Republika ng Pilipinas

PAMBANSANG PAMANTASAN NG BATANGAS  

Gov. Pablo Borbon Campus II, Lunsod ng Batangas, Pilipinas 4200
KOLEHIYO NG INHENYERIYA, ARKITEKTURA AT PINONG SINING
TeleFax Number: +63(43) 425-0139 local 118/2121. 

Gawain 5: Pagsusuri

Sa aking napiling artikulo na pinamagatang “Ang Wikang Katutubo at ang Kamalayang

Filipino”, ibinahagi ng may akda na si Bienvenido Lumbera ang ilang mga likhang pampanitikan
gaya ng ilang tula na gumamit ng wikang katutubo bilang susi upang gisingin ang kamalayan ng
mga Filipino. Kaugnay nito, isinalaysay niya kung paanong ang isang kundiman mula sa
panahon ng Rebolusyong 1896 na tinawag na “Kundiman ng Himagsikan” at kilala rin sa
pamagat na “Jocelynang Baliwag” ay nagbigay daan sa pagkapukaw ng nasyonalismo ng mga
Pilipino na nagtulak sa diwa ng himagsikan. Unti-unting hinimay at binigyang pansin sa akda
kung paano nagkabisa ang nasabing tulang gaya ng “Jocelynang Baliwag” na sinasabing awit
para sa isang dalaga bilang kundimang pumukaw sa paghihimagsik ng mga mamamayan noon.
Binanggit din ni Lumbera sa kanyang teksto ang akda ni Balagtas na Florante at Laura na
sinasabing naging daan sa pagtuligsa sa kolonyal na paghahari ng mga Espanyol. Taong 1930
naman nang maglabas ang batang makata-peryodistang si Amado V. Hernandez sa kanyang
kolum ng isang tulang buong kalumbayang nagngingitngit na ang bayang Pilipinas ay “lukob ng
dayong bandila.” Sa mga nabanggit na tula, ipinakikita ng mga ito kung gaano kahiwaga at ka-
makapangyarihan ang ating wikang pambansa. Binibigyang-diin ni Lumbera kung paano ginamit
ng mga sinaunang Pilipino ang ating wikang katutubo bilang pangunahing armas sa pagtuligsa sa
mga mapang-aping banyaga sa iba’t ibang panahon ng rebolusyonaryo. Ayon sa kanya, mula sa
mga pinagsama-samang salita, hinango ng mga manunulat ang mga danas na pinagdaanan nila,
inangkin, at hinugisan ang mga ito hanggang maging mensaheng kalaunan ay nag-udyok at
pumukaw sa mga mga mamamayang Pilipino. Kung susumahin, batay sa malalim at maingat na
pagsusuri, mahihinuha natin na ang kabuuan ng akda ay naka-ugat sa kaisiping Marxismo na
umiikot sa panghimagsikang pananaw ng pagbabago ng lipunan. Ayon nga kay San Juan, et al,
(2019), ang Marxismo sa Pilipinas ay karaniwang ginagamit sa panunuring pampanitikan kung
saan, sa ganitong konteksto ay inaalam ang uring panlipunan na nasa teksto, pelikula, at iba pa.
Gaya ng nabanggit, ang mga tulang ihinalimbawa ni Lumbera ay kapwa naglalahad ng
tunggalian ng mga uring panlipunan gaya ng pagsasamantala ng mga banyagang bansa sa mga
Pilipino at kalaunan ay ang pagbangon ng ating mga ninunong Pilipino sa kaapihan o sitwasyong
mapagsamantala. Sa kabuuan, masasabi natin na ang akda ni Lumbera at ang mga nabanggit
nitong iba pang akdang pampanitikan ay kapwa nakatuon sa pagsulong ng nasyonalismo
gayundin ng koseptong Marxismo na kakikitaan ng pagtugon hindi lamang sa pagiging
makabayan kundi sa pagkakaroon ng paninindigan, karapatan, diwa, at pakikisangkot para sa
lipunan.