4

Edukasyong
Pangkalusugan
Kwarter 2 – Modyul 1:
Nakahahawang Sakit, Bakit?

CO_Q2_Health 4_Module 1
Edukasyong Pangkalusugan – Ikaapat na Baitang
Alternative Delivery Mode
Kwarter 2 – Modyul 1: Nakahahawang Sakit, Bakit?
Unang Edisyon, 2020

Isinasaad sa Batas Republika 8293, Seksiyon 176 na: Hindi maaaring magkaroon ng
karapatang-sipi sa anomang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas. Gayonpaman, kailangan
muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaan na naghanda ng akda kung ito
ay pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay
ang pagtakda ng kaukulang bayad.

Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand name,
tatak o trademark, palabas sa telebisiyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa modyul na ito ay
nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsumikapang matunton ang mga ito upang
makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga tagapaglathala at
mga may-akda ang karapatang-aring iyon. Ang anomang gamit maliban sa modyul na ito ay
kinakailangan ng pahintulot mula sa mga orihinal na may-akda ng mga ito.

Walang anomang parte ng materyales na ito ang maaaring kopyahin o ilimbag sa anomang
paraan nang walang pahintulot sa Kagawaran.

Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon

Kalihim: Leonor Magtolis Briones
Pangalawang Kalihim: Diosdado M. San Antonio

Bumuo sa Pagsusulat ng Modyul

Manunulat: Anthony C. Vista
Editor: Renato B. Gallenito
Tagasuri: Cynthia T. Montañez
Tagaguhit: Emma N. Malapo
Tagalapat: Anthony C. Vista
Tagapamahala: Regional Director: Gilbert T. Sadsad
CLMD Chief: Francisco B. Bulalacao, Jr.
Regional EPS In Charge of LRMS: Grace U. Rabelas
Regional ADM Coordinator: Ma. Leilani R. Lorico
CID Chief: Jerson V. Toralde
Division EPS In Charge of LRMS: Belen B. Pili
Division ADM Coordinator: Cynthia T. Montañez

Inilimbag sa Pilipinas ng ________________________

Department of Education – Region V

Office Address: Regional Center Site, Rawis, Legazpi City 4500

Telefax: 0917 178 1288
E-mail Address: region5@deped.gov.ph
 4

Edukasyong
Pangkalusugan
Kwarter 2 – Modyul 1:
Nakahahawang Sakit, Bakit?
Paunang Salita
Ang Self-learning Module o SLM ito ay maingat na inihanda para
sa ating mag-aaral so kanilang pag-aaral sa tahanan. Binubuo ito
ng iba't ibang bahagi na gagabay sa kanila upang maunawaan ang
bawat aralin at malinang ang mga kasanayang itinakda ng
kurikulum.

Ang modyul na ito ay may inilaang Gabay sa Guro/Tagapagdaloy

na naglalaman ng mga paalala, pantulong o estratehiyang
magagamit ng mga magulang o kung sinumang gagabay at
tutulong sa pag-aaral ng mga mag-aaral sa kani-kanilang
tahanan.

Ito ay may kalakip na paunang pagsusulit upang masukat ang

nalalaman ng mag-aaral mna may kinalaman sa inihandang
aralin. Ito ang magsasabi kung kailangan ng ibayong tulong mula
sa tagapagdaloy o sa guro. Mayroon ding pagsusulit sa bawat
pagtatapos ng aralin upang masukat naman ang natutuhan. May
susi ng pagwawasto upang makita kung tama o mali ang mga
sagot sa bawat gawain at pagsusulit. Inaasahan namin na
magiging matapat ang bawat isa sa paggamit nito.

Pinapaalalahanan din ang mga mag-aaral na ingatan ang SLM na

ito upang magamit pa ng ibang mangangailangan. Huwag
susulatan o mamarkahn ang anumang bahagi ng modyul.
Gumamit lamang ng hiwalay na papel sa pagsagot sa mga
pagsasanay.

Hinihikayat ang mga mag-aaral na makipag-ugnayan agad sa

kanilang guro kung sila ay makararanas ng suliranin sa pag-
unawa sa mga aralin at paggamit ng SLM na ito.

Sa pamamagitan ng modyul na ito at sa tulong ng ating mga

tagapagdaloy, umaasa kami na matututo ang ating mag-aaral
kahit wala sila sa paaralan.

ii
 Alamin

Isang magsaya at ligtas na araw muli sa iyo kaibigan!

“Ang kalusugan ay kayamanan.”

Ang kasabihang ito ay nangangahulugang ang taong malusog

ay may masiglang buhay. Ang malusog na pangangatawan ay
nakatutulong din na makaiwas sa iba’t ibang sakit.

