaring i-type sa cellphone at isumite sa guro
gamit ang text messaging o chat gamit ang messenger.

Gawain 2
Ang mga mag-aaral ay aatasan naman na maglista ng tatlong paksang kung saan sobrang
interesado sila. Maaari itong may kaugnayan sa kulturang popular, awit, grupo, o anumang
inakakukuha ng kanilang interes at kung ano ang gusto nilang malaman ukol dito. Ang mga ito
ay sasalamin sa mga paksang maaring din nilang pagsimulan ng pananaliksik. Ang bawat paksa
ay gagawan nila ng posibleng titulo ng pananaliksik. Ang awtput ng mga mag-aaral ay ilalagay
sa ginawang Facebook Private Group ng guro para sa klase. Para sa mga mag-aaral na walang
internet connection o gumagamit ng free-data, maaaring i-type sa cellphone at isumite sa guro
gamit ang text messaging o chat gamit ang messenger.
 Mulaan ng Impormasyon:
Mapanuring Pagpili mula sa Samo’t Saring Batis

Layunin

Matapos ng pagtatalakay ng paksang ito, ang mga mag-aaral ay inaasahang:

1. matukoy ang mga mapagkakatiwalasn, makabuluhan, at kapaki-pakinabang na
sanggunian sa pananaliksik;
2. makapagbibigay ng mga tiyak na halimbawa ng mga batis ng impormasyong
matatagpuan sa tahanan; at
3. makagamit ng mga tradisyunal at modernong midya sa pagkalap ng impormasyon.

Lunsaran

Ang sumusunod na lunsaran ay makatutulong sa mas malalim na pagtatalakay ng

paksa.
• https://www.youtube.com/watch?v=Cvmin4VK3m4
• https://www.youtube.com/watch?v=ATARFHuzagE

Nilalaman

Ang batis ng impormasyon ay ang pinanggagalingan ng mga katunayan (halimbawa.

Facts, and figures at datos (halimbawa. Obserbasyon , berbal, at biswal na teksto, artifact fossil) na
kailangan para makagawa ng mga pahayag ng kaalaman hinggil sa isang isyu, penomeno, o panlipunang
realidad. Ang mga ito ay maikakategorya sa dalwang pangunahing uri: primera at sekundarya.
Primary at sekundaryang batis. Ang primaryang batis ay mga orihinal na pahayag, obserbasyon at teksto
na direktang nagmula sa isang indibidwal, grupo o institusyon nanakaranas, nakaobserba, o
nakapagsiyasat ng isang paksa o phenomena. Halimbawa ng mga primaryang batis ng mga sumusunod:
Mula sa harapang ugnayan sa kapuwa tao:
1. pagtatanong tanong
2. pakikipagkuwentuhan
3. panayam o interbyu
4. pormal, inpormal, estrukturado, o semi estrukturado talakayan;
5. umpukan
6. pagbabahay bahay

Mula sa mga material na nakaimprenta sa papel, na madalas ay may kopyang electroniko:

1. awtobiyograpiya
2. talaarawan
3. sulat sa koreo at email
4. tesis at diertasyon
5. sarbey
6. artikulo sa journal
7. balita sa diyaryo, radio, at telebisyon;
8. mga rekord ng mga tanggapan ng gobyerno kagaya ng konstitusyon, katitikan ng pulong
kopya ng batas at kasunduan, taunang ulat, at pahayagang pang-organisasyon.
9. orihinal na dokumento kagaya ng sertipiko ng kasal at testament;
10. talumpati at pananalita; at
11. larawan at iba pang biswal grapika

Mula sa iba pang batis

1. harapan o online na survey.
2. artifact ng bakas o labi ng dating buhay na bagay, specimen pera, kagamitan, at damit;
3. nakarecord na audio at video,
4. mga blog sa internet na maglalahad ng sariling karanasan o obserbasyon.
5. website ng mga pampubliko at pribadong ahensya sa internet at
6. mga likhang sining tulad ng pelikula, musika, painting, at music video

Ang sekundaryang batis naman ay pahayag ng interpretasyon, opinyon at kritisismo mula sa indibidwal,
grupo, o institusyon na hindi direktang nakaranas, nakaobserba o nagsaliksik sa isang paksa O
penomeno. Kasama na rito ang account o interpretasyon sa mga pangyayari mula sa taong hindi
nakaranas nito o pagtalakay sa gawa ng iba. Halimbawa ng sekundaryang batis ang mga suumusunod:
1. Ilang artikulo sa dyaryo at magasin kagaya ng editorial kuro kurong tudling, sulat sa
patnugot, at tsimis o tsika
2. encyclopedia
3. Teksbuk
4. Manwal at gabay na aklat
5. Diksyonaryo at Tesoro
6. Kritisismo
7. Komentaryo
8. Sanaysay
9. Sipi mula sa orihinal na hayag sa teksto
10. Abstrak
11. Mgakagamitan sa pagtuturo kagaya ng powerpoint presentation at
12. Sabi-sabi

