หนังสือเรียนรำยวิชำพื้นฐำน

คณิตศำสตร ์
ชั้นมัธยมศึกษำปที่ 1 เล่ม 2

ตำมมำตรฐำนกำรเรียนรู้และตัวชี้วัด
ม.1
กลุ่มสำระกำรเรียนรู้คณิตศำสตร์ (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2560) เล่ม 2
ตำมหลักสูตรแกนกลำงกำรศึกษำขั้นพื้นฐำน พุทธศักรำช 2551

ผูเรียบเรียง สงวนลิขสิทธิ์ตามพระราชบัญญัติ
นำงกนกวลี อุษณกรกุล ปที่พิมพ 2561
นำงสำวปำจรีย์ วัชชวัลคุ พิมพครั้งที่ 1
จํานวนพิมพ 10,000 เลม
ดร. สุเทพ บุญซ้อน
ISBN : 978-616-203-758-0
ผูตรวจ รหัสสินคา 2116014
นำงจินดำ อยู่เป็นสุข
นำยรณชัย มำเจริญทรัพย์
นำยสุกิจ พุทธชำติเสวี
บรรณาธิการ
รศ.ดร. อ�ำพล ธรรมเจริญ
 ค�ำแนะน�ำในการใช้สื่อ
ลองท�ำดู ข้อควรระวัง กิจกรรมคณิตศาสตร์
เพื่อให้ผู้เรียนได้ฝึกท�ำจนเกิด อธิบายในสิ่งที่ผู้เรียนมักเข้าใจผิด เพื่อส่งเสริมการเรียนรู้แบบ
หนังสือเรียนรายวิชาพื้นฐาน คณิตศาสตร์ ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1 เล่ม 2 จัดท�ำขึ้น ความช�ำนาญ หรือคลาดเคลื่อน Active Learning
ส�ำหรับใช้ประกอบการเรียนการสอนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1 โดยด�ำเนินการจัดท�ำให้สอดคล้อง กิจกรรม คณิตศาสตร์

ตามมาตรฐานการเรียนรู้และตัวชี้วัด กลุ่มสาระการเรียนรู้คณิตศาสตร์ (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2560)

จากอัตราส่วนที่ก�าหนดให้ สามารถน�ามาเขียนเป็นสัดส่วนได้ดังนี้
5 : 7 = x : 63 หรือ 57 = 63x ให้นกั เรียนแก้โจทย์ปญั หาโดยใช้บาร์โมเดล (Bar model)
เมื่อหาค่าของ x ในสัดส่วน 57 = 63x ก็จะทราบว่าปาชายเลนแห่งนี้มีต้นโกงกางจ�านวน ตัวอย่าง ร้านขายเครื่องใช้ไฟฟ้าติดราคาขายตู้เย็นไว้ 18,900 บาท ถ้าลดราคาให้ผู้ซื้อ 10%
ลองทําดู กี่ต้น ร้านขายเครื่องใช้ไฟฟ้ายังคงได้ก�าไร 5% อยากทราบว่าราคาต้นทุนของตู้เย็นนี้เท่ากับกี่บาท

ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 ทุกประการ เพื่อส่งเสริมทักษะ

0% 90% 100%
จงสร้างรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส WXYZ ที่แต่ละด้านยาว a หน่วย ¢ŒÍ¤ÇÃÃÐÇѧ ข้อตกลง ลด ภาพที่ 1
a จ�านวนไข่ไก่ต่อจ�านวนไข่เป็ดเป็น 5 : 3 ถ้ามีจ�านวนไข่ไก่ 30 ฟอง จะมีจ�านวน 10%
ก�าหนดให้
ไข่เป็ดกี่ฟอง 0% 100% 18,900 บาท
จากอัตราส่วนที่ก�าหนดให้ สามารถน�ามาเขียนเป็นสัดส่วน ได้ดังนี้ แทน 100 หน่วย ราคาขายตู้เย็นหลังลดราคา
ตัวอย่างที่ 8

ทีจ่ ำ� เป็นส�ำหรับการเรียนรูใ้ นศตวรรษที่ 21 ทัง้ ทักษะด้านการคิดวิเคราะห์ การคิดอย่างมีวจิ ารณญาณ จงสร้างรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส ABCD ให้เส้นทแยงมุมยาว a
a

