• Ferdydurke

o Powieść awangardowa
o Groteska, oniryzm, absurd, komizm i tragizm
o Symboliczne znaczenie części ciała
o Niejednolita struktura
o Sytuacje przedstawiają pewne idee
o Kompozycja otwarta
o Duchowa podróż przez różne środowiska i miejsca
o Przemiana pisarza w ucznia
o Zmagania Józia u Młodziaków
o Wizyta w domku ziemiańskim
o Szkoła
▪ Pimko krytykuje głównego bohatera, posyła go do szkoły, nauczyciele
traktują uczniów jak naiwne dzieci – robienie pupy, wmawiają im
szacunek do dzieł, których nikt nie podziwia, po lekcjach dochodzi do
pojedynku między Syfonem i Miętusem i do gwałtu na uszach
▪ Józio zostaje umieszczony w domu młodziaków, manifestujących
wrogość wobec tradycji, Zuta przyprawia mu gębę, on demaskuję
Pimkę, młodziaków, Kopyrdę – wszystkich
▪ Józio i Miętus trafiają do posiadłości ziemskiej, Miętus się chce chcę
spoufalać
▪ Nie ma ucieczki przed gębą
▪ Wstępne opowiadania – siłą artysty jest niedojrzałość – generalnie
absurd
▪ Bohaterowie
• Józio, pimko, bladaczka, Gałkiewicz, Syfon, Miętus,
Młodziakowie, Hurleccy, Walek
o Gęba, pupa, Łydka, Kupa
o Problematyka
▪ Anachroniczna instytucja szkoły
▪ Pseudonowoczesność mieszczaństwa
▪ Skostniała ziemska tradycja
▪ Problem formy
▪ Sztuka
o To tera zeszyt
▪ Niejednorodna pod względem budowy
▪ Komizm sytuacyjny i komizm budowy
▪ Groteskowy humor – absurdalny, nieadekwatny, mieszanie patosu z
wulgarnościami
▪ Solecyzm – nieprawidłowe połączenie wyrazów
▪ Wtrącanie elementów dramatu
▪ Powiastka filozoficzna – fabuła jest pretekstem do przemyśleń
▪ Tytuł nie ma znaczenia, nic nie mówi, nie naprowadza
▪ Mnóstwo aluzji literackich
▪ Tytuły rozdziałów z kultury
▪ Narracja pierwszoosobowa, chaotyczna, przerywana przemyśleniami
▪ Groteska – przejaskrawianie świata przedstawionego, kontrasty,
wyolbrzymienia
▪ Bohater – Józio Kowalski
• Zdrobnienie – dziecko, nazwisko – everyman, nijaki, zwykły
obywatel, 30 lat, powinien być ustatkowany, z pracą, rodziną a
tu dupa – niedojrzały, właściwie w połowie życia, nieokreślony
zawodowo i społecznie a przez to wzbudzający niepokój, ciotki
– stara kultura, przeświadczone o swojej racji, trywializacja i
generalizacja poetów i pisarzy, metaforyka krytyków, krytyki
społeczeństwa wobec jednostki, każdy jest sędzią i osądza,
porównując jednostkę do figur – schematyzm
• Człowiek jest sumą sądów, funkcją innych ludzi, jest
pozbawiony osobowości
• Syfon – niewinny, niedoświadczony, po gwałcie nie jest w
stanie poradzić sobie z narzuconą formą
• Józio nie chce się podporządkować chce stworzyć formę,
dlatego zaczyna pisać książkę, wtedy przychodzi prof. Pimko i
ocenia jego twórczość, Józio staje się uczniem, czuje, jakby
malał, tworzenie formy idzie na marne, Pimko ma
ukształtowaną formę, boi się go, Pimko pokazuje swoją
wiedzę, przepytuje Józia i narzuca formę
▪ Szkoła
• Pedagodzy – brak „przyjemnego ciała”, bez własnych myśli,
niedołężni, bezmyślni, prywatne rozmowy są trywialne i
bezcelowe, nieinteligentne, ciało rozmawia – bez duszy i
osobowości
• Bladaczka – dokonuje rytuału codziennej pracy, powstrzymuje
się od powiedzenia czegoś, uczniowie nie słuchają nauczyciela,
są niedojrzali
• Szkoła nie uczy myślenia, indoktrynuje to co musi, narzuca
jedno zdanie, w kierunku tradycji romantycznej
• Uczniowie bezrefleksyjnie przyjmują i akceptują, szkoła
narzuca tworzenie społeczeństwa uległego i poddanego,
