1. Doktryna konserwatorska – co kryje się za tym pojęciem?

łac. doctrina - nauczanie, wiedza; oznacza zespół twierdzeń, założeń i dogmatów

religijnych, filozoficznych, politycznych lub wojskowych. System działania i myślenia.

Ochrona pasywna Zarządzanie aktywne

(zamyka się) = (otwiera się)
System prawny aktywne zarządzanie

Dokumenty strategiczne - nauki ekonomiczne - heritologia zarządzania.

też:
Ogólne normy postępowania konserwatorskiego, określa sposoby działań dla
osiągnięcia w konkretnych warunkach wskazanych poprzez teorię.

2. Ochrona dóbr kultury – zdefiniuj i określ zakres tematyczny dyscypliny;

Ochrona dóbr kultury nie jest i prawdopodobnie nigdy nie będzie samodzielną
dyscypliną naukową.
Ochrona dóbr kultury polega na zabezpieczeniu ich przed zniszczeniem,
uszkodzeniem, dewastacją, zaginięciem lub wywozem za granicę, na zapewnieniu
im warunków trwałego zachowania, na opracowaniu dokumentacji naukowej,
ewidencji i rejestracji oraz na ich konserwacji, restauracji lub odbudowie, opartych na
zasadach naukowych.

3. Definicja zabytku – prawna (ustawa o ochroni zabytków) i doktrynalna;

Zabytek oznacza nieruchomość lub rzecz ruchomą, ich części lub zespoły, będące
dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo
minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym
ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową; (definicja z
ustawy).

DOKTRYNALNA - każdy wytwór działalności człowieka, będący świadectwem

minionej epoki (pamiątką przeszłości), posiadający wartość historyczną, artystyczną
lub naukową, przy czym kryterium czasu powstania, choć najważniejsze, nie
przesądza o zdefiniowaniu zabytku.

4. Znaczenie pojęć – kultura, dziedzictwo kulturowe, dobro kultury,

krajobraz kulturowy;
KULTURA (łac. cultus agri - uprawa roli) - ogół wytworów ludzkich, materialnych i
niematerialnych, duchowych, symbolicznych. Kultura = cywilizacja - złożona całość
obejmująca wierzenia, wiedzę, sztukę, prawa, moralność, obyczaje, zdolności i
nawyki nabyte przez człowieka w społeczeństwie.

DZIEDZICTWO KULTUROWE - zasób rzeczy nieruchomych i ruchomych wraz ze

związanymi z nim wartościami duchowymi, zjawiskami historycznymi i
obyczajowymi, uznawany za godny ochrony prawnej dla dobra społeczeństwa i jego
rozwoju oraz przekazania następnym pokoleniom z uwagi na zrozumiałe i
akceptowane wartości historyczne, patriotyczne, religijne, naukowe i artystyczne,
mające znaczenie dla tożsamości i ciągłości rozwoju politycznego, społecznego i
kulturalnego, dowodzenia prawd i upamiętniania wydarzeń historycznych,
kultywowania poczucia piękna i wspólnoty cywilizacyjnej.

DOBRO KULTURY - każdy przedmiot ruchomy lub nieruchomy, dawny lub

współczesny, mający znaczenie dla dziejów i rozwoju kulturalnego ze względu na
wartość historyczną, naukową lub artystyczną. Są to wszystkie wytwory i ślady
działalności człowieka będące źródłem przeżyć estetycznych oraz informacji o
historii i rozwoju ludzkości.

KRAJOBRAZ KULTUROWY - to postrzegana przestrzeń historyczna ukształtowana

w wyniku działań człowieka. Może być również zbytkiem, wtedy, gdy na zwartym
obszarze przetrwała jedna z historycznych postaci środowiska naturalnego,
dopełniona zabudowa

5. Znaczenie pojęć - konserwacja, restauracja, rewaloryzacja, rewitalizacja,

rekonstrukcja, retrowersja;

KONSERWACJA -zespół działań mających na celu utrwalenie i zachowanie materii

dóbr kultury, a przez to także ich wartości niematerialnych. Specjalistyczne zabiegi
wykonywane przez specjalistów i zabiegi pielęgnacyjne codziennych opiekunów
(konserwacja zapobiegawcza).

RESTAURACJA - działanie mające na celu wyeksponowanie wartości

artystycznych i estetycznych zabytku, w tym, jeżeli istnieje taka potrzeba,
uzupełnienie lub odtworzenie jego części, oraz dokumentowanie tych działań;

REWALORYZACJA - działania konserwatorskie mające na celu przywrócenie

wartości użytkowych i ekspozycje dziedzictwa kulturowego zarówno zabytków
architektury jak i zespołów urbanistycznych. (Wg gościa od architektury łączy w
sobie pojęcia oczyszczania, rekompozycji, reintegracji, odbudowy - zabiegi
konserwatorskie oraz zabiegów adaptacyjnych.)
REWITALIZACJA - rewaloryzacja w połączeniu z całokształtem działań
gospodarczych i społecznych związanych z poprawą funkcjonalną i użytkową
(wprowadzenie nowych funkcji użytkowych do obiektu zabytkowego)

REKONSTRUKCJA - przywrócenie brakującej części zabytku, oparte na studiach

archiwalnych:

● Kopia – wykonanie zabytku na podstawie zachowanego oryginału

● Imitacja – odtworzony obiekt odbiega świadomie od oryginału

Inaczej: - wierne odtworzenie fragmentu zabytku bądź jego całości. Częściowa

rekonstrukcja prowadzi do przywrócenia obiektowi wartości estetycznych i
funkcjonalnych, co umożliwia wykorzystanie go w celach muzealnych, edukacyjnych
i turystycznych. Zrekonstruowana część zabytku powinna zostać w taki sposób
wykonana i oznakowana, by wprawny obserwator mógł odróżnić oryginalne
fragmenty obiektu od części dodanych. Warto zauważyć, że konserwacja zespołów
budowlanych, układów urbanistycznych i ruralistycznych bądź zespołów zieleni
zabytkowej czy krajobrazów kulturowych charakteryzuje się użyciem rekonstrukcji
jako metody przywrócenia wartości zabytkowi obszarowemu. Poza nielicznymi
wyjątkami całkowita rekonstrukcja nieistniejącego dzieła historycznego jest
negatywnie oceniana w środowisku naukowym ze względu na brak w nowym
obiekcie substancji zabytkowej oraz historycznych rozwiązań technicznych i
technologicznych.

RETROWERSJA - zachowanie układu urbanistycznego i gabarytów z odwołującym

się do form historycznych kształtowaniu architektury.

Inaczej: nieformalna nazwa postmodernistycznego nurtu w polskiej architekturze i

urbanistyce przełomu XX i XXI wieku, polegającego na odbudowie starówek, części
miast lub poszczególnych kwartałów zabudowy, w zgodzie z dawnym układem i
wysokością ulic, ale z bardzo swobodnym potraktowaniem detalu, kolorystyki i z
użyciem dużej ilości ornamentyki luźno nawiązującej do stylów historycznych.

