PAGSASALING PAMPANITIKAN

[Batayan ng Pagsasalin] 1

Modyul 005- Batayan ng Pagsasalin

LAYUNIN:
1. Natutukoy ang ilan sa mahahalagang Gabay sa Pagsasaling Wika
2. Naiisa-isa ang mga paraan ng isang mabisang Pagsasalin
3. Nauunawaan ang wastong Pagsasalin sa Filipino mula sa Ingles

Panimula:

Sa pagsasali, mayroong mga paraan upang maisagawa ito ng maayos at maging

kapaki-pakinabang sa lahat. May ilang mga gabay sa pagsasalin na makatutulong sa
mga tagapagsalin upang higit na mapabuti ang isasagawang pagsasalin.
Matutunghayan natin sa modyul na ito ang ilan sa mga Gabay sa pagsasalin upang
higit na masining ang pagsasalin.

Gabay sa Pagsasalin
“Ang pagsasaling-wika ay muling paglalahad sa pinagsasalinang wika ng pinakamalapit na natural
na katumbas ng orihinal na mensaheng isinasaad ng wika. Una’y batay sa kahulugan, at ikalawa’y
batay sa istilo.” - Peter Newmark.

• Sa Pagsasagawa ng pagsasaling-wika, kailangang tiyakin ng tagapagsalin na maihahatid ng

wasto ang mensaheng nais ipaalam ng orihinal na manunulat. Kaya nariton ang ilan sa mga
Gabay sa Pagsasalin na maaring gawing batayan ng tagapagsalin sa kanyang isasagawang
salin.

1. Alamin ang paksa ng isasalin. May mga pagkakataon na kakailanganin ng mananaliksik na

magsaliksik kaugnay sa Paksa ng isasaling wika. Ang ganitong hakbang ay higit na
makatutulong sa tagapagsalin na lubos na maunawaan ang paksang isasalin. Ang
pagkakaroon ng mas malawak na kaalaman sa paksa ng isasalin ay nakapagbibigay ng
kridibilidad sa tagapagsalin.

2. Tiyaking nauunawaan mo ang nilalaman ng teksto. Ang pagkaunawa ng tagapagsalin sa

tekstong isinasalin ay isang hakbang upang mas maisalin ng maayos ang teksto. Ang lubos na
pagkaunawa ng tagapagsalin sa teksto ay nagbibigay daan din sa tagasalin na ipaliwanag ang

Course Module
 teksto. Gayunpaman hindi pa rin ito nagbibigay karapatan sa tagapagsalin na baguhin o
dagdagan ang ideya ng isinasaling teksto.

3. Tandaang ang isinasalin ay ang kahulugan o mensahe at hindi lang mga salita. Ang malawak
na kaalaman ng tagapagsalin sa dalawang wikang kasangkot sa pagsasaling isasagawa, sa
ilang mga pagtalakay isinisaad na hindi pagtutumbas ng salita ang pagsasalin, mas angkop na
tumbasan ng kahulugan ang nais ipahatid ng salitang isinasalin upang mailantad ang tunay na
diwa ng isinasaling teksto.

4. Piliin ang mga salita at pariralang madaling maunawaan ng mambabasa. Ang kaalaman ng
manunulat sa wastong gamit ng salita at gramatika ay higit na makakatulong upang mapili
ang mga salita at pariralang madaling maunawaan ng mambabasa. Lubos na mailalapat ng
tagapagsalin ang salin na maaring natural o tunog orihinal kung mahusay na mapipili ng
tagapagsalin ang mga salita.

5. Sumulat ng isang burador. Ang pagbuo ng isang burador ay hakbang upang magkaroon ng
pagkakataon ang tagpagsalin na maiwasto ang ilan sa mga hindi malinaw na salin o mga
maling salin ng salita o parirala.

6. Ipabasa sa isang eksperto sa wikang pinagsalinan. Matapos sumulat ng burador, muling isulat
ang salin at ipabasa sa mga eksperto sa wikang iyong ginamit. Sa isinagawang pagsasalin,
kung ikaw ay nagsalin ng isang akda mula sa wikang Tagalog patungo sa wikang Ilocano, mas
makatutulong kung hahanap ng isang eksperto sa larangan ng wikang Ilocano. Ang eksperto
sa nasabing wika ay makapagbibigay ng puna na higit na makapagpapaganda sa isinagawang
salin.

