1.

MUNDO GREGO

A CIVILIZACIÓN GREGA xurdiu SUR PENINSULA BALCANES

Estendeuse polas Illas dos mares Exeo e Xónico, e polas costas de Asia Menor e o

Mediterráneo ---------

Territorio dos gregos ou HÉLADE

PENINSULA BALCANICA: non era un estado unificado, formado polos estados independentes

dos vales e illas

Todos falaban grego e adoraban aos mesmos deuses

Terras gregas pouco productivas --- comercio (mar MEDITERRÁNEO),

Mar Mediterráneo lles daba alimento, era vía comunicación moi importante para o comercio

ETAPAS HISTORIA DE GRECIA

 EPOCA ARCAICA s IX e VI aC

 EPOCA CLASICA s V e 1ª metade s IV aC

 EPOCA HELENÍSTICA s. Mediados IV aC ata o I aC

2. A EPOCA ARCAICA:

Nacemento das POLIS, s XII – VIII aC, cidades con goberno, leis e exército propio. Eran

CIDADES-ESTADO.

Ao principio estaban gobernadas por Xefes locais, cunha participación política limitada.

Logo o poder pasou aos Ricos – ARISTOI, os mellores, que eran unha minoría privilexiada.

ARISTROCRACIA= goberno dos mellores

ESPARTA, o mellor exemplo de polis gobernada pola aristocracia

S. VI aC o crecemento da poboación e pouco rendemento da terra provocaron unha crises que

levou as revoltas populares contra os aristoi. Foi o inicio dun proceso que culminou ca

aparición da DEMOCRACIA, sendo ATENAS o mellor exemplo da Democracia.

A EXPANSION GREGA – Grecia viviu un período de crises entre os s. VIII-VI aC. A poboación

medrou pouco pero a agricultura daba poucos alimentos. Moitos gregos emigraron e fundaron

COLONIAS polo Meditarréno.

1
COLONIAS – eran comunidades independentes, aínda que mantiñan os deuses, as costumes e

a organización das Polis de onde procedían. Establecíanse preto da costa para facilitar o

transporte e comercio. Buscaban un outeiro con terreos, auga e para defenderse. Créanse a

partir das METRÓPOLIS.

Ca colonización entraron en contacto con outras civilizacións coma os etruscos, fenicios e

exipcios. Ademais serviron para estender a civilización grega máis alá das súas fronteiras.

A expansión desenvolveuse en dúas ondadas:

 750 – 650 aC: os gregos foron cara o Oeste. Asentáronse nas illas e costas do mar Xónico,

sur Italia, Sicilia, sur de Francia, Libia e sur e Leste da P. Ibérica

 650 – 550 aC: os gregos expandíronse cara o Leste. Fundaron colonias nas costas do mar

Negro.

3. A EPOCA CLÁSICA: ATENAS e ESPARTA

s. V e primeira metade IV aC

Superioridade das POLIS de Atenas e Esparta, e pola sucesión de guerras.

ATENAS

. orixe da democracia

. SOLON entre outros lexisladores introduciron as bases das INSTITUCIÓN DEMOCRÁTICAS

INSTITUCIÓNS DAS POLIS

ASAMBLEA ou EKKLESIA: principal órgano de decisión política. Nela tratábanse todas as

cuestións da vida pública: leis, guerras, paz, elección gobernantes...A Ekklesia formada por

cidadáns atenienses maiores de 20 anos con dereito a voto. As votacións eran a mal alzada.

CONSELLO DOS CINCOCENTOS ou BULÉ: preparábanse de encargas os asuntos que se

discutían asemblea. Formada por 500 cidadáns maiores de 30 anos elixidos por sorteo

OS MAXISTRADOS: eran os funcionarios que executaban as decisións da Asemblea.

Destacaban os 10 ESTRATEGOS que dirixían o exército e armada e os 9 ARCONTES

que presidían os tribunais e se encargaban dos ritos relixiosos. Outros maxistrados ocupábanse

do mercados, policía, prisións, transportes.....

2
TRIBUNAL DE XUSTICIA: elixidos por sorteo cada ano entre os cidadáns. Cada uns dos

tribunais especializábase nunha materia determinada. En Atenas unicamente os cidadáns

podían participar na vida política. Escravos, mulleres e estranxeiros non eran considerados

cidadáns.