6. Zjawiska związane z podtrzymywaniem pamięci w okresie

predoktrynalnym;
Pierwszym przykładem zjawiska podtrzymywania pamięci w okresie przed
doktrynalnym może być tekst zapisany w księdze Jozuego, ‘’... gdy już cały
lud zakończy przeprawę przez Jordan, rzekła Jahwe do Jozuego weźcie ze
środka (łożyska, nie wiem o co chodzi) Jordanu, tego miejsca gdzie stały
stopy, kapłanów 12 kamieni, zabierzecie je ze sobą i złużcie w miejscu
swojego postoju/../ a gdy was w przyszłości zapytają synowie was, co
oznaczają dla was te kamienie, odpowiedzcie im wtedy - że rozstąpiły się
wody przed Arką Przymierza i o t te kamienie są wieczystą pamiątką dla
synów Izraela.” ten Fragment obrazuje, że już tysiące lat temu w życiu
społecznym duże znaczenie miały przedmioty którym nadawano określoną
treść znaczeniową, stawały się one czymś istotnym i stanowiły pamiątkę godą
zachowania. Marian Arszyński wspomina w swojej książce, że dalsze
wzmianki w tekstach Starego Testamentu mogą świadczyć, iż w świadomości
Izraelitów funkcjonowało już wyobrażenie o 2 kategoriach zabytków. Pierwszy
był to pomnik np. kamienie Jordanu, coś co istniało już od dawna i nabierało
znaczenia, druga kategoria to były zabytki stworzone przez człowieka.
Następną rzeczą są trofea wojenne, najstarsze wzmianki pochodzą z
obszarów starożytnych państw Azji zachodniej. Miały one utrwalać pamięć o
odniesionych zwycięstwach u ludzi żyjących współcześnie i potomnych.
Upamiętnić zwycięstwo można było też w inny sposób np. specjalnie
stworzonym do tego reliefem. W starożytnej Persji dla upamiętnienia czynów
Dariusza na skale zwanej Bisutum wykuto wnękę a w niej umieszczono relief
oraz trójjęzyczny napis ku chwale dokonań Dariusza, który równocześnie w
sposób trwały upamiętnia owe zdarzenie. Twórcy z góry zakładali to, że dzieło
przetrwa długie lata, wybrali odporny materiał oraz trudno dostępne miejsce a
w tekście wyrażono przekleństwo które spotka osoby niszczące pomnik i
również błogosławieństwo dla tych co go chronią.( ściana znajduje się na
obecnych terenach Iranu) W epoce Grecko-Rzymskiego antyku również
dbano o zachowanie obiektów pamięci. Były to nadal obiekty dawniej już
istniejące i w pewnym momencie swojego istnienia uznane za warte
zachowania jak i te stworzone i od początku będące znakiem pamięci.
Jednym z nich był kamień, który według mitu został uznany przez Zeusa za
środek stwarzanego przez niego świata a drugim oprawa architektoniczna
mogił “Siedmiu przeciw Tebom wybudowana dla celów podkreślenia
historycznej rangi i pamiątkowego charakteru tego miejsca. NA przełomie
starej i nowej ery zrodziła się tak zwana turystyka kulturalna która osiągnęłą
taki rozmach, że powstała instytucja profesjonalnych przewodników
oprowadzających ludzi po najbardziej znanych zabytkach za hajs.
Poszanowanie i kult dla podziwianych zabytków można zauważyć w liście
Cycerona do Memmiusza który chciał zbudować dom na miejscu gdzie
rzekomo stał budynek zamieszkany przez Epikura. Cyceron prosił by ten
drugi tego nie robił ponieważ zniszczony zostałby pamiątkowy charakter tego
miejsca. To wydarzenie świadczy o ówczesnej pamięci historycznej bo lis jest
lat 51-50 przed Chrystusem a Epikur żył 341-270 lat przed Chrystusem.
Zabytki chronione był też prawnie o końca III wieku przez specjalnie
wydawane edykty cesarzy rzymskich. Około 70 roku po Chrystusie
 Wespazjan wydał swój edykt w którym pisał, że rozbiórki starych budowli nie
mogą przyczyniać się do oszpecania miasta. Edykty następnych władców
zabraniały rozbiórek dawnych budowli jak i pozbawiania ich elementów
dekoracyjnych oraz zakazywały przeznaczania dawnych rzeźb i detali archi
na surowiec do wypalania wapna. Kary za nieprzestrzeganie zakazów i
nakazów były drakońskie i nakładane na osoby bezpośrednio je łamiące jak i
na władze niższego szczebla za opieszałość w ich egzekwowaniu.
No i jeszcze w średniowieczu zredagowano listę Siedmiu Cudów Świata
starożytnego.

- Uwiecznianie wydarzeń w postaci malowideł

- Budowa pomników i łuków triumfalnych
- Tradycje przekazywane ustnie
- Eksponowanie zdobyczy wojennych
- Klątwy rzucane na niszczycieli pomników przeszłości

7. Przykłady działań o charakterze konserwatorskim ze świata

starożytnego;
Jednym z kolejnych kręgów kulturowych świata starożytnego, w którym relikty przeszłości
zajmowały eksponowaną pozycję w życiu społecznym, był Egipt. Świadczy o tym wyraźnie
szereg różnych przesłanek. Są one tym ciekawsze, że zdaniem niektórych badaczy
odsłaniają one pewne aspekty omawianej tu problematyki, które na innych obszarach
kulturowych nie były dotąd wyraźniej dostrzegane. Ich zdaniem dowodzą one mianowicie, że
już w czasach istnienia Nowego Państwa , relikty przeszłości pełniły tutaj nie tylko funkcje
pomników pamięci, lecz budziły zainteresowanie także z innych powodów. Były one
mianowicie także obiektami podziwianymi dla kunsztu ich wykonania, dla ich piękna i
malowniczego położenia. Dowodzą tego napisy umieszczone w tym czasie przez
odwiedzających na ruinach świątyń pochodzących z czasów Starego Państwa. Niemały
wpływ na rozbudzenie wrażliwości estetycznej oraz zainteresowań historycznych
ówczesnych elit miał zapewne fakt, że program nauczania ówczesnych szkół uwzględniały
wiadomości o sztuce i literaturze, zaś nauczyciele organizowali nawet dla swych uczniów
wycieczki do ciekawych historycznie miejscowości. Jako następstwo umocnienia się
zarówno historycznych oraz religijnych, jak wspomnianych właśnie estetycznych
zainteresowań reliktami przeszłości, traktować należy wspomniane w źródłach
przedsięwzięcia, które miały już wyraźne znamiona podejmowanych świadomie i celowo
prac konserwatorskich.

Przykłady konserwacji w czasach starożytnych:

-przedmioty metalowe były powlekane warstwą żywicy, a obrazy i przedmioty z kości
słoniowej nasączane olejami
-zabytki drewniane nasączano maścią z róż
-aby zachować odpowiednią wilgotność umieszczano zabytki nad studniami lub
specjalnie wykonanymi basenami z wodą
-u schyłku starej ery opanowano metodę przenoszenia malowideł ściennych na
nowe podłoże

Przykłady konserwacji ujawnione w wyniku badań archeologicznych:

-klamry z brązu którymi przymocowywano utrącone kawałki rzeźb
-spajane wazy ceramiczne
-rozczłonkowane odlewy z brązu nitowane za pomocą blachy
Prac konserwatorskich podejmowali się malarze i rzeźbiarze pracujący na co dzień z
własną twórczością.

8. Ikonoklazmy i ich wpływ na zachowanie dawnych dzieł sztuki;

Ruch religijny szerzący się w łonie chrześcijaństwa w VIII–IX wieku w

Bizancjum i państwie Franków oraz w Niderlandach w XVI w.,
sprzeciwiający się kultowi obrazów i wizerunków.

Pierwszy okres (726–787)

Drugi okres (813–843)

Ikonoklazm średniowieczny

Rewolta ikonoklastów w Niderlandach (1566)

Pod wpływem ruchu ikonoklastów zostało zniszczonych bezpowrotnie

wiele dzieł wczesnego chrześcijaństwa i średniowiecza...

9. Rola Rzymu i Papiestwa we wczesnym okresie kształtowania postaw

konserwatorskich (średniowiecze)
● Rzymskie starożytne rzeźby prezentowano w niszach, elewacjach,
tworzono ogrody z rzędami rzeźb
● Papieskie kolekcje
● Villa di Belvedere – w jej ogrodach papież kolekcjonował rzeźby
● Wzgórze Kapitolińskie - Sykstus V przeniósł na Kapitol rzeźby
uważane za starożytne, z Lateranu przeniesiono pomnik konny
Marka Aureliusza

(Wykład z muzealnictwa)

10. Rzym doby odrodzenia (nowożytny) – funkcje, instytucje i działania

związane z ochroną dziedzictwa kulturowego;
● Paweł III wskazał restauratora Rzymu, ustawił figury Dionizosa,
oddał Kapitol w ręce Michała Anioła
 ● Papież zakazał używania materiałów ze starożytnych budowli
● Powierzono Rafaelowi inwentaryzację starożytności Rzymskich

(Wykład z muzealnictwa)

11. Nowożytna fascynacja starożytnością, a rozwój postaw

konserwatorskich;

• Kolekcja Medyceuszy i studiolo Franciszka I Medyceusza

• Kolekcja Izabeli d’Este z Mantui
• Kolekcja i mecenat Franciszka I Walezjusz
• Kolekcje Habsburgów
Rozwój zainteresowania starożytnościami zaowocował dostrzeżeniem ich
dawności i wartości artystycznych. Zyskiwały one przeznaczone im
pomieszczenia oraz opisy inwentaryzacyjne.