7. Isaalang-alang ang iyong kaalaman sa genre ng akdang isasalin. Makatutulong sa tagapagsalin

kung taglay niya ang kaalaman sa genre ng piyesang kanyang isasalin. Halimbawa kung ang
tagapagsalin ay walang sapat na kaalaman sa tula, hindi nito mailalapat ng mahusay na salin
sapagkat maaring wala rin siyang sapat na kaalaman sa paggamit ng mga tayutay na
nagpapadalisay sa isang tula. Gayundin ang pagtutumbas dito. Isama pa ang sukat at tugma
ng tulang kanyang isasalin na kinakailangang mapanatili kung tula ang iyong isasalin. Ang
kaalaman sa genre ng isasaling piyesa ay sangkap upang makabuo ng isang epektibong salin.

8. Isaalang-alang ang kultura ng wikang isasalin at ng pagsasalinan. Mahalagang nauunawaan ng

tagapagsalin ang kultura ng wikang kanyang isasalin upang maibigay niya ang angkop na
diwang nais ipahatid ng manunulat. Halimbawa ang salitang “Giesha” na mula sa bansang
Hapon. Kung ang tagapagsalin ay hindi nauunawaan ang kultura ng salitang Hapon, hindi
maibibigay ng tagapagsalin ang diwa at tunay na kahulugan ng salitang “Giesha”. Sa ibang
pagtanaw, kailangan bigyan din ng pansin ang pagkakaayos ng dokumento o pagkakasulat na
ibinabatay nila sa kanilang kinasanayang kultura.

9. Sa pagsasagawa ng pagsasalin, kakailanganin ng tagapagsalin ang mahabang pisi ng pasensya

sapagkat walang anumang salin ang nakukuha agad ang ninanais na salin sa unang
pagtatangka. Sadyang dumadaan ang ganitong gawain sa mga proseso upang mas maging
mabisa sa isasagawang salin. Ang pagkakaroon ng mas malawak na karanasan ang
humuhubog sa kahusayan ng isang tagapagsalin.
PAGSASALING PAMPANITIKAN
[Batayan ng Pagsasalin] 3
 • Batay sa Linux for Schools: Localization and Translation Ang iyong gawain ay dapat ipahatid
ang nilalaman, kaya huwag matakot na lokalisahin ang orihinal na teksto kahit na ito'y ibang
iba (dapat akma, siyempre). Basahin ang orihinal na teksto, unawain ang nilalaman nito, at
isaalang-alang kung paano mo nais na ibalangkas ang teksto sa iyong wika (kung hindi mo pa
naririnig ang orihinal na teksto).

• Habang nagsasagawa ng pagsasaling-wika, maaari tayong magpasiya ng mas tiyak na mga

patnubay upang mapahusay ang pagsalin.

Narito ang ilang mga panimulang Gabay sa Pagsasaling-Wika:

1. Sa pagsasalin ay laging isa-isip ay ang pagtitipid ng mga salita.

• Ang isang pagsasalin ay humahaba dahil sa mahahabang pagungusap na

ginagamit ng tagapagsalin sa isinasaling piyesa. Mahalagang marunong ang
tagapagsalin na pumili ng eksaktong salitang gagamitin upang malimitahan ang
paggamit ng salita. Hindi maitatangging sa pagpapahaba ng salita kariwang
nalalayo ang kahulugang nais ipakahulugan ng manunulat.

2. Nagkakaroon ng ibang kahulugan ang isang salita kapag ito’y naging bahagi na nang
pangungusap.

• May kahulugan ang bawat salita ngunit nagkakaroon ito ng ibang kahulugan
kapag ito ay nagiging bahagi ng isang pangungusap. Kaya naman hindi
nararapat na isalin ang salita laban sa salita, dapat na batid ng tagapagsalin
kung paano ginamit ang salita sa loob ng isang pangungusap o pahayag upang
maibigay niya ang eksaktong salin na nais ipabatid ng manunulat.