วิธีสร้าง การสร้างรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส ABCD ให้เส้นทแยงมุมยาว a จะสร้างได้ ดังนี้

5 : 3 = x : 30
เมื่อ x แทนจ�านวนไข่เป็ด


✘
5 : 3 = 30 : x
เมื่อ x แทนจ�านวนไข่เป็ด
✔

การแก้โจทย์ปญั หาเกีย่ วกับสัดส่วน ในทีน่ เี้ สนอแนวการแก้ปญั หาโดยใช้แนวคิดของโพลยา

ลองท�าดู
ร้านขายเครื่องใช้ไฟฟาซื้อเครื่องท�าน�้าอุ่นมาในราคา 3,000 บาท และต้องการขายเครื่องท�า
0% 100% 105%

ราคาขายตู้เย็นหลังลดราคา
ราคาต้นทุน
ภาพที่ 2

การแก้ปญั หา การคิดสร้างสรรค์ การใช้เทคโนโลยี การสือ่ สาร และการร่วมมือ เพือ่ ให้ผเู้ รียนรูเ้ ท่าทัน
น�้าอุ่นนี้ให้ได้ก�าไร  8%  ร้านค้าจึงก�าหนดราคาขายโดยคิดภาษีมูลค่าเพิ่มอีก  7%  ของราคา
ขั้นที่ 1 ลาก AX ซึ่งมี 4 ขั้นตอน ดังนี้ จากภาพที่ 1 จะได้ว่า
ที่ขายได้ก�าไร  8%  จงหาว่าร้านขายเครื่องใช้ไฟฟาจะต้องก�าหนดราคาขายเครื่องท�าน�้าอุ่นนี้
ขั้นที่ 1 ท�าความเข้าใจโจทย์ปัญหา โดยพิจารณา กี่บาทจึงจะได้ก�าไรตามที่ต้องการ 100 หน่วย เท่ากับ 18,900 บาท
A X 1) สิ่งที่โจทย์ถาม 1 หน่วย เท่ากับ 18,900
2) สิ่งที่โจทย์ก�าหนด 100 = 189 บาท
ขั้นที่ 2 บน AX สร้าง AC ให้มีความยาวเท่ากับ a ¤³Ôµน‹ารÙ้

การเปลี่ยนแปลงของระบบเศรษฐกิจ สังคม วัฒนธรรม และสภาพแวดล้อม สามารถแข่งขันและ

ดังนั้น ราคาขายตู้เย็นหลังลดราคาให้ผู้ซื้อ 10% คือ
ขั้นที่ 2 วางแผนแก้ปัญหา 90 หน่วย เท่ากับ 189 × 90 = 17,010 บาท
เมื่อฝากเงินไว้กับธนาคาร ธนาคารจะให้ดอกเบี้ย โดยก�าหนดอัตราดอกเบี้ย เป็นร้อยละต่อปี แต่อาจ
A C X
น�าจ�านวนที่โจทย์ก�าหนดและจ�านวนที่โจทย์ถามเขียนสัดส่วนแสดงอัตราส่วนโดย ก�าหนดวาระที่ครบก�าหนด เป็น 3, 6, 12 เดือนหรือมากกว่า การคิดดอกเบี้ยที่ถูกต้องจะต้องคิดปีละ จากภาพที่ 2 จะได้ว่า
ให้จ�านวนในแต่ละอัตราส่วนมีล�าดับเดียวกัน ดังนี้ 365 วัน (ทั้งนี้ไม่ว่าปีปฏิทินที่ฝากนั้นจะมี 365 หรือ 366 วัน ก็ตาม) ในกรณีฝากเงินเป็นเวลา 3 หรือ 105 หน่วย เท่ากับ 17,010 บาท
ขั้นที่ 3 แบ่งครึ่ง AC ที่จุด E 6 เดือน ให้ใช้จ�านวนวันใน 3 เดือน หรือ 6 เดือน มาค�านวณ เช่น 1 หน่วย เท่ากับ 17,010105 = 162 บาท

