ადამიანის უფლებათა დაცვის უნივერსალური მექანიზმები

მეორე მსოფლიო ომამდე ადამიანის უფლებები იყო სახელმწიფოს შიდა საქმე და

მას უნდა დაეცვა ის და ერავინ ვერ ჩაერეოდა მის შუდა სუვერენიტეტში.
მაგალითად ორი სახელმწიფო შეთანხმებული იყო რა იყო ადამიანის უფლებები
და მაგის მიხედვით მოქმედებდნენ და ადგენდნენ კანონსებსა და მის აღსულების
წესებს, მაგრამ მეორე მსოფლიო ომმა შეცვალა ბევრი რამ 1948 წელს კი მიიღეს
ადამიანის უფლებათა უნივერსაული დეკლარაცია, მაგრამ ამ ყველაფერს დაასწრო
ადამიანის უფლებთა ამერიკათაშორისო დეკლარაციამ, თუმცა ეს რეგიონული
იყო ხოლო ეს უნივერსალური ანუ ყველა სახელმწიფოზე ვრცელდებოდა. ეს
დეკლარაცია უნივერსალური დეკლარცია ადამიანის უფლებათა შესახებ
საკუთარი ბუნებით არ არის სავალდებულო დოკუმენტი და ის არ არის
ხელშეკრულება შესაბამისდ იგი არ არის სავალდებულო შესასრულებლად
დაწერილიდან გამომდინარე თუმცა ეს ითვლება დეკლარაციად რომლებზეც
სახელმწიფოები შეთანხმდნენ და მასსზე მინიშნება ყველა რეგიონულ
დოკუმენტში მოხდა და მისი გათვალისწინება ყველა სახელმწიფოში მოხდა,
თუმცა დეკლარაციას რაც შეეხება ეს მისი დოკუმენტით სავალდებულო
შესასრულებელი არ არის. მასსში 30 მუხლი შედის და მოიცავს როგორც
სამოქალაქო და პოლიტიკურ ისე სოციალურ და კულტურულ უფლებებს და ეს
ნიშნავს იმას, რომ ამ ორ კლასად იყოფა უფლებები და ასევე იყოფა თაობების
მიხედვით უფლებები პირველი მეორე და მესამე თაობის უფლებები. პირბველი
თაობის უფლებები უფრო სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებები იყო და ეს
ნიშნავს იმას რომ ადამიანს აქვს უფლება თავისუფლად გამოხატოს აზრი
გამოვიდეს ქუჩაში დემონსტრაციისთვის. სოციალური კულტურული და
ეკონომიკური უფლებები არის მაგალითად ჯანდაცვის უფლება განათლების
უფლება და ასე შემდეგ და მესამე თაობის უფლებები უფრო ახალი უფლებებია და
ესენია მაგალითად გარემოს დაცვითი უფლება, რომელიც ამბობს რომ ჯანსაღ
გარემოში ცხოვრება არის პრიორიტეტი. ყველაუფლების დაცვას ასევე
აღსანიშავია, რომ აქვთ საკუთარი ფასები. პოლიტიკური და სამოქალაქო
უფლებების დაცვა შედარებით არის ნაკლებად ძვირადღირებული უფლებები,
რადგან ძირითადად ნეგატიური ვალდებულებებია. სედარებით ძვირად
ღირებულია სოციალურ ეკონომიკური უფლებები საკუთარი პირობებიდან
გამოომდინარე. ეკოლოგიური უფლებაც არის საკმაოდ ძვირიანი უფლება, რადგან
ასეთი უფლებები პირდაპირ ურტყამს ეკონომიკას.
ასევე აღსანიშნავია, რომ როდესაც ვსაუბრობთ ადამიანის უფლებების დაცვის
უნივერსალურ მექანიზმებზე ეს არის პირველი ეს არის გაეროს უშიშროების
საბჭო და მას აქვს უფლება მიიღოს გადაწყვეტილება და იმსჯელოს ამ
გადაწყვეტილებაზე. არსებობს ასეე გენერალური ანსამბლეის კომიტეტები მესამე
და მეხუთე კომიტეტი, სოციალური, ჰუმანიტარული და კულტურული საკითხები
ესენი მსჯელობენ ამ საკითხებზე და იღებენ რეზოლუციებს. ასევე არსებობს
სოციალური და ეკონომიკური საბჭო ეკონომიური და სოციალური საბჭო
(ECOSOC), რომელიც არის დაკავებული გაეროში ადამიანის უფლებების იმ
ნაწილზე, რომელიც მის კომპეტენციაში შედის. ასევე აღსსანიშანავია
საერთაშორისო მართლმსაჯულების სასამართლო (ICJ), ეს სასამართლო
ადამიანის უფლებების ნივერსალურ ხელშეკრულებებზეც იღებს
გადაწყვეტილებებს და ამ ფორმით იგი აღასრულებს და არის ჩართული
ადამიანის უფლებებში. ადამიანის უფლებების უმაღლესი კომისარიატი ანუ
სამდივნოში არსებობს ასეთი ორგანო, რომელშიც ყოველ წელს მიდის ანგარიში
სახელმწიფოსა და ჩრდილოვანი ანგარიში ანუ არასამთავრობოებიფდნ და
საერთაშორისო სადამკვირვებლო ორგანიზაციებიდან და ეს ორი ანგარიში მიდის
ისინი აფასებენ ამას და წერენ რეკომენდაციებს და შემდეგ წერს უყურებენ თუ
როგორ შესრულდა ეს რეკომენდაციები, მაგრამ ამის შესრულება არ არის
სავალდებულო. სწორედ ესენეია უნივერსალური ორგანიზაციები, რომლებიც
გაეროს ნაწილები არიან და გაეროს დონეზე ასრულებენ ადამიანის უფლებების
დაცვას.