Halimbawa: (Rice: Bigas) ngunit kapag ginamit na ito sa loob ng pangungusap

ay nagkakaroon na ito ng iba pang kahulugan.

The Philippines suffered a Rice Shortage.

Ang Pilipinas ay Dumaranas ng Kakulangan sa Bigas.

Filipino’s love to eat Rice.

Mahilig Kumain ng Kanin ang mga Pilipino.

Course Module
3. Paggamit ng eupemismo kung tahasan ang pahayag sa wikang Ingles.

• Ang Eupemismo ay tumutukoy sa paggamit ng mga salitang nagpapagaan upang

hindi lubos makasakit ng damdamin, makapagpalungkot o makapagpagalit. Sa
 pagsasalin, ginagamit ang eupemismo kung ang salitang Ingles na isasalin sa
wikang Filipino ay tahasang ginamit.

Halimbawa:

The Filipino woman was a raped victim during Japanese regime.

Salin sa Filipino:

Ang mga Filipina ay biktima ng panggagahasa noong panahon ng Hapon.

Ginamitan ng eupemismo:

Pinagsamantalahan ang kababaihan noong panahon ng Hapon.

4. Mahalaga ang diksyunaryo sa pagsasalin.

• Ang paggamit ng diksyunaryo ay bahagi ng pagsasalin, ngunit tandaan na ang

isang tagapagsalin ay hindi dapat nagpapatali sa diksyunaryo dahil maaring
humarap ang tagapagsalin sa suliranin na salita laban sa salita kung saan
tinutumbasan lamang ng salin ang salita at hindi naibibigay ang tunay na diwa
na nais ipakahulugan ng manunulat.

Mabisang Pagsasalin

Sa kaniyang teorya, inilahad ni Peter Newmark (1988) ang mga paraang maaaring gamitin ng
isang tagapagsalin upang maging mabunga at matagumpay ang kaniyang pagsasalin.

1) Pagsasaling Salita-sa-Salita (One-on-one Translation)

Tinatawag din itong literal na salin kung saan tinutumbasan ng tagapagsalin ng eksaktong
salita ang salitang isinasalin.

• Pranses: Un beau jardin

• Ingles: A beautiful garden
• Filipino: Isang magandang hardin
PAGSASALING PAMPANITIKAN
[Batayan ng Pagsasalin] 5

2) Naturalisasyon (Naturalisation)
May pagkakahawig sa transference ngunit dito ay inaadap muna ang normal na pagbigkas at
pagkatapos ang normal na morpolohiya sa target na wika
 • Coup d’etat – kudeta
• Television – telebisyon

3) Leksikal na kasingkahulugan (Lexical Synonymy)

Ibinibigay ang malapit na katumbas o angkop na kasingkahulugan sa target na wika ng
pinagmulang wika

• ‘old’ car – ‘lumang’ kotse

• ‘old’ woman – ‘matandang’ babae

4) Kultural na Katumbas (Cultural Equivalent)

Itinuturing itong malapit o halos wastong salin, kadalasang inaangkop lamang ang
pagsasalin sa kultura ng pagsasalinang wika. (approximate translation)

• American – coffee break

• English – tea break
• Filipino – meriyenda

5) Adaptasyon o Panghihiram (Transference)

Ang ibang katumbas nito ay adoption, transcription, o loan words (salitang hiram) na ibig
sabihin ay ang paglilipat o panghihiram ng mga kultural na salita mula sa simulang wika
patungo sa tunguhang wika.

• Italian: spaghetti – English: sausage

• Filipino: spaghetti – Filipino: sausage

6) Malaya (Free Translation)

Ayon kina Almario, et al (2009) ito ay “malaya at walang kontrol at parang hindi na isang
salin”
• Ingles: Tone down your voice.
• Filipino: Hinaan mo ang iyong boses.
Course Module
7) Idyomatiko

Ayon kay Almario (2009) kung ang pahayag ay idyomatiko, marapat na tumbasan din ito ng
pahayag na idyomatiko

• Ingles: Light of the family

• Filipino: Ilaw ng tahanan
Ang Pagsasalin sa Filipino mula Ingles

1. Bawat wika ay naka-ugat sa kultura ng mga taong likas na gumagamit nito.

• Nararapat na kilalanin ng tagapagsalin kung sino ang target niyang mambabasa.