ESPARTA

Polis aristrócratica, máis extensa e poderosa de Grecia. Diferente das demais polis.

Espartanos adicábanse a prepararse para a guerra, e o resto do traballo o realizaban os outros

pobos que conquistaban.

O sistema de goberno – OLIGARQUÍA = goberno duns poucos.

INSTITUCIÓNS DA OLIGARQUÍA

DOUS REIS de familias distintas que exercían o poder militar e relixioso

XERURSIA ou CONSELLO DE ANCIÁNS: formados polos anciáns das familias máis

prestixiosas e polos 2 reis. Propoñían e elaboraban as leis que podían xulgar aos reis.

OS ÉFOROS: 5 maxistrados con plenos poderes para executar as decisións da Xerursia.

Dirixían as Asembleas

A ASAMBLEA ou APELLA: formada por todos os homes libres maiores de 30 anos, cun

poder limitado porque a Xerursia podía limitar as súas decisións e os Éforos dirixían as

Asambleas. A súa principal función era elixir os Eforos e membros da Xerursia.

3
4. A EPOCA CLÁSICA: PERÍODO DE GUERRAS

AS GUERRAS MÉDICAS (499 aC – 478aC)

PERSAS inician gran expansión territorial a mediados do s. VI aC.

Someteron as POLIS GREGAS de ASIA MENOR e as ILLAS próximas á costa

499 aC ás POLIS GREGAS sometidas reveláronse contra os PERSAS, foron axudadas polo

resto de polis gregas ... o COMENZO DAS GUERRAS MÉDICAS

ETAPAS DAS GUERRAS MÉDICAS:

1. PRIMEIRA GUERRA MÉDICA 499 – 490 aC : los soldados grego HOPLITAS venceron

aos persas na BATALLA DE MARATÓN

2. SEGUNDO GERRA MÉDICA 480 – 478 aC: o rei persa XERXES I iniciou esta segunda

guerra, invadiu Grecia polo norte, saqueo Atenas. Foi derrotado nas BATALLAS DE

SALAMINA e PLATEA. Concluíron co triunfo dos gregos e Atenas adquiriu un gran

prestixio militar, converténdose na potencia máis importante da HÉLADE

O ESPLENDOR DE ATENAS

Século V aC, Atenas viviu unha época de gran esplendor, xa que tiveron moitos éxitos nas guerras,

apoxeo económico, cultural e político.

461 – 499 aC PERICLES, elixido maxistrado 15 veces, dirixiu a política de Atenas. Encargou a

reconstrucción da Acrópole de Atenas, destruída en las Guerras Médicas.

A GUERRA DO PELOPONESO (431-404 a. C.)

477 aC – formouse a LIGA DE DELOS: unión de POLIS para mellorar la defensa ante novos ataques

persas. Foi unha asociación político-militar, liderada por Atenas, que incluía numerosas cidades-estado

gregas.

O auxe de ATENAS fixo temer os intereses doutras polis, coma ESPARTA

Foi un conflicto militar da Antiga Grecia que enfrentou á Liga de Delos (conducida por Atenas) ca Liga do

Peloponeso (conducida por Esparta).

A guerra do Peloponeso cambiou o mapa da Antiga Grecia. Atenas, la principal cidade antes da guerra,

foi reducida practicamente a un estado de sometemento, mentres Esparta se establecía como o maior

poder de Grecia. No ano 404 aC concluíu a guerra coa victoria de ESPARTA, continuando en Grecia

moitas loitas internas.

4
5. A EPOCA HELENÍSTICA: ALEJANDRO MAGNO

338 aC FILIPO II de Macedonia, someteu a todas as polis gregas, salvo Esparta

336 aC FILIPO II aseninado, tras a súa morte sucedeuno o seu fillo ALEXANDRE MAGNO

. lanzouse a conquistar o imperio persa

. gran extratega, xenio militar e gran exército macedonio (núcleo principal do exército a Falanxe

( 16 filas con 16 homes por filas, as 5 primeiras atacaban e o resto levantaba as lanzas para

protexelos)

. expendeu unha gran expedición hacia Oriente 334-323 aC

. formou un gran imperio: PERSIA, MESOPOTAMIA, SIRIA e EXIPTO

. morreu no 323 aC, quería conquistar Arabia

O HELENISMO

. una época histórica y cultural en la que se produxo la expansión de la cultura grega por todo el

Mediterráneo, chegando desde la Península Ibérica hasta Oriente, Fusión da cultura grega ca

cultura oriental.

