265บทควำมทั่วไป

การพยาบาลผูป้ ่ วยโรคจิตเภทชนิดหวาดระแวง : กรณีศึกษา

ผ่องศรี งามดี1

บทคัดย่ อ
โรคจิ ตเภทชนิดหวาดระแวงเป็ นโรคจิตเภทที่พบมากที่สุด สถิ ติโรงพยาบาลขอนแก่นปี
2560-2562 มีจานวน 175,451,425 คน การบาบัดรักษาด้ วยยาเป็ นสิง่ สาคัญเพื่อควบคุมอาการด้ าน
บวก ป้องกันอาการกาเริ บซ ้า การใช้ กระบวนการพยาบาลอย่างมีประสิทธิภาพจะทาให้ ผ้ ปู ่ วยร่ วมมือ
ในการรั บประทานยา กรณี ศึกษานีเ้ ป็ นการดูแลผู้ป่วยโรคจิตเภทชนิดหวาดระแวงรั กษาที่คลินิก
จิตเวช โรงพยาบาลขอนแก่น โดยมีอาการกาเริ บซ ้า จากการรับประทานยาไม่ต่อเนื่อง ใช้ สรุ าและ
ยาเสพติด ครอบครัวมีการดูแลที่ไม่ถกู ต้ อง วัตถุประสงค์ดแู ลเป็ น 2 ระยะ คือ ระยะที่ 1 เพื่อให้ ผ้ ปู ่ วย
มีความปลอดภัยจากหวาดระแวง ร่ วมมือในการรักษาด้ วยยา เสริ มสร้ างสัมพันธภาพ ใช้ ระยะเวลา
8 สัปดาห์ ระยะที่ 2 เพื่ อ เพิ่ ม ศัก ยภาพการดูแ ลตนเอง ครอบครั ว สามารถดูแ ลผู้ป่ วยได้ ถูก ต้ อ ง
ใช้ ระยะเวลา 8 สัปดาห์ วิธีดาเนินการเป็ นการศึกษารายกรณี จานวน 2 ราย ดาเนินการ ระหว่าง
เดื อ นมี น าคม -มิ ถุน ายน 2563 ขัน้ ตอน ได้ แ ก่ เลื อ กผู้ป่ วยแบบเจาะจง ทบทวนเอกสารและ
วรรณกรรม ประเมินภาวะสุขภาพ ตรวจสภาพจิต ประวัติการเจ็บป่ วยทางจิต เวช วิเคราะห์ข้อมูล
ปฏิบตั ิตามกระบวนการพยาบาล อภิปรายผลสรุ ปและข้ อเสนอแนะ ผลการศึกษาพบว่าผู้ป่วยทัง้
2 ราย มีการรั บประทานยาตามแผนการรั กษา ไม่มีอาการกาเริ บซา้ มีการสร้ างสัมพันธภาพกับ
ครอบครัวและสังคมได้ ดีขึ ้น ครอบครัวมีความรู้ความเข้ าใจในการดูแล การศึกษานี ้ชี ้ให้ เห็นว่า การใช้
หลักการป้องกันงานสุขภาพจิตและจิตเวชชุมชน มาประยุกต์ใช้ ในการดูแลผู้ป่วยช่วยให้ ผ้ ปู ่ วยและ
ครอบครั ว มีคุณภาพชี วิต ที่ดี ขึน้ ข้ อ เสนอแนะในการน าผลการศึกษาไปใช้ ควรน าไปพัฒ นาแนว
ปฏิบตั ิการพยาบาลผู้ป่วยโรคจิตเภทชนิดหวาดระแวงที่ใช้ สารเสพติด และการจัดการผู้ป่วยรายกรณี
ในการดูแลผู้ป่วยจิตเภท

คำสำคัญ: โรคจิตเภทชนิดหวาดระแวง อาการกาเริ บซ ้า ร่วมมือในการรักษาด้ วยยา

1
พยาบาลวิชาชีพชานาญการ กลุม่ งานการพยาบาลจิตเวช โรงพยาบาลขอนแก่น
Corresponding Author : Pongsri Ngamdee, Email: Aung2510@gmail.com

วารสารสานักงานสาธารณสุขจังหวัดขอนแก่น ปี ที ่ 2 ฉบับที ่ 2 กรกฎาคม – ธันวาคม 2563

266

NURSING CARE IN PATIENTS WITH PARANOID SCHIZOPHRENIA:

CASE STUDY

Pongsri Ngamdee1

ABSTRACT
Paranoid Schizophrenia is the most common types of schizophrenia. The
incidence of the disease in Khon Kaen Hospital from the year 2017-2019 was 175, 451,
425, respectively. Were treated with antipsychotic drugs which were important for
controlling positive symptoms and preventing recurrence. Effective cares could lead to
good compliance. The study was to focus mainly on caring paranoid schizophrenia
patients with poor compliance, relapse, poor family care, alcohol and drug abuse, whom
treated at psychiatric clinic in Khon Kaen Hospital. The treatment care was divided into
two phases. The first phase was to eradicate paranoia and efficiency of medication
compliance, this process took 8 weeks. The second phase was to improve patients’
selfcare with family planning, this process took 8 weeks. There were 2 case studies during
March - June 2020. The methods were specific patient selection, literature review, mental
status examination, previous psychiatric problem collection, data analysis, and discussion.
The results showed improvement in compliance, decrease of relapse, family and social
bonding, and great family caring. This emphasize that community psychiatric guideline
can improve patients and their families’ quality of life. Study further study suggestions, the
study results should be used for developing guidelines for patients with paranoid
schizophrenia and drug abuse and case management for caring schizophrenia patients

Key words: Paranoid schizophrenia, Relapse, medication compliance

1
Registered Nurse Professional Level, Psychiatric Nursing Department, Khon Kaen Hospital

Journal of Khon Kaen Provincial Health Office Volume 2 Issue 2 (July - December 2020)