Alinman sa mga sekondaryang batis ay maaring maging primaryang batis kung ito ang mismong paksa
ng pananaliksik. Halimbawa ang nilalaman ng tsismis na pangshowbiz na nalalathala sa mga diyraryo at
katuturan nito sa buhay ngmga Pilipino ay maaring magoing paksa ng isang pag aaral ng diskurso. Sa
gayon, ang tsismis ay ituturing na primaryang batis dahil ito mismo ang susuriin.
Sa pangkalahatan, sa dalwang uri ng batis, binibigyang prayoridad ng isang mananaliksik ang
primary kes sekondaryang batis sapagkat ang una ay nanggaing sa aktuwal na karanasan, obserbasyon o
pagsisisyasat kaya itinuturing na mas katiwa tiwala kaysa pangalawa. Ngunit hindi dapat ipagbalewalang
bahala ang alinmang sekondaryang batis dahil maaaring maghain ito ng kaugnay o alternatibong
perspektiba at kabatiran na magpapapatatag sa kaaalamang binubuo ng manananaliksik lalo na kung ang
mga ito ay mula sa kinikilalang eksperto. Dagdag pa, daan ito tungo sa pagtukoy ng iba pang
mahahalagang batis ng impormasyon na posibleng magamit ng manananaliksik; gayunman, dapat na
balikan, suriin, at gamitin ng manananaliksik ang primaryang batis kung saan kinuha ang mga
imporamsyong nagamit sa sekondaryang batis (Hinampas 2016).
Sa pagsangguni ng sekondaryang batis, iwasan ang tahasang pagtitiwala sa mga sanggunian na
ang nialaman ay maaaring baguhin o dagdagan ng sinuman tulad na lamang ng Wikipedia.

Kapuwa Tao bilang Batis ng Impormasyon. Sa pagpili ng mga kapuwa tao bilang batis
impormasyon, kailangan timbangin ang kalakasan, kahinaan kaangkupan ng harapan at mediadong
pakikipag ugnayan. Ang mga kapwa-tao ay karaniwang itinuturing na primaryang batis, maliban kung ang
nsagap sa kanila ay nakuha lang din sa sinasabi ng iba pang tao.
Sa harapang ugnayan ng kapwa tao, sinasadya, tinatanong at kinakausap ng mananaliksik ang indibiwal o
grupo na direktang nakakaranas ng penomenong sinasaliksik, ang mga apektado nito, nakaobserba rito,
dalubhasa rito o nakaugnay, nito sa ibat-ibang dahilan (halimbawa.lider ng komunidad kung saan
nagaganap ang penomeno, mananaliksik at nagsisisyasat din sa paksa). Sa mediadong ugnayan naman,
maaari tayong makakalap ng impormasyon mula sa kapwa-tao sa pamamagitang ng ICT (halimbawa.
Telepono, email, pribadong mensahe sa social media), lalo na kung may limitasyon sa panahon at
distansya sa pagitan ng mananaliksik at ng natukoy ng mga indibidwal. Ilan sa mga kalakasan ng
harapang ugnayan ang mga sumusunod:
1. maaring makakuha ng agarang sagot at paliwanag mula sa tagapagbatid;
2. makapagbigay ng angkop na angkop na kasunod na tanong ( follow-up question) sa kaniya;
3. malinaw niya agad ang sagot; at
4. maoobserbahan ang kanyang berbal at di-berbal na ekspresion.

Subalit nangangailangan ito ng mas malaking badyet at mas malaking oras para sa fieldwork lalo
na kung malalayo at magkakalayo ang kinaroroonan ng mga tagapagbatid. Bentahe naman sa mediadong
ugnayan ang:
1. pagkakataong makapagbatid ang mga nasa malalayong lugar sa anumang oras at pagkakataon
kung kalian nila maiisisingit ang pag responde
2. ang makatipid sa pamasahe at panahon dahil hindi na kailangang puntahan nang personal ng
manananaliksik ang mga tagapagbatid; at
3. ang mas medaling pag oorganisa ng mga datos lalo na kung may elektonikong sistema na
ginagamit ang manananaliksik sa pagkalap ng datos (halimbawa. Mga online survey tools,
digital transcriber, vedio analysis, software, computer, assisted qualitive data analysis. )
 Midya bilang batis ng impormasyon. Kung pipiliin ang midya bilang batis ng impormasyon,
kelangan ding pag isipang mabuti ang kalakasan, kahinaan, at kaangkupan nito para sa binubuong
pahayag ng kaalaman. Dapat unahin sa prayoritisasyon ang mga primaryang batis, angkop na uri ng
midya, at kredibilidad ng tukoy na midya.

Mga Gawain

Gawain 1
Ang mga mag-aaral ay aatasang humanap ng mga lehitimong impormasyong gamit ang kapwa
tao bilang batis ng impormasyon gamit ang mediadong ugnayan. Pumili ng tatlo mula sa anim na
paksang binigay ng mag-aaral sa mga gawain ng naunang paksa. Pumili ng taong maaaring
makapagbigay ng tiyak na impormasyong ukol sa napiling paksa, gamitin ang midya upang
makakalap ng impormasyon. Ipaliwanag sa taong magiging batis ng impormasyon na ang inyong
pagpupulong ay gagamitin sa aktibidad sa klase. Gawan ng dokumentasyon ang ugnayan bilang
awtput sa gawaing ito. Ang awtput ng mga mag-aaral ay ilalagay sa ginawang Facebook Private
Group ng guro para sa klase. Para sa mga mag-aaral na walang internet connection o gumagamit
ng free-data, maaaring i-type sa cellphone at isumite sa guro gamit ang text messaging o chat
gamit ang messenger.

