You are on page 1of 10

Ver 6.

0

ष म सं रण
त ात् योगी भवाजुन
वसुदेवसुतं(न्) दे वं(ङ् ), कंसचाणूरमदनम्।
दे वकीपरमान ं (ङ् ), कृ ं(व्ँ) व े जगद् गु म् ॥

      


  
 
ि तीय  

ॐ ीपरमा ने नम:
Learngeeta.com

' ी' को 'श+र


् ' पढ़ (' ी' नह )ं
ीम गव ीता
' ीम गव ीता' म दोन थान पर ' ' आधा एवं 'ग' पूरा पढ़
अथ ि तीयोऽ ायः
' तीयो( ) याय:' म 'यो' का उ ारण द घ कर ['ऽ' (अव ह) का उ ारण 'अ' नह कर]
स य उवाच

तं(न्) तथा कृपयािव म्, अ ुपूणाकुले णम्।


िवषीद िमदं (व्ँ) वा म्, उवाच मधुसूदनः ॥1॥
'अ( ) +पूणा+ ले ( ) णम्' म 'पू' द घ पढ़, ' वषीद( ) त+ मदव्'ँ पढ़
ीभगवानुवाच

कुत ाक लिमदं (व्ँ), िवषमे समुप थतम्।


अनायजु म म्, अकीितकरमजुन॥2॥
' तस+
् वा' पढ़, 'क( ) मल+ मदव्’ँ म 'ल' पूरा पढ़,
'अनाय+जु( ) +म( ) व यम्' पढ़
ै ं(म्) मा गमः (फ्) पाथ, नैत ुपप ते ।
ु ं (म्) दयदौब ं(न्), ोि पर प॥3॥
'नतैत्+ वय्+युपप( ) ते' पढ़, ' यक् + वोत्+ त( ) ' पढ़
śrīmad bhagavadgītā - 2nd Chapter - sāṅkhyayoga geetapariwar.org ीम गव ीता - ि तीय अ ाय - साङ् योग 
अजुन उवाच

कथं(म्) भी महं (म्) सङ् े, ोणं(ञ्) च मधुसूदन।


इषुिभः (फ्) ित यो ािम, पूजाहाव रसूदन॥4॥
'भी( ) म+महम्' पढ़, ' त+योत्+ या म' म ' म' व पढ़,
'पूजार+हा+व
् रसदून' म 'र'् आधा एवं 'न' पूरा पढ़
गु नह ा िह महानुभावान्,
ेयो भो ुं(म्) भै मपीह लोके।
ह ाथकामां ु गु िनहै व,
भु ीय भोगा िधर िद ान्॥5॥
'गु नह( ) वा' पढ़, 'ह( ) वाथ+कामां तु' म 'तु' व पढ़,
' धर( ) दग्+धान्' पढ़
न चैति ः (ख्) कतर ो गरीयो,
य ा जयेम यिद वा नो जयेयुः ।
यानेव ह ा न िजजीिवषाम:(स्),
Learngeeta.com

तेऽव थताः (फ्) मुखे धातरा ाः ॥6॥


'चैत( ) ( ) म(ख्)' पढ़, ' जजी+ वषामस'् म दसरा
ू ‘जी' द घ पढ़


ात् योगी भवाजुन
काप दोषोपहत भावः (फ्),
पृ ािम ां(न्) धमस ूढचेताः ।
य े यः (स्) ाि ि तं(म्) ूिह त े,
िश ेऽहं (म्) शािध मां(न्) ां(म्) प म्॥7॥
'कार+प
् य+दोषो+पहत( ) वभाव(फ् )' पढ़, 'धम+स मूढचेताः' पढ़,
'यच् + े यस'् पढ़, ' यान्+ न( )श+
् चतम्' पढ़, ' श( ) य( )स+
् तेहम्' पढ़
न िह प ािम ममापनु ाद् ,
य ोकमु ोषणिम याणाम्।
अवा भूमावसप मृ ं (म्),
रा ं(म्) सुराणामिप चािधप म्॥8॥
'ममा+प ( ) ा ' पढ़, 'य( ) छो+क ( ) छोषण+ मि याणाम्' पढ़,
' मा+वसप( ) न+ ( ) म्' म ' ' द घ पढ़, ' राणा+म प' म ' प' व पढ़

