Ang Pahayagan at Kasaysayan nito • Balitang Panlalawigan
Nakapaloob naman sa bahaging ito ang
Pahayagan
• Ang pahayagan ay isang uri ng paglilimbag. Ito
ay naglalaman ng mga balita o tala tungkol sa
mga kaganapan na nangyayari sa lipunan.
• Nagbibigay din ito ng mga impormasyon tulad ng
mga patalastas. Ito ay karaniwang iniimprinta
araw-araw at ipinagbebenta sa murang halaga.
• Ito rin ay maaring pangkalahatan o may pokus na
interes. Ang iba pang terminolohiya para sa
salitang ito ay dyaryo at peryodiko.
• diyaryo/peryodiko
• Ito ay isang uri ng paglilimbag na naglalaman ng
balita, impormasyon at patalastas, kadalasang na
imprenta sa mababang halaga.
• Ito ay maaaring pangkalahatan o may espesyal
na interes, at kadalasan itong inilalathala ng
araw-araw o lingguhan.
Dalawang Uri ng Pahayagan
• Broadsheet
o Ang broadsheet ay pormal na uri ng
pahayagan, karaniwar nakaimprinta sa
malaking papel at nakasulat sa Ingles
wika. Malawak ang nasasaklaw ng
sirkulasyon nito. Bukod mga balita sa
loob ng bansa, naglalaman din ang
broadshe ng mga internasyonal na mga
kaganapan. Ang target read nito ay ang
mga taong may mga kaya sa buhay.
o ang pinakamalaking pormat ng
pahayagan
o nailalarawan sa pamamagitan ng
mahabang patayong mga pahina
(karaniwang 22 o 560 millimeters)
o ang target readers ay mga Class A at B
• Tabloid
o Ito naman ay maituturing na impormal na
u ngpahayagan. Ito ay masmaliit at ma
maunti ang nilalaman kumpara S
broadsheet. Ang pangunahing wika
ginagamit sa Tabloid ng Pilipinas ay Sa
dyaryong ito, maari kang makabasa mga
salitang balbal
o isang uri ng dyaryo na mayroong mas
maliit na sukat ng pahina kaysa sa
broadsheet, bagaman walang
pamantayan na sukat para sa tabloid.
o Tabloid: Isang Pagsusuri - William
Rodriguez II
Ano ang mga bahagi ng pahayagan?
• Mukha ng Pahayagan
Ito ang pinakaunang pahina ng
pahayagan. Naglalaman ito no pangalan ng
pahayagan at headline ng mga balita. Makikita
mo rin sa pahinang ito ang petsa kung kailan
nailimbag ang dyaryo.
• Balitang pandaigdig
Mababasa naman sa bahaging ito ang
mga kaganapan sa iba't-ibang parte ng daigdig
Naglalaman din ito ng mga balita na may
kaugnayan sa labas ng ating planeta.
mga kaganapan sa iba't-ibang lalawigan ng
bansa.
• Editoryal o Pangulong Tudling
Ang pahinang ito ay naglalaman ng
matalinong kurokuro ng patnugot o
mamamahayag tungkol sa isang napapanahong
isyu o paksa.
• Balitang Komersyo
Ang bahaging ito ng pahayagan ay
naglalaman ng mga ulat na may kaugnayan sa
industriya, kalakalan, at komersyo. Mababasa din
dito ang kasalukuyang estado ng palitan ng piso
kontra sa pera ng ibang bansa.
• Anunsyo Klasipikado
Ang pahinang ito ay nakalaan para sa mga
taong naghahanap ng trabaho na pwedeng pag-
aplayan. Dito rin mababasa ang mga patalastas
tungkol sa mga bagay na ipinagbebenta pinapaupahan
tulad ng kotse, bahay at iba pang ari-arian.
• Obitwaryo
Ito ay parte ng pahayagan na naglalaman ng
mga anunsyo tungkol sa mga taong pumanaw na.
Mababasa sa bahaging ito ang impormasyon ng mga
namayapang tao, kung saan ito nakaburol, kailan at