Tatalakayin sa modyul na ito ang iba’t ibang uri ng mga

karaniwang sakit upang higit itong maunawaan kung paano ang
mga ito’y iiwasan.

Inaasahan na pagkatapos ng modyul na ito ay nailalarawan

mo kung ano ang mga nakahahawang sakit (H4DD-IIa-7).

1 CO_Q2_Health 4_Module 1
 Subukin

Bago natin tuklasin ang mga bagong konseptong sa ating bagong

aralin, alamin muna natin kung ano at saan na ang alam mo
tungkol dito.
WORD HUNT
Hanapin sa kahon ang mga salitang may kaugnayan sa
MGA NAKAHAHAWANG SAKIT.

Nahanap mo ba ang siyam (9) na salita.

Magaling kung nahanap mo’ng lahat! Kung hindi
mo nahanap, ayos lang iyon. Mas maiintindihan
mo pa ang mga konseptong ito sa pagpapatuloy
mo sa modyul na ito. Tara na at simulan na natin!

2 CO_Q2_Health 4_Module 1
 Balikan

Bago tayo magpatuloy, balikan muna natin ang mga araling

napag-aralan natin sa nakaraang yunit. Naaalala mo pa kaya ang
mga ito? Subukan mong sagutin ang sumusunod na tanong.
Tama o Mali
Basahin ang bawat pangungusap sa ibaba. Isulat sa sagutang
papel ang (T) kung ang pangungusap ay totoo at isulat naman ang
(M) kung ang pangungusap ay hindi totoo.
1. Tiyaking malinis ang pagkain upang makaiwas sa sakit.
2. Isa sa mga sintomas ng Hepatitis A ang pagkahilo.
3. Ang Diarrhea ay makukuha sa malinis na pagkain.
4. Ang Sodium ay maaaring pagkunan ng enerhiya sa katawan.
5. Mainam na basahin ang Food Label ng isang pagkain bago ito
bilhin.
6. Nagdudulot ng maraming sakit ang maruming tubig at
pagkain.
7. Ang pagkain ng may maraming Cholesterol ay nakabubuti sa
katawan.
8. Ang Expiration Date ay isa sa impormasyong makikita sa Food
Label.
9. Ang Typhoid Fever ay dulot ng salmonella na nakukuha sa
kontaminadong pagkain.
10. Ang malubhang pananakit ng tiyan ay maaaring maging
sanhi ng biglaang pagkamatay.

Tingnan ang tamang sagot sa pahina 19.

Nakuha mo ba ang lahat ng tamang sagot?
Maaari ka nang magpatuloy kung nakuha mo lahat. Kung
hindi naman, maaari mong balikan sa mga nakaraang modyul
ang mga konseptong hindi mo nakuha nang tama.

3 CO_Q2_Health 4_Module 1
 Tuklasin

Ano ang pumapasok sa isip mo kung naririnig mo o nababasa

ang salitang SAKIT? Basahin ang sumunod na acrostic.

S-akit ay huwag indihanin

A-gad lunasan o gamutin
K-alusugan ay pag-ingatan
I-wasang sa sakit ay huwag mahawaan
T-iyaking sarili’y ligtas, at immune system ay malakas.

1. Bakit dapat iwasang magkasakit?

2. Ano-ano ang sanhi nito?
3. Paano masasabing ang isang sakit ay nakahahawa?
4. Bakit dapat kailangang malakas an gating immune
system?

Suriin

Alam mo ba kung bakit tayo nagkakasakit?

Ano nga ba ang ibig sabihin ng sakit? Ano-ano ang
halimbawa ng nakahahawang sakit? Basahin mo
ang mga sumusunod na tal.

Ang sakit ay hindi normal na kalagayan ng kalusugan ng

isang tao. Ito ay maaaring sanhi ng hindi maayos na kondisyon ng
mga selyula o parte ng katawan. Maaari din itong sanhi ng mga
mikrobyong nagdudulot ng sakit.