स य उवाच
एवमु ा षीकेशं(ङ् ), गुडाकेशः (फ्) पर प।
न यो इित गोिव म्, उ ा तू ी(म्
ं ) बभूव ह॥9॥
'एव वा' म थम 'व' पूरा पढ़, 'न योत्+ य' म 'न' पूरा पढ़
śrīmad bhagavadgītā - 2nd Chapter - sāṅkhyayoga geetapariwar.org ीम गव ीता - ि तीय अ ाय - साङ् योग 
तमुवाच षीकेशः (फ्), हसि व भारत।
सेनयो भयोम े, िवषीद िमदं (व्ँ) वचः ॥10॥
'सनेयो+ भयोर+म
् ( ) य'े म ' ' व पढ़
ीभगवानुवाच
अशो ान शोच ं(म्), ावादां भाषसे।
गतासूनगतासूं , नानुशोच प ता:॥11॥
'अशो( ) या+न( ) वशोचस+
् वम्' पढ़, 'गतास+
ू नगतासंू ' म 'न' पूरा पढ़,
'ना +शोच( )ि त' म ' ' व पढ़
न ेवाहं (ञ्) जातु नासं(न्), न ं(न्) नेमे जनािधपाः ।
न चैव न भिव ामः (स्), सव वयमतः (फ्) परम्॥1 2 ॥

'न चैव' म 'न' व पढ़, 'वयमत(फ् )' म 'य' पूरा पढ़

दे िहनोऽ था दे हे, कौमारं (य्ँ) यौवनं(ञ्) जरा।


तथा दे हा र ा :(र् ), धीर न मु ित॥13॥

'दे हनो( )ि म( ) यथा' पढ़, 'देहा( ) तर( ) ा( ) र'् पढ़


Learngeeta.com


मा ा शा ु कौ ेय, शीतो सुखदःु खदाः ।

ात् योगी भवाजुन


आगमापाियनोऽिन ा:(स्), तां ित भारत॥14॥

'मा( ) ा( ) पशा( ) तु' पढ़, 'शीतो( ) ण+ ख+ ःखदाः' म 'शी' द घ पढ़

यं(म्) िह न थय ेते, पु षं(म्) पु षषभ।


समदःु खसुखं(न्) धीरं (म्), सोऽमृत ाय क ते॥15॥
' यथ+यन्+ यतेे' पढ़, 'पु +षषभ' म 'पु' एवं ' ' व पढ़,

'सम+ ःख+ खन्' म 'म' पूरा पढ़


नासतो िव ते भावो, नाभावो िव ते सतः ।
उभयोरिप ोऽ :(स्), नयो दिशिभः ॥16॥
'उभयो+र प' म ' प' व पढ़, ' ( ) ो( ) तस'् पढ़,
' वनयो( ) त व+द श भः' म 'न' पूरा पढ़
अिवनािश तु ति , येन सविमदं (न्) ततम्।
िवनाशम य ा , न कि तुमहित॥17॥
'अ वना श' म ' श' व पढ़, 'त( ) ( ) ' पढ़, 'यने' म 'न' पूरा पढ़,
' वनाश+म(व्) यय( ) या( ) य' पढ़