อยู่ร่วมกับประชาคมโลกได้
จ�านวนที่หนึ่ง (สิ่งเดียวกัน)
X การคิดดอกเบี้ยของเงินฝาก 4,000 บาท ในระยะเวลา 3 เดือน (91 วัน) อัตราดอกเบี้ยร้อยละ 0.90
ต่อปี ค�านวณดอกเบี้ยได้ ดังนี้ ดังนั้น ราคาต้นทุนของตู้เย็นนี้ คือ
= 100 หน่วย เท่ากับ 162 × 100 = 16,200 บาท
ดอกเบี้ยที่ได้รับเป็นเงิน 4,000 บาท × 91 วัน × 0.90
365 วัน × 100 ≈ 8.98 บาท
ค�าถาม
จ�านวนที่สอง (สิ่งเดียวกัน) ที่มา : การค�านวณดอกเบี้ยเงินฝากประจ�า 3 เดือน โดยไม่หักภาษีดอกเบี้ย ของธนาคารไทยพาณิชย์
A E C X ร้านขายเครื่องใช้ไฟฟ้าติดราคาขายเครื่องซักผ้าเครื่องหนึ่งไว้ 33,900 บาท ผ่านมา 2 ปี
ณ วันที่ 30 กันยายน 2560
ขั้นที่ 3 ด�าเนินการตามแผนที่วางไว้เพื่อหาค่าตัวแปร ยังขายเครื่องซักผ้าไม่ได้ จึงประกาศลดราคาขาย 15% เมื่อขายได้แล้วพบว่า ร้านขายเครื่องใช้

หนังสือเรียนกลุ่มสาระการเรียนรู้คณิตศาสตร์ในระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1 นี้ Y
แนะแนวคิด
เส้น·แยงมุม·ั é งสองเส้น
ของรูปสี่เหลี่ยมจั ตุรัส
มีคÇามยาÇเ·่ากัน และ
แบ่งครึ ่ ง«ึ่งกันและกัน
โดยใช้ความรู้เรื่องสัดส่วนและการแก้สมการ
ขั้นที่ 4 ตรวจสอบค�าตอบ ค�าถามท้าทายการคิดขัน
้ สูง
1. ร้านค้าซือ้ โทรศัพท์มอื ถือมาในราคาเครือ่ งละ 3,000 บาท และติดราคาขายโทรศัพท์34
ไฟฟ้าขาดทุน 5% จงหาว่าราคาต้นทุนของเครื่องซักผ้านี้เท่ากับกี่บาท

การแก้โจทย์ปัญหาเกี่ยวกับการค�านวณก�าไรและขาดทุน

คณะผู้เรียบเรียงได้จัดแบ่งออกเป็น 2 เล่ม ดังนี้

14 มือถือเครื่องละ 6,000 บาท แต่เนื่องจากยอดจ�าหน่ายโทรศัพท์มือถือไม่ดีร้านค้าแห่งนี้
จึงประกาศลดราคาโทรศัพท์มือถือเหลือ 4,800 บาท และลดราคาอีกครั้งเหลือ 3,840 บาท
แต่ยังขายโทรศัพท์มือถือไม่ได้ จึงลดราคาอีกครั้งโดยการลดราคาครั้งนี้มีร้อยละของราคา
67
คณิตน่ารู้
ทีล่ ดเท่ากับร้อยละของการลดราคาสองครัง้ ทีผ่ า่ นมา อยากทราบว่าการลดราคาครัง้ นีจ้ ะยังคง
ได้ก�าไร หรือขาดทุน หรือเท่าทุน
2. สุทิน ด�ารงค์ และอภิสิทธิ์ ได้ฝากเงินกับคุณครูไว้จ�านวนหนึ่ง โดยอัตราส่วน
QR Code
หนังสือเรียนรายวิชาพื้นฐาน คณิตศาสตร์ ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1 เล่ม 1 หน่วยการเรียนรู้ที่ 1 - 5 เสริมความรู้ หรือ
จ�านวนเงินของสุทินต่อด�ารงค์ต่ออภิสิทธิ์เป็น 7 : 5 : 3 ต่อมาสุทินได้ขอเงินคืนจากคุณครู
19 บาท ด�ารงค์ได้ฝากเงินเพิ่ม 39 บาท และอภิสิทธิ์ได้ฝากเงินเพิ่ม 9 บาท ท�าให้อัตราส่วน
ของจ�านวนเงินสุทินต่อด�ารงค์ต่ออภิสิทธิ์เป็น 9 : 13 : 6 จงหาว่าในตอนแรกสุทิน ด�ารงค์ รองรับการเรียนรู้
แนะแนวคิด ผ่านสื่อดิจิทอล
และอภิสิทธิ์ ฝากเงินกับคุณครูรวมกันเป็นจ�านวนเงินกี่บาท