บทนำ (Introduction)
โรคจิตเภท หมายถึง โรคทางจิตเวช
ที่มี ความผิ ด ปกติ ของสมอง แสดงออกทาง
ความคิด ความรู้สกึ และพฤติกรรม ที่มีระดับ
ความรุ น แรงที่หลากหลาย 1 เป็ นโรคทางจิ ต
เวชที่พบมากที่สดุ มีจานวนมากกว่า 1 ใน 3
ของผู้ ป่ วยนอกจิ ต เวชทั ง้ หมด 2 จากการ
สารวจขององค์การอนามัยโลกพบว่าโรคจิต
เภทอยูใ่ นอันดับที่ 16 ของโรคทังหมดที ้ ่ทาให้
เกิดปั ญหาการใช้ ชีวิต ส่งผลกระทบต่อผู้ป่วย3
ต่อญาติหรื อผู้ดูแล ต่อสังคม และเศรษฐกิ จ
ในภาพรวม4
โ ร ค จิ ต เ ภ ท ช นิ ด ห ว า ด ร ะ แ ว ง
(Paranoid Schizophrenia : F20.0) เป็ นโรค
จิ ต เภทชนิ ด ที่ พ บมากที่ สุด ลัก ษณะสาคัญ
ทางคลินิ ก คื อ ความหมกมุ่น อยู่กับ อาการ
หลงผิด หรื อหูแว่ว อาการหวาดระแวง เป็ น
อาการที่ ไม่ ไว้ ว างใจผู้อื่ น จนหลงผิ ด คิ ด ว่ า
ตนเองถูกปองร้ าย หรื อคิดว่ามีคนขู่จะทาร้ าย
อาการหวาดระแวงจะมี ผ ลท าให้ เ กิ ด การ
เปลี่ยนแปลงทางพฤติกรรม เช่นการแยกตัว
หรื อ มี พ ฤติ ก รรมก้ า วร้ าว 5 ความหลงผิ ด นี ้
อาจจะทาให้ ผ้ ูป่ วยท าร้ ายตัว เองหรื อ ผู้อื่ น 6
การบาบัดรักษาที่เป็ นมาตรฐานในปั จจุบนั จะ
มีการรักษาโดยใช้ ยา และการรักษาโดยไม่ใช้
ยา4 ผู้ป่วยจาเป็ นต้ องได้ รับการรักษาด้ วยยา
และการดูแลทางจิตสังคมร่ วมกับญาติ มีการ
ติดตามดูแลต่อเนื่องเพื่อป้องกันการขาดยา
จะสามารถช่วยลดความรุ นแรงและช่วยให้
ผู้ ป่ วยกลั บ มาใช้ ชี วิ ต ได้ อย่ า งปกติ หรื อ
วารสารสานักงานสาธารณสุขจังหวัดขอนแก่น ปี ที ่ 2 ฉบับที ่ 2 กรกฎาคม – ธันวาคม 2563
267
ใกล้ เคียงปกติรวมถึงการส่งต่อเพื่อการฟื น้ ฟู
สมรรถภาพที่เหมาะสม7
การดูแ ลผู้ป่ วยในโรงพยาบาลจิ ต
เวชเน้ นการรักษาโรคในระยะเฉียบพลันและ
รุ น แรง เมื่ อสามารถควบคุม อารมณ์ แ ละ
พฤติ ก รรมตัว เองได้ จะจ าหน่ า ยออกจาก
โรงพยาบาล โดยผู้ป่วยยังต้ องรั บการรั กษา
ด้ วยยาอย่างต่อเนื่องเพื่อควบคุมอาการและ
ผลการรั ก ษาที่ ดี ใ นระยะยาวซึ่ ง เป็ นการ
ป้องกันการกลับเป็ นซ ้า8 การพยาบาลผู้ป่วยที่
มีอาการหวาดระแวง มีขนตอนสอดคล้ ั้ องกับ
กระบวนการพยาบาลพื ้นฐาน และมีหลักการ
ให้ การพยาบาลเฉพาะทางเพื่ อดูแ ลอาการ
หวาดระแวง3 การวางแผนการพยาบาลจึงมุ่ง
เป้ าหมายให้ ผู้ ป่ วยปลอดภั ย จากภาวะ
หวาดระแวง 9หัวใจของการรั กษาผู้ป่ วยโรค
จิตเภทคือการรักษาด้ วยยารักษาโรคจิตเพื่อ
ควบคุ ม อาการด้ านบวกและป้ องกั น การ
ก าเริ บ ซ า้ ของโรค 10 ด้ วยเหตุ นี ใ้ นผู้ ป่ วย
กรณีศึกษาทัง้ 2 ราย ซึ่งอยู่ในช่วงมีอาการ
ก าเริ บ ซ า้ กิ จ กรรมการพยาบาลจึ ง เป็ นการ
ดู แ ลความปลอดภั ย ให้ ผู้ ป่ วยจากภาวะ
หวาดระแวง การดูแลให้ ผ้ ปู ่ วยได้ รับยาอย่าง
ถูกต้ องและปลอดภัย การพัฒนาทักษะการ
สร้ างสัม พัน ธภาพภาพระหว่ า งบุค คล เพื่ อ
สนั บ สนุ น ให้ ผู้ ป่ วยสามารถปรั บ ตั ว อยู่ ใ น
ครอบครั ว และสัง คมได้ ร วมไปถึ ง การดู แ ล
ทัว่ ไปให้ ผ้ ปู ่ วยได้ รับอาหาร น ้าดื่มการพักผ่อน
จากการรวบรวมข้ อมูลของผู้ป่วย
โรคจิ ตเภทชนิดหวาดระแวง ที่คลินิกจิ ตเวช
268
โรงพยาบาลขอนแก่น ระหว่างปี พ.ศ.2560-
2562 จานวน 175, 451 ,425 คน ตามลาดับ
โดยในปี พ.ศ.2562 มีผ้ ปู ่ วยที่อาการกาเริ บซ ้า
ที่ ต้ อ งส่ง ไปรั ก ษาต่ อ ที่ โ รงพยาบาลจิ ต เวช
ขอนแก่นราชนคริ นทร์ แบบผู้ป่วยใน จานวน
13 ราย สาเหตุที่ อ าการกาเริ บ ซ ้าคื อ ไม่
รับประทานยาตามแผนการรักษา ปฏิเสธการ
เจ็บป่ วย หรื อคิดว่ารักษาหายแล้ ว ทังผู ้ ้ ป่วย
และญาติมีความรู้ความเข้ าใจในการรักษาไม่
เพียงพอ จากปั ญหาดังกล่าวหลักการสาคัญ
ของการดูแลผู้ป่วย คือ การให้ การรักษาทังใน ้ มิ ถุ น ายน 2563 ก าหนดเป้ าหมายการ
คลินิกจิตเวช โรงพยาบาลขอนแก่น และดูแล
ต่อเนื่องในชุมชน จะทาให้ ผ้ ูป่วยได้ รับการ
ดู แ ลที่ ดี แ ละมี คุ ณ ภาพเพื่ อ ป้ องกั น ไม่ ใ ห้
อาการทางจิตกาเริ บซ ้า
วัตถุประสงค์ (Objective)
1. เพื่ อ ค้ นหาสาเหตุ ข องอาการ
กาเริ บซ ้า
2. เพื่ อเปรี ย บเทีย บทฤษฎี แ ละข้ อ
วินิจฉัยทางการพยาบาล
3. เพื่อนากระบวนการพยาบาลมา
ใช้ ในการดูแล
4. เพื่ อ เป็ นแนวทางในการดู แ ล
ผู้ป่วยจิตเภทชนิดหวาดระแวงที่ใช้ สารเสพติด
จากคลินิกต่อเนื่องถึงชุมชน
Journal of Khon Kaen Provincial Health Office Volume 2 Issue 2 (July - December 2020)
วิธีดำเนินกำรวิจัย (Methodology)
ขัน้ ตอนที่ 1 คัด เลือ กผู้ป่วยแบบ
เจาะจง 2 ราย ที่ได้ รับการวินิจฉัยเป็ นโรคจิต
เภทชนิ ด หวาดระแวง โดยยัง มี อ าการ
หวาดระแวงเด่นชัด เสี่ยงต่อเป็ นอันตรายต่อ
ตนเองและผู้อื่ น สูง อาการกาเริ บ ซ า้ จากไม่
รับประทานยาตามแผนการรักษา ใช้ สรุ าและ
ยาเสพติดร่ วม ครอบครัวมีความรู้ และความ
เข้ าใจในการดูแลไม่เพียงพอ ขัน้ ตอนที่ 2
ด าเนิ น การศึ ก ษา ระหว่ า งเดื อ นมี น าคม-
พยาบาลเป็ น 2 ระยะ โดย ระยะที่ 1
วัตถุประสงค์ เพื่อให้ ผ้ ูป่วยมีความปลอดภัย
จากภาวะหวาดระแวง ได้ รับการเสริ มสร้ าง
สัมพันธภาพและความไว้ วางใจร่วมมือให้ การ
รักษาด้ วยยา ใช้ ระยะเวลา 8 สัปดาห์ ระยะที่
2 วัตถุประสงค์เพื่อส่งเสริ มศักยภาพการดูแล
ตนเองของผู้ป่วย และพัฒนาการมีส่วนร่ วม
ของครอบครั วให้ ดูแลผู้ป่วยได้ อย่างถูกต้ อง
ผู้ป่ วยไม่ มี อ าการก าเริ บ ซ า้ ใช้ ระยะเวลา
8 สัปดาห์ ขันตอนที
้ ่ 3 สรุ ปผลการปฏิบตั ิการ
พยาบาลโดยเปรี ยบเทียบข้ อวินิจฉัยทางการ
พยาบาล และกระบวนการพยาบาล
วิเคราะห์กรณีศึกษาทัง้ 2 ราย โดย
วิเคราะห์เปรี ยบเทียบข้ อมูลทัว่ ไป ข้ อวินิจฉัย
การพยาบาลปฏิ บั ติ ก ารพยาบาล และ
ผลลัพธ์ทางการพยาบาล