śrīmad bhagavadgītā - 2nd Chapter - sāṅkhyayoga geetapariwar.org ीम गव ीता - ि तीय अ ाय - साङ् योग 
अ व इमे दे हा, िन ो ाः (श्) शरी रणः ।
अनािशनोऽ मेय , त ा|q भारत॥18॥
' न( ) य( ) यो( ) ाश'् पढ़, 'अना+ शनो( ) मेय( ) य' पढ़, 'त( ) मा( ) (ु ) य( ) व' पढ़
य एनं(व्ँ) वेि ह ारं (य्ँ), य ैनं(म्) म ते हतम्।
उभौ तौ न िवजानीतो, नायं(म्) ह न ह ते॥19॥
'य( ) ैनम्' पढ़, 'ह( )ि त' म ' त' व पढ़
न जायते ि यते वा कदािचन्,
नायं (म्) भू ा भिवता वा न भूयः ।
अजो िन ः (श्) शा तोऽयं(म्) पुराणो,
न ह ते ह माने शरीरे ॥20॥
'न जायते(म्) यते' म 'न' व पढ़
वेदािवनािशनं(न्) िन ं(य्ँ), य एनमजम यम्।
कथं(म्) स पु षः (फ्) पाथ, कं(ङ् ) घातयित ह कम्॥21॥
'एनमज+म(व्) ययम्' म 'न' पूरा पढ़
Learngeeta.com

वासांिस जीणािन यथा िवहाय,


नवािन गृ ाित नरोऽपरािण।

ात् योगी भवाजुन


तथा शरीरािण िवहाय जीणा-
ािन संयाित नवािन दे ही॥22॥
' +णा त' पढ़
नैनं(ञ्) िछ श ािण, नैनं(न्) दहित पावकः ।
न चैनं(ङ् ) ेदय ापो, न शोषयित मा तः ॥23॥
'क् ले द+य यापो' म 'द' पूरा पढ़
अ े ोऽयमदा ोऽयम्, अ े ोऽशो एव च।
िन ः (स्) सवगतः (स्) थाणु:(र् ), अचलोऽयं(म्) सनातनः ॥24॥
'अ( ) छे ( ) ोयमदा +योयम्' पढ़, 'अ( )क् ले ( ) ोशो( ) य' पढ़
अ ोऽयमिच ोऽयम्, अिवकाय ऽयमु ते।
त ादे वं(व्ँ) िविद ैनं(न्), नानुशोिचतुमहिस॥25॥
'अ(व्) य( ) ो+यम चन्+ योयम्' पढ़, 'अ वकाय +य ( ) यते' पढ़, 'ना +शो चतु+मह स' पढ़
अथ चैनं(न्) िन जातं(न्), िन ं(व्ँ) वा म से मृतम्।
तथािप ं(म्) महाबाहो, नैवं(म्) शोिचतुमहिस॥26॥
'अथ' म 'थ' पूरा पढ़े

śrīmad bhagavadgītā - 2nd Chapter - sāṅkhyayoga geetapariwar.org ीम गव ीता - ि तीय अ ाय - साङ् योग 
जात िह ुवो मृ ु:(र् ), ुवं(ञ्) ज मृत च।
त ादप रहायऽथ, न ं(म्) शोिचतुमहिस॥27॥
'त( ) मा+दप रहार+यथ
् े ' पढ़
अ ादीिन भूतािन, म ािन भारत।
अ िनधना ेव, त का प रदे वना॥28॥
'अ(व्) य( ) ाद न' म 'द ' द घ एवं ' न' व पढ़, ' ता न' म ' न' व पढ़, 'अ(व्) य( ) + नधना( )न्+यवे' पढ़
आ यव ित कि दे नम्,
आ यव दित तथैव चा ः।
आ यव ैनम ः (श्) णोित,
ु ा ेनं(व्ँ) वेद न चैव कि त्॥29॥
'आ( ) यव( ) प( ) य त' पढ़, 'क( ) देनम्' पढ़, 'आ( ) य+व( ) वद त' पढ़
दे ही िन मव ोऽयं(न्), दे हे सव भारत।
त ा वािण भूतािन, न ं(म्) शोिचतुमहिस॥30॥
' न( ) य+मव( ) योयन्' पढ़, 'त( ) मा( )त्+सवा ण' म ' ण' व पढ़
Learngeeta.com