kung saan ito ililibing.
• Libangan
Ang pahinang ito ay naglalaman ng mga
balita na naghahatid ng aliw sa mga mambabasa.
Mababasa dito ang mga balita tungkol sa mga
kaganapan sa showbiz, mga tampok na palabas sa
pelikula at telebisyon, at iba pang maiuugnay sa sining.
Naglalaman din ito ng mga laro na nakakakuha ng
interes ng mga mambabasa, tulad ng sudoku at
crossword puzzle. Dito rin matatagpuan ang komiks at
horoscope.
• Lifestyle
Mababasa sa bahaging ito ang mga
artikulong may kaugnayan sa pamumuhay. Tulad
ng tahanan, pagkain, paghahalaman,
paglalakbay at iba pang aspeto ng buhay sa
lipunan.
• Isport o Palakasan
Sa bahaging ito mababasa ang iskedyul
ng mga laro. Mababasa din sa bahaging ito ang
mga kaganapan at balita tungkol sa iba'tibang
isport sa loob at labas ng bansa.
✓ Tomas Pinpin, isang Pilipinong manlilimbag ng
Sucesos Felices, isang polyeto (newsletter) sa Maynila.
✓Nagtagal ito hanggang 1809.
✓ Isa na ang pahayagan bilang isang uri ng print media
ang kailanma'y hindi mamamatay at bahagi na ng ating
kultura.
✓ May sariling hatak ang nasa print media dahi lahat ay
'di naman naibabalita sa TV at radyo.
✓ Iba't iba ang dahilan ng mga tao kung bakit nagbabasa
ng diyaryo.
✓ "Sinasabing ang tabloid ay pang masa dahil sa Tagalog
ito nakasulat bagama't ilan dito ay Ingles ang midyum."
✓ Masyadong binibigyang-diin ang tungkol sa sex at
karahasan kaya't tinagurian itong 'sensationalized
journalism.' Bihira lamang maibalita ang magagandang
kaganapan sa ating bansa.
✓ Ito kaya ay dahil sa itinuturo ng aklat ng dyornalismo,
na ang katangian ng magandang balita ay nasa
masamang balita?
Ang Magasin at Kasaysayan nito
Magasin
- Ang magasin ay peryodikong publikasyon na
naglalaman ng maraming
artikulo,kwento,larawan, anunsyo at iba pa.
Kalimitang pinopondohan ng mga patalastas. Ito
ay nagbibigay ng impormasyon sa mga
mambabasa.
- Ito ay may sukat na mas malaki kaysa aklat
ngunit mas maliit kaysa pahayagan.
- Maaring ito ay naglalaman ng mga larawan ng
mga produkto na iniindorso ng mga sikat na tao
sa bansa.
Liwayway (1922)
- Naunang nakilala bilang "Photo News" ito'y
naglalaman ng mga larawan, balita, salaysayin,
sanaysay, prosa, at tula, at nasusulat sa tatlong
wika.
- Hindi mawawala ang Liwayway kung pag-
uusapan ang magasin sa Pilipinas. Naglalaman
ito ng mga maikling kuwento at sunod-sunod na
mga nobela. Dahil dito, naging paraan ito para
mapalago ang kamalayan ng mga Pilipino.
- Inilunsad ni Ramon Roces ang mga magasin na
nasa katutubong wika.
- Mayroon pa ring magasing Liwayway hanggang
sa kasalukuvan.
Magasin Presyo Bilang ng mga
Wika
Lipang Kalabaw 14 centavo 3 wika
Telembang 14 centavo 3 wika
Liwayway 12 centavo 1 wika
Bunsod nang mabilis na pagbabago ng panahon, unti-
unting humina ang produksiyon ng Liwayway. Nag-iba
ang panlasa ng mga Pilipino mula nang magpasukan ang
iba't ibang magasin mula sa ibang bansa.
Dahil sa pagbabagong nagaganap, naghanap ang mga
tao ng ibang uri nang mga magasin na sasakto sa
kanilang panlasa at mga hinanahanap.