. entre a morte de Alexandro Magno (323 a.C.) hasta la conquista do mediterráneo por parte

dos romanos (aprox. año 30 a.C.).

. floreceu a arte, poesía e teatro, producíronse avances científicos

. o grego convirtiuse na lingua oficial dos territorios conquistados por Alexandre Magno

. destacaron os matemáticos ARQUIMIEDES, EUCLIDES

. destacou o xeógrafo ERATÓSTONES

. medraron as polis existentes e surxiron outras: ALEXANDRÍA, PÉRGAMO n con importantes

edificios. BIBLIOTECA DE ALEXANDRÍA a maior do seu tempo

. construíronse enormes portos nas cidades costeiras xa que o comercio adquiriu gran

importancia

MONARQUIAS HELENÍSTICAS

Alexandre Magno morreu sen herdeiros, polo que os seus xenerais repartiron o territorio, adoptando o

título de reis. Fundaron diversos reinos coñecidos como Monarquías Helenísticas : os reis eran a

máxima autoridades, eran divinizados. Destacaron EXIPTO, MESOPOTAMIA, TRACIA E MACEDONIA

5
6. SOCIEDADE GREGA

Tiñan 2 GRUPOS: CIDADANS E NON CIDADANS

A) CIDADANS

Minoría de ricos e humildes

Participaban na vida política e exército

Gozaban de todos os dereitos

Pagaban impostor

B) NO CIDADANS: EXTRANXEIROS, ESCRAVOS e MULLERES

Maioría da poboación

Non participaban na política

EXTRANXEIROS: libres, pagaban impostos, NON donos de terras e casas e podían pertencer

ao exército. Dedicábanse a artesanía e comercio

ESCRAVOS: sen dereitos, no libres. Prisioneiros de guerra o fillos de escravos. Traballaban na

agricultura, minas e servicio doméstico.

MULLERES: podían ser libres ou escravas, todas sen dereitos. Non intervir en política, votar ou

asistir a espectáculos públicos. As mulleres ricas coidaban do fogar, as mulleres pobres na

agricultura, vendedores, amas de cría o parteiras.

AS ACTIVIDADES ECONÓMICAS

A agricultura: trigo, vide e oliveira

Explotacións agrícolas pequenas

Os habitantes das cidades gregas dedicábanse: artesanía e comercio. O COMERCIO era a

actividade económica máis importante.

DRACMA – moeda grega

Os gregos elaboraron CERAMICA DE CALIDADE que exportaban ao mundo

Había OBRADOIROS DE CURTIDOS (obxectos de pel)

Destacaron na FABRICACION DE TECIDOS DE LIÑO, LÁ, ALDOGÓN na EPOCA

HELENÍSTICA

Comercio DOS PEQUENOS ARTESANS nos obradoiros

6
Os campesiños acudían ás cidades a vender as colleitas

Nas pequenas tendas das cidades nas que se vendían todo o necesario para os habitantes.

Había comerciantes ricos propietarios de barcos que vendían nos pobos do mediterráneo, e

compraban ALIMENTOS, MADEIRA E COBRE.

7. AS CRENZAS

POLITEISTAS= varios deuses

 Residían no MONTE OLIMPO

 ZEUS, era o deus principal, gobernaba sobre os demáis deuses e protexía as persoas

 Aspecto humán

 Inmortais

 Responsables da orde e equlibrio do mundo

 Se relacionaban cos humans, interviñan na vida das persoas

 Cada Polis tiña un deus: ATENEA de Atenas

 HEROES: fillo dun deus e unha persoa – AQUILES, ULISES , ORFEO...Eran moi poderosos,

pero mortais. Fundadores das cidades e das familias importantes.

 CRIATURAS FANTASTICAS: CÍCLOPES, CENTAUROS

 MITOS: historias fabulosas sobre deuses e heroes

O CULTO RELIXIOSO

TEMPLO: casa dos deuses, tiñan coma serventes aos sacerdotes e sacerdotisas. Estes

sacerdotes dirixían o culto e levaban ofrendas aos deuses.