धममिप चावे , न िवक तुमहिस।


ध ा यु ा े योऽ त्, ि य न िव ते॥31॥

ात् योगी भवाजुन


' वधम+म प' म 'म' पूरा एवं ' प' व पढ़,
'धर+
् या( ) ' पढ़, 'यु( ) ाच् + े यो( ) यत्' पढ़
य या चोपप ं(म्), ग ारमपावृतम्।
सु खनः ि याः (फ्) पाथ, लभ े यु मी शम्॥32॥
' वग( ) ार+मपा तम्' पढ़
अथ चे िममं(न्) ध (म्), सङ् ामं(न्) न क र िस।
ततः (स्) धम(ङ् ) कीित(ञ्) च, िह ा पापमवा िस॥33॥
'चे व+ ममन्' पढ़, 'पाप+मवाप्+ य स' म 'म' पूरा पढ़
अकीित(ञ्) चािप भूतािन, कथिय तेऽ याम्।
स ािवत चाकीित:(र् ), मरणादित र ते॥34॥
'कथ+ य( ) य( )ि त' पढ़, 'मरणा+द त+ र( ) यते' पढ़
भया णादपरतं
ु (म्), मं े ां(म्) महारथाः ।
येषां(ञ्) च ं(म्) ब मतो, भू ा या िस लाघवम्॥35॥
'भया( ) णा+ परतम्' पढ़, 'मं य( ) ते' पढ़,
'ब मतो' म ' ' व पढ़, ' वा' म ' ' द घ पढ़

śrīmad bhagavadgītā - 2nd Chapter - sāṅkhyayoga geetapariwar.org ीम गव ीता - ि तीय अ ाय - साङ् योग 
अवा वादां ब न्, विद तवािहताः ।
िन व साम (न्), ततो दःु खतरं (न्) नु िकम्॥36॥
'अवा( ) य+वादां ’ पढ़, ' न( ) द( ) त( ) तव' पढ़
हतो वा ा िस ग(ञ्), िज ा वा भो से महीम्।
त ादिु कौ ेय, यु ाय कृतिन यः ॥37॥
' ाप्+ य स' म ' स' व पढ़, 'त( ) मा त्+ त( ) ' पढ़
सुखदःु खे समे कृ ा, लाभालाभौ जयाजयौ।
ततो यु ाय यु , नैवं(म्) पापमवा िस॥38॥

'यु( ) य( ) व' पढ़, 'पाप+मवाप्+ य स' पढ़

एषा तेऽिभिहता साङ् े, बु य गे मां(म्) णु।


बु ा यु ो यया पाथ, कमब ं(म्) हा िस॥39॥
'बु + या' पढ़
नेहािभ मनाशोऽ , वायो न िव ते।
म धम , ायते महतो भयात्॥40॥
Learngeeta.com

'नहेा+ भ( )क् र+मनाशो( )ि त' पढ़


ात् योगी भवाजुन
वसाया का बु :(र् ), एकेह कु न न।
ब शाखा न ा , बु योऽ वसाियनाम्॥41॥
' यव+साया( )ि मका' पढ़, ' +यन( ) ता( ) ' पढ़,
'बु( ) यो(व्) यवसा यनाम्' पढ़
यािममां(म्) पु तां(व्ँ) वाचं(म्), वद िवपि तः ।
वेदवादरताः (फ्) पाथ, ना द ीित वािदनः ॥42॥
' वदन्+ य+ वप( ) तः' पढ़,
'वदे+वाद+रता(फ् )' म दो ह 'द' पूरा पढ़