ადამიანის უფლებების სხვადასხვა ხელშეკრულება

ფგაეროს ინიციატივუთ ასევე შეიქმნა ადამიანის უფლებების ათამდე
ხელშეკრულება, მაგრამ ეს ხელშეკრულება ნიშნავს იმას რომ შენ გაეროს წევრი
ხარ თუ არა ამის მიუხედავად წყვეტ ამ ხელშეკრულების ნაწილი იყო თუ არა და
არ არის ეს იმის აუცლიებლობა, რომ ამის წევრი უნდა იყო და ეს არის
ჩვეულებრივი ხელშეკრულების დადების ნაწილი, რომელსაც სურვილისამებრ
შეუერთთდები.

 ზოგადი ხელშეკრულებები 1966 წლის საერთაშორისო პაკტი სამოქალაქო

და პოლიტიკური უფლებების შესახებ. ის არის უნივერსალური და ყველა
ქვეყანას შეუძლია მისი წევრი გახდეს და მასსში არის ადამიანის
უფლებების კომიტეტი და ამ კომიტეტში ინდიცვიდებს შეუძლია შეიტანოს
საკუთარი მხარე და ამის შემდეგ სარეკომენდაციო ხასიათის დაკვნას
დადებს
 საერთაშორისო კონვენცია ეკონომიკური პოლიტიკური და კულტურული
უფლებების შესახებ- ესეც არის ყველა ადამიანისთვის განკუთვნილი.
 ასევე არსებობს წამების აკრძლივს შესახებ კონვენცია- ის კრძალავს წამებას
და ყველა ადამიანისთვის არის განკუთვნილი და ის არის აბსოლუტური
უფლება და მისი შეზღუდვა არ შეიძლება.
 იძულებით გაუჩინარების კონვენცია - ყველა ადამიანისთის არის.

სწორედ ამ ხელშეკრულებების ფარგლებში არის კომიტეტები, რომლებიც

მონიტორინგს აკეთებენ ეს კონვენციები როგორ სრულდება და მათში
ინდივიდუალური განხადებებით შეიძება შევიდეს არის ათი ასეთი ორგანო და
ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი არის სამოქალაქო და პოლიტიკური
უფლებების პაქტი და მისი კომიტეტი. ის იდეაში გადაწყვეტილებებს არ
ღებულობს და უბრალოდ რეკომენდაციებს გამოსცემს თუმცა ის არის ძალიან
ავტორიტეტული და მასსში ინდივიდებს და სახელმწიფოებს შეუძლიათ
ერთმანეთის წინააღმდეგ დავა.
რეგიონული დონე ადამიანის უფებების.