Bigyang tuon ang wika na kanilang ginagamit. Ang bawat wika ay naka-ugat sa
kultura ng gumagamit nito. Sa ganitong pagkakataon, mas mauunawaan ng
mambabasa ang akdag isinalin ng tagapagsalin ang isinaling akda.

• Ang lahat ng wika ay may sariling kakanyahan bilang kasangkapan sa

pagpapahayag ng sariling kulturang kinabibilangan nito. Mabisa ang wikang
Ingles sa pagpapahayag ng kulturang Amerikano habang mabisa naman ang
wikang Filipino sa pagpapahayag ng kulturang Pilipino.

• Kung mauunawaan ng tagapagsalin ang implikasyon sa pagsasaling wika ng

malaking pagkakaiba ng kultura ng dalawang bansang kasangkot sa pagsasalin,
maisasalin niya nang buong husay ang materyales na nasusulat sa wikang
Ingles, gayundin kung ito ay nasusulat sa wikang Ingles.

2. Bawat wika ay may kanya-kanyang natatanging kakanyahan.

• Nagkakaroon ng pagkakaiba ang mga wikang hindi magkakaangkan dahil na rin

sa angkin nitong kakanyahan, tulad ng wikang ingles at ng wikang Filipino.
Malaki ang pagkakaiba ng dalawang wika kung pag-uusapan ang kakanyahan
nito. Sa pagbuo pa lamang ng pangungusap ay nagkakaroon na ng pagkakaiba.
Ang mga ganitong aspeto ay kinakailangang bigyang pansin ng tagapagsalin
upang maging mabisa ang isinasaling akda.

• Bawat wika ay may sariling paraan ng pagkakabuo ng mga salita, tulad na

lamang ng wikang Filipino na mayaman sa paglalapi, habang ang wikang Ingles
naman ay mayaman sa paggamit ng idyomatikong ekspresyon.
PAGSASALING PAMPANITIKAN
[Batayan ng Pagsasalin] 7

• Sa Wikang Filipino ay may Sistema ng paglalapi, ang Filipino ay may gitlapi

(infix) samantalang wala ito sa wikang Ingles. May mga salita mula sa ibang
wika na kailangan baybayin muna sa wikang Filipino upang ito ay magitlapian.

• May kakanyahan ang wikang Filipino na ang Pangalan (Noun) ay nagagawang

pandiwa gamit lamang ang paraan ng paglalapi. Halimbawa ang salitang “tubo”
ay maaring maging pandiwa gaya na lamang ng “tubuhin/ tubuhin kita” ang
ganitong pormat ay wala sa Ingles hindi maari ang ( I will pipping you).
Pansinin din ang “man” sa ingles ito ay mayroong kahulugan sapagkat ito ay
isang salita habang sa Filipino ang (-man) ay isa lamang panlapi.
 • Tingnan naman natin ang balangkas ng pangunguusap. Sa Filipino, mayroon
tayong dalawang ayos ng pangungusap; ang karaniwang ayos at ang di
karaniwang ayos.

Halimbawa:

Tumakbo nang matulin ang bata. (panaguri+simuno)

Ang bata ay tumakbo nang matulin. (simuno+panaguri)

Habang sa Ingles ay iisa lamang ang ayos ng pangungusap at hindi maaring

pagkapalit ng pwesto ang (Subject+predicate , predicate+subject)

Halimbawa:

The boy is running fast. (subject+predicate)

Hindi naman tatanggapin sa Ingles ang,

Running fast is the boy. (predicate+subject)

• Sa pagsasaling wika dapat na batid ng tagapagsalin ang mga kakanyahan at

kalakasan ng wikang magiging sangkot sa isasagawang pagsasalin. Ang
katangian ng wikang isasalin ay hindi dapat taglayin ng wikang pagsasalinan.