ประโยชน์ ท่ คี ำดว่ ำจะได้ รับ
1. ด้ านบริ หาร เพื่อให้ ผ้ บู ริ หารใช้ ใน
การกาหนดนโยบาย สนับสนุนให้ มีการสร้ าง
แนวทางการปฏิบตั ิการดูแลผู้ป่วยจิตเภทชนิด
หวาดระแวง และการจัดการผู้ป่วยรายกรณี
ในการดูแลผู้ป่วยจิตเภท ทังในหน่
้ วยงานและ
ในชุมชนต่อไป 2. ด้ านบริ การ เพื่อเป็ นการ
พัฒนาคุณภาพบริ การการดูแลผู้ป่วยจิตเภท
ชนิดหวาดระแวง และเป็ นการสร้ างเสริ มการ
ปฏิ บัติ ง านร่ ว มกัน ของสหวิ ช าชี พ 3. ด้ า น
วิชาการ เพื่อใช้ เป็ นข้ อมูลในการศึกษาวิจัย
และพัฒนางานประจาสูก่ ารทาวิจยั (Routine
to Research : R2R) เกิดแนวทางในการ
พัฒนาคุณภาพงาน
ข้ อมูลเบือ้ งต้ นกำรเข้ ำรับบริกำรของ
กรณีศึกษำ
กรณี ศึกษำรำยที่ 1 ชายไทยโสด
อายุ 52 ปี อาชีพรับจ้ างทัว่ ไป ผู้ป่วยส่งกลับ
จากโรงพยาบาลจิตเวชขอนแก่นราชนคริ นทร์
เพื่อดูแลต่อเนื่องที่โรงพยาบาลขอนแก่น ด้ วย
อาการสาคัญ คือ มีอาการหวาดระแวง หูแว่ว
การวินิจฉัยโรค Paranoid Schizophrenia
(F20.0) ประวัติการเจ็บป่ วยระบุว่าผู้ป่วยเป็ น
โรคจิตเภทตังแต่้ พ.ศ.2554
พ.ศ.2554 -2562 ประวัติการรักษา
ไม่ต่อเนื่องทังที
้ ่โรงพยาบาลจิตเวชขอนแก่น
ราชนคริ นทร์ และโรงพยาบาลขอนแก่น โดย
ให้ เหตุผลว่าเข้ าใจว่าตนเองไม่ป่วย ยังทางาน
ได้ ดื่มสุราร่ วมด้ วย ทานยาไม่สม่าเสมอ จะ
วารสารสานักงานสาธารณสุขจังหวัดขอนแก่น ปี ที ่ 2 ฉบับที ่ 2 กรกฎาคม – ธันวาคม 2563
269
ทานยาเฉพาะวันที่มี หูแว่วและนอนไม่หลับ
ปฏิ เ สธยารั ก ษาโรคจิ ต เนื่ อ งจาก ได้ รั บ
ผลข้ างเคียงจากยา จะไปรับยาเมื่อมีอาการ
นอนไม่ ห ลับ และหยุ ด ทานยาเมื่ อ คิ ด ว่ า
อาการปกติ ท าให้ อ าการก าเริ บ บ่ อ ยมี ก าร
รักษาทางแบบผู้ป่วยใน และผู้ป่วยนอก
พ.ศ. 2563 มารดามาขอรับยาแทน
ผู้ป่วย มารดาให้ ประวัติว่า 1 เดือนก่อนมา
ผู้ป่วยไม่ทานยาเนื่องจากว่าทานแล้ วลิ ้นแข็ง
พูดรัว น ้าลายเยอะ ยังมีหูแว่วทุกวัน ปฏิเสธ
ภาพหลอน ยังมีหวาดระแวงคนนินทาและจะ
มาท าร้ าย หงุ ด หงิ ด ขู่ จ ะท าร้ ายมารดาถ้ า
วุ่นวายกับผู้ป่วย ดื่มสุราทุกวันๆละ 10 บาท
ว่างงาน แพทย์พิจารณาให้ ยา Fluphenazine
decanoate (25 mg) ฉีดเข้ ากล้ ามเนื ้อ ทุก
1 เดือน ยา Pherphenazine (8 mg) รับประทาน
3 เม็ดก่อนนอน ยา Artane (2 mg) รับประทาน
1 เม็ด หลังอาหารเช้ า และเย็น ยา Chlorpromazine
(100 mg) รับประทาน 1 เม็ด ก่อนนอน และ
ยา Diazepam (5 mg) รับประทาน 1 เม็ด
ก่อ นนอน ผู้ศึก ษาจึ ง ได้ ไปเยี่ ย มบ้ า นผู้ป่ วย
พร้ อมกับพยาบาลที่รับผิดชอบงานจิตเวชเพื่อ
ประเมินสภาพและวางแผนดูแลต่อเนื่องพบ
ข้ อมูลสาคัญสรุปว่าผู้ป่วยแยกตัว ชอบเก็บตัว
ในห้ องนอน พู ด บ่ น พึ ม พร่ า ถามตอบตรง
คาถาม ลัก ษณะถามคาตอบค า ผมยาวยุ่ง
ไม่สวมเสือ้ มารดาบอกว่าผู้ป่วยจะอาบน า้
1-2 ครัง้ /สัปดาห์ หากเตือนเรื่ องการอาบน ้า
ผู้ ป่ วยจะบอกว่ า อย่ า มายุ่ ง หงุ ด หงิ ด ง่ า ย
มารดาบอกว่าผู้ป่วยจะแอบเอามีดพร้ าไปเก็บ
270
ไว้ ในห้ องนอนทุกวัน มารดารู้สกึ กลัวถูกผู้ป่วย
ทาร้ าย พยาบาลสังเกตเห็นมีดพร้ าอยู่ข้างที่
นอนผู้ ป่ วยเมื่ อ สอบถามผู้ ป่ วยบอกว่ า จะ
เอาไว้ ฆา่ คนที่จะมาทาร้ ายและป้องกันตัว
กรณีศึกษำรำยที่ 2 หญิงไทยโสด
อายุ 34 ปี อาชีพรับจ้ างทัว่ ไปอาการสาคัญ
ได้ ยิ น เสี ย งคนนิ น ทา จะมาท าร้ ายและมี
ความคิดหวาดระแวงคนอื่นมองตน รู้ เรื่ องตน
บางครัง้ ขู่จะมาทาร้ าย เห็นภาพคนเป็ นผีทุก
วัน นอนหลับยาก บางวันไม่หลับเลย ดื่มสุรา
และใช้ ยาบ้ าโดยประวัติการเจ็บป่ วยระบุว่า
ผู้ป่วยมีอาการทางจิตตัง้ แต่ พ.ศ.2553 การ
วินิจฉัยโรค Paranoid Schizophrenia ได้ รับ
การรักษาแบบผู้ป่วยในที่โรงพยาบาลจิตเวช
ขอนแก่นราชนคริ นทร์ เป็ นเวลา 14 วัน หลัง
จ าหน่ า ย ได้ ยา Perphenazine (8 mg)
รับประทาน 1 เม็ด หลังอาหารเช้ า และก่อน
นอน ยา Artane (2 mg) รับประทาน 1 เม็ด
เช้ าและก่อนนอนยา Fluoxetine (20 mg)
รั บ ประทาน 1 เม็ด หลังอาหารเช้ ายา B1
(100 mg) รับประทาน 1 เม็ด หลังอาหาร เช้ า
กลางวัน เย็น และยา Lorazepam (1 mg)
รับประทาน 1 เม็ด หลังอาหารเช้ า ผู้ป่วยทาน
ยาไม่สม่าเสมอเนื่องจากบอกว่าเบลอ สมอง
ตื ้อๆ ง่วงมาก วิงเวียน หน้ ามืด ทาให้ ทางาน
ไม่ได้ มารั กษาต่อที่ คลินิกจิ ตเวชและยาเสพ
ติดโรงพยาบาลขอนแก่น ไม่สม่าเสมอ ส่วน
ใหญ่มาแผนกอุบตั ิเหตุและฉุกเฉินด้ วยอาการ
ทางกายจากปั ญหาการดื่มสุรา
Journal of Khon Kaen Provincial Health Office Volume 2 Issue 2 (July - December 2020)
พ.ศ.2554-2562ประวัติจากมารดา
ว่า รั ก ษาที่โรงพยาบาลจิ ตเวชขอนแก่ นราช
นคริ นทร์ แบบผู้ป่วยนอก แต่ไม่สม่าเสมอ มี
ลืมทานยาบ้ าง ฉีดยาไม่ครบตามกาหนด ยัง
มี ภาพหลอน ระแวงคนอื่ น นิ น ทา หงุด หงิ ด
เป็ นบางครั ง้ ช่วยมารดารั บส่งหลานได้ บ้าง
ได้ ยาRisperidone (2 mg) รับประทาน 2 เม็ด
ก่อนนอน ยา Depakine (200 mg) รับประทาน
หลังอาหารเช้ า 1 เม็ด และ 2 เม็ด ก่อนนอน
ยา Clonazepam (2 mg) รับประทาน 1 เม็ด
ก่ อ นนอนถ้ า ไม่ ห ลับ ทานเพิ่ ม 1 เม็ ด ยา
Trihexyphenidyl (5 mg) รับประทาน หลัง
อาหารเช้ า 1 เม็ด และ 1 เม็ด ก่อ นนอนยา
Perphenazine (16 mg) รับประทาน หลัง
อาหารเช้ า 1 เม็ด และ 2 เม็ด ก่อนนอน ยา
Fluphenazine decanoate (25 mg) ฉีดเข้ า
กล้ ามเนื ้อทุก 2 สัปดาห์ยงั ดื่มสุรา รักษาแบบ
ผู้ป่วยใน 3 ครั ง้ หลัง จาหน่ายอาการสงบ
ผู้ป่ วยไม่ท านยาต่อ เนื่ อ ง เนื่ อ งจากบอกว่า
หายแล้ ว
พ.ศ.2563 อาการกาเริ บ 3 สัปดาห์
ก่อนมามีอาการหวาดระแวง กลัวคนมาท า
ร้ าย มีหแู ว่ว ปฏิเสธภาพหลอน นอนหลับยาก
ดื่มสุราทุกวัน มารดาว่าผู้ป่วยเสพยาบ้ าร่ วม
ด้ ว ย ท างานไม่ ไ ด้ หงุ ด หงิ ด ง่ า ย ด่ า บิ ด า
มารดา มารดารู้ สึกกลัวเพราะบางครัง้ ถือมีด
เดินไปมาและพบรอยกรี ดที่แขนหลายรอย ไป
รั บ ยาที่ โ รงพยาบาลจิ ต เวชขอนแก่ น ราช
นคริ นทร์ แต่ไม่สม่าเสมอ ได้ รักษาแบบผู้ป่วย
ใน 2 ครั ง้ หลัง จาหน่า ยกลับ มารั ก ษาที่
 271