कामा ानः (स्) गपरा, ज कमफल दाम्।


ि यािवशेषब लां(म्), भोगै यगितं(म्) ित॥43॥

'ज( ) म+कम+फल( ) दाम्' पढ़, ' या+ वशेष+ब लाम्' पढ़

भोगै य स ानां(न्), तयाप तचेतसाम्।


वसाया का बु ः (स्), समाधौ न िवधीयते॥44॥

'भोगै( ) य( ) स( ) ानान्' पढ़, 'तया+प त+चेतसाम्' म 'त' पूरा पढ़

śrīmad bhagavadgītā - 2nd Chapter - sāṅkhyayoga geetapariwar.org ीम गव ीता - ि तीय अ ाय - साङ् योग 
ैगु िवषया वेदा, िन ैगु ो भवाजुन।
िन ो िन स थो, िनय ग ेम आ वान्॥45॥
' न( ) य+सत्+ व( ) थो' पढ़
यावानथ उदपाने, सवतः (स्) स ुतोदके।
तावा वषु वेदेषु, ा ण िवजानतः ॥46॥
'उदपान'े म 'द' पूरा पढ़, 'सम्+ ुतोदके ' म 'द' पूरा पढ़
कम ेवािधकार े, मा फलेषु कदाचन।
मा कमफलहे तुभू:(र् ), मा ते स ोऽ कमिण॥47॥
'कम+फल+हेतु र'् पढ़, 'स ोस+
् वकम ण' पढ़
योग थः (ख्) कु कमािण, स ं (न्) ा धन य।
िस िस ोः (स्) समो भू ा, सम ं(य्ँ) योग उ ते॥48॥
' स + य+ स + योस'् पढ़
दरे
ू ण वरं (ङ् ) कम, बु योगा न य।
बु ौ शरणम , कृपणाः (फ्) फलहे तवः ॥49॥
Learngeeta.com

' +यवर ' पढ़, 'बु( ) +योगा( ) +धन( ) य' पढ़


बु यु ो जहातीह, उभे सुकृतदु ृ ते।

ात् योगी भवाजुन


त ा ोगाय यु , योगः (ख्) कमसु कौशलम्॥50॥
'जहातीह' म ‘ह' पूरा पढ़, 'त( ) मा( ) +योगाय' पढ़
कमजं(म्) बु यु ा िह, फलं(न्) ा मनीिषणः ।
ज ब िविनमु ाः (फ्), पदं (ङ् ) ग नामयम्॥51॥
'बु( ) +यु( ) ा ह' म ' ह' व पढ़, 'ज( ) म+ब( ) ध+ व नर+
् ( ) ा(फ् )' पढ़,
'ग( ) छन्+ य+नामयम्' पढ़
यदा ते मोहकिललं(म्), बु ितत र ित।
तदा ग ािस िनवदं (म्), ोत ुत च॥52॥
'बु( ) र+
् य त+त र( ) य त' पढ़, ' ोत(व्)व्+य( ) य' पढ़
ुितिव ितप ा ते, यदा था ित िन ला।
समाधावचला बु :(स्), तदा योगमवा िस॥53॥
' ु त+ व( ) त+पन्+ना' पढ़, 'समाधा+वचला' पढ़
अजुन उवाच
थत का भाषा, समािध थ केशव।
थतधीः (ख्) िकं(म्) भाषेत, िकमासीत जेत िकम्॥54॥
'समा ध( ) थ( ) य' पढ़, ' कमासीत' म 'त' पूरा पढ़
śrīmad bhagavadgītā - 2nd Chapter - sāṅkhyayoga geetapariwar.org ीम गव ीता - ि तीय अ ाय - साङ् योग 
ीभगवानुवाच