12. Grupa Laokona, jako przykład stosunku do dawnych dzieł sztuki;

• Odkryta w 1506 r. z ubytkami rąk

• Giovanni Angelo di Montorsoli zrekonstruował w ceramice

brakujące elementy na zlecenie papieża Juliusza II, jednak naruszył
on strukturę rzeźby

• W 1906 r. odnaleziono marmurowe ramię ojca

• W 1960 r. dodano oryginalną część i usunięto dodatki

Montrosoli’ego

Przykład ten świetnie obrazuje, że nowożytni traktowali starożytne dzieła

sztuki głównie w kategoriach estetycznych, ważniejsze od zabytkowej
substancji był całościowy odbiór estetyczny niezmącony ubytkami.
Współcześnie priorytetem w podejściu do zabytku jest substancja
zabytkowa i wierność historycznemu oryginałowi.

13. Sobór Trydencki, a stosunek do historycznych elementów wystroju

świątyń;

,,Kończący dekret nakazywał biskupom troskę o stan kościołów zarówno

katedralnym, jak i parafialnym, oraz zalecał działania pozwalające na
zebranie środków do utrzymania kościołów bądź jego odbudowy, a w
 przypadku, gdyby to było niemożliwe, polecał obciążenie parafian
wszelkimi kosztami. Gdyby odbudowa kościoła z powodu zniszczeń była
niemożliwa, w rozdziale VII dekretu czytamy: (...) biskupi jako delegaci
Stolicy Apostolskiej, mogą przekazywać datki na kościoły, które popadły w
ruinę, z powodu wieku lub innego powodu nie mogą z powodu ubóstwa
zostać przywrócone Kościołowi, innym osobom z tych samych lub
sąsiednich miejsc, które uznają za właściwe(...).”

Postanowienia Soboru Trydenckiego zapoczątkowały falę barokizacji

świątyń, których oddźwięk na wiernych miał być zgodny z zasadami
kontrreformacji. Odnawiano zniszczone kościoły w nowym stylu lub
wymieniano ich wystrój.

14. Pompeje i Herkulanum, a rozwój koncepcji zabytku i postaw

konserwatorskich;

Odkrycie Herkulanum i Pompei w poł. XVIII w. było przełomem w

zainteresowaniach kulturą starożytną. Podczas prac wykopaliskowych
opracowywano nowe metody badań i rekonstrukcji architektonicznej.
Tworzono rezerwaty archeologiczne, jak np. na Akropolu w Atenach, gdzie
rekonstruowano obiekty przy użyciu znalezionych fragmentów budowli
(anastyloza).

15. Peter Edwadrs i wenecka akademia restauratorska – epoka, idea i

znaczenie;

Peter Edwards Wenecki konserwator zabytków

Wenecka Akademia Restauratorska (1725) zajmowała się w szczególności odnową

weneckich malowideł (nwm czy dobrze tłumaczę z Ang) zabiegała o pozyskanie od rządu
funduszów na konserwacje i odnowienie Weneckich zabytków. Przede wszystkim jest to
pionierska organizacja promująca ochronę dziedzictwa narodowego nie tylko przed
dewastacją i zniszczeniem ale także przed sprzedażą.

16. Zmiany w rozumienia pojęcia zabytek w dobie oświecenia;

Do okresu oświecenia za cenne, warte uwagi i zachowania uważano dzieła sztuki
starożytnej oraz renesansowej. W czasach oświeceniowych zwrócono uwagę
również na średniowiecze, które włączono w krąg zainteresowania i zaczęto otaczać
opieką. Zabytek stał się nie tylko obiektem kontemplacji artystycznej, ale również
źródłem wiedzy historycznej i obiektem dydaktycznym.
17. Losy zabytków i ewolucja pojęcia zabytek w dobie Wielkiej Rewolucji
Francuskiej;
Wielka Rewolucja Francuska przyniosła falę zniszczeń wielu średniowiecznych
rzeźb, starano się unicestwić wszystko, co kojarzyło się z ancien régime. W owej
sytuacji pojawiło się również wielu działaczy starających się ocalić zabytkowe
przedmioty przedstawiające nie tylko wartość artystyczną, ale również historyczną.

18. Początki prawa ochrony zabytków w Europie;

19. Luwr i Le Musée des Monuments Français, a rozwój idei ochrony
zabytków;
Luwr – 10.08.1793 r.
„w celu zachowania narodowej pamięci” przejęte kolekcje królewskie, arystokratyczne
udostępnione dla społeczeństwa.
dokończe to ok??? all the love x

Le Musee des Monuments francais d’Alexandre Lenoir, 1796 – motywacje ku założeniu:

chęć ocalenia świadków przeszłości i chęć stworzenia kolekcji, duchowni epoki dydaktyzmu
chętnie przedstawiali historię za pomocą artefaktów, dawnych dzieł, tu też poszerzenie
spektrum zainteresowań.

Muzeum starożytności i zabytków francuskich zostało założone jako opozycja (?) dla
powstającego w tym samym czasie muzeum Luwru i Jacques-Louis Davida
(odpowiedzialnego za aranżację Luwru). Alexandre Lenoir nie zgadzał się z Davidem, który
zamiast skupiać się na doczesnym dorobku wolał zajmować się ówcześnie współczesną
sztuką Francji i świata. Lenoir nie zwarzając na konsekwencje stowrzył w
znacjonalizowanym klasztorze Augustianów kolekcje rzeźb zbieranych z całego państwa,
również z nekropolii w Saint-Denis. Oficjalnie jako datę powstania tego muzeum przyjmuje
się 21 października 1795 roku, kiedy to Komitet do spraw Rozporządzeń Publicznych
Konwencji zakwalifikował zbiory depozytu Lenoira jako „historyczne i chronologicznie
poukładane miejsce, w którym będą prezentowane (w specjalnie zaadaptowanych na ten cel
pomieszczeniach) przykłady rzeźby francuskiej o najbardziej charakterystycznych cechach i
typach dla danego okresu”, nadając mu nazwę Musée des Antiquités et Monuments
Français (Muzeum Starożytności i Zabytków Francuskich)
Ponadto Lenoir zbierał rzeźby przedstawiające ważne dla państwa postacie (władcy,
muzycy, pisarze), finałowym akcentem z kolei po przejściu przez sale w których znajdowały
się chronologicznie postawione rzeźby były stare ogrody klasztorne, które w 1799 zostały
przekształcone w Pola Elizejskie.

Wraz ze zmieniającą się polityką wewnętrzną, sam Lenoir, jak i jego muzeum stawało się
coraz bardziej narażone na krytykę ze strony zarówno rojalistów, jak i katolików, którzy coraz
mocniej protestowali przeciw kolekcji składającej się z obiektów tak bezwzględnie
grabionych z zamków, kościołów i klasztorów. Protesty doprowadziły do zamknięcia muzeum
nakazem Ludwika XVIII wydanym w 1816 roku . Lenoir musiał zwrócić większość swych
eksponatów ich pierwotnym właścicielom. To co zostało, przekazał częściowo w 1824 do
Wersalu, tworząc galerię d’Angoulême, resztę zdeponował w 1836 roku w Ecole Royale et
Spéciale des Beaux-Arts.

Lenoir pozostaje niezmiernie kontrowersyjną postacią, raz krytykowaną, raz

wysławianą przez wielu historyków sztuki. Niewątpliwie, przez swoją desperację w
dążeniu do realizacji idei muzeum narodowego, zbudował pierwsze na świecie
muzeum pokazujące własne dziedzictwo kulturowe. Jego teoria, polegająca na
przekonaniu, że najlepszy odbiór danego dzieła zapewnić może jedynie odpowiednia
jego ekspozycja w miejscu do tego specjalnie przeznaczonym, odizolowanym od
swego pierwotnego położenia, ma zwolenników do dziś. Jako pierwszy zaproponował
ustawienie swych eksponatów z uwzględnieniem chronologii ich powstania.
Wprowadził też konsekwentną scenografię prezentacji swych eksponatów, dbając nie
tylko o właściwy odbiór oglądanych przedmiotów (nie stroniąc niekiedy od
fantastycznych rekonstrukcji), ale o rozszerzenie powszechnej wiedzy o kulturze i
obyczajach epoki, jaką dane rzeźby prezentowały (katalogi). Jako jeden z pierwszych
zastosował do ekspozycji efekty świetlne, korzystając z osiągnięć sztuki baroku.