หนังสือเรียนรายวิชาพื้นฐาน คณิตศาสตร์ ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1 เล่ม 2 หน่วยการเรียนรู้ที่ 1 - 4 ข้อสังเกตที่ได้จาก 33

เทคนิคต่าง ๆ ที่ชี้แนะวิธีการ เนื้อหา H.O.T.S. ค�ำถามท้าทายการคิดขั้นสูง

แก้โจทย์ทางคณิตศาสตร์ ตามทฤษฎีการเรียนรู้ของบลูม
องค์ประกอบต่างๆ ในแต่ละหน่วย (Bloom’s Taxonomy)
ควรรู้ก่อนเรียน แบบฝึกทักษะ สรุปแนวคิดหลัก
หน่วยการเรียนรูที่

1 อัตราส่วน ทบทวนความรู้เดิม เพื่อ

เชื่อมโยงเข้าสู่เนื้อหาใหม่
แบ่งระดับความยากง่ายเหมาะสม
กับระดับการเรียนรู้ของผู้เรียน
โดยรวมของทั้งหน่วยการเรียนรู้
เพื่อทบทวนความรู้ให้แก่ผู้เรียน
แบบฝึกทักษะ 2.1 ก สรุปแนวคิดหลัก
ควรรูก ่อนเรียน ระดับ พื้นฐาน
การตั้งค�าถามทางสถิติ
สมกำรเชิงเส้นตัวแปรเดียว 1. จงเปรียบเทียบส่วนของเส้นตรงแต่ละคู่ต่อไปนี้ว่ามีความยาวเท่ากันหรือไม่
โดยใช้การสร้างพื้นฐาน ค�าถามทางสถิติ หมายถึง ค�าถามที่มีค�าตอบหรือคาดว่าจะได้รับค�าตอบมากกว่า 1 ค�าตอบ
นักเรียนได้เรียนเรื่องสมการเชิงเส้นตัวแปรเดียวมาแล้วจะพบว่า ประโยค “สองเท่าของ ตามสภาพความเป็นจริง หรือค�าถามที่ถามความคิดเห็นของผู้ตอบแต่ละคน รวมถึงค�าถามที่
แบบฝึ กทักษะ
จ�านวนจ�านวนหนึ่งบวกด้วย 3 เท่ากับ 7” เมื่อก�าหนดให้ x แทนจ�านวนนั้น ซึ่งนักเรียนสามารถ
เขียนประโยคข้างต้นเป็นประโยคสัญลักษณ์ ได้เป็น 2x + 3 = 7
1)
P R
Q 2)
M
X 3)
N J
K
คณิตศาสตร์ในชีวิตจริง
ต้องการค�าตอบ ซึ่งได้จากการรวบรวมข้อมูลพื้นฐานบางอย่างแล้วน�ามาจัดจ�าแนก ค�านวณ หรือ
วิเคราะห์เพื่อใช้ตอบค�าถามนั้น ซึ่งแบ่งเป็นประเภท ได้แก่
ประจ�าหน่วยการเรียนรู้ที่ 1
ตัวชี้วัด
เรียกประโยคสัญลักษณ์ 2x + 3 = 7 ว่า สมกำรเชิงเส้นตัวแปรเดียว ซึ่งจะสังเกตเห็นว่า E
S Y F 1. ค�าถามขั้นพื้นฐาน เป็นค�าถามที่ท�าให้ได้ชุดของค�าตอบมา 1 ชุด
เป็นสมการที่มีตัวแปรหนึ่งตัว คือ ตัวแปร x และมีเลขชี้ก�าลังของตัวแปรเป็น 1  1. จงแสดงให้เห็นว่า อัตราส่วนที่ก�าหนดให้ในแต่ละข้อต่อไปนี้เป็นอัตราส่วนที่เท่ากันหรือไม่
2. ก�าหนด a แทนความยาวของส่วนของเส้นตรง ดังรูป 2. ค�าถามเชิงสรุป เป็นค�าถามเพื่อหาข้อสรุปเป็นภาพรวม 1) 12 : 13 และ 6 : 7 2) 15 : 17 และ 45 : 51
สมการที่อยู่ในรูป ax + b = 0 เมื่อ a, b เป็นจ�านวนใด ๆ และ a ≠ 0 เรียกว่า a 3. ค�าถามเชิงเปรียบเทียบ เป็นค�าถามที่ต้องใช้ค�าตอบอย่างน้อย 2 ชุด มาเปรียบเทียบกัน 3) 16 : 17 และ 8 : 3 4) 19 : 20 และ 58 : 60