โรงพยาบาลขอนแก่นเช่นเดิม และได้ ยาเดิม นอกจากเพื่อการควบคุมอาการด้ านบวกแล้ ว

นัดทุก 1 เดือน ยังดื่มเบียร์ 2-3 วัน/สัปดาห์
และเสพยาบ้ า 1 ครัง้ /สัปดาห์ หรื อเมื่อมีเงิน
ว่าสนุกและคลายเครี ยดได้ ดี ทานยาและฉีด
ยาไม่ ส ม่ า เสมอ ว่ า ทานแล้ วเพลี ย ง่ ว ง
วิงเวียน หน้ ามืด มารดาเครี ยดมากและรู้ สึก
เหนื่อยล้ าในการดูแลเนื่องจากผู้ป่วยไม่เชื่ อ
ฟั งผู้ ศึ ก ษาจึ ง ลงเยี่ ย มบ้ านผู้ ป่ วยพร้ อม
พยาบาลโรงพยาบาลส่งเสริ มสุขภาพตาบล
เพื่อประเมินสภาพและวางแผนดูแลต่อเนื่อง
ขณะเยี่ยมบ้ านพบผู้ป่วยนัง่ ดื่มเบียร์ กบั ญาติ
ปฏิเสธการทานยาว่า ไม่ได้ ป่วยแล้ ว ทานยา
แล้ วเบลอ วิงเวียน หน้ ามืด ทางานไม่ได้ ดื่ม
สุราแล้ วมีความสุขดี
ผลกำรวิจัย (Result)
จากผลการเก็ บ รวบรวมข้ อมู ล
กรณีศึกษา จานวน 2 ราย ได้ ทบทวนแนว
ทางการรั ก ษาผู้ ป่ วยโรคจิ ต เภท พบว่ า
แผนการรั ก ษาผู้ ป่ วยรายนี ส้ อดคล้ องกั บ
ทฤษฎีโรคที่อธิบายว่า การรักษาด้ วยยารักษา
โรคจิ ต เป็ นหั ว ใจของการรั ก ษา เพราะ
ยังสามารถลดการกาเริ บซ ้าของโรคได้ ผู้ป่วย
ที่กลับมีอาการกาเริ บซา้ ส่ว นใหญ่ มีปัญหา
จากการขาดยา และพบว่ า เป้ าหมายการ
รั กษาของจิ ตแพทย์ ร ะยะนีม้ ุ่งที่ การควบคุม
อาการ ซึ่งตรงกับทฤษฎีโรคเช่นกัน 4 ดังนัน้
การวางแผนการพยาบาลผู้ป่วยที่คลินิกและที่
บ้ าน จึง กาหนดเป้าหมายการพยาบาล คื อ
ผู้ ป่ ว ย แ ละ ค น อื่ น ปล อ ด ภั ย จ า ก ภ า ว ะ
หว า ด ระ แ ว ง แ ละสา ม ารถ ปรั บตั ว ใ น
สถานการณ์ที่เป็ นจริ งได้ การแก้ ไขปั ญหานี ้จึง
นาหลักการพยาบาลจิตเวชและสุขภาพจิตใน
ชุม ชนมาใช้ โดยก าหนดเป้ าหมายของการ
ดูแลผู้ป่วยที่ คลินิกและบ้ าน คือมุ่งส่งเสริ ม
และช่วยเหลือให้ ผ้ ปู ่ วยและครอบครัวสามารถ
อยูร่ ่วมกันได้ 8 จากการรวบรวมข้ อมูลประเมิน
ปั ญหาผู้ศึกษาได้ นาปั ญหาที่พบมากาหนด
เป็ นข้ อวิ นิ จ ฉั ย ทางการพยาบาลโดยได้
เปรี ย บเที ย บทฤษฎี แ ละข้ อ วิ นิ จ ฉัย ทางการ
พยาบาลของผู้ป่วย 2 ราย ดังตารางที่ 1

ตำรำงที่ 1 เปรี ยบเทียบทฤษฎีและข้ อวินิจฉัยทางการพยาบาล (กรณีศกึ ษา)

ปั ญหำ ทฤษฎี ข้ อวินิจฉัยทำงกำร ข้ อวินิจฉัยทำงกำร
พยำบำล ผู้ป่วยรำยที่ 1 พยำบำล ผู้ป่วยรำยที่ 2
1 มี แ นวโน้ ม ท าร้ ายตนเอง และ มี แ น ว โ น้ ม ท า ร้ า ย ผู้ อื่ น มี แ นวโน้ มท าร้ ายตั ว เอง
ผู้อื่ น เนื่ อ งจากมี ค วามผิ ด ปกติ เนื่อ งจากมี อาการประสาท เนื่อ งจากมี อาการประสาท
ของการรับรู้ ห ล อ น แ ล ะ ค ว า ม คิ ด ห ล อ น แ ล ะ ค ว า ม คิ ด
หวาดระแวง หวาดระแวง

วารสารสานักงานสาธารณสุขจังหวัดขอนแก่น ปี ที ่ 2 ฉบับที ่ 2 กรกฎาคม – ธันวาคม 2563

272

ตำรำงที่ 1 เปรี ยบเทียบทฤษฎีและข้ อวินิจฉัยทางการพยาบาล (กรณีศกึ ษา) (ต่อ)

ปั ญหำ ทฤษฎี ข้ อวินิจฉัยทำงกำร ข้ อวินิจฉัยทำงกำร
พยำบำล ผู้ป่วยรำยที่ 1 พยำบำล ผู้ป่วยรำยที่ 2
2 มี แ นวโน้ มกลั บ มารั กษาซ า้ มีแ นวโน้ มกลับมารั กษาซา้ มีแ นวโน้ มกลับมารั กษาซา้
เนื่ อ งจากผู้ ป่ วยขาดความรู้ เนื่ อ งจากผู้ป่ วยไม่ ร่ ว มมื อ เนื่ อ งจากผู้ป่ วยไม่ ร่ ว มมื อ
ความเข้ าใจในการปฏิบตั ติ วั ในการรั ก ษาด้ วยยา และ ในการรักษาด้ วยยา และใช้
ปฏิเสธการเจ็บป่ วย สุรา ยาเสพติดร่ วม

3 เกิดปั ญหาป่ วยซ ้าจากสุราหรื อ มี พฤติกรรมพึ่งพาสารเสพ มี พฤติกรรมพึ่งพาสารเสพ