Gawain 2
Mula sa anim na paksang ibinigay sa una at pangalawang gawain sa naunang paksa, humanap ng
tig limang impormasyong susuporta sa mga ito. Dahil sa kasalukuyang kalagayan, ang maaari
lamang gamitin ay ang mga batis ng impormasyong abeylabol sa inyong tahanan at hindi na
kakailanganing lumabas. Maaari ring gamitin ang mga midya bilang batis ng impormasyon.
Lagyan ng leybel ang mga impormasyon kung ito ay primarya o sekundaryang batis. Ilagay din
kung saang batis nagmula ang mga impormasyong nakalap. Ang awtput ng mga mag-aaral ay
ilalagay sa ginawang Facebook Private Group ng guro para sa klase. Para sa mga mag-aaral na
walang internet connection o gumagamit ng free-data, maaaring i-type sa cellphone at isumite sa
guro gamit ang text messaging o chat gamit ang messenger.
 Paglubog sa mga Impormasyon:
Mga Pamamaraan ng Paghahagilap at Pagbabasa

Layunin

Matapos ng pagtatalakay ng paksang ito, ang mga mag-aaral ay inaasahang:

1. maisa isa ang iba’t ibang paraan ng pagkalap ng impormasyon;
2. maisagawa ang ilan sa mga pamamaraan ng pagkalap ng impormasyon gamit ang mga
tradisyunal at modernong midya; at

Lunsaran

Ang sumusunod na lunsaran ay makatutulong sa mas malalim na pagtatalakay ng

paksa.
• https://www.youtube.com/watch?v=d3XCfnsAQL4
• https://www.youtube.com/results?search_query=interbyu+sa+pananaliksik
• https://www.youtube.com/watch?v=F_h_LUv2VF8
• https://www.youtube.com/watch?v=PCC1xFZFyXE
• https://www.youtube.com/watch?v=Hj1ZLgvsOPk

Nilalaman

Kung nakapili na ng mayaman at angkop na batis ng imporamsyon, kailangang

paghandaan ng mananaliksik ang pangangalap at pagbabasa ng mga katunayan at datos. Ang
pamamaraan ng pagkalap ng datos ay bahagi ng disenyo ng saliksik kung kaya inaasahang
natukoy na uito ng mananaliksik bago pa man siya pumili ng batis ng impormasyon.
Kwantitatibong disenyo, palasak ang pamamaraang survey na ginagamitan ng talatanungan at
eksperimento na may pretest at post test. Sa kwalitatibong disenyo, malawak ang pagkakaiba iba
ng mga pamamaraan pero mas palasak ang panayam at pangkatang talakayan.
Tambalan ng pangangalap at pagbabasa ng impormasyon. Maraming disenyo ng pagsasaliksik
(halimbawa. Sarbey, eksperimento, sosyomatrikong analisis) kung saan kailangan munang
malikom ang bago ang pagbabasa at pagsusuri nito. Subalit mayroon ding mga disenyo kung
saan pinagtatambal ang dalawang magkahiwalay na mga gawaing ito. Halimbawa sa kaso ng
mga midya bilang batis ng impormasyon( halimbawa mga publikasyon, tesis, disertasyn, aklat,
ulat ), kailanagn ng panimulang pagbabasa habang nangangalap ng impormasyon kung hindi pa
natutukoy ang espesipikong sanggunian mula sa isang uri ng batis na napili ( halimbawa. Aling
partikular na artikulo sa anong journal). Maaaring tingnan muna ang abstrak (artikulo sa journal),
ang pamatnubay (balita sa diyaryo), at buod (aklat, ulat) para malaman kung mahalaga o
kaugnay ba ito ng paksa.
Pangangalap ng impormasyon mula sa kapuwa tao. Ang ating mga kapuwa tao ay mayamang
batis ng impormasyon dahil marami silang maaaring masabi batay sa kanilang karanasan; maari
nilang linawin agad o dagdagan pa ang kanilang mga sinasabi sa manananaliksik at may
kapasidad din silang mag imbak at magproseso ng impormasyon. Sa panahon nagayon na
palasak at kalat na ang teknolohiyang pangkomunikasyon, maaari silang makausap ng online
bukod pa sa posibilidad na silay makasama sa isang harapang interaksyon. Importanteng ipaalam
agad sa tagapagbatid na sila ay napili para sa isang pananaliksik, hingin ang kanilang permiso na
lumahok , at isangguni sa kanila ang takdang lugar, araw at oras ng harapan o mediadong
interaksyon para sa pangangalap ng datos.

1. Eksperimento
Sa teksto ng agham panglipuanan, ang eksperemto ay isang kuwantitatibong disenyo ng
pananaliksik kung saan sinusukat ang epekto ng dependent variable, na tinatalaban ng
interbensiyon. Halimbawa, ano ang epekto ng paggamit ng bernakular sa pagtuturo sa klase
(independent variable) sa antas ng kaaalaman ng mag aaaral hinggil sa isang paksa sa agham
( dependent variable). Madaas na gumagamit ng kontrol at eksperimental na mga pangkat ng
kalahok para mapagkumpara ang resulta sa pagitan ng pangkat na hindi finagamitanng
interbensiyon (kontrol) at sa pangkat na gimagamitan ng ( eksperimental). Limitado ang gamit
ng eksperomento sa agham panlipuanan at nahaharap ito sa maraming banta sa katumpakan
( baxter & babbie 2004).