4 CO_Q2_Health 4_Module 1
 Ang dalawang uri ng sakit ay mga nakahahawang sakit at
dinakahahawang sakit. Ang hindi nakahahawang sakit ay hindi
naisasalin mula sa isang tao papunta sa ibang tao. Maaaring
makuha ito mula sa nakagawian at maling paraan ng pamumuhay
(lifestyle). Sa kabilang dako, ang nakahahawang sakit ay naipapa
sa ng isang tao, hayop o bagay sa ibang tao kung kaya’t kilala rin
ito bilang “Lifestyle” disease.
Ilang halimbawa ng hindi nakahahawang sakit ay asthma,
alzheimer’s, appendicitis, cancer, cystic fibrosis, ear infection,
epilepsy, diabetes, ulcer, stroke, sakit sa puso, at daluyan ng dugo.
Ang nakahahawang sakit ay nagmumula sa mga mikrobyo o
pathogens na pumapasok at sumisira sa mga selyula (cells) ng
katawan. Nangangailangan ito ng dagliang pagsugpo at masusing
pag-iingat upang maiwasan ang paglaganap nito.
Ang nakahahawang sakit ay malaking suliraning
pangkalusugan ng maraming tao sa iba’t ibang panig ng mundo,
lalo na sa papaunlad na bansang gaya ng Pilipinas.
Ang halimbawa ng mga nakahahawang sakit ay sipon, ubo,
trangkaso, tuberculosis, pulmonya, hepatitis o sakit sa atay, at
ilang sakit sa balat.
Ang sakit ay maaaring dumapo kaninoman – bata man o
matanda, mayaman man o mahirap ngunit ito ay maiiwasan. Ang
isang taong may mahinang resistensiya (immune system) ay
madaling kapitan ng sakit at karamdaman.
Narito ang ilan sa mga nakahahawang sakit na dala ng
virus, ang mga palatandaan o sintomas at ang paraan ng pag-iwas
at pagsugpo nito.

5 CO_Q2_Health 4_Module 1
 Sipon (Common Colds) virus

Pagsalin ng Sakit
Pumapasok ang virus sa ilong sa pamamagitan ng
paglanghap, pag-ubo, pagbahing, direktang kontak sa mga
gamit na kontaminadong virus ng sipon

Palatandaan/Sintomas
Baradong ilong
Hirap na paghinga, pangangati at pamamaga ng lalamunan
Hirap lumunok ng pagkain sinat at lagnat

Pag-iwas at Pagsugpo
Uminom ng 8-12 baso ng tubig.
Kusang nilalabanan ng naturalesa ng bata (immune
system) ang virus at nawawala ito sa loob ng isang linggo.
Ubo (Cough)
Dapat (Pneumonia)
na tandaan na ang sipon ay maaaring palatandaan
ng iba pang sakit. Iiwas ang bata sa usok (mula sa
sigarilyo, sasakyan

Larawan
(Batang Ubo (Cough) / Pneumonia
may ubo)

Pagsalin ng Sakit
• Sanhi ng bacteria.
• Impeksiyon ito ng tubong dinadaanan ng hangin sa
paghinga (respiratory tract)

6 CO_Q2_Health 4_Module 1
Palatandaan/Sintomas
• Ubong mahigpit na tila kahol-aso
• Malat na boses dahil sa pamamaga ng vocal cords.
• Tunog na magaralgal pag humihinga lagnat

Pag-iwas at Pagsugpo
• Ilayo sa usok
• Dagdagan ng gatas o maligamgam na tubig para
marelax ang vocal cords at lumuwag ang plema.

Trangkaso (influenza)

Pagsalin ng Sakit
• Impeksiyon ng respiratory system na sanhi ng
Hemophilus influenza virus
• Nasasagap ang virus mula sa droplets na lumalabas sa
bibig o ilong ng isang taong may trangkaso kung siya’y
nakikipag usap, umuubo, sumisinga, o humahatsing

Palatandaan/Sintomas
• Pangangalumata, lagnat, giniginaw, sakit ng ulo,
kalamnan, at mga kasu-kasuan, pagod, masakit na
lalamunan (sore throat), baradong ilong o tumutulong
uhog.
Pag-iwas at Pagsugpo
-Umiwas/ lumayo sa mga taong may trangkaso
- Dagdagan ang tubig o juice na iniinom
-Pagpapabakuna

7 CO_Q2_Health 4_Module 1
 Tuberkulosis (TB)

Pagsalin ng Sakit
• Isang impeksiyon na sanhi ng mikrobyong
Myobacterium tuberculosis.
• Nahahawa ang isang bata kung malalanghap niya ang
droplets mula sa isang taong may TB kung siya ay
nagsasalita, umuubo, o bumabahin.
• Primary complex ang tawag dito sa simula at di pa
gaanong delikado.