● Lenoir chyba (?) jako pierwszy zaproponował formę wystawiania rzeźb w

muzeach nie oryginalnych a odlewów bądź kopii.

Muzeum pełniło bardzo ważną rolę podnosząc poziom poczucia tożsamości narodowej w
całym społeczeństwie, dzięki pokazaniu wysokiego poziomu sztuki francuskiej wszystkich
epok, pełniąc zarazem wielką misję edukacyjną, dzięki kształtowaniu ogólnego poczucia
gustu. - J. Sroczyńska

https://suw.biblos.pk.edu.pl/downloadResource&mId=1124521 - tu macie super artykuł i jest

dużo o tym muzeum śmiesznym Lenoira i nie tylko, w zasadzie większość stąd
przekopiowałam xd

WIELKI SKRÓT:
1796r – Lenoir – muzeum pomników francuskich (eksponaty zdobywał z ruin – budował
muzeum, które opowiadać miało o historii Francji; dużo średniowiecznych „rzeźb”,
świadectwo o ważności epoki).

20. Znaczenie egipskiej wyprawy Napoleona Bonaparte dla poszerzania

pojęcia zabytek i rozwoju wiedzy o sztuce;
Napoleonowi podczas jego wyprawy towarzyszyło wielu rysowników, między innymi
Dominik Vivant Denon, który wykonał rysunki inwentaryzacyjne wysokiej jakości
egipskich zabytków. Podczas tej wyprawy odnaleziono również Kamień z Rosetty,
dzięki któremu udało się przetłumaczyć pismo hieroglificzne.

21. Marmury Elgina, a problematyka ochrony zabytków;

Przypadek Marmurów Elgina wywiezionych z Grecji przez Lorda Elgina jest kwestią
kontrowersyjną. Działania jego miały charakter rabunku i wzbudzały krytykę nawet
wśród jemu współczesnym. Rzeźby trafiły w ręce korony brytyjskiej, a następnie
British Museum. Liczne inicjatywy ze strony rządów Wielkiej Brytanii i Grecji celem
oddania marmurów ich ojczyźnie skończyły się niepowodzeniem. Obecnym
argumentem za pozostawieniem ich na wyspach brytyjskich była obawa, iż gdyby
zostały wysłane do Grecji mogłyby ulec zniszczeniu w trakcie zawirowań dziejowych
lub nieodpowiedniej opieki ze strony państwa greckiego.

22. Księżna Izabela Czartoryska i jej wkład w koncepcję ochrony

historycznego dziedzictwa kulturowego;

● Świątynia Sybilli i Domek Gotycki

● ,,Przeszłość przyszłości”

Pierwsze muzeum w Polsce. Inicjatywa księżnej Izabeli Czartoryskiej była jedyną,

która w tamtym czasie faktycznie zaszła w Polsce. Wraz z rozbiorami Polski Izabela
weszła w inny etap swojego życia: zaczęła się faza jej zainteresowań patriotycznych:
popierała powstanie kościuszkowskie, w efekcie czego jej Puławy zostały
zniszczone. Kiedy wróciła do nich w 1796r. były one ruiną. W tych warunkach
Izabela zaczyna organizować sentymentalny park, w którym wzniesie świątynię
Sybilli i domek gotycki. Pamiątki świetności państwa polskiego umieściła w owej
świątyni w imię hasła wypisanego na portalu: ,,przeszłość przyszłości". Działalność
Izabeli Czartoryskiej wynikała z jej szczególnych zainteresowań i umiłowania do
kultury. Edukacyjny wydźwięk kolekcji powiązać można z panującymi wówczas
prądami edukacji obywatelskiej i ideami oświecenia przejawiającymi się między
innymi w działalności Komisji Edukacji Narodowej. Głównym przesłaniem jej prac
było upaństwowienie szkolnictwa, powszechność kształcenie, zastąpienie szkół
prywatnych szkołami państwowymi, wychowanie młodzieży w duchu dobrze
pojętego patriotyzmu i edukacji narodowej czyniąc Polaków racjonalnymi
obywatelami Polski. Muzeum Czartoryskich zostało rozbite po powstaniu
listopadowym i wywiezione, a w 1876r. w Krakowie utworzono Muzeum Książąt
Czartoryskich-Wielkie otwarcie 20 XII 2019r.

23. „Odkrycie średniowiecza” w aspekcie ochrony zabytków – wyjaśnić

kontekst kulturowy zjawiska;
● Karol Wielki stwarza prawo administracyjne na rzecz zachowania zabytków, po
upadku Cesarstwa Rzymskiego, jest to pierwszy przejaw wyraźnie kreowanej nowej
myśli konserwatorskiej i pierwsza ochrona zabytków wspierana przez administrację
państwową
● Powstaje bardzo ważne dzieło o przestrzennym układzie antycznego Rzymu i
pierwotnym kształcie budowli Mirabilia Urbis Romae. Rzym również wspierał ochronę
zabytków min. poprzez karę śmierci i przepadek mienia za dewastacje kolumny
Trajana innych obiektów
● Podkreślana jest rola oryginalnej substancji i struktury danego zabytku
24. Poglądy Johanna Wolfganga Goethego na sztukę oraz ich implikacje dla
koncepcji ochrony zabytków;
● Zgodnie z założeniem romantyzmu z początku był wielbicielem sztuki antycznej,
jednak pod wpływem Katedry w Strasburgu dopuścił się on napisania w 1771 roku
eseju “O niemieckiej architekturze”, gdzie opisuje swoją fascynację rodzimym
gotykiem. Ze względu na jego już dobrze ugruntowaną pozycje, słowa te wywarły
ogromne wrażenie na członkach ówczesnej elity i przyczyniły się one znacznie do
rozbudzenia powszechnego zainteresowania średniowieczem, a następstwie
ochroną obiektów z tego okresu.
● Pojęcie pomnika (zabytku) zamierzonego i niezamierzonego
● Dużo podróżował np. do Wenecji, odwiedzając tam Petera Edwardsa w jego
“Akademii restauratorskiej”, podziwiał ogrom umiejętności warsztatowych. Dzięki
niemu mamy dużo relacji z tego miejsca.
25. Rola katedry Kolońskiej w dziejach sztuki i ochrony zabytków;

Katedra w Kolonii jest nie tylko jednym z największych i ambitnych pod względem
artystycznym przykładów architektury gotyckiej w Europie, ale ze względu na swoją historię
również symbolem przemian polityczno gospodarczo społecznych na terenach dzisiejszych
Niemiec. Proces jej budowy trwał 1248 z przerwami ponad 600 lat do 1880. W 1560 r.
wstrzymano prace z w pełni ukończonym jedynie prezbiterium wraz z niższymi partiami
nawy i fasady, które w 1796 r. służyły dowództwu wojska francuskiego jako magazyn a
następnie jako obozowisko austriackich jeńców. Z tego powodu katedra zaczęła być
symbolem poniżenia niemieckiej dumy narodowej.

W 1814 r. zrodziła się koncepcja Józefa von Görresa by dokończyć budowę katedry mającej
być upamiętnieniem przemian zapoczątkowanych zwycięstwem nad napoleońską Francją i
związanego z tym rosnącego przejawu patriotyzmu społecznego oraz dumy narodowej jak i
symbolem nadziei na społeczne, polityczne jak i duchowe zjednoczenie Niemiec. Katedra
spełniała wszystkie założenia dotyczące powstania jednego, za to monumentalnego i
wspaniałego pomnika o sporym znaczeniu historycznym oraz artystycznym. Dokończenie
katedry i uczynienie z niej znaku pamięci za sprawą połączenia średniowiecznych jak i
współczesnych fragmentów miało być symbolem budowania nowego państwa oraz
odzwierciedleniem nastrojów społecznych.

Do jej odbudowy została powołana specjalna organizacja na wzór średniowiecznych.