2. Interbyu
Ang interbyu o panayam ay isang interaksyon sa pagian ng mananaliksik bilang tagapagtanong,
at tagapoakinig, at ng tagapagbatid na siyang tagapagbahagi ng impormasyon (baxter & babbie
2004). Sa estrukturadong interbyu, gumagamit ang mananaliksik ng gabayna tanong, na ang
pgkakasuynod ay mahalaga upang matiyak ang konsistensi sa lahat ng tragapagbatid. Sa semi-
estrukturadong interbyu, mayroon ding gabay na mga tanong ang mananaliksik, subalit maari
niyang baguhin ang pagkakaayos nito depende sa takbo ng interbyu at maaari din niyang
dagdagan kung mayroon siyang followup na tanong. Sa di estrukturadong interbyu ay hindi
kahingian ang mga gabay na tanong upang mas maging natural ang daloy ng usapan, subalit
makabubuti na kahit paanoy lagging tinatandaan ang manananaliksik sa layon at paksa na
kaniyang sinisiyasat habangnagiinterbyu para magabayan siya ng dapat itanong at malaman.
Mainam ang interbyu sa pagkalap ng mga datos na hini direktang naoobserbahan, sa pagunawa
sa ibat ibang kahulugan sa karanasan o penomeno batay sap unto de bista ng tagapagbatid, sa pag
aaral ng wika ng tagapagbatid, at sa malalimang paggalugad sa ibat ibang aspekto ng isang paksa
( baxter & babbie 2004).

3. Focus group Discussion

 Ang Focus group Discussion (FGD) naman ay semi estrukturadong talakayan na binubuo ng
tagapagpadaloy na kadalasay ginagampanan ng manananaliksik na , at anim hanggang sampung
kalahok. Gamit ang mga gabay na mga tanong ang tagapagpadaloy ay nagbabato ng mga tanong
at nangangasiwa sa usapan ng mga kalahok. Sinisiguro niyang lahat ng mga kalahok ay may
pagkakataong makapag bahagi ng ideya o impormasyon. Ilan sa mga bentahe ng FGD ang mga
sumusunod:
1. naitatama,napapasubalian, o nabeberi[ika ng mga kalahok ang impormasyong
ibinabahagi;
2. may naiisip, nababanggit, at napagtatanto ang mga kalahok kapag silay
magkakasamang nag uusap ( na maaaring di lumabas sa indibidwal na interbyu); at
3. maraming aspekto at anggulo ng isang paksa ang lumalabas at napapag usapa sa isang
pagtitipon.
Kahinaan naman ng FGD kapag:
1. may dimonante sa grupo
2. may nag aagam –agam na sumalungat sa kasama o itama ang impormasyong
ibinibigay ng iba;
3. may lihim o hayag na hidwaan ang mga kalahok; at
4. may ayaw magbahagi ng saloobin dahil nahihiyang magkamali, mapuna, o matsismis.
Sa mga ganitong pagkakataon, kailangang magaling at maparaan ang
tagapagpadaloyt upang maging organisado, mahinahon, masigla, at kawili-wili ang
talakayan.

4. Pakikisangkot habang pakapa-kapa

Sa hanay ng mga pamamaraan maka Pilipino, maraming mapagpipilian ang isang
mananaliksik, depende sa ng mananaliksik, depende sa layon ng pananaliksik, at dulog ng
pangangalap ng datos. Sa kanyang panananaliksik hinggil sa pagkalalake, halimbawa, ginamit ni
Santiago (1977) ang pakikisangkot sa buhay ng tagapagbatid sa pamamagitan ng pagtira sa
kanilang komunidad sa loob ng maraming araw sa tatlong buwan. Nakilahok siya sa pang araw
araw na Gawain habang isinisingit ang pakikipanayam. Dahil pakapa kappa ang dulog ng
pangangalap ng datos, hindi siya agbasa ng mga sanggunian hinggil sa paksa bago ang fieldwork
para hindi makulayan ang kaniyang pananaw. Bilang dulog, ang pakapa kappa ay isang
eksplorasyon hingil sa isang paksa sa konteksto ng pamumuhay ng mga tao sa isang komunidad
gamit ang mga katutubong pamamaraan ng pagkuha ng datos kagay ng “pagmamasid,
pagtatanong tanong, pagsubok, pagdalaw, pakikilahok, at pakikisangkot( Tores. 1982, p. 171).

5. Pagtatanong-tanong
Marami ng mga mananaliksik ang gumagamit ng pagtatanong tanong sa pagkalap ng
katunayan at datos. Ang pagtatanong tanong ay mainam sa sumusunod na pagkakataon :
1. kung ang impormasyong sinisiyasat ay makukuha sa higit sa isang tagapag batid:
2. kung hindi tuwirang matanong ang mga taong may direkstang karanasan sa paksang
sinisiyasat;
3. kung di pa tiyak kung sino ang may kaalaman o karanasan hinggil sa paksa : at
4. kung nais marepika ang mga impormasyong nakuha mula sa ibang tagapagbatid
( Gonzales, 1982 ). Nagtatanong tanong din ang mananaliksik kung hindi nya
 masyadong gamay o wala siyang gaanong alam pa sa paksang sinisiyasat. Impormal
at bernakular na wika ang ginagamit para medaling magkaintindihan ang nagtatanong
at ang tinatanong ( gonzale, 1982). Sa ganitong pamamaraan, may mga dapat isa
alang alang ang mga mananaliksik hingil sa katangian ng tagapag siyasat, pook nbg
pagtatanong tanong, at panahon ng pagsasagawa nito (Gonzales, 1982).

6. Pakikipag kwentuhan
Pakikipag kwuwentuhan naman ang ginagamitr ni de vera na (1982 ) upang pag aralan ang
pakiki apid sa isang baryo sa camarines norte . itoay isang di-estrukturadong at impormal na
usapan ng mananaliksik at mga tagapagbatid na hingil sa isa o higit pang mga paksa kung saan
ang mananliksik ay walang ginagami na tiyak na mga tanong at hindiniya pinipilit at igiya ang
daloy sa isang direksyon. Walang mahigpit na kalakaran sa ganitong pamamaraan , kundi ang
pagiging “Malaya” ng mga kalahok na “magapahayg ng anumang opinion o karanasan” at
magbigay ng verbal at di verbal na ekspresyon ng “walang takot” o pag aalinlangan na ang
binitiwan nyang salita aymagagamit laban sa kanya sa pag hihirap (de vera 1982, p. 189). Wala
rin sa kahingian ng pakikipagkwentuhan na ganapain ito sa isang tiyak na lufgar at oras. Madalas
na nangyayari na lamang ito ng walang ka aabog abog habang ang mananaliksik ay nasa
fieldwork.