สารเสพติด ติดเนื่ อ งจากมี ความเชื่อ ว่าติดเนื่ อ งจากมี ความเชื่อ ว่า
สุ ร าไม่ เ กี่ ย วข้ องกั บ การ
สุรา และสารเสพติดเป็ นวิธี
รักษา ผ่ อ น ค ล า ย ที่ ดี แ ล ะ ไ ม่
เกี่ยวข้ องกับการรักษา
4 แบบแผนการพักผ่อนนอนหลับ แบบแผนการพัก ผ่อ นนอน แบบแผนการพัก ผ่อ นนอน
เบี่ ย งเบนเนื่ อ งจากมี อ าการ หลับ เบี่ ย งเบนเนื่ อ งจากมี หลับเบี่ ยงเบนเนื่ อ งจากใช้
ประสาทหลอนทางหู อาการประสาทหลอนทางหู ยาเสพติด

5 บกพร่ องในการดูแลตนเองเรื่ อง มี ค วามบกพร่ อ งด้ านการ มี ค วามบกพร่ อ งด้ านการ

กิ จ วั ต รประจ าวั น เนื่ อ งจาก ดูแ ลตนเองเนื่ อ งจากการ ดูแ ลตนเองเนื่ อ งจากการ
ค วาม ส าม าร ถใ นการ ดู แ ล รับรู้ และการแยกตัวเอง รับรู้
ตนเองลดลง

6 พร่ องสัมพันธภาพกับบุคคลอื่น มี ป ฏิ สัม พัน ธ์ กับ บุค คลอื่ น พร่ องสัมพันธภาพกับบุคคล

เนื่ อ งจากขาดความไว้ วางใจ ลดลง เนื่ อ งจากมี อ าการ อื่ นเนื่ องจากขาดความ
ผู้อื่น หวาดระแวง ไว้ วางใจผู้อื่น
7 บกพร่ อ งในการติ ด ต่ อ สื่ อ สาร บ ก พ ร่ อ ง ใ น ก า ร ไม่มี
เ นื่ อ ง จ า ก มี ค ว า ม คิ ด ติ ด ต่ อ สื่ อ สารเนื่ อ งจากมี
หวาดระแวง ความคิดหวาดระแวง

Journal of Khon Kaen Provincial Health Office Volume 2 Issue 2 (July - December 2020)
 273

ตำรำงที่ 1 เปรี ยบเทียบทฤษฎีและข้ อวินิจฉัยทางการพยาบาล (กรณีศกึ ษา) (ต่อ)

ปั ญหำ ทฤษฎี ข้ อวินิจฉัยทำงกำร ข้ อวินิจฉัยทำงกำร
พยำบำล ผู้ป่วยรำยที่ 1 พยำบำล ผู้ป่วยรำยที่ 2
8 เสี่ ยงอันตรายจากผลข้ างเคียง เ สี่ ย ง อั น ต ร า ย จ า กเ สี่ ย ง อั น ต ร า ย จ า ก
ของยาและอาจหลี ก เลี่ ย งการ ผลข้ างเคียงของยาและอาจ ผลข้ างเคียงของยาและอาจ
กินยา ห ลี ก เ ลี่ ย ง ก า ร กิ น ย า
ห ลี ก เ ลี่ ย ง ก า ร กิ น ย า
เนื่ อ งจากมี ลิ น้ แข็ ง พู ด รั ว
เนื่องจากเหนื่อย อ่อนเพลีย
น ้าลายเยอะ หน้ ามื ด วิ ง เวี ย น ท างาน
ไม่ได้
9 มี แ นวโน้ มกลั บ มารั กษาซ า้ มีแ นวโน้ มกลับมารั กษาซา้ มีแ นวโน้ มกลับมารั กษาซา้
เนื่องจากญาติขาดความรู้ ความ เนื่ อ งจากญาติข าดความรู้ เนื่ อ งจากญาติข าดความรู้
เข้ าใจในการดูแลผู้ป่วยขณะอยู่ ความเข้ าใจในการดู แ ล ความเข้ าใจในการดู แ ล
บ้ าน ผู้ป่วยขณะอยู่บ้าน ผู้ป่วยขณะอยู่บ้าน

10 ผู้ ดู แ ล เ ค รี ย ด / เ บื่ อ ห น่ า ย / ผู้ ดู แ ล เ ค รี ย ด แ ล ะ ผู้ ดู แ ลเครี ยด เบื่ อ หน่ า ย

หวาดกลัว ในการดูแล หวาดกลัวถูกผู้ป่วยทาร้ าย และรู้ สกึ เป็ นภาระ

จากการรวบรวมข้ อมู ล ผู้ ป่ วยทั ง้ สัมพันธภาพและความไว้ วางใจร่วมมือให้ การ

2 ราย นามาวางแผนการพยาบาล ตามหลัก
ของกระบวนการพยาบาล โดยจั ด ล าดั บ
ความสาคัญของข้ อวินิจฉัย ทางการพยาบาล
ครอบคลุ ม องค์ ร วม ประกอบด้ วย การ
พยาบาลที่ ใ ห้ แก่ ผ้ ู ป่ วยจิ ต เภทที่ มี ภ าวะ
หวาดระแวง มี 2 ระยะ คื อ ระยะที่ 1
วัตถุประสงค์ เพื่อให้ ผ้ ูป่วยมีความปลอดภัย
จากภาวะหวาดระแวง ได้ รับการเสริ มสร้ าง
รักษาด้ วยยา ใช้ ระยะเวลา 8 สัปดาห์ ระยะที่
2 วัตถุประสงค์เพื่อส่งเสริ มศักยภาพการดูแล
ตนเองของผู้ป่วย และพัฒนาการมีส่วนร่ วม
ของครอบครั วให้ ดูแลผู้ป่วยได้ อย่างถูกต้ อง
ผู้ป่ วยไม่ มี อ าการก าเริ บ ซ า้ ใช้ ระยะเวลา
8 สัป ดาห์ ส ามารถเขี ย นตามกระบวนการ
พยาบาล เพื่อสังเคราะห์บทเรี ยนนาไปสูก่ าร
หาแนวทางการพัฒนาต่อเนื่อง ดังตารางที่ 2

วารสารสานักงานสาธารณสุขจังหวัดขอนแก่น ปี ที ่ 2 ฉบับที ่ 2 กรกฎาคม – ธันวาคม 2563

274

ตำรำงที่ 2 เปรี ยบเทียบกระบวนการพยาบาล (กรณีศกึ ษา)

กระบวนกำร ผู้ป่วยจิตเภทชนิดหวำดระแวง
พยำบำล ผู้ป่วยรำยที่ 1 ผู้ป่วยรำยที่ 2
1. การประเมิน 1. การซักประวัติ การตรวจสภาพจิต 1. การซักประวัติ การตรวจสภาพจิ ต
ภาวะสุขภาพ การประเมินสภาวะสุขภาพการประเมินทาง การประเมินสภาวะสุข ภาพการประเมิ น
จิตสังคมการสังเกตพฤติกรรม อาการและ ทางจิตสังคมการสังเกตพฤติกรรม อาการ
อาการแสดง การประเมินความต้ องการการ และอาการแสดง การประเมิ น ความ
ดูแล ต้ องการการดูแล
2. การวินิจฉัย 2.1 เสี่ ยงต่อการได้ รับอันตรายต่อผู้อื่ น 2.1 มีแนวโน้ มทาร้ ายตัวเองและผู้อื่น
ทางการพยาบาล เนื่ อ งจากมี อ าการประสาทหลอนและ เนื่ อ งจากมี อ าการประสาทหลอนและ
ความคิดหวาดระแวง ความคิดหวาดระแวง
2.2 มีแนวโน้ มกลับมารักษาซ ้าเนื่องจาก 2.2 มีแนวโน้ มกลับมารักษาซ ้า
ผู้ป่วยไม่ร่วมมือในการรักษาด้ วยยา เนื่องจากผู้ป่วยไม่ร่วมมือในการรักษาด้ วย
2.3 มี พ ฤติ ก รรมพึ่ ง พาสารเสพติ ด ยา และใช้ สรุ า ยาเสพติดร่ วม
เนื่องจากมีความเชื่อว่าสุราไม่เกี่ยวข้ องกับ 2.3 มี พ ฤติก รรมพึ่ง พาสารเสพติ ด
การรักษา เนื่ อ งจากมี ค วามเชื่ อ ว่า สุร า และยาบ้ า
2.4 มี ป ฏิ สั ม พั น ธ์ กับ บุ ค คลอื่ น ลดลง เป็ นวิธีผ่อนคลายที่ดี
เนื่องจากมีอาการหวาดระแวง 2.4 แบบแผนการนอนแปรปรวน
2.5 แบบแ ผนการนอ นแปรปรวน เนื่ อ งจากมี อ าการประสาทหลอนทางหู
เนื่องจากมีอาการประสาทหลอนทางหู และใช้ ยาเสพติด
2.6 มีการเปลี่ยนแปลงด้ านกระบวนการ 2.5 มี สัมพันธภาพกับผู้อื่ นบกพร่ อ ง
คิด เนื่องจากความแปรปรวนด้ านการรับรู้ เนื่องจากมีความคิดหวาดระแวง
2.7 มี ค วามบกพร่ อ งด้ า นการดูแ ล 2.6 มี การเปลี่ ย นแปลงด้ าน
ตนเองเนื่องจากการรับรู้ และการแยกตัวเอง กระบวนการคิด เนื่องจากความแปรปรวน
2.8 เสี่ยงอันตรายจากผลข้ างเคียงของ ด้ านการรับรู้
ยาและอาจหลีกเลี่ยงการกินยา 2.7 เสี่ยงอันตรายจากผลข้ างเคียงของ
2.9 มีแนวโน้ มกลับมารักษาซ ้าเนื่องจาก ยาและอาจหลีกเลี่ยงการกินยา
ผู้ป่วยและญาติข าดความรู้ ความเข้ าใจใน 2.8 มี แ นวโน้ มกลั บ มารั ก ษาซ า้
การปฏิบตั ติ วั และดูแล เนื่องจากผู้ป่วยและญาติขาดความรู้ ความ
2.10 ผู้ดแู ลเครี ยด และหวาดกลัวถูกผู้ป่วย เข้ าใจในการปฏิบตั ติ วั และดูแล
ทาร้ าย 2.9 ผู้ดแู ลเครี ยด เบื่อหน่าย และรู้ สึก
เป็ นภาระ