At dahil sa mga ito, umusbong ang industriya ng mga

Mga Kauna-unahang Magasin sa Pilipinas makabagong magasin.

Lipang Kalabaw (1907)

- Ang magasin ay pag-aari ng editor din nito na si Sa kasalukuyan, naririto ang nangungunang mga
Lope K. Santos. Ang Lipang Kalabaw ay magasin na tinatangkilik sa bansa.
tumatalakay sa mga isyu ng politika, lipunan at
1. FHM (For Him Magazine)
kultura. Naging kontrobersyal ang magasing ito
dahil sa mga karikatura ng mga kilalang 2. Cosmopolitan
personalidad ng panahong iyon. Ayon sa mga
mananalaysay ng sining, ang mga karikaturang 3. Good Housekeeping
ito ay iginuhit ni Jorhe Pineda. Tumigil ang
4. Yes!
operasyon ng magasin noong 1909 dahil sa mga
reklamo ng mga opisyal ng pamahalaan na parati 5. Metro
nitong tinutuligsa.
- Ito'y nailathala sa tatlong magkakaibang 6. Candy
panahon:1907-1909, 1922-1924, 1947-1948
7. Men's Health
dahil sa paulit-ulit na pagpapatigil dito.
- llan sa mga tinuligsa nitong pulitiko ay sina 8. T3
Gobernador Leonard Wood.
- May mga komiks din na nailathala dito bilang 9. Entrepreneur
isang "page filler" na tumutuligsa sa pamumuno
ng mga Amerikano.
FHM (For Him Magazine)
Telembang (1922-1924)
- Ang magasing ito ay tumatayo bilang
- ay isang satiritikong lingguhang magasin na nasa mapagkakatiwalaan at puno ng mga
sirkulasyon ng industriya noong 1922 impormasyon na nagiging instrumento upang
hanggangb1924. Ang pangunahing editor sa mapag-usapan ng kalalakihan ang maraming
magasing ito ay si Inigo Ed Regalado bagay tulad ng buhay, pag-ibig, at iba pa nang
- ang magasing ito ay naglalaman ng mga walang pag-aalinlangan.
nakakatawang mga kwento, mga caricatures at
mga cartoons. Cosmopolitan
- Ayon sa mga historyador, ang mga cartoons sa
magasing ito ay likha nina Fernando Amorsolo at - Magasing pangkababaihan. Ang mga artikulo dito
Jorge Pineda. ay nagsisilbing gabay upang maliwanagan ang
kababaihan tungkol sa mga pinakamainit na isyu
- Ang magasing ito ay ay naglalaman ng mga
sa kalusugan, kagandahan, kultura at aliwan.
satirikong cartoons na laban sa mga Amerikano
at mga pederalista.
- Mayroong 111 isyu ang magasing ito.
Good Housekeeping
- Isang magasin para sa mga abalang ina. Ang
mga artikulong nakasulat dito ay tumutulong sa
kanila upang gawin ang kanilang mga
responsibilidad at maging mabuting maybahay.
Yes!
- Ang magasin tungkol sa balitang showbiz. Ang
nilalaman nito ay palaging bago, puno ng mga
nakaw-atensyon na larawan at malalaman na
detalye tungkol sa mga pinakasikat na artista sa
bansa.
Metro
- Magasin tungkol sa fashion, mga pangyayari,
shopping at mga isyu hinggil sa kagandahan ang
nilalaman ng Metro.
Candy
- Binibigyan ng pansin ang mga kagustuhan at
suliranin ng kabataan. Ito ay gawa ng mga batang
manunulat namas nakauunawa sa sitwasyon ng
mga mambabasa
Men's Health
- Magasin na nakatutulong sa kalalakihan tungkol
sa mga isyu ng kalusugan. Mga pamamaraan sa
pag-ehersisyo, pagbabawas ng timbang, mga
pagsusuri sa pisikal at mental na kalusugan ang
nilalaman nito, kung kaya ito ay naging paborito
ng maraming kalalakihan.
T3
- Isang magasin para lamang sa mga gadget.
Ipinakikita rito ang mga pinakahuling pagbabago
sa teknolohiya at kagamitan nito. Ito rin ay may
mga napapanahong balita at gabay tungkol sa
pag-aalaga ng mga gadget.
Entrepreneur
- Magasin para sa mga taong may negosyo o nais
magtayo ng negosyo.
- karakter na mga sinaunang paniniwala ng mga Pilipino.
Kasaysayan ng Komiks
Sinasabing ang bayaning si Jose Rizal ang kauna-unahang
Filipino na gumawa ng komiks. Noong 1884 ay inilathala sa
magasing "Trubner's Record" sa Europa ang komiks strip niya
na "Pagong at Matsing". Ito ay halaw ng bayani mula sa isang
popular na pabula sa Asya.
Mula 1896 hanggang 1898, habang ang Pilipinas ay dumadaan
sa yugto ng rebolusyon, ilang magasin ang lumabas sa Maynila
na may nakaimprentang cartoons. Dalawa sa mga ito ay ang
"Miao" at "Te Con Leche".
Noong 1907, inilathala ang "Lipang Kalabaw", isang magasin
na nasa ilalim ng pangangasiwa ni Lope K. Santos. Ang
magasin na ito ay nasa wikang Tagalog, at nagtataglay ng mga
satirikong cartoons na patungkol sa mga Amerikanong
opisyal. Ang paglalathala ng magasin na ito ay natigil din noong
1909.