ที่สอดคล้องกับเนื้อหา “สมการเชิงเส้นตัวแปรเดียว” 4. ค�าถามเชิงความสัมพันธ์ เป็นค�าถามที่ต้องใช้ค�าตอบอย่างน้อย 2 ชุด มาหา

จงสร้างรูปสามเหลี่ยมด้านเท่า PQR ให้มีด้านแต่ละด้านยาวเท่ากับ a  2. จงเขียนอัตราส่วนซึ่งเท่ากับอัตราส่วน 36 : 64 มาอีก 5 อัตราส่วน
ความสัมพันธ์กัน
ค�ำตอบของสมกำรเชิงเส้นตัวแปรเดียว ระดับ กลาง
3. ก�าหนด x : y = 7 : 3 และ y : z = 18 : 36 จงเขียนอัตราส่วนของ x : y : z
จงพิจารณาสมการ 2x + 3 = 7

ในหน่วยการเรียนรู้ 3. ก�าหนดส่วนของเส้นตรงซึ่งมีความยาว a หน่วย และ b หน่วย ดังรูป  4. จงหาว่าจ�านวนใดเป็นร้อยละ 37 ของ 250
ถ้าแทนค่า x ด้วย 2 ใน 2x + 3 = 2(2) + 3 การเก็บรวบรวมข้อมูล
1) จงสร้างส่วนของเส้นตรงที่มีความยาว 2a หน่วย a 5. จงหาว่า 64 เป็นร้อยละเท่าใดของ 160
จะได้ = 4+3 ข้อมูล หมายถึง ข้อเท็จจริง หรือสิ่งที่ยอมรับว่าเป็นข้อเท็จจริงของเรื่องที่สนใจ ซึ่งได้จาก
= 7 ท�าให้สมการเป็นจริง 2) จงสร้างส่วนของเส้นตรงที่มีความยาว 2a + 2b หน่วย b การเก็บรวบรวมอาจเป็นไปได้ทั้งข้อความและตัวเลข 6. จงหาว่า 75 เป็นร้อยละ 15 ของจ�านวนใด
เรียก 2 ว่า เป็นค�าตอบของสมการ 2x + 3 = 7 4. ก�าหนดจุด A เป็นต�าแหน่งของหมู่บ้านตลาดแค และจุด B เป็นต�าแหน่งของหมู่บ้านวังม่วง ในกระบวนการเก็บรวบรวมข้อมูล มีการด�าเนินการได้หลายวิธี เช่น  7. ถ้า p - 5 7
8 = 4 แล้ว ค่าของ p + 2 เท่ากับเท่าใด
ถ้าต้องการสร้างโรงเรียนในต�าแหน่งทีอ่ ยูห่ า่ งจากหมูบ่ า้ นทัง้ สองเป็นระยะทางเท่ากัน จะต้อง 1. การบันทึกข้อมูล เป็นการเก็บรวบรวมข้อมูลที่ผู้เก็บรวบรวมข้อมูลต้องลงมือปฏิบัติใน  8. ฟาร์มแห่งหนึ่งเลี้ยงสัตว์ไว้ 3 ชนิด คือ เป็ด ไก่ และวัว เป็นอัตราส่วนดังนี้ จ�านวนเป็ดต่อ
  ห้องนอนห้องหนึ่งมีพื้นที่ประมาณ 35  ตารางเมตร  โดย เรียกจ�านวนที่แทนค่าของตัวแปร x ในสมการแล้วท�าให้สมการเป็นจริงว่า
สร้างหมู่บ้านที่ต�าแหน่งใด เรื่องใดเรื่องหนึ่ง จ�านวนไก่เป็น 7 : 8 และจ�านวนวัวต่อจ�านวนไก่เป็น 5 : 6 ถ้าฟาร์มแห่งนี้เลี้ยงสัตว์
ในห้องจะมีเฟอร์นิเจอร์ต่าง ๆ เช่น เตียงนอน ตู้เสื้อผ้า โตะวางทีวี  “ค�ำตอบของสมกำร”
2. การสังเกต เป็นการเก็บรวบรวมข้อมูลที่ผ้เู ก็บรวบรวมข้อมูลไม่ตอ้ งลงมือปฏิบัตแิ ต่จะใช้ ทั้งสามชนิด 4,745 ตัว จงหาว่าฟาร์มแห่งนี้เลี้ยงเป็ดมากกว่าวัวกี่ตัว
หรือโตะเครื่องแปง เป็นต้น
ตัวชี้วัด Q. ถ้าเตียงนอนมี
ขั้นที่ 3  ด�าเนินการตามแผนที่วางไว้
พ ื้นที ่ ใช้การคูณไขว้และการแก้สมการ
สมการเชิงเส้นตัวแปรเดียว สามารถจัดตามลักษณะค�าตอบของสมการได้ 3 แบบ ดังนี้
1. สมการที่มีจ�านวนบางจ�านวนเป็นค�าตอบ
เช่น x + 4 = 14 มีค�าตอบของสมการ คือ 10
A
การดู ฟัง และท�าความเข้าใจในสิ่งที่เกิดขึ้น แล้วบันทึกผลที่ได้จากการสังเกต
3. การสอบถาม เป็นการเก็บรวบรวมข้อมูลทีผ่ เู้ ก็บรวบรวมข้อมูลไม่ได้มกี ารพูดคุยกับผูต้ อบ
ค�าถาม แต่จะใช้การท�าแบบสอบถามแทน
 9.