Journal of Khon Kaen Provincial Health Office Volume 2 Issue 2 (July - December 2020)
 275

ตำรำงที่ 2 เปรี ยบเทียบกระบวนการพยาบาล (กรณีศกึ ษา) (ต่อ)

กระบวนกำร ผู้ป่วยจิตเภทชนิดหวำดระแวง
พยำบำล ผู้ป่วยรำยที่ 1 ผู้ป่วยรำยที่ 2
3. การวางแผน แบ่งเป็ น 2 ระยะ ดังนี ้ แบ่งเป็ น 2 ระยะ ดังนี ้
การพยาบาล ระยะที่ 1 กาหนดวัตถุประสงค์การพยาบาล ระยะที่ 1 ก าหนดวัต ถุ ป ระสงค์ เ พื่ อ ให้
ให้ ผู้ ป่ วยมี ความปลอดภั ย จากภาวะ ผู้ป่วยและผู้อื่นมีความปลอดภัยจากภาวะ
ห ว า ด ร ะ แ ว ง ไ ด้ รั บ ก า ร เ ส ริ ม ส ร้ า ง หว า ด ร ะ แ ว ง ไ ด้ รั บ ก าร เ ส ริ ม ส ร้ า ง
สั ม พั น ธภาพและความไว้ วางใจเพื่ อ ให้ สัม พัน ธภาพและความไว้ ว างใจเพื่ อ ให้
ภาวะหวาดระแวงลดลง ภาวะหวาดระแวงลดลง
4. การปฏิบตั กิ าร 4.1 สร้ างความไว้ วางใจในการติดต่อกับ 4.1 สร้ างความไว้ วางใจในการติดต่อ
พยาบาล ผู้ ป่ วยแบบตัว ต่ อ ตัว (one to one กับผู้ป่วยแบบตัวต่อ ตัว (one to one
relationship) โดยเน้ นการสร้ างความ relationship) โดยเน้ น การสร้ างความ
ไว้ วางใจและความเชื่อถือ ทุกครั ง้ ที่พบกับ ไว้ วางใจและความเชื่อถือทุกครั ง้ ที่พบกับ
ผู้ป่วย ผู้ป่วย
4.2 ยอมรั บผู้ป่วยโดยการเรี ยกชื่อ ให้ 4.2 ยอมรั บผู้ป่วยโดยการเรี ยกชื่อให้
ถูก ต้ อ ง รั บ ฟั ง เรื่ อ งราวอย่า งสนใจเพื่ อ ให้ ถูกต้ อง รั บฟั งเรื่ องราวอย่างสนใจเพื่ อให้
ผู้ป่วยเกิดความไว้ วางใจ ผู้ป่ วยเกิ ด ความไว้ ว างใจ ไม่ หัว เราะใน
4.3 การสื่ อ สารกับผู้ป่ วยต้ อ งเปิ ดเผย พฤติกรรมผู้ป่วย
รั ก ษ า ค า พู ด ใ ห้ ข้ อ มู ล อ ย่ า ง ชั ด เ จ น 4.3 การสื่ อสารกับผู้ป่วยต้ อ งเปิ ดเผย
ตรงไปตรงมา หลีกเลี่ยงการจ้ องมอง รั กษาค าพู ด ให้ ข้ อ มู ล อ ย่ า ง ชั ด เ จน
4.4 แสดงการยอมรั บอาการประสาท ตรงไปตรงมา หลีกเลี่ยงการจ้ องมอง
หลอน หรื อ หวาดระแวงของผู้ป่วย โดยไม่ 4.4 แสดงการยอมรั บอาการประสาท
โต้ แ ย้ งหรื อ ท้ า ทายว่ า ที่ ผ้ ู ป่ วยเล่ า ไม่ เ ป็ น หลอน หรื อหวาดระแวงของผู้ป่วย โดยไม่
ความจริ ง แต่แสดงความคิดเห็นที่ขดั แย้ งได้ โต้ แ ย้ ง หรื อ ท้ า ทายว่า ที่ ผ้ ูป่ วยเล่ า ไม่ เ ป็ น
โดยใช้ เทคนิคการให้ ความจริ ง (presenting ความจริ ง แต่แสดงความคิดเห็นที่ขัดแย้ ง
reality) ในขณะการสนทนา เพื่ อ ช่ ว ยให้ ไ ด้ โ ด ย ใ ช้ เ ท ค นิ ค ก า ร ใ ห้ ค ว า ม จ ริ ง
ผู้ป่วยเกิดความเข้ าใจว่าความคิดที่เกิดขึน้ (presenting reality) ในขณะการสนทนา
นั น้ มาจากการเจ็ บ ป่ วยที่ เ กิ ด ขึ น้ และ เพื่ อ ช่ ว ยให้ ผู้ ป่ วยเกิ ด ความเข้ าใจว่ า
หวาดระแวงน้ อยลง ความคิดที่เกิดขึ ้นนันมาจากการเจ็
้ บป่ วยที่
เกิดขึ ้นและหวาดระแวงน้ อยลง

วารสารสานักงานสาธารณสุขจังหวัดขอนแก่น ปี ที ่ 2 ฉบับที ่ 2 กรกฎาคม – ธันวาคม 2563

276

ตำรำงที่ 2 เปรี ยบเทียบกระบวนการพยาบาล (กรณีศกึ ษา) (ต่อ)