Zaczęto od utrwalenia części zachowanych i odtworzeniem części uszkodzonych. Opierano
się na planach oryginalnych, pomimo upływu wieków budowano w duchu gotyku. Fachowcy
wyszkoleni specjalnie do pracy przy budowli średniowiecznej zajmowali się później
restauracją zabytków architektury w prawie całej Europie środkowej. Historia odbudowy
katedry stała się inspiracją rozbudowania myśli konserwatorskiej i zainteresowania
zabytkami na całym niemieckim obszarze językowym.

26. Poglądy i znaczenie Karla Friedricha Schinkla dla rozwoju koncepcji

ochrony zabytków;
Schinkel uważany jest za pioniera naukowego podejścia do zagadnień konserwacji
zabytków. Jako pierwszy postulował wykonywanie inwentaryzacji przed rozpoczęciem prac
konserwatorskich. Nadzorował, między innymi, roboty konserwatorskie na zamku w
Malborku oraz w okresie 1819-1824 restaurację stargardzkiego kościoła Mariackiego

Popierał ochronę historycznych budowli, działał przeciwko ich wyburzaniu i zlecił

sporządzenie listy zabytków. Rekomendował powołanie do życia instytucji państwowej
zajmującej się konserwacją zabytków. W 1830 pracował nad rekonstrukcją zamku
Stolzenfels nad Renem koło Koblencji. W 1820 został mianowany członkiem Akademii Sztuk
w Berlinie i objął stanowisko wykładowcy w Akademii Budowlanej

Poczynania Schinkla jako eksperta i urzędnika rozstrzygającego o działaniach

podejmowanych przy zabytkach wyznaczały reguły praktyki konserwatorskiej. Utrwalały
przede wszystkim przekonanie o ochronie zabytków jako istotnym obowiązku
nowoczesnego i cywilizowanego państwa, jego urzędów i władz, zobowiązaniu stanowiącym
„przedmiot interesu publicznego i powód do dumy (...) dzięki czemu na pewno zyskamy my i
ocena naszych czasów”. We wskazówkach i listach kształtował formułę standardu
inwentaryzacyjnego, w którym „chodzi nie wyłącznie o informacje przez kogo, kiedy i w
jakich okolicznościach dzieła zostały wzniesione (...), wyszukiwane w starych kronikach i
archiwaliach, lecz, co obecnie szczególnie istotne, jakie zabytki budownictwa znaczącej
wartości nadal są zachowane i w jakim stanie”. Opiniując nadsyłane do zatwierdzenia
projekty prac restauratorskich i konserwatorskich, wskazywał na do dziś aktualne priorytety
ochrony dzieł wyjątkowych (ze względu na materiał, konstrukcję, wartość artystyczną,
historyczną czy naukową, oryginalne rozwiązania i technologie itp.)

27. Wiktor Hugo i jego wkład w ochronę zabytków;

Przyjazną zabytkom i idei ich restauracji atmosferę kształtowały również utwory literackie
wywołujące określone stany emocjonalne. Wspomnieć tu trzeba przede wszystkim głośną
powieść Wiktora Hugo- ,,Dzwonnik z Notre Dame". Zdaniem wielu badaczy utwór ten,
wydany po raz pierwszy w 1831 r., kreśląc fascynujący czytelników obraz średniowiecznego
Paryża, ubarwiony intrygą osnutą wokół czołowego zabytku architektury tego miasta, uczynił
dla rozwoju kultu zabytków i promocji idei ich restauracji, o wiele więcej niż niejedna uczona
rozprawa. Ów pisarz był wrażliwy na dobra dzieł sztuki. W wieku 23 lat podpisał petycję
przeciwko grupie ,,Burzycieli", którzy kupowali stare kamienice w celu odsprzedania kamieni.

28. Commission des Monuments Historiques i instytucjonalizowanie

ochrony zabytków we Francji – instytucje, osoby, idee;

Commission des Monuments Historiques była państwową instytucją powołaną w 1837 i

przez szereg lat kierowaną przez Prospera Mériméego, której celem było odnawianie
zabytków. Utworzoną przez nią grupę pięciu fotografów dziś powszechnie nazywa się
Mission Héliographique, jednak jest to najprawdopodobniej nazwa wtórna. Powołana została
już w 12 lat po ogłoszeniu przez Louis Jacques'a Daguerre'a wynalazku fotografii, w epoce
szczególnego zainteresowania historią (zwłaszcza średniowieczem), kształtowania się pojęć
zabytku i powstawania służb chroniących dziedzictwo narodowe. 10 stycznia 1851 na
pierwszego członka ekipy Commission wybrała Henri Le Secqa; 17 stycznia dołączyli do
niego Mestral i Baldus, 9 maja Le Gray; piątym członkiem był Bayard. Ten ostatni był już
uznanym fotografem, a pozostali znajdowali się dopiero u progu swojej kariery. Wszyscy oni,
z wyjątkiem Mestrala, okazali się być artystami o dużym znaczeniu. Cała piątka należała
wówczas do powołanego w styczniu 1851 w Paryżu Société Héliographique, skupiającego
kilkudziesięciu fotografów, pisarzy i naukowców, którzy chcieli promować fotografię.
Stowarzyszenie wydawało tygodnik „La Lumière”. 29 czerwca na łamach „La Lumière”
ukazał się komunikat, głoszący m.in.: ,,Pięciu członków Société héliographique, Panowie
Bayard, Le Secq, Mestral, Le Gray i Baldus, właśnie otrzymali od Comité des monuments
historiques różnorodne, ważne zadania do wykonania na terenie Francji. Polegają one na
wykonaniu fotografii naszych najpiękniejszych zabytków, którym grozi ruina i które wymagają
natychmiastowych prac naprawczych".

29. Przypadek Barbakanu i Bramy Floriańskiej w Krakowie w kontekście

rozumienia wartości zabytków;

Feliks Radwański (1756-1826) absolwent i profesor Uniwersytetu

Jagiellońskiego, członek Senatu Rządzącego, znany z licznych wystąpień
w sprawach publicznych. W roku 1820 rozpoczął działalność jako pierwszy
konserwator opiniujący projekty obiektów zabytkowych. Dzięki jego
interwencji zachowana została Brama Floriańska i Barbakan jako
‘pamiętniki’ historii.

30. Dziewiętnastowieczny rozwój historii sztuki, a koncepcja zabytku i jego

ochrony;
31. Puryzm – założenia i konsekwencje doktryny;

Zasada jedności stylowej

Purystyczne „restauracje” powodowały:

-Usuwanie nieprzystających stylowo, mimo że oryginalnych, części obiektu

zabytkowego

-Dobudowywanie „stylowych” fragmentów, nie mających historycznego

uzasadnienia,

-Zatarcie różnic między częściami autentycznymi a rekonstrukcjami.

32. Eugène Emmanuel Viollet-le-Duc i jego znaczenie dla rozwoju doktryny
konserwatorskiej;

• Stworzył kanon konserwatorski „zasady jedności stylowej” – czyli

restauracji w oparciu o zasady stylu (pogląd już mocno
nieaktualny);

• Wypracował nowoczesne i racjonalne metody realizacji procesu

konserwatorskiego;

• Przywiązywał dużą wagę do zasad opracowania dokumentacji

historycznej, rozpoznania i zachowania nawarstwień stylowych
(choć odnosił to tylko do okresu średniowiecznego, deprecjonując
epoki późniejsze);

• Stworzył podwaliny do tworzenia administracyjno-prawnego

systemu ochrony zabytków.