รูปสี่เหลี่ยมคางหมูรูปหนึ่ง มีอัตราส่วนของความสูงต่อความยาวของด้านคู่ขนานสองด้าน
เป็น 2 : 3 : 5 ถ้ารูปสี่เหลี่ยมคางหมูรูปนี้มีความสูง 10 เซนติเมตร พื้นที่ของ
• เข้าใจและประยุกต์ ใช้อัตราส่วน สัดส่วน และร้อยละ ในการแก้ปัญหา ้น ที่ จาก 540 a = 100 รูปสี่เหลี่ยมคางหมูรูปนี้เท่ากับกี่ตารางเซนติเมตร

สาระการเรียนรู้
คณิตศาสตร์และปัญหาในชีวิตจริง (ค 1.1 ม.1/3)  3.6 ตารางเมตร พื 30 2x - 1 = 9 มีค�าตอบของสมการ คือ 5 มาตราส่วน 1 ซม. : 500 ม. B 4. การสัมภาษณ์ เป็นการเก็บรวบรวมข้อมูลที่ผู้เก็บรวบรวมข้อมูลมีการตั้งค�าถามเป็น
ดเป็ น จะได้ a = 100 กะทะล้อ เป็นชิ้นส่วนหนึ่งของรถยนต์ที่มีไว้ยึดยางรถยนต์กับดุมล้อ ในอดีตกะทะล้อนั้น  10. แท่งไม้ทรงสี่เหลี่ยมมุมฉากอันหนึ่ง มีอัตราส่วนของความยาวต่อความกว้างเป็น 3 : 2
สาระการเรียนรู้แกนกลาง ของเตียงนอนจะคิ 30 × 540 2. สมการที่มีจ�านวนทุกจ�านวนเป็นค�าตอบ
ระดับ ท้าทาย
ข้อ ๆ ไว้ แล้วน�าไปถามผู้ตอบค�าถามด้วยตนเอง
และอัตราส่วนของความกว้างต่อความสูงเป็น 3 : 5 ถ้าปริมาตรของแท่งไม้นี้เท่ากับ 4,320
จะเป็นเหล็กพ่นสี ซึ่งอาจเกิดสนิมได้ง่ายและดูไม่สวยงาม ในปัจจุบันจึงมีการพัฒนาจากกะทะล้อ
• อัตราส่วนของจ�านวนหลาย ๆ จ�านวน ÍѵÃÒʋǹ»ÃÐÁҳ෋ÒäÃ
= 1,800 เช่น x + 5 = 5 + x มีค�าตอบของสมการ คือ จ�านวนใด ๆ ทุกจ�านวน
เป็นล้อแม็กซ์ซึ่งมีน�้าหนักที่เบา ระบายความร้อนได้ดี และมีความสวยงามกว่ากะทะล้อ โดย ลูกบาศก์เซนติเมตร จงหาความกว้าง ความยาว และความสูงของแท่งไม้นี้