Palatandaan/Sintomas
• Madaling mapagod
• Walang ganang kumain
• Pagbaba ng timbang
• Pag-ubo na may kasamang plema at dugo
• Nilalagnat at giniginaw sa hapon
• Lumalaki ang kulani sa leeg lymph nodes

Pag-iwas at Pagsugpo
• Ipasuri ang mga kasambahay para malaman nang maaga
kung mayroon silang TB.
• Pagkakaroon ng tamang nutrisyon at ehersisyo.
• Magtakip ng bibig at ilong kung may kausap na taong
inuubo
• Ihiwalay ang kagamitan ng taong may TB
• Paarawan ang mga kagamitan ng kasamang may sakit
• Magpa-X-ray minsan man lang sa isang taon

8 CO_Q2_Health 4_Module 1
 Pulmonya (Pneumonia)

Pagsalin ng Sakit
• Sakit na nakaaapekto sa baga
• virus, bacteria, o fungi

Palatandaan/Sintomas
• Hirap sa paghinga
• Kulang ng oksiheno (oxygen) sa katawan

Pag-iwas at Pagsugpo
• Pagpapabakuna
• Wastong nutrisyon
• Kalinisan sa sarili at kapaligiran

Hepatitis A (sakit sa atay)

Pagsalin ng Sakit
• Isang matinding impeksiyon sa atay sanhi ng virus na
maaaring makuha sa maruming pagkain o inuming tubig

Palatandaan/Sintomas
• Paninilaw ng balat at puti ng mata, pananamlay, kulay
putik na dumi, nagsususuka, nilalagnat, giniginaw,
pagsakit ng ulo, pagsakit ng tiyan

9 CO_Q2_Health 4_Module 1
 Pag-iwas at Pagsugpo
• Tiyaking malinis ang kinakain
• Sanaying maghugas ng kamay bago kumain o humawak
ng pagkain at matapos gumamit ng banyo
• Sumangguni sa doctor sa sandaling maghinalang may
Hepatitis A
• Sapat na pahinga
• Tamang nutrisyon
• Magpabakuna

Sakit sa Balat (Dermatitis)

Pagsalin ng Sakit
• Sanhi ng mga bacteria, fungi

Palatandaan/Sintomas
• Pamamantal o pamamaga ng balat
• Namumula
• Nangangati
• Maaaring magkaroon ng pantal o sugat kapag hindi
naagapan Nilalagnat at giniginaw sa hapon
• Lumalaki ang kulani sa leeg lymph nodes

Pag-iwas at Pagsugpo
• Maging malinis sa lahat ng oras
• Paarawan ang mga kagamitan ng kasamang may sakit
• Magpa-X-ray minsan man lang sa isang taon

10 CO_Q2_Health 4_Module 1
 Dengue

Pagsalin ng Sakit
• Impeksiyon dahil sa kagat ng lamok na may dalang
dengue virus

Palatandaan/Sintomas
• Mukhang nanlalata at may matinding dinaramdam
• May lumilitaw na skin rash pag bumaba ang lagnat
• Biglaang tumataas ang lagnat
• Nananakit ang kalamnan at kasukasuan

Pag-iwas at Pagsugpo
• Maglagay ng pambugaw ng lamok
• Gumamit ng kulambo kapag natutulog
• Maglinis ng bahay at paligid araw-araw, lalo na sa mga
lugar na madilim.
• Alisin ang nakaimbak na tubig na pinamumugaran ng
lamok.

Larawan
(Batang may
Leptospirosis)
Leptospirosis

Pagsalin ng Sakit
• Bacteria na pumapasok sa balat o sugat mula sa
tubigbaha o basing lupa o halaman kung saan may ihi ng
daga

Palatandaan/Sintomas
• Nilalagnat, pananakit ng kalamnan at kasukasuan, at
pananakit ng ulo, nananakit ang kalamnan at kasukasuan

11 CO_Q2_Health 4_Module 1
 Pag-iwas at Pagsugpo
• Iwasang maligo o magtampisaw sa tubig-baha o
maruming tubig
• Gumamit ng bota kung hindi maiiwasan ang baha
• Kumunsulta sa doktor kung nakararanas ng mga
sintomas na nabanggit

Source: Iwas-Sakit Mula, Delos, Reyes, D. , 2008, Makati City

Covid-19

Pagsalin ng Sakit
• Ang COVID-19 ay ikinakalat ng maliliit na patak mula sa
isang tao patungo sa iba. Mahahawahan ng virus ang mga
tao sa pamamagitan ng kanilang mga mata, ilong o bibig

Palatandaan/Sintomas
• Nilalagnat, pag-ubo, pananakit ng lalamunan,
pangangapos ng hininga, pagkapagod, pananakit at
pagkirot ng mga kalamnan, pananakit ng ulo, tumutulo at
baradong ilong, pagbabahing, pansamantalang pagkawala
ng panlasa at pang-amoy, at pagtatae