OFRENDAS DOS FIEIS: alimento e riquezas dos deuses

CULTO: expresarlles agradecemento aos deuses, pedíaselles consello, protección...

realizábanse na casa o en santuarios. Todos os cidadáns participaban no CULTO AOS

DEUSES PROTECTORES DA CIDADE.

RITOS RELIXIOSOS, realizábanse na casa, no templo o en santuarios.

.- ALTAR: en cada casa había un adicado a deusa do fogar e aos seus antepasados

7
.- SANTUARIO: realizábanse ritos comuns para todos os cidadáns gregos coma os XOGOS

OLÍMPICOS

ORACULOS: mensaxes dos deuses que podían ser interpretados polos adiviños. O máis

famoso era o ORACULO DE DELFOS do DEUS APOLO

8. A ARQUITECTURA GREGA: O TEMPLO

Residencia dos deuses. Feitos de pedra, mármore... De cores. Pranta rectangular sobre unha

plataforma. No usaron nin arco nin bóveda. Usaron teitos planos que se sostiñan sobre

columnas. Organizábanse en varias dependencias: PRONAOS, NAOS ou CELLA e

OPISTODOMO

PRONAOS: vestíbulo

NAOS ou CELLA: sá principal onde se gardaba a estatua da divinidade

OPISTODOMO: lugar na que se depositaban as ofrendas, sita na zoa posterior

AS ORDES GREGAS

Arquitectos gregos buscaban armonía e beleza, polo que usaban reglas matemáticas ou

ORDES, para a construcción, determinando tamaño e combinación dos elementos

arquitectónicos.

Inicialmente foron só dúas: Dórica e Xónica, pero máis tarde xurdiu a Corintia

DORICA: fuste da columna acanalado con aristas vivas, sen base e capitel liso

XÓNICA: fuste acanalado con aristas suaves, con base e capitel decorado con bolutas

CORINTIA: fuste acanalado con aristas suaves, con base e capitel decorado con follas de

canto

8
 9. O URBANISMO GREGO

As cidades gregas situábanse na costa para facilitar comunicación e comercio

As rúas das cidades eran estreitas e retortas.

A vida organizábase aorredor da ÁGORA e ACRÓPOLE

ÁGORA: praza onde se facía o mercado e paseaba a xente

ACRÓPOLE: recinto amurallado situado na zoa máis alta da cidade para facilitar a defensa.

Situábanse os templos e algúns dos edificios máis importantes

As construccions máis significativas están o BOULEUTERION, onde se reunía o consello,

STOA, galería porticada, TEATRO, ESTADIO, GIMNASIO, BIBLITECA, XARDÍNS

Na EPOCA HELENÍSTICA, medraron as cidades que tiñan rúas amplas e rectas

10. A ESCULTURA: MIRON, POLICLETO, FIDIAS...

A maioría teñen unha función relixiosa, representando heroes o deuses. De bronce ou mármol.

Os escultores interesáronse por amosar a beleza do corpo humán espido.

Para representar a beleza humana, usaban proporcións e armonía = CANON DE BELEZA

Pintadas de vivas cores que non se conservaron

EPOCA ARCAICA: ríxidas e estáticas, esquemáticos, atletas espidos=KUROI e mozas

vestidas=KORAI

EPOCA CLASICA: máis realistas con certo movemento, frontalidade, rostros sereos

EPOCA HELENÍSTICA: énchese de movementos, rostros expresivos, moitas veces reflexan

actitudes atormentadas, composicións complexas, as figuras retórcense

9
 11. A FILOSOFIA, A CIENCIA E A LITERATURA

FILOSOFIA e CIENCIA: os gregos foron os primeiros en buscar unha explicación racional do

universo e o comportamento humano, por iso dise que os gregos inventaron a filosofía e a

ciencia. Ao principio filosofía e ciencia estaban xuntas. PLATON e ARISTÓTELES

s. VaC, CIENCIA independízase da Filosofia.

Atenas máximo exemplo de pensamento filosófico na época Helenística

Alexandría (Exipto) en centro científico.

LITERATURA: inventaron a poesía, a traxedía e a comedia e o teatro.

10