แกนกลาง
• สัดส่วน นั่นคือ ลุงค�ามีที่ดินทั้งหมด 1,800 ตารางวา x + x = 2x มีค�าตอบของสมการ คือ จ�านวนใด ๆ ทุกจ�านวน 5. ถ้านักเรียนต้องการแบ่งส่วนของเส้นตรงเป็นส่วน ๆ ให้แต่ละส่วนมีความยาวเท่ากัน
• การน�าความรู้เกี่ยวกับอัตราส่วน สัดส่วน และร้อยละไปใช้ในการแก้ปัญหา ของพื้นที่ห้องนอนทัขั้น้งทีหมด
่ 4 ตรวจสอบค�าตอบ 3. สมการที่ไม่มีจ�านวนใดเป็นค�าตอบ โดยการแบ่งครึ่งส่วนของเส้นตรง นักเรียนจะสามารถแบ่งเป็นส่วนที่ยาวเท่ากันได้กี่ส่วนบ้าง ล้อแม็กซ์แต่ละชิ้นก็จะมีลักษณะแตกต่างกันไปขึ้นอยู่กับแม่พิมพ์ของล้อแม็กซ์ชนิดนั้น ๆ  11. พ่อค้าติดราคาโทรทัศน์ไว้ 8,500 บาท ถ้าพ่อค้าลดราคาให้ผู้ซื้อเงินสด 10% แล้วยังคงได้
ถ้าลุงค�ามีพื้นที่ทั้งหมด 1,800 ตารางวา แบ่งพื้นที่เพื่อใช้ในการท�านา เช่น x + 3 = x + 4 ไม่มีค�าตอบของสมการ พร้อมทั้งยกตัวอย่างประกอบ 3 ตัวอย่าง ก�าไร 20% พ่อค้าซื้อโทรทัศน์เครื่องนี้มาราคากี่บาท
ให้นักเรียนออกแบบล้อแม็กซรถยนต พร้อมสร้างลายล้อแม็กซโดยใช้การสร้างพื้นฐานทาง
เป็นจ�านวน 540 ตารางวา x - 2 = x - 3 ไม่มีค�าตอบของสมการ เรขาคณิต 203  12. ร้านขายเครื่องใช้ไฟฟ้าติดราคาขายตู้เย็นเป็นเงิน 5,564 บาท ซึ่งราคาที่ติดไว้รวมกับภาษี

ขอบข่ายเนื้อหา


อัตราส่วนของพื้นที่ทั้งหมดต่อพื้นที่ในการท�านาเป็น 1,800 : 540
หรือ 100 : 30 ซึ่งเป็นไปตามที่โจทย์ก�าหนด
ดังนั้น ลุงค�ามีที่ดินทั้งหมด 1,800 ตารางวา ตอบ
103
47
มูลค่าเพิ่ม 7% ของราคาตู้เย็น จงหาว่า
1) ผู้ซื้อจะต้องจ่ายเป็นค่าภาษีมูลค่าเพิ่มกี่บาท
2) ถ้าต้นทุนของตู้เย็นเป็นเงิน 4,000 บาท ร้านขายเครื่องใช้ไฟฟ้าจะได้ก�าไรกี่เปอร์เซ็นต์

ในหน่วยการเรียนรู้ ลองท�าดู
1.  พ่อวางแผนปลูกต้นล�าไยและต้นลิ้นจี่ในสวน โดยให้จ�านวนต้นล�าไยต่อจ�านวนต้นลิ้นจี่
39

Thinking Time
  เป็น 6 : 9 เมื่อพ่อปลูกเสร็จปรากฏว่ามีต้นลิ้นจี่จ�านวน 72 ต้น จงหาว่าพ่อปลูกต้นล�าไย   94
  จ�านวนกี่ต้น
2. รูปสามเหลี่ยมรูปหนึ่งมีอัตราส่วนของด้านทั้งสามเป็น 5 : 12 : 13 ถ้าเส้นรอบรูปของ   

ค�ำถามประจ�ำหน่วย   รูปสามเหลี่ยมรูปนี้ยาวเท่ากับ 90 เซนติเมตร จงหาความยาวของด้านที่สั้นที่สุด