กระบวนกำร ผู้ป่วยจิตเภทชนิดหวำดระแวง
พยำบำล ผู้ป่วยรำยที่ 1 ผู้ป่วยรำยที่ 2
4.5 ไม่แสดงกิริยาที่อาจทาให้ ผ้ ปู ่ วยเกิด 4.5 ไม่ แ สดงกิ ริ ย าที่ อ าจท าให้ ผ้ ูป่ วย
ความสงสัย หรื อ ไม่ มั่น ใจ ระมัด ระวัง การ เกิดความสงสัยหรื อ ไม่มั่นใจ ระมัดระวัง
กระซิ บ ต่ อ หน้ าผู้ ป่ วย เพราะผู้ ป่ วยอาจ การกระซิบต่อหน้ าผู้ป่วย เพราะผู้ป่วยอาจ
เข้ าใจว่าพยาบาลนินทา หรื อระแวง เข้ าใจว่าพยาบาลนินทา หรื อระแวง
4.6 ดูแลให้ ผ้ ปู ่ วยได้ รับยาตามแผนการ 4.6 ประเมินอาการหวาดระแวงทุกครัง้
รั กษาของแ พทย์ เพื่ อช่ ว ยลดอาการ ที่มารั บบริ การ โดยสอบถามทังจากผู ้ ้ ป่วย
หวาดระแวง และญาติ เพื่อ ประเมินอาการและให้ การ
4.7 ประเมินอาการหวาดระแวงทุกครั ง้ พยาบาลได้ เหมาะสม
ที่มารั บบริ การ โดยสอบถามทังจากผู ้ ้ ป่วย 4.7 ดูแลให้ ผ้ ปู ่ วยได้ รับยาตามแผนการ
และญาติ เพื่ อ ประเมิน อาการและให้ การ รั ก ษาของแพทย์ โดยเฉพาะยากลุ่ ม
พยาบาลได้ เหมาะสม antipsychotic เพื่ อ ช่ ว ยลดอาการ
4.8 ส่ ง เสริ ม ศัก ยภาพการดูแ ลตนเอง หวาดระแวง
ของผู้ป่วย การร่ วมมือในการรั กษาด้ วยยา 4.8 น าผู้ ป่ วยเข้ ากระบวนการ
และพัฒ นาการมี ส่ ว นร่ ว มของครอบครั ว บาบัดรักษายาเสพติด แบบรายบุคคล
และชุมชนในการดูแลผู้ป่วย โดย 4.9 ส่งเสริ มศักยภาพการดูแลตนเอง
- ให้ ความรู้ กับผู้ป่วยและญาติ ถึงพยาธิ ของผู้ป่วย การร่ วมมือในการรักษาด้ วยยา
สภาพของโรค แผนการรักษาพยาบาล และ และพัฒนาการมี ส่วนร่ วมของครอบครั ว
การดูแลช่วยเหลือผู้ป่วย และชุมชนในการดูแลผู้ป่วย โดย
- สอนให้ ผ้ ูป่วยและญาติสังเกตอาการ - ให้ ค วามรู้ กับ ผู้ป่ วยและญาติ ถึง
เตือนก่อนอาการทางจิตกาเริ บ เช่น เริ่ ม พ ย า ธิ ส ภ า พ ข อ ง โ ร ค แ ผ น ก า ร
หงุดหงิดง่าย ไม่นอน/นอนไม่หลับ อาจเริ่ ม รั ก ษาพยาบาล และการดูแ ลช่ ว ยเหลื อ
มีอาการประสาทหลอน รวมถึงมีพฤติกรรม ผู้ป่วย
ไม่ร่วมมือ เช่นทิ ้งยา/ ไม่กินยา พูดห้ วน ตา - สอนให้ ผ้ ปู ่ วยและญาติสงั เกตอาการ
ขวาง การดื่มสุรา เตือนก่อนอาการทางจิตกาเริ บ เช่น เริ่ ม
- เสริ มสร้ างพลังอานาจ และสอนทักษะ หงุดหงิดง่าย ไม่นอน/นอนไม่หลับ อาจเริ่ ม
การจัดการกับความเครี ยด แก่ผ้ ดู แู ล มี อ าการประสาทหลอน รวมถึ ง มี
- ให้ ข้อมูลในแหล่งที่สามารถช่วยเหลือ พฤติกรรมไม่ร่วมมือ เช่น ทิ ้งยา/ ไม่กินยา
ได้ ในกรณีฉกุ เฉิน แก่ผ้ ดู แู ล พูดห้ วน ตาขวาง การดื่มสุรา ยาเสพติด

Journal of Khon Kaen Provincial Health Office Volume 2 Issue 2 (July - December 2020)
 277

ตำรำงที่ 2 เปรี ยบเทียบกระบวนการพยาบาล (กรณีศกึ ษา) (ต่อ)

กระบวนกำร ผู้ป่วยจิตเภทชนิดหวำดระแวง
พยำบำล ผู้ป่วยรำยที่ 1 ผู้ป่วยรำยที่ 2
- พัฒนาทักษะพยาบาลที่ศนู ย์แพทย์ ใน -ให้ ข้ อมูล ญาติ แ ละช่ ว ยค้ น หาแหล่ ง
การติ ด ตาม ดู แ ลช่ ว ยเหลื อ ผู้ ป่ วยและ ช่วยเหลือในชุมชน เช่น แหล่งสนับสนุน
ครอบครัว โดย ด้ านข้ อมูล ด้ านจิตใจ
- การดูแลช่วยเหลืออาการข้ างเคียงจาก - เสริ มสร้ างพลั ง อ านาจ และสอน
ยารักษาโรคจิต ทักษะการจัดการกับความเครี ยดแก่ผ้ ดู แู ล
- สอนทักษะการติดตาม การกากับการ - แนะนาญาติให้ ชมเชยผู้ป่วยหากทา
กิ น ยาของผู้ป่ วยให้ แ ก่ อสม.ในพื น้ ที่ เ พื่ อ กิจกรรมร่ วมกับครอบครัวได้ เพื่อให้ ผ้ ูป่วย
ช่วยสนับสนุนกิจกรรมการพยาบาล เกิดความมัน่ ใจและภาคภูมิใจในตนเอง
- พัฒนาทักษะพยาบาลที่ รพ.สต. ใน
การติ ด ตาม ดู แ ลช่ ว ยเหลื อ ผู้ ป่ วยและ
ครอบครัว
- สอนทักษะการติดตาม การกากับการ
กินยาของผู้ป่ วยให้ แ ก่ อสม.ในพื น้ ที่เพื่ อ
ช่วยสนับสนุนกิจกรรมการพยาบาล
- การดูแลช่วยเหลืออาการข้ างเคียง
จากยารักษาโรคจิต
- มาตรการในชุมชนเพื่อลดปั ญหาการ
ดื่มสุรา/ใช้ สารเสพติด โดย MOU กับ
ชุมชนไม่ขายสุราให้ ผ้ ปู ่ วย
5. การประเมินผล นาข้ อ มูลของผู้ป่วยที่ประเมินได้ ตงั ้ แต่ นาข้ อมูลของผู้ป่วยที่ประเมินได้ ตงแต่
ั้
การพยาบาล แรกรั บจนถึงหลังให้ การพยาบาลเสร็ จสิ น้ แรกรั บจนถึงหลังให้ การพยาบาลเสร็ จสิน้
แล้ วเปรี ยบเทียบกับเกณฑ์การประเมินผล แล้ วเปรี ยบเทียบกับเกณฑ์การประเมินผล
ดังนี ้ ดังนี ้
5.1 ผู้ ป่ วยและผู้ อื่ น ปลอดภัย จาก 5.1 ผู้ป่ วยและผู้ อื่ น ปลอดภัย จาก
อั น ต ร ายที่ เ กิ ด ขึ น้ ใ น ภ าว ะ ค ว าม คิ ด อันตรายที่เกิดขึ ้นในภาวะหวาดระแวง
หวาดระแวง 5.2 ผู้ป่วยร่ วมมือกินยา/กินยาต่อเนื่อง
5.2 ผู้ป่วยร่ วมมือกินยา/กินยาต่อเนื่อง และปลอดภัย จากอาการไม่ พึงประสงค์
และปลอดภัยจากอาการไม่พึงประสงค์จาก จากยา
ยา

วารสารสานักงานสาธารณสุขจังหวัดขอนแก่น ปี ที ่ 2 ฉบับที ่ 2 กรกฎาคม – ธันวาคม 2563

278

ตำรำงที่ 2 เปรี ยบเทียบกระบวนการพยาบาล (กรณีศกึ ษา) (ต่อ)

กระบวนกำร ผู้ป่วยจิตเภทชนิดหวำดระแวง
พยำบำล ผู้ป่วยรำยที่ 1 ผู้ป่วยรำยที่ 2
5.3 ผู้ป่วยมีสัมพันธภาพในครอบครั ว 5.3 ผู้ป่วยมี สัมพันธภาพในครอบครั ว
และผู้อื่นดีขึ ้น และผู้อื่นดีขึ ้น
5.4 ผู้ ป่ ว ย ส า ม า ร ถ ดู แ ล กิ จ วั ต ร 5.4 ผู้ป่วยสามารถประกอบอาชีพได้
ประจาวันตัวเองได้ 5.5 ผู้ ป่ วยเลิ ก ดื่ ม สุ ร าและเลิ ก ใช้
5.5 ผู้ ป่ วยสามารถท างานได้ ตาม ยาเสพติด
ศักยภาพ
5.6 ผู้ป่วยเลิกดื่มสุรา