ევროსაბჭოს დოზედე ვისაუბროთ და 47 სახელმწიფო არის ევროსაბჭოში ნმათ

შორის საქართველოც და შესაბამისად ვინ ევროსაბჭოს ნაწილია ის აუცილებლად
ასევე საკუთარ თავზე ავრცელებს ევროპის ადამიანის უფლებეათა კონვენციას 50
წლის და ასევე სტრასბურგის ადამიანის უფლებათა სასამართლოს
იურისდიქციას. ახლა კი რაც შეეხება სტრასბურგს და მის კონვენციას მას აქვს
ასევე დამატებითი ოქმი სხვადასხვა წელს არის ეს ოქმები მიღებული და
სხვადასხვა თემებს ეხება, მაგალითად სიკვდილით დასჯის ულებას; კერძო
საკუთრების დაცვას თუმცა ეს ყველა ოქმი დამატებითი დოკუმენტია და
დამოუკიდებელი ხელშეკრულება არის და ყოველ ჯეზე სახელმწიფო ირჩევს
უნდა გახდეს თუ არა მისი წევრი. სტრასბურგის სასამართოლს ორი ფუნქცია აქვს
დაადგინოს დაირღვა თუ არა სადამიანის უფლებები და კომპენსაცია დააწესოს ან
მსხვერპლის მიმართ ან თუ მსხვერპლი არის გარდაცვლილი მისი ოჯახის მიმართ.
კონვეციის მუხლები:
 სიცოცხილს უფლება ეს არის კონვენციის მეორე მუხლი, რომელიც ამბობს
რომ სიცოცხლის უფლება აქვს ყველა ადამიანს ერთიშეხედვით არის
მარტივი უფლება და ყველა ადამიანის უფლება არის მისი უფლება.
მაგალითად აბორტის უფლება რომელზეც თაქვა ევროპულმა
სასამართლომ, რომ ყველა ქვაყანას განსხვავებული მიდგომა აქვს ამაზეო,
მაგრამ ამ საკითხზე სასამართლომ თქვა, რომ საბორტი ადამიანის უფლებას
არ აღვევსო შესაბამისად ეს არის გადასაწყვეტი როგორ დაარეგულირებს
კონკრეტული სახელმწიფოო. ევთანაზიაც იგივეა რაც აბორტი ანუ ყველა
სახელმწიფომ საკუთარი რეგულაციები უნდა გადაწყვიტოს. სიკვდილით
დასჯა.
 წამების აკრძალვა და არაადამიანური მოპყრობის ეს არის აბსოლუტური
უფლება და არც ერთ შემთვევაში არ შეიძლება მისი დაშვება.
 მონობის და იძულებითი შრომის აკრძალვა.
 თავისუფლებისა და უსაფრთხოების უფლება
 სამართლიანი სასამართლოს უფლება და მასსზე წვდომის უფლება
 არავითარი სასჯელი კანონის გარეშე ანუ არ შეიძლება ადამიანის დასჯა
ისეთი ქმედებებისთვის რაც კანონში წინასწარ არ არის გაწერილი.
 პირადი და ოჯახური ცხოვრების პატივისცემის უფლება. ამის შეზღუდვის
უფლება არის შესაძლებელი და თვითონ ეს მუხლი მოიცავს თუ რა
შემთვევაში შეიძლება შეიზღუდოს ის.
 აზრის, სინდისისა და რელიგიის თავისუფლება ამის შეზღუდვის უფლება
არის შესაძლებელი და თვითონ ეს მუხლი მოიცავს თუ რა შემთვევაში
შეიძლება შეიზღუდოს ის.
 გამოხატვის თავისუფლება ამის შეზღუდვის უფლება არის შესაძლებელი
და თვითონ ეს მუხლი მოიცავს თუ რა შემთვევაში შეიძლება შეიზღუდოს
ის.
 ქორწინების უფლება. ამის შეზღუდვის უფლება არის შესაძლებელი და
თვითონ ეს მუხლი მოიცავს თუ რა შემთვევაში შეიძლება შეიზღუდოს ის.
 შეკრების და გაერთიანების თავისუფლება (კონვენციის მე-11 მუხლი)
ბოლო ხუთის უფლების შეზღუდვა არის შესაძლებელი თუ სახელმწიფოს
ინტერესი არის მაღალი ანუ მაგალითად უსაფრთხოების ჯანდაცვის და ასე
შემდეგ ჩარევა პროპორციული და ლეგიტიმური უნდა იყოს და ის უნდა
განისაზღვორს კანონით და ასევე აუცილებელი. თუ ესენი სახელმწიფომ
დააკმაყოფილა ამ შემთვევაში არ ჩაითვლება რომ მან დაარღვია ეს უფლებები.

§ ქმედითი სამართლებრივი მისაგებლის უფლება (კონვენციის მე-13 მუხლი)

§ დისკრიმინაციის აკრძალვა (კონვენციის მე-14 მუხლი)
§ საკუთრების უფლება (პირველი დამატებითი ოქმის 1 მუხლი)
§ განათლების მიღების უფლება (ევროკონვენციის პირველი დამატებითი
ოქმის მეორე მუხლი)
§ თავისუფალი არჩევნების უფლება (ევროკონვენციის 1-ლი დამატებითი
ოქმის მე-3 მუხლი)
§ სამართლიანი დაკმაყოფილება კონვენციის მიხედვით (კონვენციის 41-ე
მუხლი).

ეკოლოგიური საერთაშორისო სამართალი.