7. Pagdalaw-dalaw
Sa pag aaral ng kaiharapan ng mga namumulot ng basura sa isang tambakan sa malabon, rizal
ang isa sa mga metodo ng pangangalap ng datos na ginagamit nina Gepigon at Francisco (1982)
ay pagdalaw dalaw ayon sa kanya ang pagdalaw dalaw ay ang pagpunta punta at pakikipag usap
ng mananaliksik sa tagapagbatid upang sila ay makakilala; matapos magpakilala at makuha ang
loob ng iat isa,mas maluag na sa kalooban ng tagapagbatid a ilbas sa usapan “ang mga nais
niyang sabihin bagamt maaring may ilan pang pagpilpigil (1982, p. 194).ito ay maaroing
kaakibat din ng ibang mga pamamaraan ng pagkuha ng datos kagaya ng pakikipag kuwentuhan
at pakikilao. Maaaring magsilbing panimulang hakbang bago itopalalamin at palawigin ang mga
imporamsyon kinakalap mula sa mga tagapagbatid.

8. Pakikipanuluyan
Ginagamit naman ni nickdao Henson (1982) ang panuluyan sa pag aaral ng konsepto ng
panahon ngf mga tsiaong, guiguinto bulacan. Para makakuha ng datos sa pamamaraang ito
dumadalaw muna sila nbsa barangay habng sa naninirahan na siya ng talong buwan ditto para sa
kanyang pagaaral. Sa pkikipanuluyan siya ay nakisalamuha sa mga tao at nakisangkot sa ilan sa
kanyang mga aktibidad kagaya ng pag kukwenuhan sa umpukan, pangangapitbahay, at pagdalo
sa ibat ibang pagtritipon; pagmamasid sa mga nagaganapsa kapaligiran : at pagtatanong tanong
hingil sa paksang sinasaliksik. Sa gayon, nasasabing ang pakikipanuluyan ay pang pang
matagalan at masaklaw na pamamaraan dahil ginawa ito sa loob ng maraming araw sa kaakibat
ng iba pang mga espesipikng amamaraan ng pagkuha ng datos. Ang mananaliksik ay hindi lamg
nakikitira sa isang bahay at nakikisangkotsa buhay ng isang pamayanan , kundi siyarin ay nag
mamasid nag tatanong tanon, nakikipag kwuntuhan, at nakikilahok sa mga Gawain.
Pakikipanuluyan inaasahaang mas malalim at komprehensibo ang mga impormasyong
malilikom ngmananaliksik. Hindi to kataka taka dahil ang pakikipanuluyan “ ay isa sa
pinakamabisang pamamaraan upanfg mapaunlad ang pakikipag kapuwang isang tao” (san juan &
soriaga, 1985,p.433).

9. Pagbabahay bahay
May pagka masaklaw rin ang pagbahay bahay sapagkat hindi lamang pumupunta sa bahay ng
taga pagbatid ang mananaliksik, nag mamasid, nagtatanong tanong, at nakikipag kuwentuhan at
nakikipag panayam din siya ginagamit ang pamamaraang ito sa pagsasasaggawa ng survey, pero
ituturing ding etnograpikong pamamaraan kung saan inaasahang nakakakuha ng hitik, kompleks,
at malallalim na impormasyon mula sa maraming tagapagbatid.

10. Pagmamasid
Ang pagmamasid naman ay maaaring gamitin hindi lamang sa paglikom ng datos mula kapuwa
tao kundi pati narin sa mga bagay, lugar, pangyayari, at iba pang penomeno. Sa medaling salita,
ito ay pag oobserba gamit ang mata, tainga, at pandama sa tao, lipunan, at kapaligiran. Kung
kaakibat ng pakikiramdam ang pagmamasid ay maaaring matantiya ng mananaliksik kung
“maari siyang magpatuloy o hindi sa mga susunod hakbangin” sa pananaliksik ( Gonzales 1982
p.175) Ang pagmamasid ay kaakibat dinng iba pag may pamamaraan ng pagkuha ng datos
kagaya ng pakikilahok, pakikisangkot, pagbabahay bahay, at pakikipanulyan.
May apat na uri ng papel ng tagapagmasid ayon kay Gold (1958): complete observer (ganap na
tagamasid ), complete participant (ganap na kalahok), observer as participant (tagamasid bilang
kalahok), at participant observer (kalahok bilang taga masid) (salin sa Filipino ni Agcaoili 2016,
p. 60). Ipinapakita sa pigura 1 ang buod ng topolohiya ni gold. Sa pagpili ng angkop ng akopna
papel sa pagmamasid, dapat pag aralang mabuti ang kalakasan at kahinaan ng bawat isa at
isaalang alang ang layon at disenyo ng pananaliksik. Halimbawa, ang mismong ng mananaliksik
at/o ang pagkaalam ng tagapagbatid na may ginagawang pasasaiksik hinggil s kanila ay
maaaring makaapekto sa kanilang kilos habang sila ay inoobserbahan; sa gayon, itoy
makapagdulot ng kuwestiyon sa pagiging katiwatiwala na datos na makakaya. May etikal
naisyunaman ang papel ng ganap na kalahok kaya kailangang timnbanging mabuti kung ang
paglilihim sa mga tagapag batid ay mabibigyang katuwaran ng mabuting intesnyon ng
pananaliksik at kungito ay hindio magdudulot sa kanila ng kapahamakan ( baxter & babbie,
2004, p. 307 – 309 )

