VI.

PANITIKAN

Ang mga anyong pampanitikan na pinakakaakit-akit sa mga T'boli ay mga awiting bayan
at kuwentong bayan. Ito ay dahil madali nilang maipahayag ang kanilang sarili sa pamamagitan
ng mga pampanitikang anyo ng sining, na nagpapakita ng kanilang mga damdamin, kaisipan, at
ideya tungkol sa maraming aspeto ng kanilang buhay.

Sa katunayan, ang mga sining pampanitikan tulad ng mga awiting-bayan at kwentong-

bayan na taglay ng mga T’boli, ay sumasalamin ng pagkakaisa o pagkakakilanlan ng kanilang
buhay sa loob ng lipunan. Tulad ng mga kwento na nagpapakita ng kanilang paniniwala na ang
lahat ng tao ay magkakapatid, at nabuhay matapos makaligtas sa malaking baha sa
pamamagitan ng pagtatago sa loob ng malaking puno ng kawayan. Ang mga taga-T’boli ay
napangangalagaan ang kanilang kultura dahil ito ang kanilang pagkakakilanlan sa loob ng
lipunan at kumokontrol sa kanilang buhay.

Tulad ng iba pang katutubong panitikan, ang mga awiting bayan ay gumaganap pa rin
ng sa kanilang buhay. Naniniwala ang mga T’boli na ang mga katutubong awit ay nagbibigay ng
karunungan at isang paraan upang makipag-usap sa kanilang mga ninuno. Dahil sila’y
naniniwala na ang lahat ng bagay, kabilang ang kalikasan, ay may Espiritu. Ginagamit nila ito
sa pamamgitan ng sumasamba at nagdarasal.

Ang mga katutubong awitin ng Tboli ay talagang malakas at napakahalaga pa rin

sa pagiging bahagi ng kanilang kultura. Inaawit pa rin nila ang ilan sa mga awitin sa
kasalukuyan na nagpapatunay na mahalaga pa rin ang kanilang mga awiting bayan, mula sa
simula ng kanilang kasaysayan hanggang sa kasalukuyang panahon. Sa kabila nito, ang mga
awiting pantribo ay maaaring hindi lamang para sa relihiyosong bagay o kahit para sa libangan
—dahil sa katotohanan, ang mga awiting bayan ay pagkain para sa kaluluwa.

“Epiko ng Tudbulul”

Ang epikong Tud Bulul, na kilala rin bilang Tudbulul o Todbulol, ay ang ubod ng
panitikang katutubong Tboli. Tinutukoy ito bilang "epiko ng Tudbulul," dahil si Tudbulul ang
kanilang pangunahing bayani. Ito ay kilala at ang pundasyon kung saan nakasalalay ang
pagkakakilanlan ng tribo. Ang epikong ito, na karaniwang inaawit nang buo sa mga
mahahalagang okasyon, tulad ng mga kasalan ay maaaring tumagal ng hanggang 16 na oras,
depende sa bilang ng mga bersyon na kinanta.

Si Tod Bulul ay napakahalaga sa kultura ng mga T’boli na kung saan ito ang sentro na
nagsimula ng kanilang tribo at pundasyon ng kanilang pagkakakilanlan bilang isang
mamamayan.

Materyal na Kultura sa “Epiko ng Tudbulol”

Ayon sa epiko, ang mitolohiyang bayani na si Tudbulol, ay namuhay nang mag-isa

kasama ang kanyang pamilya sa isang kagubatan na tinatawag na Lemhadong. Isang araw,
nag-organisa siya ng isang konsiyerto kung saan tinipon niya ang lahat ng kilalang instrumento
sa musika at tinugtog ang mga ito nang sunud-sunod kasama ang kanyang mga kapatid na
babae. Naakit nito ang maraming naninirahan sa kagubatan, na natuwa at nagpasyang manatili
at manirahan kasama ng Tudbulul: sa ganito itinatag ang bansang Tboli.

Base sa Epiko ng Tudbulol na naibanggit sa itaas, ay halimbawa ng materyal na kultura

kung saan hanggang ngayon ay kasalukuyang ginagamit o pinapahalagahan ng mga
katutubong T’boli. Isa dito sa materyal na kultura na karaniwan nilang ginagamit ay ang
intrumentong pangmusika gaya ng kulintang at kubing. Kilala at mayaman ang mga T’boli sa
kanilang kultura pagdating sa musika. Isang halimbawa din ang lugar ng kagubatan na kung
saan nakatira sa Tudbulol, na tinatawag na Lemhadong.

Di-materyal na Kultura sa “Epiko ng Tudbulul”

Ayon sa epiko ng Tudbulol, nagsimula ang pamana ni Tud Bulul sa pangarap ng

kanyang ama na si Kemokul. Ang panaginip ay talagang isang hula tungkol sa pagkawasak ng
kanilang nayon na dala ng higanteng aswang na tinatawag na Datu Busaw. Ang Tboli ay hindi
itinuturing ang kamatayan bilang hindi maiiwasan; sa halip, ito ay resulta ng isang panlilinlang
na nilalaro ng busao o busaw (mga masasamang espiritu), o isang parusang ginawa ng mga
diyos. Ito ay nag-ugat sa paniniwala na ang espiritu ng isang tao ay umalis sa kanyang katawan
kapag ang isa ay natutulog, at ang isa ay nagising sa sandaling bumalik ang espiritu. Kaya,
kung hindi bumalik ang espiritu, nangyayari ang kamatayan. Pinipigilan ng mga Tboli na umiyak
sa pagkamatay ng isang kamag-anak, umaasa na ang espiritu ng namatay na tao ay naligaw
lamang at malapit nang bumalik. Ito ay para sa tau mo lungon (ang taong gumagawa ng
kabaong) upang matukoy kung patay na nga ba ang namatay.

Batay sa mga impormasyong naibanggit sa epiko, kilala ang mga Tboli sa kanilang
paniniwala sa mga masasamang espirito o tinatawag na Busao. Mga paniniwala ng tribong ito
gaya ng mga paniniwala tungkol sa kamatayan ay isang halimbawa ng Di-materyal na kultura.
Inilarawan din ng T’boli ang epikong Tudbulol ang kahalagahan ng kanilang paniniwala
at gawain pag-aasawa, pangangaso, pagsasaka sa kultura ng T’boli.

Sanggunian:

https://khevinstinct.wordpress.com/tag/tudbulol/
https://www.yodisphere.com/2022/09/Tiboli-Tboli-Tribe-Culture-Traditions.html
https://www.aswangproject.com/epic-heroes-of-the-philippines-that-are-ready-for-a-tv-
show/
http://www.altamiraworld.net/lemhadong/legend.html