nastawia i wychwala własną kulturę
• Dyrektor chce zdziecinnienia
▪ Syfon vs Miętus
 • Syfon
o Nieuświadomiony, niewinny, też chce zdziecinnienia,
uważa je za powód do dumy, retoryka narodowo –
wyzwoleńcza, odwołanie do wyższych warstw
o Patetyczny, wzniosły; piękno, duchowość, to, co wyższe
o Nadmierny patos, uważa się za niewinnego i dlatego się
wywyższa
• Miętus
o Uznaje się za winnego, nie uznaje ideałów, odwołanie
do niższych warstw
o Obrzydliwe zachowanie, trywialność, brzydota,
cielesność, to co niższe
o Przerysowane reakcje, obrzydliwe i brudne gesty,
ordynarny, po pojedynku bywa zapijaczony, gwałci, jest
ordynarny jak dawniej jego miny
▪ U młodziaków
• Środowisko postępowych, radykalnych rewolucjonistów, chcą
młodości i nowoczesności, skupiający się na fizyczności, nie
duchowości, pensjonarka, niewykształcona, nie zna Norwida
</3, Młodziakowie tłumaczą niewiedzę epoką
• Józio jest zafascynowany Zutą i jej nowoczesnością, chce do
niej dotrzeć, podgląda, tworzy nowy wizerunek nowoczesnego
człowieka – zwycięstwo Pimki
• Żeby wyjść z czeskiego pimkowego szachu pisze list w imieniu
Zuty, zaprasza Pimkę i Kopyrdę, chce zniszczyć formę Zuty, jej
rodziców i Pimki
• Kopyrda zjawia się o umówionej porze, nowoczesność zabrania
jej się dziwić, Zuta Józio 1:0
• Pimko chce się z nią bratać, staje się ofiarą ironii Józia, on nie
ukrywa szoku, traci formę jednorodnego profesora – Józio
Pimka – K.O
• Młodziakowie są zadowoleni, spełnia się ich nowoczesny sen –
aż tu nagle z szafy wyjdzie Pimko, rujnuje to sztuczność,
Młodziakowie odkrywają nową formę – staroświecką
• Józio vs świat – pierdyliard : 0, młodziakowie, pimko i zuta
mają zniszczone swoje formy, Józio udowadnia że można
uwolnić się od gęby narzuconej przez społeczeństwo
▪ Dwór Hurleckich
• Chłopi na wsi są zezwierzęceni, nie nazywają się obywatelami i
ludźmi, tylko psami, boją się ludzi z wyższych sfer, którzy ich
 wykorzystują, nędza, wyniszczenie ciał, odstraszanie obcych
przez szczekanie
• Sfera wyższa ma siłę, chce pomóc chłopstwu
• Ciocia traktuje Józia jak malca, chce się nim zaopiekować –
kolejna forma
• W domu – rozmowa o zdrowiu, namnożenie chorób aby
podtrzymać rozmowę, to jedyny temat, w zasadzie się nie
znają, rodzina ma wewnętrzne rytuały, proste komunikaty,
wyższość pana nad sługą
• Tęsknota miętusa do parobka – parobek nie ma formy, jest
naturalny, chce pobratania ale nie wie jak to zrobić
• Parobek wypełnia wszystkie rozkazy, bo uważa, że tak musi
być – osoby z różnych warstw nie potrafią rozmawiać
• Naturalność formy – zwyczajny, nijaki
• Miętus jako parobek będzie sztuczny, żeby doprowadzić do
pobratania rozkazuje dać sobie w twarz
• Po pobrataniu rozpoczyna się publiczne i oficjalne szydzenie z
państwa panującego, niższe klasy postrzegają wyższe za
nierobów, żarłoków, słabych
• Tresura parobków – bicie, oskarżenia, usługiwanie, Miętus
przytula parobka krzycząc „puszczajta go”, sytuacja
rewolucyjna – ośmieszenie miętusa, potraktowanie go jak
ucznia
• Waldek uderza Konstantego, lud rusza na panów, pęka forma
jednej i drugiej strony – koniec określonego porządku
▪ Rozpad szkolnictwa
▪ Rozpad stosunków międzynarodowych
▪ Rozpad stosunku feudalnego
▪ Ostatnia forma – porwanie Zosi, forma narzeczonego, Zosia się tuli,
cieszy się z porwania, mitologizuje go, on chce ją odrzucić bo narzuca
mu formę