Instrumento sa pagkalap ng datos mula sa kapuwa tao. Kaparehoong harapan at mediado

na nangangalap ng impormasyon mula sa kapuwa tao, dapat ihanda ng mananaliksik ang angkop
na instrument. Ang ilan sa mga instrument na karaniwang ginagamit ay ang sumusunod:
1. Talatanungan at gabay na katanungan
2. Pagsusulit o eksaminasyon
3. Talaan sa fieldwork
4. Rekorder

Pangangalap ng impormasyon mula sa mga aklatan. May mga katunayan at datos na

hindi sa kapwa-tao direkta at tahasang maapuhap, kundi mula sa mga midya at iba pang mga
materyal na maaaring matagpuan sa mga aklatan. Magandang linawin na midya ay kahit anong
teknolohiya – pisikal o birtuwal, na gingamit sa pagbabahagi ng impormasyon mula sa
tagapagbatid o sa prodyuser tungo sa mambabasa, tagapakini, o manonood.
Bigyang-pansin ang ilang paalala sa paghahanap ng batis ng impormasyonsa aklatan.
1. Alamin kung saang aklatan matatagpuan ang mga batis ng impormasyon na natukoy para
sa isang pananaliksik.
2. Gumawa ng sulat sa kinauukulan at magtanong din hinggil sa protokol at patakaran na
pinaiiral sa aklatang natukoy.
3. Kung hindi kinakailangan ang sulat, alamin ang mga kahingian bago makapasok at
makagamit ng mga pasilidad. (http://web.nlp.gov.ph/nlp/?q=node/1444).
4. Rebyuhin ang Dewey Decimal System at Library Congress dahil alin man sa dalawang
ito ang madalas na batayan ng klasipikasyon ng aklat ng pangkalahatang karunungan.
(Hinampas, 2016, pp.51-54)
5. Tandaan na ipinagbabawal ang pagpapa-photocopy ng buong aklat, tesis, disertasyon, at
ilan pang mga printed na materyal kaya kailangan ang matiyaga at mabilis na pagbabsa
kung maraming sangunian ang bubulatlatin.
6. Gamitin ang online public access catalog (OPAC) para makahanap na ng mga sangunian
bago pa man pumunta sa aklatan o bago puntahan ang seksiyon o dibisiyon ng aklatan.
7. Huwag kalilimutang halughugin ang pinagkunanna online ng aklatan gaya ng
subkripsiyon sa journal, e-books, e-databases, at iba pang batis ng impormasyonsa
Internet.

Pangangalap ng impormasyon mula sa mga online na materyal. Sa kaslukuyang

panahon ng Internet at digital na teknolohiya, maaakses ang maraming primaryang batis ng
impormasyon hindi lamang sa mga kompyuter na laptop at desktop kundi pati sa mas maliit na
gadyet na cell phone at tablet na kompyuter. Pangunahin sa mga batis na ito ang mga artikulos sa
journal, balita sa online news site, at account ng karanasan sa blog.
Sa pagpili ng batis ng impormasyon para sa pananaliksik, bigyang prayoridad ang online
news sites na:
1. walang hayag na kinikilingang tao, grupo, o institusyon dahil naglalathala ng mga
artikulong may iba’t ibang panig;
2. pumupuna sa sarili o umaamin ng pagkakamali sa pamamagitan ng komento at errata; at
3. hindi naglalabas ng mga propagandang nagpapabango sa ngalan ng isang tao, grupo, o
institusyon habang tahasang bumabatikos sa mga kalaban nito.

Mainam ding bisitahin ang mga sumusnod kung ang pananaliksik ay may kaugnayan sa
isyung pambansa.
• Website ng pamahalaan
• Website ng ahensiya ng pamahalaan
• Website ng mga samahang mapanuri at may adbokasiyang panlipunan
• Website na gumagawa ng fact check

Mga Gawain

Gawain 1
Ang mga mag-aaral ay aatasan na magtala ng tigtatatlong pananaliksik na may kaugnayan sa
anim na paksang binigay sa gawain 1 at 2 ng unang paksa sa Yunit 2. Mula sa mga pananaliksik
na iyon ay isa-isahin ang mga pamamaraan ng pagkalap ng impormasyon na ginamit. Maging
ispesipik sa paglalagay ng pamamaraan lalo na pangangalap ng impormasyon mula sa kapwa tao.
Maglagay ng patunay para sa inyong sagot. Gamitin ang matrix bilang gabay sa pagsasagot. Ang
awtput ng mga mag-aaral ay ilalagay sa ginawang Facebook Private Group ng guro para sa klase.
Para sa mga mag-aaral na walang internet connection o gumagamit ng free-data, maaaring i-type
sa cellphone at isumite sa guro gamit ang text messaging o chat gamit ang messenger.

Paraan ng Pangangalap ng
Paksa Patunay
Impormasyon

1.

2.

3.