อภิปรำยและสรุ ปผลกำรวิจัย (Discussion พยาบาลจิตเวชในชุมชน ซึ่งจะเห็นว่าผู้ป่วย

and Conclusion)
ผู้ ป่ วยจิต เภทในกรณีศ ึก ษาทั ้ง
2 ราย เป็ นชนิดหวาดระแวงโดยเป็ นผู้ป่วยที่
ส่งกลับจากโรงพยาบาลจิตเวชขอนแก่นราช
นคริ นทร์ เพื่อการดูแลต่อเนื่องในคลินิกจิตเวช
และยาเสพติดโรงพยาบาลขอนแก่น อาการ
กาเริ บซ ้า ผู้ป่วยทัง้ 2 ราย มีลกั ษณะอาการ
ทางคลินิกคล้ า ยคลึงกันและตรงตามทฤษฎี
โรค ซึ่ ง สภาพปั ญหาความเจ็ บ ป่ วย ไม่
แตกต่างกัน คือผู้ป่วยมีอาการกาเริ บซ ้าจาก
ปั ญหาการรับประทานยาไม่ต่อเนื่อง และใช้
สุรา ยาเสพติด ร่ วม จึงเป็ นผลให้ ไม่สามารถ
ควบคุมอาการทางจิตให้ สงบตามเป้าหมาย
การรักษาได้ พบว่าอาการกาเริ บซ ้าของผู้ป่วย
รายที2่ จะมีลกั ษณะอาการทางคลินิกที่รุนแรง
กว่ารายที่ 1 เนื่องจากใช้ สรุ า และยาบ้ าร่ วม
จึงใช้ กลวิธีหลากหลายในการดูแลช่วยเหลือ
ผู้ป่วยและครอบครัวจุดเด่นของการพยาบาล
ผู้ ป่ วยจิ ต เภททัง้ 2 ราย คื อ ใช้ ห ลัก การ
กรณีศึกษารายที่ 1 มีแนวโน้ มของการฟื น้ ฟู
สภาพที่ดีกว่าผู้ป่วยรายที่2เพราะครอบครัวมี
ความสนใจในการดูแลผู้ป่วยผู้ป่วยไม่ใช้ สาร
เ ส พ ติ ด อื่ น น อ ก จ า ก ดื่ ม สุ ร า แ ล ะ เ มื่ อ
เสริ มสร้ างทักษะการดูแลผู้ป่วยอย่างถูกต้ อง
ให้ ครอบครัวรายที่ 1 จึงทาให้ ผ้ ปู ่ วยได้ รับการ
ดูแลช่วยเหลือจนมีภาวะสุขภาพที่ดีขึ ้นอย่า ง
เห็นได้ ชดั เจน ใช้ การเสริ มแรงด้ วยการพัฒนา
ทักษะการดูแลผู้ป่วยให้ กับพยาบาลในพื ้นที่
และอาสาสมัครหมู่บ้านของผู้ป่วยทัง้ 2 ราย
เพื่อให้ ผ้ ปู ่ วยและครอบครัวสามารถใช้ แหล่ง
ประโยชน์ ใ กล้ บ้ านได้ ซึ่ ง สอดคล้ องกั บ
การศึกษาของอมรา ศิริกุล ชี ้ให้ เห็นว่าการนา
ม า ต ร ฐ า น ก า ร พ ย า บ า ล ใ น ชุ ม ช น ม า
ประยุกต์ ใช้ ร่วมกับหลักการพยาบาลจิ ตเวช
ในการดูแลผู้ป่วยโรคจิตเภทในชุมชนช่วยให้
ผู้ป่วยมีคณ ุ ภาพชีวิตที่ดีขึ ้น11

Journal of Khon Kaen Provincial Health Office Volume 2 Issue 2 (July - December 2020)

ข้ อเสนอแนะ
ควรนาผลการศึกษานี ้ไปพัฒนาเป็ น
แนวปฏิบตั ิการพยาบาลผู้ป่วยโรคจิตเภทชนิด
หวาดระแวงที่ ใ ช้ ยาเสพติ ด ร่ ว มและการ
จัดการผู้ป่วยรายกรณี ใ นการดูแลผู้ป่วยจิ ต
เภททังในหน่
้ วยงานและในชุมชนต่อไป
เอกสำรอ้ ำงอิง (Reference)
1. กรมสุขภาพจิต กระทรวงสาธารณสุข.
คู่ มื อ ก ำ ร ดู แ ล ผู้ ป่ ว ย โ ร ค จิ ต เ ภ ท
ส ำหรั บ โรงพยำบำลในเขตสุ ข ภำพ
(ฉบับแพทย์ ). พิมพ์ครัง้ ที่ 2. นนทบุรี:
กรมสุข ภาพจิ ต กระทรวงสาธารณสุข ;
2560.
2. กรมสุขภาพจิ ต กระทรวงสาธารณสุข .
รำยงำนสถิ ติ ผ้ ู ป่ วยจิ ต เวช ประจ ำปี
งบประมำณ 2556-2558. [online].
[เข้ าถึงเมื่อ 25กรกฎาคม 2562]; แหล่ง
ข้ อ มู ล จ า ก http:/ / www.dmh.go.th/
report/report1.asp.
3. Murray CJL& Lopez AD. The Global
Burden of disease. Harvard University
Press; 1996.
4. กรมสุ ข ภาพจิ ต . คู่ มื อ ผู้ เข้ ำอบรม
หลั ก สู ต รกำรเข้ ำ ถึง บริ ก ำรและดู แ ล
ผู้ ป่ ว ยโ รค จิ ต ส ำ ห รั บ พ ยำ บ ำ ล /
นักวิชำกำรสำธำรณสุข ฉบับปรั บปรุ ง
: บริ ษัท ดีนา่ ดู มีเดีย พลัส จากัด; 2560.
วารสารสานักงานสาธารณสุขจังหวัดขอนแก่น ปี ที ่ 2 ฉบับที ่ 2 กรกฎาคม – ธันวาคม 2563
279
5. พิม พ์ ว ลัญ ช์ อายุวัฒ น์ , ภาสินี โทอิน ทร์
และปรานต์ศศิ เหล่ารัตน์ศรี . F 20: โรค
จิตเภท (Schizophrenia). กรุ ง เทพฯ:
สถาบันพระบรมราชชนก[online]. [เข้ าถึง
เมื่อ 23 กันยายน 2562] แหล่งข้ อมูล:
http://administer.pi.ac.th/uploads/ers
earcher/upload_doc/2018/academic/
1531378592828010009140.pdf.
6. สุวนีย์ เกี่ยวกิ่งแก้ ว. กำรพยำบำลจิตเวช.
พิ ม พ์ ค รั ง้ ที่ 2. โรงพิ ม พ์ ม หาวิ ท ยาลัย
ธรรมศาสตร์ ; 2554.
7. กรมสุขภาพจิต และสานักการพยาบาล.
มำตรฐำนกำรพยำบำลจิ ต เวชและ
สุขภำพจิต. เชียงใหม่ : [มปท.]; 2556.
8. สานักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ .
คู่มือกำรดูแลผู้ป่วยจิตเวชเรื อ้ รั งกลุ่ม
เสี่ ย งในชุ ม ชน ส ำหรั บ บุ ค ลำกรของ
หน่ วยบริ กำรระดับปฐมภูมิ. กรุ งเทพฯ:
ห้ า งหุ้น ส่ว นจ ากัด แสงจัน ทร์ ก ารพิ ม พ์ ;
2559.
9. ลัด ดา แสนสี ห า. สุข ภาพจิ ต ชุ ม ชน.
ฉวีวรรณ สัตยธรรม, บรรณาธิการ. กำร
พยำบำลจิ ต เวชและตสุ ข ภำพจิ ต .
พิมพ์ครัง้ ที่ 10. นนทบุรี : ยุทธริ นทร์ การ
พิมพ์; 2552.
10. มาโนช หล่ อ ตระกู ล และปราโมทย์
สุค นิ ช ย์ . จิ ต เวชศำสตร์ รำมำธิ บ ดี .
กรุ งเทพฯ: บริ ษัท บียอนด์เอ็นเทอร์ ไพรซ์
จากัด; 2558.
280

11.อมรา ศิ ริ กุ ล . การใช้ มาตรฐานการ

พยาบาลในชุ ม ชนในผู้ ป่ วยจิ ต เวช :
กรณีศึกษาผู้ป่วยโรคจิตเภทที่มีความคิด
หวาดระแวง. วำรสำรโรงพยำบำล
พิจิตร 2556 ; 28 (1): 81-92.

Journal of Khon Kaen Provincial Health Office Volume 2 Issue 2 (July - December 2020)