33. John Ruskin i jego wizja ochrony dziedzictwa;

John RUSKIN (1819-1900) angielski teoretyk i krytyk sztuki , socjolog i

reformator społeczny, profesor sztuki w Oxford University, zwolennik
irracjonalnego estetyzmu, propagator sztuki gotyckiej, ale szukający jej
piękna i wartości w inspiracji naturą i duchowymi stanami twórcy. Autor
utopijnej filozofii konserwatorskiej

• absolutnego nieinterwencjonizmu.
• kult piękna i natury; - ograniczone życie zabytku;

• krytyka wszelkich działań konserwatorskich; - zgoda na zanikanie

świadectw kultury poprzez ich powolny rozkład;

● wymiana zniszczonych elementów na nowe

34. Nieinterwencjonizm – założenia, osoby, oddziaływanie;

Założenia (doktryny wg Ruskina):
-dzieło przechodzi stadia jak organizm biologiczny (przemijanie i destrukcja dzieła jest
normą wpisaną w dzieje świata)
-restauratorstwo jest kłamstwem
-zabezpieczenie zabytku przed zupełnym runięciem jest dobre (czyli dopuszcza minimalną
konieczną konserwację)
-nigdy jednak w żadnych warunkach nie wolno stwarzać pozorów, iż rzeźba współczesna lub
imitująca dawną jest oryginalnym dziełem zabytkowym
-twórzcie kopie, ale zostawcie oryginał w spokoju, na miejscu
-nowe dzieła renomowane nie mają tego samego, cennego oddziaływania. Stare, oryginalne
mają swoja historię
-”miał rząd dusz wśród ówczesnych Brytyjczyków” A.Siwek

Ważne osoby:
John Ruskin (o tym ziomeczku nie wolno zapomnieć)
William Morris:
- w 1888 założył Arts and Crafts(inspiracją były idee angielskiego pisarza Johna
Ruskina, że należy tworzyć sztukę użyteczną i funkcjonalną, jednak nie tracącą
swoich estetycznych wartości. Dlatego artyści przeciwstawiali się produkcji
mechanicznej, przemysłowej, na rzecz odrodzenia sztuki wykonywanej ręcznie)
- założyciel The Society for the Protection of Ancient Buildings, organizacji
charytatywnej z 1877r. CEL: Przeciwstawienie się destrukcyjnej odbudowie
średniowiecznych budynków.
- podobnie jak Ruskin widział wartość budynku. Dostrzegał rolę historii w dziele oraz
uważał je za swojego rodzaju dokument.

Angielska szkoła konserwacji:

Zgodnie z duchem, nie wykonuje się konstrukcji, można tylko odbudować fragment, który
jest konieczny (z materiałów zgodnych oryginałowi), nie ukrywając i nie umniejszając dziełu.
Zabytki zachowywać jako „trwałą ruinę”.

Na dysku jest jeszcze więcej o nieinterwencjoniźmie ale to jest chyba najważniejsze.

35. Stosunek do zabytków ruchomych w XIX w. Od Puław Ks. Izabeli

Czartoryskiej, po muzealne laboratoria fizyko – chemiczne i pracownie
konserwatorskie.
36. Zamek w Malborku w kontekście zmiennych doktryn konserwatorskich –
najważniejsze etapy i założenia prac.

Conrad Steinbrecht (1849-1923) absolwent berlińskiej Bauakademie

po powrocie z Olimpii i podróży po Prusach podejmuje się dzieła
restauracji zamku w Malborku. Metody jego pracy zawrzeć można
w kilku punktach:

● dokładna ocena aktualnego stanu zachowan

● badania archeologiczne
● podróże naukowe
● badanie źródeł archiwalnych
● przywrócenie dawnych technik budowlanych
 • 1817 – częściowa przebudowa wschodniej elewacji Pałacu Wielkich
Mistrzów, wyburzenie XVII-wiecznej klatkę schodowej i
zrekonstruowanie przypałacowej kaplicę św. Katarzyny

• 1819–50 - rekonstrukcjia zachodniej części Zamku Średniego

• 1850 -budowa nowego szczytu nad Wielką Komturią

• 1881 – decyzja o odbudowie kościoła Najświętszej Marii Panny na

Zamku Wysokim (Conrad Steinbrecht)

37. Poglądy Aloisa Riegla – definicja zabytku i wartościowanie

• pomnik - dzieło utrwalające

• dzieło sztuki - obiekt o wartości artystyczne

• zabytek historyczny - wartość historyczna

Teorie wartości Riegla:

• wartość historyczna – dokumenty, źródła historyczne nie dopuszcza

do rekonstrukcji

• wartość starożytna - zachowanie śladów przemijania, spatynowana

forma, tym bardziej wartościowa im starsza

• wartość artystyczna – istnieje niezależnie od miejsca dzieła sztuki w

historycznym łańcuchu rozwojowym (wartość relatywna, zależna od
poglądów odbiorcy.

38. Max Dvořák – koncepcje i działalność konserwatorska

Konserwacja powinna zmierzać przede wszystkim do zachowania

wszystkich autentycznych elementów zabytku, niezależnie od epoki, w
której powstały, a nawet od wartości artystycznej. Przeciwstawiał się
rekonstrukcji, a niezbędne elementy i uzupełnienia widział jako elementy
nowe, zdecydowanie odróżniające się od elementów oryginalnych.
39. Krakowskie środowisko konserwatorskie do pierwszej wojny światowej
– osoby, instytucje, idee i realizacje
Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Przeszłości
więcej nie wiem :(

40. Grono Konserwatorów Galicji Zachodniej – rola w kształtowaniu praktyki

i doktryny konserwatorskiej

Galicja (zachodnia – krakowska i wschodnia - lwowska) była głównym ośrodkiem

kształtowania się polskiego konserwatorstwa. Od początku XX wieku rodzi się koncepcja
działań konserwatorskich podejmowanych na skalę zespołu urbanistycznego
(wykraczanie pojęcia „zabytku” poza skalę jednostkowego obiektu architektury).

o konieczność ochrony zespołów historycznych kamienic (St. Tomkowicz)

o ochrona zespołów staromiejskich, postulując kontrolę nad pracami przy

unowocześniających przebudowach dawnej zabudowy (L.Piniśki)

o utrzymanie charakteru dawnych dzielnic i miast w konflikcie z przystosowaniem starego

budynku do nowoczesnych wymagań (W.Ekielski)

o uwzględnianie w planach przebudowy czy modernizacji cechy charakterystycznej

architektury danego miast (E.Łuskina)

o kształtowanie dyscypliny architektury krajobrazu (inspiracja ideą miast-ogrodów

E.Howarda)

o ukształtowanie pojęcia „zabytku przyrody”

41. Wawel w świetle dyskusji konserwatorskich

http://bazhum.muzhp.pl/media/files/Ochrona_Zabytkow/Ochrona_Zabytkow-r2
009-t62-n1_(244)/Ochrona_Zabytkow-r2009-t62-n1_(244)-s83-100/Ochrona_Zab
ytkow-r2009-t62-n1_(244)-s83-100.pdf

42. Georg Dehio – koncepcje doktrynalne

Georg Dehio – przewodził nurtowi konserwatorskiemu – nurtowi reformatów. Dziś nazwisko

Dehio jest synonimem katalogu zabytków. Dehio położył bardzo wielkie zasługi w zakresie
organizacji oraz popularyzacji ochrony zabytków. Jego działalność naukowa obejmowała
zarówno problemy proporcji w antyku, jak i kwestie genezy sztuki gotyckiej. Jego ustalenia
wniosły bardzo wiele do rozstrzygnięcia przeróżnych sporów dotyczących proweniencji
niemieckiej architektury gotyckiej. W swoich książkach nieustannie podkreślał
historyczno-źródłowy aspekt badań nad sztuką, traktując ją jako najlepsze świadectwo
przeszłości oraz narzędzie kulturowej konsolidacji społeczeństwa jako narodowej wspólnoty.
W Przedmowie do Geschichte der deutschen Kunst (wyd. z 1918) swój zamiar sformułował
w sposób następujący:

„Zrozumieć sztukę niemiecką znaczy: zrozumieć samych siebie, zrozumieć nasze

wrodzone uzdolnienia oraz to, co przeznaczenie z nich uczyniło, zrozumieć to, co sami
stworzyliśmy i to, co dziedziczymy, to, co osiągnęliśmy i to, cośmy zaniedbali, pojąć nasze
szczęści oraz nieszczęścia – wszystko we wszystkim: zrozumieć sztukę jako coś
nierozerwalnie powiązanego z całością historycznego procesu życiowego naszego narodu.”
27 stycznia 1905 r. G. Dehio na uniwersytecie w Strasburgu wygłosił mowę ́
za-tytułowaną Denkmalschutz und Denk-malpflege in neunzehn Jahrhundert. Mowa
została wygłoszona w Auli Uniwersytetcie Cesarza Wilhelma, na uroczystościach z
okazji cesarskich urodzin. Była to pierwsza mowa akademicka wygłoszona przy tak
uroczystej okazji, poświęcona ochronie zabytków. Wystąpienie zostało uznane za
pierwszy, nowoczesny program konserwacji zabytków w Niemczech.
„Nie wiem dokładnie, kiedy po raz pierwszy pojawiło się z nami słowo„ konserwacja
zabytków ”. Nie będzie on starszy niż 25 lat. Jest teraz odbierany w języku nauki i przy
użyciu administracji; W języku życia codziennego zabytki rozumiane są przede wszystkim
jako dzieła, które mają na celu przechowywanie określonych wspomnień, najczęściej
pamięci ludzi. Pojęcie pomnika, które ma na celu zachowanie zabytków, idzie znacznie
dalej: krótko mówiąc, obejmuje wszystko, co nazywaliśmy podwójną nazwą „sztuka i
starożytność”. Ta definicja nie jest idealna, ale może być wystarczająca jako podstawa
dzisiejszej dyskusji, ponieważ można rozpoznać podwójną naturę obiektu, który jest
mieszany z cechami estetycznymi i historycznymi.