Gawain 2
Ang mga mag-aaral ay aatasan na magtala ng paraan ng pangangalap ng impormasyon na dapat
gamitin sa anim na paksang binigay sa gawain 1 at 2 ng ikalawang paksa sa Yunit 2. Maging
ispesipik sa paglalagay ng pamamaraan lalo na pangangalap ng impormasyon mula sa kapwa
tao.. Gamitin ang matrix bilang gabay sa pagsasagot. Ang awtput ng mga mag-aaral ay ilalagay
sa ginawang Facebook Private Group ng guro para sa klase. Para sa mga mag-aaral na walang
internet connection o gumagamit ng free-data, maaaring i-type sa cellphone at isumite sa guro
gamit ang text messaging o chat gamit ang messenger.

Suliranin Paraan ng Pangangalap ng Impormasyon

1.

2.

3.

4.

5.

6.
 Pagsusuri ng Datos:
Mula sa Kaugnayan at Buod ng mga Impormasyon Hanggang sa
Pagbuo ng Pahayag ng Kaalaman

Layunin

Matapos ng pagtatalakay ng paksang ito, ang mga mag-aaral ay inaasahang:

1. matukoy ang mga hakbang sa pagsusuri ng datos;
2. makabuo ng pahayag ng kaalaman mula sa mga datos na nakalap mula sa mga naunang
gawain; at
3. maisaalang-alang ang kultura at iba pang mga aspektong panlipunan sa pagpapahayag ng
makabuluhang kaisapan gamit ang tradisyunal at modernong midya.

Lunsaran

Ang sumusunod na lunsaran ay makatutulong sa mas malalim na pagtatalakay ng

paksa.
• http://www.dlsu.edu.ph/conferences/arts_congress/2018/_pdf/it-01.pdf

Nilalaman

Sa pagsusuri ng mga nakalap na datos, hinahanapan ng mananaliksik ng

kaugnayan sa isa’t isa ang mga datos at bumubuo siya ng buod hinggil dito. Gabay niya ang mga
layon ng pananaliksik sa paguugnay-ugnay at pagbubuod ng mga datos. Ang mga kaugnayan at
buod na ito ang gagamitin niya sa pagtukoy ng mga pangunahing tema ng naprosesong
impormasyon at sa pagbuo ng pahayag ng kaalaman.

Pag-uugnay-ugnay ng Impormasyon. May iba’t ibang dulog sa pag-uugnay-ugnay ng

impormasyon.
1. Maaring palitawin ang iba’t ibang aspekto ng ugnayan ng mga impormasyon kagaya ng
pagkakatulad at pagkakaiba, bentahe at disbentahe, ibat ibang anggulo at anyo/mukha,
pgatatguyod o pagsalungat/pagttol, pagbatikos, paglilinaw, pagpapalalim, mga hakbang
sa isang proseso, at elborasyon.
2. Paggamit ng semantikong relasyon sa pagitan ng mga impormasyon ni Spradley (1979) o
Istriktong paglalakip (strict inclusion) o Espasyal (spatial)
 o Pagbibigay-katuwiran (rationale) o Sanhi –
bunga/kinalabasan (cause – effect) o Lugar
ng isang kilos (place of action) o Gamit
(function) o Paraan – kinayarian (means –
end) o Pagkakasunod – sunod (sequence) o
Atribusyon (attribution)
3. Maaaring gumamit ng pamamaraan ng coding na angkop sa disenyo ng pananaliksik.

Pagbubuod ng Impormasyon. May ilang gabay na dapat antabayanan sa pagbubuod ng

impormasyon.
1. Sa paggawa ng buod sa pangkalahatan, basahin nang mabuti ang teksto bago tukuyin ang
mga suisng salita, ang paksang pangungusap, at ang pinakatema. Bago sulatin ang buod,
palitawin muna ang koneksiyon ng mga susing salita, ang paksang pangungusap, at/o ang
mga tema upang malaman ang sintesis o pinakapunto ng teksto. (Constantino et al., 2016)
2. Kahingian sa ilang uri ng materyal ang ankop na elemento at estruktura ng buod.
3. Sa pagbubuod ng teksto mula sa panayam, talakayan, at iba pang etnograpikong
pamamaraan ng pangangalap ng datos, ang coding ay isang mabisang paraan dahil ang
hinahantungan ng huling sikulo nito ay ang buod o ubod ng teksto.
4. Iwasan ang mapanlahat na pahayag kung kakaunti lang ang bilang ng kalahok o tinanong.
(Jimenez, 1982, p.27)

Pagbuo ng Pahayag ng Kaalaman. Ikonsidera ang mga sumusunod:

1. Pumili ng mga angkop na salita nasumasalamin sa mga katunayan at datos ng ginawang
pananaliksik, naiintindihan ng mga kalahok o audience ng sitwasyong komunikasyon, at
makabuluhan sa kultura at lipunang Pilipino.
2. Gumamit ng epektibo at wastong komposisyon
3. Isaayos ang estruktura at daloy ng kaalamang ipinapahayag upang hindi magdulot ng
kalituhan
4. Pukawin ang interes, damdamin, at kamalayan ng mga kalahok o audience.
5. Gumamit ng angkop na panauhang pananaw: una(ako, ko akin, tayo, natin, kami );
pangalwa (ikaw, kayo, ka, mo, inyo, ninyo,); at pangatlo (siya, sila, niya, kaniya, nila,
kanila,). Mas pormal at neutral ang pangatlong panauhan dahil “inilalayo nito ang
manunulat sa tuksong makialam “ at “pinababayaang ang mga datos at impormasyon ang
kumubinsi sa mambabasa” (Alamario 2016b, p. 32). Subalit hindi naman ito
nanfgangahulugan na hindi makatothanan ang anumang pahayag na ginagamitang una at
pangalwang panauhan, lalo na kung kailangan, kung mas inilalapit sa karanasan ng
audience at nagtatangka ng mas malikhaing estilo ng pagsulat. Ang paggamit ng
pantayong pananaw o “pag uulat sa sarili” (Navaro et al. 1997, p.2 ) sa komunikasyon sa
pangkalahatan ay mahalaga rin para bigyang diin na ang mga kababayang Pilipino
ankinakausap at ang kapakinabangan ng lipunang Pilipino ang minimithi ng pahayag ng
kaalaman.
6. Iwasan ang paglalahad ng impormasyon makapapahamak sa mga tagapagbatid (Creswell
2014 p. 99-100). Kailngang respetuhin ang kanilang karapatan sa privacy. Gumamit ng
alyas sa pangalan at lugar kung nararapat (Creswell 2014).
7. Gumamit ng mga sipi mula sa mga tagapagbatid at eksperto para patotohanan at
palakasin ang mga punto, argument, o pahayag.
8. Gumamit ng isang estilong pansanggunian, lalo na kung kahingian (halimbawa sa journal
article). May tatlong kilalang estilong pangsanggunian na ginagamit sa mga journal, term
paper, aklat, manwal at iba pang publikasyon: modern languages association (MLA)
American psychological association (APA), at Chicago manual of styles (CMS). Ang
pahayagan naman tulad ng Philippine Daily Inquirer ay naglabas ng sarli nitong
stylebook. Sa telibisyon at bidyo, ang mga batis ng impormasyon ay maaaring banggitin
sa iskrip o ipakita sa screen.

Pinakaimportante sa lahat ng konsiderasyon sa pagsususlat ang mga katunayan at datos

na magpapatibay sa pahayag at kaalaman. Higit sa gramatika, dulog at estilo, mas importante ang
kapanssi paniwalang paglalahad . ang kapani paniwaola ay “nakasalig sa mga katayuan”
(Almario,
2016, p.27)

Mga Gawain

Gawain 1
Ang mga mag-aaral ay aatasang lumikha ng informercial na maghihikayat sa mga awdiyens na
gumawa ng mga pananaliksik. Ang infomercial maaaring aktwal na video o pinagsunod-sunod
na larawan. Ito ay tatagal lamang ng 1 hanggang 2 minuto. Ipakita ang magagandang dulot ng
pananaliksik sa buhay ng bawat indibidwal upang tunay na makahikayat ng madla. Ang awtput
ng mga mag-aaral ay muling isusumite sa Facebook Private Group ng klase. Para sa mga mag-
aaral na walang internet connection o gumagamit ng free-data, maaaring i-type ang mga linyang
gagamitin sana sa aktibidad sa cellphone at isumite sa guro gamit ang text messaging o chat
gamit ang messenger. Mainam din kung matatawagan ng guro ang mga magaaral para sa
aktibidad na ito. Ang rubrik sa ibaba ang gagamiting batayan ng guro sa pagmamarka.

Gawain 2
Batay sa mga magkakaugnay na gawain, suriin ang mga datos upang makabuo ng buod ng
impormasyon at pahayag ng kaalaman. Dahil sa kakulangan ng datos, ang buod at pahayag ay
magmumula lamang sa impormasyong nakalap sa mga aktidad at gawain. Kasama sa
konsidersyon ng pagbuo at pagmamarka ang lawak at lalim ng saklaw ng mga gawain. Ang
awtput ng mga magaaral ay muling isusumite sa Facebook Private Group ng klase. Para sa mga
mag-aaral na walang internet connection o gumagamit ng free-data, maaaring i-type ang mga
aktibidad sa cellphone at isumite sa guro gamit ang text messaging o chat gamit ang messenger.
Ang rubrik sa ibaba ang gagamiting batayan ng guro sa pagmamarka.

Rubrik sa Infomercial
Napakahusay Mahusay Kulang sa Kasanayan
Kategorya Iskor
(5) (3) (1)

Nilalaman Komprehensibo ang Malinaw ang infomercial at Naging malamlam ang punto
ginawang infomercial at ang panghihikayat, at nakakaingganyo ang
panghihikayat, malinaw na nagtataglay ng mga
 nailahad ang mga importanteng detalye subalit infomercial at hindi
impormasyon, kompleto ang hindi nito napatibay ang ang kakikitaan ng mga
mga detalye at kakikitaan na mga impormasyong mahahalagang impormasyon
dumaan sa masusing pag- nakalagay sa infomercial. na magpapatibay sa
iisip ang infomercial. infomercial.

Mekaniks Lubhang mahusay at lohikal Mahusay at lohikal ang Nagtataglay ng kompletong

ang pagkakahanay ng mga
impormasyon, naiorganisa
ang mga detalye. Sumunod
sa tinalagang anyo at
nilalaman ang infomercial.
pagkakahanay ng impormasyon subalit hindi
impormasyon, naiorganisa naihanay ng lohikal ang mga
ang mga detalye subalit detalye na magpapatibay sa
kinakulangan ng mga ideyang tinatalakayLumabis
salitang magpapaigting ng o kumulang sa tinalagang
pagkaunawa sa infomercial anyo at nilalaman ang
infomercial.

Pagkamalikhai Malikhain at mapanghikayat Malikhain ngunit hindi Hindi mlikhain at

n ang presentasyon ng mapanghikayat ang mapanghikayat ang
impormasyon sa ginamit sa presentasyon ng presentasyon ng
infomercial. impormasyon na ginamit sa impormasyon na ginamit sa
infomercial infomercial.

Orihinalidad Ang infomercial ay orihinal. Ang infomercial ay hindi

orihinal.

Kabuuang

Iskor