Pag-iwas at Pagsugpo
• Madalas na paghugas ng kamay
• Pagsusuot ng face mask at face shield
• Pagpapabakuna
• Kumunsulta sa doktor kung nakararanas ng mga
sintomas na nabanggit

12 CO_Q2_Health 4_Module 1
 Pagyamanin

A. SAAN KA NAGMUMULA?
Buuin ang mga salitang tumutukoy sa pinagmumulan ng sakit.
Kumpletuhin ang pangungusap sa ibaba.

Ang sakit ay maaring makuha sa mikrobyo o

pathogens tulad ng:
1. _______________
2. _______________
3. _______________
4. _______________

13 CO_Q2_Health 4_Module 1
B. ANO ANG PAGKAKATULAD AT PAGKAKAIBA?
Kumparahin ang dalawang uri ng sakit sa pamamagitan ng
pagbuo ng Venn Diagram.

NAKAHAHAWANG SAKIT HINDI NAKAHAHAWANG

SAKIT

Pagkakaiba Pagkakaiba

Pagkakatulad

C. IBIGAY MO
Magbigay ng tatlong halimbawa ng nakahahawang sakit, ang
sintomas nito at kung paano ito maiwasan. Isulat sa kahon ang
iyong sagot.
Sakit Sintomas Paano Maiiwasan
1.
2.
3.

14 CO_Q2_Health 4_Module 1
 Isaisip

Gayahin ang concept map sa iyong sagutang papel. Sumulat

ng mga salitang may kaugnayan sa salitang nasa loob ng bilog.
Bumuo ng talata na nagpapaliwanag kung ano ang sakit?

Ang sakit ay _________________________________

____________________________________________________
Ang nakahahawang sakit ay _________________
____________________________________________________
Ang halimbawa ng mga nakahahawang sakit ay
____________________________________________________

15 CO_Q2_Health 4_Module 1
 Isagawa

Ano ang gagawin mo upang makaiwas sa nakahahawang sakit?

Isulat ang sagot sa loob ng graphic organizer.

Mga Gagawin Ko Upang Makaiwas

sa Sakit

____________________

_____________________

______________________

______________________

16 CO_Q2_Health 4_Module 1
 Tayahin

Piliin ang titik ng tamang sagot. Isulat ang iyong sagot sa sagutang
papel.
1. Alin ang maaaring dahilan ng pagkakasakit ng isang tao?
A. regular na pagpapabakuna
B. paghuhugas ng kamay
C. pagtulog sa oras ng klase
D. paghina ng resistensiya
2. Alin ang sanhi ng dengue?
A. Virus na dala ng lamok
B. Ihi ng dagang sumama sa tubig
C. Kontaminadong pagkain
D. Bacteria na nagmumula sa bulate

3. Anong sakit ang may impeksiyon sa atay?

A. Alipunga C. Pulmonya
B. Hepatitis D. Tuberculosis

4. Anong sakit ang maaaring makuha sa ihi ng daga na sumasama

sa tubig?
A. Amoebiasis C. Leptospirosis
B. Hepatitis D. Tuberculosis

5. Ano ang dapat gawin ng isang taong may sakit?

A. magtago sa kaniyang silid
B. makihalubilo sa ibang may sakit
C. kumain, matulog, at manood ng TV
D. mamahinga at sundin ang payo ng doctor

17 CO_Q2_Health 4_Module 1
 Karagdagang Gawain

Pumili ng isang uri ng nakahahawang sakit. Gumawa ng isang

poster na naglalaman ng impormasyon tungkol sa sakit, ano ang
dahilan, sintomas at paraan kung paano ito maiiwasan. Gawing
halimbawa ang poster sa ibaba.

Source: www.deped.gov.ph

18 CO_Q2_Health 4_Module 1
Sanggunian
Iwas-Sakit Mula, Delos, Reyes, D. , 2008, Makati City
www.deped.gov.ph
Kagawaran ng Edukasyon, Edukasyong Pangkatawan at
Pangkalusugan Patnubay ng Guro, Book Media Press
Inc.,2015
Kagawaran ng Edukasyon, Edukasyong Pangkatawan at
Pangkalusugan Kagamitan ng Mag-aaral, Book Media Press
Inc., 2015

20 CO_Q2_Health 4_Module 1
 Para sa mga katanungan o puna, sumulat o tumawag sa:

Department of Education - Bureau of Learning Resources (DepEd-BLR)

Ground Floor, Bonifacio Bldg., DepEd Complex

Meralco Avenue, Pasig City, Philippines 1600

Telefax: (632) 8634-1072; 8634-1054; 8631-4985

Email Address: blr.lrqad@deped.gov.ph * blr.lrpd@deped.gov.ph

Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)