ეკოლოგიური საერთაშორისო სამართალი იმიტომჩამოყალიბდა, რომ მაგალითად

თუ ერთი ქვეყანა რაიმეს დააბინძურებს საკუთარ ტერიტორიზე ავტომატურად ეს
დაბინძურება სხვა ტერიტორიაზეც გავრცელდეს. აქედან გამომდინარე პირველი
ძირითადი შეკრება ამაზე მოხდა 1972 წელს სტოკჰოლმში სადაც სახელმწიფოები
შეთანხმდენ სტოკჰოლმის კონფერენციაზე სადაც ითქვა, რომ საერთაშორისო
საზოგადოებამ როგორც ერთიანმა ჯგუფმა მიიღოს გარკევულიზომები, რადგანაც
ვდგავართ ძალიან ბევრი საბრთხის წინაშე. საბრთეები არის სხვადასხვა ტიპის,
მათ შორის ოზონის შრის შემცირება, რომელოც აკავებს მავნე გამოსხივებას
მზიდან; დაბინძურება როგორც ოკეანის ისე ჰაერის ტყის მასების შემცირება
მოსახლეობის რაოდენობის ზრდა და ასე შემდეგ და ერთ-ერთი ძალიან
შსერიოზული ორობლემა არის გლობალური კლიმატის მატება რომელმაც
შეიძლება გამოიწვიოს გლობალური ზღვის დონის აწევა. 1972 წელს ვერანაირი
სავალდებულო დოკუმენტი ვერ მიიღეს და შეთანხმდნენ არა პრინციპებზე
ზოგადად აი ამ პრინციპებს იცნობენ საერთაშორისო ეკოლოგიურ სამართალზე
და ამ პრინციპებს ეფუძვნება ყველა ის დოკუმენტი საერთაშორისო დოკუმენტები,
რომლებზეც მუშაობა მიდის და ზოგი წევრი სახელმწიფო საკუთარი ნებით ამას
ისედაც ატარებს.
(10 დან 30 წუთამდე.)
საერთაშორისო გარემოსდაცვითი სამართალის ძირითადი პრინციპები.

ტავტაპირველად უნდა აღინიშნოს საერთაშორისო გარემოსდაცვით სამართალზე

არის ის რომ დამოუკიდებელი სამართლის ინსტიტუტია და აერთიანებს და
დამყარებულია პრინციპებზე რომლებიც ჩამოყალიბდა სახელმწიფოსა და
სამართლის დაარსების დღიდან და ნუ არის ცოცხალი პროცესი და ვითარდება
კაცობრიობის განვითარებასთან ერთად. ანუ ასევე აღსანიშნავია თუ როგორ
დაარსდა საერთაშორისო გარემოსდაცვითი სამართალი როგორც
დამოუკიდებელი სისტემა და ამაზეც პასუხი არის მარტივი იგი დაარსდა
სამართლის ახალი პრინციპის გარემოს დაცვის საერთაშორისო პრინციპის
ჩამოყალიბების საფუძველზე ანუ აქედან გამომდინარე ჩვენ ვხედავთ მისი
წარმოშობის საფუძვლებს. ასევე როდესაც საერთაშორისო გარემოსდაცვით
სამართალზე ვსაუბრობთ აღსანიშნავია სტოკჰოლმის დეკლარაცია, რომელიც
მიიღეს 1972 წელს, რადგან იგი საერთაშორისო სამართლის ამ დარგს ისეთივე
ფასეულს და სავალდებულოს ხდის როგორც მაგალითად ტერიტორიული
მთლიანობის ხელშეუხებლობის პრინციპია მაგალითად და ანუ ასე ვთქვათ ამ
ლეგიტიმაციას აძლევს მას. ასევე აღსანიშნავია, რომ საერთაშორისო
გარემოსდაცვითი სამართლის პრინციპები შეიძლება ვითარდებოდეს სამ
ძირითად კატეგორიაში. აქედან გამომდინარე პირველი იქნება პრინციპები,
მაგალითად, რომლებიც ზოგადად საერთაშორისო სამართლის პრინციპებად არის
ცბნობილი, მაგალითად სახელმწიფო სუვერენიტეტი; დავების მშვიდობიანი
გადაწყვეტა; კანონის წინაშე თანასწორობა; ვალდებულებების კეთილსინდისიერი
შესრულება; სახელმწიფოთა თანამშრომლობა და ასე შემდეგ. მაგალითად მეორე
კატეგორიაში შეიძება გავიყვანოთ რომლებიც ზოგადად გლოალურ
გარემოსდაცვით საკითხებთან არიან მიმართებაში და დაკავშირებულები,
მაგალითად პრინციპები, როგორებიცაა მდგრადი განვითარების პრინციპი;
ნარჩენების მინიმიზაციის პრინციპი, რეციკილირების პინციპი, რესტიტუციის
პრინციპი, უსაფრთხოების ზომების წინასწარი მიღების პრინციპი,
დამბინძურებელი იხდის პრინციპი, პრიორიტეტულობის პრინციპი.