43. Cornelius Gurlitt i jego oddziaływanie na środowisk konserwatorskie

Królestwa Polskiego;
44. Camillo Boito – postawa konserwatorska

Poszukiwanie kompromisu pomiędzy teorią Viollet-le–Duc’a i Ruskina.

III Konferencja Architektów i Inżynierów w Rzymie w 1883: "Primera Carta

del Restauro”

1. Zróżnicowanie stylowe pomiędzy starymi a nowymi częściami budynku.

2. Zróżnicowanie materiałowe pomiędzy starymi a nowymi częściami

budynku.

3. Ograniczenie dekoracji i profilowań w nowych elementach

umieszczanych w obiektach historycznych.

4. Eksponowanie w pobliżu wszelkich oryginalnych części budynku

usuniętych w czasie restauracji.

5. Zaznaczenie datowania nowych elementów.

 6. Opis procesu restauracji umieszczony na obiekcie.

7.Rejestrowanie i fotografowanie poszczególnych faz restauracji. Rejestr

powinien pozostawać w obiekcie lub w jego pobliżu.

8. Wizualne wyróżnienie wykonanych prac restauratorskich.

CEL: Zachowanie autentyzmu zabytku i identyfikacja elementów

restaurowanych.

45. Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Przeszłości – organizacja, misja,

działania

○ Powstało w 1906
○ Prowadzono inwentaryzacje, wydawano opinie, organizowano prace
konserwatorskie, przejmowano zabytki, organizowano narady i zjazdy
konserwatorów
○ Działalności popularyzatorskie, wystawy zabytkowych przedmiotów
wraz z katalogami wystaw, artykułu w gazetach
○ Apele do władz miasta, działalność praktyczna – konserwacje

46. Karta Ateńska – znaczenie i przekaz doktrynalny dokumentu;

Znaczenie – pierwszy usystematyzowany i wypracowany przez ekspertów

zbiór zasad postępowania z zabytkami, które miały obowiązywać we
wszystkich krajach.

Przekaz doktrynalny - Głównym założeniem było utrwalanie i

eksponowanie przede wszystkim autentycznej substancji. Zalecano
korzystanie z najnowszych technik.

47. Dzieło sztuki w czasie wojny – teoria, prawo, konwencje;

• Już w czasie I wś TOnZP podejmowało działania mające na celu

uchronić przed zniszczeniami wojennymi zabytki

• Państwo bez prawa i administracji, więc działania były bardzo

okrojone

• Decyzja o odbudowie zniszczań po I wś na zachodzie i w Polsce

 • Po II wś uchwała Prezydium Rządowego o szybkim usunięciu
śladów po wojnie, rozbieranie zniszczonych budynków bez nadzoru
konserwatorskiego

• Konwencja Haska z 1954 r.

48. Totalitaryzm, a ochrona dziedzictwa kulturowego – sztuka oficjalna i

niechciana;
● Najważniejszą dziedziną sztuki była architektura, która w oczywisty sposób
mogła najskuteczniej oddziaływać na odbiorców i implikować propagandę.
Pożądane były wzorce klasycystyczne, nawiązujące często do architektury
Cesarstwa Rzymskiego, istotny był też monumentalizm form. Do sztuki
niechcianej z pewnością można zaliczyć awangardę
● Zabytki często były przebudowane i poddawane manipulacji historycznej w
celu uzyskania korzyści politycznych np. krypta grobowa Henryka Lwa w
Brunszwiku przebudowana w stylu sztuki III Rzeszy. Na skutek czego zabytki
bezpowrotnie straciły swoją oryginalną substancję.

49. Koncepcje odbudowy miast w powojennej Europie;

● Ruiny należy zabezpieczyć przed dalszą degradacją i pozostawić w roli
znaków pamięci dokumentujących wandalizm niemieckich agresorów
● Pozostawić jedynie ruiny najbardziej znaczących zabytków danego miasta
jako symbol, ruiny pozostałej zabudowy odtworzyć w formie luźno
nawiązującej do poprzedniego wyglądu
● Całkowite usunięcie ruin i zastąpienie ich w całości budynkami w
najnowocześniejszej formie, w sposób ignorujący związki z przeszłością
● Dokładna rekonstrukcja przedwojennego stanu wszystkich budowli

50. Odbudowa Warszawy – osoby, założenia i realizacja;

• Biuro Odbudowy Warszawy (Marian Spychalski, Jan Zachwatowicz,

Roman Piotrowski, Józef Sigalin, Witold Plapis)

51. Problem odbudowy miast historycznych w Polsce;

52. Doktryna odbudowy a retrowersja;
53. Karta Wenecka – sformułowania i znaczenie;

• Definicja budynku zabytkowego została rozszerzona o grupy i

zespoły budowli.
 • Konserwacja zabytków jest konieczna dla zachowania trwałości
budowli, ale w jej trakcie nie należy zmieniać układu
przestrzennego budynku ani jego wystroju. Chronić powinno się
również otoczenie zabytku. Nie powinno się przenosić ani usuwać
żadnych elementów zabytku, chyba że jest to konieczne dla jego
ratowania.

• Restauracja powinna być podejmowana tylko w razie konieczności.

Nie powinno się przeprowadzać rekonstrukcji zabytku - należy
uszanować oryginalną substancję konstrukcji oraz materiały.
Wszystkie nowo dodane elementy zabytkowego budynku powinny
być rozróżnialne od oryginalnych. Tam, gdzie niemożliwe jest
zastosowanie technologii tradycyjnych, dopuszczalne jest
zastosowanie sprawdzonych technologii nowoczesnych. Fragmenty
budowli pochodzące z wszystkich etapów powstawania powinny
być chronione. Niedopuszczalne jest umieszczanie wiernych kopii
elementów budynku w miejsce oryginalnych.

• Prace archeologiczne mogą być wykonywane wyłącznie przez

specjalistów. Wykonując prace archeologiczne nie należy
modyfikować zabytkowego budynku w celach ukazania
dawniejszych warstw archeologicznych.

• W trakcie każdych prac konserwatorskich należy wykonywać

dokumentację konserwatorską i projektową, którą należy
udostępnić w publicznych archiwach.

Karta Wenecka pozostaje do dziś zbiorem podstawowych wytycznych przy pracach

nad budynkami o wartości historycznej. Jej założenia były w późniejszych latach
rozszerzane i adaptowane do współczesnych problemów, jednak podstawowe
założenia, takie jak ochrona oryginalnej substancji i otoczenia budynku, pozostają
priorytetem wszelkich prac konserwatorskich.

54. UNESCO, lista światowego dziedzictwa i wpływ na doktrynę

konserwatorską;

• Od 17 listopada 1972

• Wyznaczanie najbardziej wartościowych obiektów spośród

zabytków krajowych
55. Międzynarodowe karty i dokumenty doktrynalne po II wojnie światowej;

• Karta Wenecka
• Konwencja Haska
• Konferencja Paryska UNESCO
• I kongres Paryski

56. Karta Florencka – doktryna konserwatorska w stosunku do zieleni

zabytkowej;

• uzupełnienie Karty Weneckiej w zakresie ochrony ogrodów

historycznych

• definiują, czym jest ogród historyczny

• określają cele ochrony ogrodów historycznych
• precyzują zasady utrzymania, konserwacji, restauracji i restytucji
ogrodów historycznych
• określają zasady ochrony prawnej i administracyjnej ogrodów
historycznych

57. Dokument z Nara o autentyzmie;

Zakłada, że cały dorobek kultury światowej należy do ogółu ludzkości.