Ang mga unang serye ng Filipino komiks ay lumabas sa
simula ng 1920 bilang page filler sa mga magasing
Tagalog. Dalawa sa mga magasing ito ay ang
"Telembang" at ang muling binuhay na "Lipang
Kalabaw", na nagtataglay ng mga satirikong cartoons
laban sa mga Amerikano at mga pederalista. Ang
dalawang komiks na ito ay maaaring ituring na
nagpasimula sa mga komiks sa Pilipinas.
Noong 1946, lumabas ang unang regular na
nailalathalang magasin ng komiks, ang Halakhak
Komiks. Tumagal lamang ang Halakhak ng sampung
edisyon dahil sa kakulangan ng maayos na distribusyon.
Hindi tuluyang namatay ang industriya ng komiks dahil
noong 1947, lumabas ang Pilipino Komiks, sa ilalim ng
pamamahala ni Tony Velasquez. Ito ay nagbukas ng
daan para sa iba pang magasin ng komiks na mailathala.
Pagkatapos nito ay sunod-sunod na lumabas ang mga
naging sikat na komiks tulad ng Tagalog Klasiks noong
1949, at Silangan Komiks noong 1950. Ang unang
komiks ng Silangan ay lumabas noong March 15, 1950
sa ilalim ng pamamahala ng editor na si Ben Cabailo, Jr
. Ipinagmalaki nito ang mga pinakabata at magagaling na
dibuhista ng panahong iyon: Nestor Redondo, Alfredo
Alcala, Nolasco "Noly" Panaligan, Elpidio Torres, at
Antonio de Zuniga Isa sa mga sumikat na kuwento mula
sa Silangan ay ang "Prinsipe Ahmad, Anak ni Aladdin",
na likha ni Alfredo P. Alcala.
llang linggo matapos ilabas ang unang komiks ng
Silangan, inilathala ang Aksiyon Komiks ng Arcade
Publications. Naging editor nito si Eriberto Tablan, at
sina Alfredo Alcala at Virgilio Redondo ang mga
punong ilustrador. Sumunod sa mga ito ang Bituin
Komiks (April 1950), Bulaklak Komiks (August 1950),
Pantastik Komiks (October 1950) Hiwaga Komiks
(1950), Espesyal Komiks (1952), Manila Klasiks
(1952), at Extra Komiks (1953). Dito nagsimula ang isa
sa pinakamalaking industriya ng komiks sa buong mundo,
kaya noong kalagitnaan ng 1950s, hindi man opisyal ay
itinuring ang komiks bilang pambansang libro ng mga
Pilipino.
Lumawak pa ang mga ginamit na anyo sa paggawa ng
komiks. Noong 1950s, kumuha ng inspirasyon ang
komiks mula sa ibang anyo ng literatura tulad ng
komedya, alamat, mga paniniwala at maging sa
mitolohiyang Pilipino. Ang mga naunang komiks na
Tagalog ay mayaman sa mga kwentong patungkol sa
aswang, kapre, nuno sa punso, tikbalang at iba pang mga
Ang ilang komiks ay hinango ang mga ideya ng karakter
sa mga komiks ng Amerika, tulad ng Kulafu at Og
(Tarzan), Darna (Wonder Woman o Superman), at D.I.
Trece (Dick Tracy).
Sa panahon ng Martial Law, ipinatanggal ang ilan sa mga
nilalaman ng komiks. Ipinag-utos din ang paggamit ng
murang papel para sa komiks. Naapektuhan nito ang
itsura at kalidad ng komiks, kaya naman bumaba ang
benta ng mga ito sa pagpasok ng dekada 80's.
Nagresulta ito sa pag-alis ng mga ilustrador ng komiks sa
Pilipinas para magtrabaho sa parehong industriya sa
Amerika. Kabilang dito sina Alfredo Alcala, Mar
Amongo, Alex Niño, Tony de Zuniga, Rudy Nebres, at
Nestor Redondo.
Pagkatapos ng Martial law, muling namuhunan ang
industriya ng komiks sa mga makabagong mambabasa.
Drama ang naging usong tema sa komiks, sa
pagpapasikat ng mga manunulat na sina Pablo S.
Gomez, Elena Patron, at Nerissa Cabral.
Ang pagbabalik ng interes sa komiks ay tumagal lamang
hanggang sa simula ng 1990s kung kailan nagsimula
nang mahumaling ang mga Filipino sa ibang anyo ng
paglilibang tulad ng video games, karaoke, 'pocket book
novels', cellphones', at sa bandang huli - Internet at text
messaging.

Maraming gumagawa ng komiks ang nagtipid sa

produksyon, binawasan ang sweldo ng mga manunulat at
dibuhista, gumamit ng murang papel, at dinamihan ang
mga pahinang nakatuon sa showbiz kaysa sa komiks.
Dahil sa baba ng sweldo, ang mga manggagawa sa
industriya ng komiks ay nawalan na ng gana sa paggawa
ng mga bagong istorya. Ang mga manunulat ay napilitang
ulitin na lamang ang mga lumang kwento, at ang guhit ng
mga ilustrador ay pangkaraniwan na lamang.
Samakatuwid, hindi na nito nasasalamin ang mayamang
tradisyon ng komiks na nasimulan noon.

Sa taong 2005, wala ng kahit anong kumpanya o

malaking tagalimbag ng komiks sa Pilipinas. Ang mga
naiwan ay ang mga maliliit na lamang na naglalathala ng
sariling titulo ng komiks.