जहाित यदा कामान्, सवा ाथ मनोगतान्।


आ ेवा ना तु ः (स्), थत दो ते॥55॥
'आ( ) म( ) य+
े वा( ) मना' पढ़, 'ि थत( ) ( ) तदो( ) यते' पढ़
दःु खे नुि मनाः (स्), सुखेषु िवगत ृहः ।
वीतरागभय ोधः (स्), थतधीमुिन ते॥56॥
' ःखे( ) व ( ) व( ) +मनास'् पढ़,
् न ( ) यते' म 'धी' द घ पढ़
'ि थत+धीर+
यः (स्) सव ानिभ ेह:(स्), त ा शुभाशुभम्।
नािभन ित न ेि , त ा िति ता॥57॥
'सव( ) ा+न भ( ) ेहस'् पढ़, 'तत्+तत्+ ा( ) य' पढ़
यदा संहरते चायं(ङ् ), कूम ऽ ानीव सवशः ।
इ याणी याथ :(स्), त ा िति ता॥58॥
' म +गानीव' पढ़, 'इि या+णीि यार+थे
् ( ) यस्' पढ़
Learngeeta.com

िवषया िविनवत े, िनराहार दे िहनः ।


रसवज(म्) रसोऽ , परं (न्) ा िनवतते ॥59॥

ात् योगी भवाजुन


' व नवर+त
् ( ) ते' पढ़, 'रसो( ) य( ) य' पढ़
यततो िप कौ ेय, पु ष िवपि तः ।
इ यािण माथीिन, हर सभं(म्) मनः ॥60॥
' +य प' पढ़, ' माथी न' म ' न' व पढ़
तािन सवािण संय , यु आसीत म रः ।
वशे िह य े यािण, त ा िति ता॥61॥
'सवा ण' म ' ण' व पढ़, 'वशे ह' म ' ह' व पढ़
ायतो िवषया ुंस:(स्), स ेषूपजायते।
स ा ायते कामः (ख्), कामा ोधोऽिभजायते॥62॥
'स +ग( ) तेषूपजायते' म 'षू' द घ पढ़
ोधा वित स ोह:(स्), स ोहा मृितिव मः ।
ृित ंशाद् बु नाशो, बु नाशा ण ित॥63॥

' ोधा( ) व त' पढ़, 'स मोहात्+ त+ व( ) मः' पढ़,


'बु( ) नाशात्+ ण( ) य त' पढ़

śrīmad bhagavadgītā - 2nd Chapter - sāṅkhyayoga geetapariwar.org ीम गव ीता - ि तीय अ ाय - साङ् योग 
राग े षिवयु ै ु, िवषयािन यै रन्।
आ व ैिवधेया ा, सादमिधग ित॥64॥
'राग( ) े ष+ वयु( ) ै ( ) तु' पढ़, ' वषया+ नि यै( ) रन्' पढ़,
'आ( ) म+व( ) यरै+
् वधेया( ) मा' पढ़,
' साद+म धग( ) छ त' म 'म' पूरा पढ़
सादे सवदःु खानां(म्), हािनर ोपजायते।
स चेतसो ाशु, बु ः (फ्) पयवित ते॥65॥
'हा न+र( ) यो+पजायते' म 'प' पूरा पढ़, ‘ +याश'ु म 'श'ु व पढ़
ना बु रयु , न चायु भावना।
न चाभावयतः (श्) शा :(र् ), अशा कुतः (स्) सुखम्॥66॥
'ना( )ि त' म ' त' व पढ़, 'बु( ) +रयु( ) ( ) य' पढ़
इ याणां(म्) िह चरतां(य्ँ), य नोऽनुिवधीयते।
तद हरित ां(व्ँ), वायुनाविमवा िस॥67॥
'य( ) मनो+ वधीयते' म 'य' पूरा पढ़,
Learngeeta.com