Zachowanie go leży więc w gestii wszystkich w takim samym stopniu, lecz
należy przy tym pielęgnować i podkreślać odrębność poszczególnych
kultur i wytworów lokalnych, aby nie uległy zatarciu.

58. Trwała ruina, jako obiekt zabytkowy – teoria i praktyka konserwatorska;-

Ruina w ujęciu konserwatorskim, to obiekt będący ewidentnym obrazem działania
czasu charakteryzujący się dążeniem do zespolenia z otaczającą przyrodą. W
przypadku konserwacji takich form budowlanych należy liczyć się głównie z zasadą
nieinterwencji, jednakże w praktyce nawet taka idea wiąże się z bardzo dużym
nakładem pracy oraz z wieloma zabiegami technicznymi. Konserwacja obiektu
zaklasyfikowanego jako ruina obejmuje zabiegi dotyczące: -Stanu obiektu, czyli
odgruzowania, rekompozycji, uzupełnień lub nawet restytucji, -wzmocnienia i
zabezpieczenia murów- zagospodarowania terenu, które jest jednocześnie pewnym
sposobem eksponowania obiektu.

59. Dziedzictwo niematerialne – źródła pojęcia;

Niematerialne dziedzictwo kulturowe (ang. Intangible Cultural Heritage) –
przekazywane z pokolenia na pokolenie praktyki, wiedza, wyobrażenia, idei wartości,
umiejętności, tradycje, przekazy, ale też związane z nimi artefakty, przedmioty i
miejsca. Wszystko to tworzy grupową, narodową, etniczną bądź religijną tożsamość,
wzmacniając poczucie przynależności do grupy, społeczności czy wspólnoty.

UNESCO precyzuje pięć domen (dziedzin), w których szczególnie wyraźnie

przejawia się to dziedzictwo. Zjawiska mogą należeć do jednej lub nawet do
wszystkich domen jednocześnie. Są to:
-tradycje i przekazy ustne, w tym język jako nośnik niematerialnego dziedzictwa
kulturowego
-sztuki widowiskowe
-zwyczaje, rytuały i obrzędy świąteczne
-wiedza i praktyki dotyczące przyrody i wszechświata
-umiejętności związane z rzemiosłem tradycyjnym

Jak ktoś chciałby troszkę więcej info na ten temat to zapraszam na wikipedie bo jest
tam ładnie napisane na ten temat :)
60. Rekomendacja Warszawska (2018 r.)
Od 6 do 8 maja 2018 w Warszawie odbyło się międzynarodowa konferencja o
rekonstrukcji pt. „Odbudowa światowego dziedzictwa – wyzwania”. Na forum uczestnicy z
ponad 30 krajów zastanawiali się nad zasadami, którymi należy się kierować przy
odbudowie i rekonstrukcji dóbr światowego dziedzictwa po zniszczeniach w wyniku
konfliktów zbrojnych lub katastrof naturalnych. Ze względu na rosnące oddziaływanie
konfliktów zbrojnych i katastrof naturalnych oraz umyśle ataki na dobra kultury i wszelkie
formy polityki „czystek” na tle kulturowych zaproponowano na konferencji zasady, którymi
powinno się kierować przy rekonstrukcji.
o terminologia -> rekonstrukcja – proces techniczny mający na celu przywrócenie
zasobów materialnych i infrastruktury, które zostały zniszczone lub poważnie ucierpiały w
następstwie konfliktu zbrojnego czy katastrofy naturalnej. Rekonstrukcja dóbr
materialnych musi uwzględniać związane z nimi praktyki niematerialne, wierzenia i
tradycyjną wiedzę, które są niezbędne do podtrzymania wartości kulturowych społeczności
lokalnych.
o wartości -> przed podjęciem decyzji dotyczącej propozycji odbudowy i rekonstrukcji
dziedzictwa, konieczne jest zrozumienie wartości, które uzasadniały wpisanie danego
dobra na Listę światowego dziedzictwa i związanych z nim atrybutów, ale również
zrozumienie i włączenie wartości dziedzictwa określonych przez społeczności lokalne
(niematerialne praktyki kulturowe i wiedza tradycyjna), w tym nowe wartości wynikające z
traumatycznych wydarzeń związanych z jego zniszczeniem.
o doktryna konserwatorska -> ma na celu ochronę wyjątkowej uniwersalnej wartości
dobra, od lat 90. XXw. i Dokumentu z Nara o autentyzmie z 1994r. zmiana doktryny na
uwzględnienie również wymiaru niematerialnego dobra (dziedzictwo niematerialne).
o społeczności -> decyzje o odbudowie i rekonstrukcji ukierunkowane na ludzi,
angażujące społeczności lokalne; odbudowa i rekonstrukcja powinny umożliwiać ludziom
łączność z ich dziedzictwem, tożsamością i historią. Powinno się brać pod uwagę
również sprawiedliwość społeczną i tytuły własności oraz stosować podejście oparte na
prawach. Ważne jest, aby w każdym programie odbudowy określić prawa kulturalne i ich
posiadaczy oraz uzyskać ich uprzednią i świadomą zgodę na kluczowe decyzje.
o czas na refleksję -> decyzje powinny zapadać stopniowo i komplementarnie, z
uwzględnieniem faktu, że po traumatycznych zdarzeniach następują zmiany wartości
o odporność, umiejętność i zrównoważony rozwój -> budowanie odporności
poprzez ograniczenie istniejących słabości strukturalnych i społecznych (zasada
„lepszej odbudowy” ang. build back better i poprawa jakości życia); istotna jest również
inwestycja w długoterminowe budowanie umiejętności w zakresie zarządzania ryzykiem
w związku z katastrofami i w dziedzinie technik konserwatorskich w celu zapewnienia
zrównoważonej przyszłości miejsc dziedzictwa.
o pamięć i pojednanie -> upamiętnienie zniszczeń powinno być rozważane pod
kątem dobra danej społeczności i zainteresowania stron; takie miejsca powinny uwzględniać
wspólną narrację traumatycznych wydarzeń odzwierciedlającą poglądy wszystkich grup
społecznych – wspieranie wzajemnego zrozumienia i spójności społecznej, stworzenie
warunków pojednania.
o dokumentacja -> właściwa dokumentacja ( aspektów materialnych i
niematerialnych) i inwentaryzacja, w tym dokumentacja metod budowlanych, ma kluczowe
znaczenie dla pomyślnej odbudowy dziedzictwa kulturowego oraz zapewnienia ochrony jego
wyjątkowe uniwersalnej wartości oraz spełnia kryteria autentyczności i integralności.
o zarządzanie -> ważne dla udanej rekonstrukcji dziedzictwa kulturowego jest
ustanowienie takiego systemu zarządzania, który umożliwia proces pełnego uczestnictwa
i jest oparty na wszechstronnej analizie kontekstu i jasnej strategii działania; troska o
dziedzictwo kulturowe włączona do polityki i planów innych sektorów zaangażowanych w
działania na rzecz odbudowy i rekonstrukcji
o planowanie -> planowanie urbanistyczne, narzędzia planistyczne w tym najbardziej
użyteczne w kontekście miejskim to podejście oparte na koncepcie Historycznego
krajobrazu miejskiego (ang. Historic Urban Landscape – HUL); priorytetem jest również
inwestycja w rewitalizację otwartych przestrzeni publicznych
o edukacja i podnoszenie świadomości -> promowanie wiedzy, doceniania i
poszanowania różnorodności kultur i dziedzictwa; programy edukacyjne na wszystkich
poziomach nauczania, inicjatywy na rzecz podnoszenia świadomości

Rekomendacja Warszawska zawiera również rekomendacje do organizacji jak Komitet

Światowego Dziedzictwa, Państw-Stron Konwencji Światowego dziedzictwa,
Organizacji doradczych i do UNESCO, Banku Światowego oraz innych agend ONZ i
organów międzynarodowych.