3. Bigyang pagpapahalaga ang uri ng Wikang Filipino sa kasalukuyang

sinasalita ng bayan.

• Ang Wikang Filipino ay tinatawag na daynamiko. Mabilis na nagbabago sa bawat

paglipas ng panahon. May iba’t ibang bagong salitang umusbong sa bawat
henerasyon, gayunpaman dapat na tandaan ng tagapagsalin na ang pagsasalin
ay isang pormal na sulatin na kailangan gamitan ng mga pormal na salita, kaya
Course Module
naman kinakailangn na bigyang pansin ng tagapagsalin ang mga bagong salita
na umusbong kung ito ba ay naayon sa isinasagawang salin.

Mga Paraan ng Panghihiram sa Ingles

1. Pagkuha sa katumbas sa Kastila ng hiniram na salitang Ingles at babaybayin

ito sa palabaybayang Filipino at kukunin ang katumbas nito at baybayin sa
wikang Tagalog. Halimbawa ang salitang “ Authomatic” ang katumbas nito
sa kastila ay “Automatico” kasunod nito ay babaybayin sa wikang Filipino
na “Awtomatiko”

2. Paghiram sa katawagang Ingles at pagbaybay dito nang ayon sa

palabaybayang Filipino. Ang ganitong paraan sy isinasagawa lamang kung
 hindi maaring isagawa ang unang paraan, at kung walang katutubong salita
na magagamit bilang salin ng katawagang Ingles.

3. Panghihiram sa katawagang Ingles na walang pagbabago sa ispeling.

Ginagamit lamang ang paraang ito kapag ang hinihiram na salita ay malayo
ang bigkas sa ispeling at kung konsistent ang ispeling ng salita, hiramin ito
nang walang pagbabago.

Halimbawa:

Ingles- Filipino
Reporter Reporter
Editor Editor
Printer printer
Laptop Laptop

Ang mga daglat at akronim, gayundin ang mga pormula ay masasabing

estabilisado. Pag pinag-usapan ang pagsasaling wika mula sa Ingles, ang
gamit ng mga ito ay hindi na kailangan pang isalin sa wikang Filipino.
Halimbawa na lamang dito ay ang (PTA mula sa Parent Teachers
Association) hindi na kailangan pang isalin dahil ito ay tanggap at palasak
na ang pagkakagamit.
PAGSASALING PAMPANITIKAN
[Batayan ng Pagsasalin] 9

References and Supplementary Materials

Books and Journals
1. Santiago, Alfonso O, (2003) Sining ng Pagsasaling Wika ( sa filipino mula sa engles)
Ikatlong Edisyon:Rex book store, Nicanor Reyes Sr. St. Maynila
Online Supplementary Reading Materials

1. Mga Simulain sa Pagsasaling Wika: https://prezi.com/pj-ytg5vcww8/mga-simulain-sa

pagsasaling-wika/
Date Accessed: September 18,2018

2. Mga Paraan ng Panghihiram sa Ingles-pagkuha ng katuumbas sa kastila:

https://www.coursehero.com/file/18781196/Mga-Paraan-sa-Panghihiram-sa-Ingles/
Date Accessed: September 28,2018
 3. Panghihiram ng mga katawagang pang-agham:pagsasaling wika:
https://www.slideshare.net/GinalynRed/pagsasaling-wikareportmaed
Date Accessed: September 20, 2018

2. Modyul 17: Pagsasaling wika: https://www.slideshare.net/dionesioable/modyul-17-

pagsasaling-wika Date Accessed: September 18, 2018

Online Instructional Videos

1. Klasrum: ilang halimbawa ng mga salita sa Probinsya na iba ang kahulugan sa
tagalog: https://www.youtube.com/watch?v=tw0pixbEQCo
Date Accessed: September 18, 2018

2. Klasrum: Ilang halimbawa ng salitang Ingles, may katumbas na wikang Pilipino

https://www.youtube.com/watch?v=YA-ans78i8o&t=15s
Date Accessed: September 18, 2018

3. Klasrum: Filipino Words with no direct English translation:

https://www.youtube.com/watch?v=BngLnPWF8co
Date Accessed: September 20,2018

Course Module