'वायुर+नाव
् म+वा( ) भ स' पढ़


ात् योगी भवाजुन
त ा महाबाहो, िनगृहीतािन सवशः ।
इ याणी याथ :(स्), त ा िति ता॥68॥
'त( ) मा( ) +य( ) य' पढ़, ' न ह +ता न' म 'ह ' द घ पढ़,
'इि याणीन्+ याथ( ) यस'् पढ़
या िनशा सवभूतानां(न्), त ां(ञ्) जागित संयमी।
य ां(ञ्) जा ित भूतािन, सा िनशा प तो मुनेः ॥69॥
'जागर+
् त' पढ़
आपूयमाणमचल ित ं(म्),
समु मापः (फ्) िवश य त्।
त ामा यं(म्) िवश सव,
स शा मा ोित न कामकामी॥70॥
'आपूय+माणमचल( ) त( ) म्' पढ़, 'त( ) त्+कामा' पढ़,
'स शा( )ि त+मा( ) ो त' म 'स' पूरा पढ़
िवहाय कामा ः (स्) सवान्, पुमां रित िनः ृहः ।
िनममो िनरह ारः (स्), स शा मिधग ित॥71॥
'पुमांश्+चर त' पढ़, 'शा( )ि त+म ध+ग( ) छ त' म ' त' व पढ़
śrīmad bhagavadgītā - 2nd Chapter - sāṅkhyayoga geetapariwar.org ीम गव ीता - ि तीय अ ाय - साङ् योग 
एषा ा ी थितः (फ्) पाथ, नैनां(म्) ा िवमु ित ।
थ ा ाम कालेऽिप, िनवाणमृ ित॥72॥
‘ ा +मी' पढ़, ' व +य त' पढ़,
'ि थ( ) वा( ) याम( ) त+काले प' म ' प' व पढ़

ॐत िदित ीम गव ीतासु उपिनष ु िव ायां(य्ँ) योगशा े


ीकृ ाजुनसंवादे साङ् योगो नाम ि तीयोऽ ायः ॥२॥

॥ॐ ीकृ ापणम ु॥

● िवसग के उ ार जहाँ (ख्) अथवा (फ्) िलखे गय ह, वह ख् अथवा फ् नही ं होते, उनका उ ारण 'ख्' या 'फ्' के जैसा िकया जाता है ।
● संयु वण (दो ंजन वण के संयोग) से पहले वाले अ र पर आघात (ह ा सा जोर) दे कर पढ़ना चािहये। '॥' का िच आघात को दशाने
हे तु ेक आव क वण के ऊपर िकया गया है । ोक के नीचे उ ारण संकेत हे तु बगनी रं ग से आघात के वण िलखे गये ह, इसका
अथ यह नही ं िक इन वण को दो बार पढ़, ब इ े जोड़कर वहाँ ज़ोर दे कर इन वण का उ ारण कर, यह ता य है ।
● यिद िकसी ंजन का र के साथ संयोग हो तो वह संयु वण नही होता इसिलये वहां आघात भी नही ं होगा। संयु वण से पूव र पर ही
आघात िदया जाता है िकसी ंजन या अनु ार पर नही।ं उदाहरण - 'वासुदेवं(व्ँ) जि यम्' म ' ' संयु होने पर भी पूव म अनु ार होने
से आघात नही ं आयेगा।
● कुछ थानो ं पर र के प ात् संयु वण होने पर भी अपवाद िनयम के कारण आघात नही ं िदये गये ह जैसे एक ही वण के दो बार आने से,
तीन ंजनो ं के संयु होने से, रफार (उपर र् ) या हकार आने पर आिद। िजन थानो ं पर आघात का िच नही ं वहाँ िबना आघात के ही
अ ास कर।

योगेशं(म्) स दान ं (व्ँ), वासुदेवं(व्ँ) जि यम्


धमसं थापकं(व्ँ) वीरं (ङ् ), कृ ं(व्ँ) व े जगद् गु म्

त ात् योगी भवाजुन


Learngeeta.com
गीता प रवार सा ह य का उपयोग कसी अ य थान पर करने हेतु पूवा म त आव यक है।
śrīmad bhagavadgītā - 2nd Chapter - sāṅkhyayoga geetapariwar.org ीम गव ीता - ि तीय अ ाय - साङ् योग 

You might also like