Thinking Time ค�ำถามกระตุ้นให้ผู้เรียน

การเรียนรู้ จากโครงการเกษตรทฤษฎีใหม่1ตามแนวพระราชด�าริของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพล-
คณิตศาสตร์ในชีวิตจริง แบบฝึกทักษะประจ�ำหน่วย
อดุลยเดช บรมนาถบพิตร (รัชกาลที่ 9) ในตัวอย่างที่ 10 ถ้าลุงค�ามีที่ดินทั้งหมด 1,800 ตารางวา
นักเรียนคิดว่าลุงค�าใช้พื้นที่สร้างบ่อกักเก็บน�้ารวมกับพื้นที่สร้างบ้านเรือนและถนนทั้งหมดกี่ตารางวา
คิดต่อยอดจากเนื้อหา
ที่ครอบคลุมตัวชี้วัดสูงสุด เชื่อมโยงความรู้คณิตศาสตร์ การเรียนรู้
ที่เรียน
จากล�าดับขั้นตอนการแก้โจทย์ปัญหาเกี่ยวกับสัดส่วน ซึ่งแสดงในตัวอย่างที่ 9 และ 10
เมื่อนักเรียนฝกจนช�านาญแล้ว อาจแสดงวิธีท�าโดยไม่ต้องแสดงรายละเอียดในแต่ละขั้นตอนได้
ดังตัวอย่างต่อไปนี้

ในหน่วยการเรียนรู้ 1
ท  ฤษฎีใหม่. สืบค้นเมือ่ 18 ตุลาคม 2560, จาก http://www.chaipat.or.th/site_content/922-2010-06-02-07-43-39/1301-
2010-06-03-05-40-47.html ไปใช้ในชีวิตจริง เพื่อประเมินความรู้ความเข้าใจของ
17
ผู้เรียนประจ�ำหน่วยการเรียนรู้
 สำรบัญ คณิตศำสตร์ ชั้นมัธยมศึกษำปที่ 1 เล่ม 2

หน่วยกำรเรียนรู้ที่ หน่วยกำรเรียนรู้ที่

1 อัตรำส่วน 2 3 สมกำรเชิงเส้นสองตัวแปร 102

1.1 อัตรำส่วนของจ�ำนวนหลำย ๆ จ�ำนวน 4 3.1 กรำฟของควำมสัมพันธ์เชิงเส้น 104
1.2 สัดส่วน 12 3.2 สมกำรเชิงเส้นสองตัวแปร 133
1.3 กำรน�ำควำมรู้เกี่ยวกับอัตรำส่วน สัดส่วน และร้อยละ 3.3 กำรน�ำควำมรู้เกี่ยวกับกรำฟของควำมสัมพันธ์เชิงเส้น
ไปใช้ในชีวิตจริง 21 ไปใช้ในชีวิตจริง 148
คณิตศาสตรในชีวิตจริง 36 คณิตศาสตรในชีวิตจริง 154
สรุปแนวคิดหลัก 37 สรุปแนวคิดหลัก 155
แบบฝกทักษะประจําหนวยการเรียนรูที่ 1 39 แบบฝกทักษะประจําหนวยการเรียนรูที่ 3 156

หน่วยกำรเรียนรู้ที่ หน่วยกำรเรียนรู้ที่

2 กำรสร้ำงทำงเรขำคณิต 40 4 สถิติ 158

2.1 กำรสร้ำงพื้นฐำน 42 4.1 กำรตั้งค�ำถำมทำงสถิติ 160
2.2 กำรสร้ำงรูปเรขำคณิตสองมิติ โดยใช้กำรสร้ำงพื้นฐำน 4.2 กำรเก็บรวบรวมข้อมูล 165
ทำงเรขำคณิต 70 4.3 กำรน�ำเสนอและกำรแปลควำมหมำยข้อมูล 168
2.3 กำรน�ำควำมรู้เกี่ยวกับกำรสร้ำงพื้นฐำนทำงเรขำคณิต 4.4 กำรน�ำควำมรู้เกี่ยวกับสถิติไปใช้ในชีวิตจริง 198
ไปใช้ในชีวิตจริง 88 คณิตศาสตรในชีวิตจริง 202
คณิตศาสตรในชีวิตจริง 94 สรุปแนวคิดหลัก 203
สรุปแนวคิดหลัก 95 แบบฝกทักษะประจําหนวยการเรียนรูที่ 4 205
แบบฝกทักษะประจําหนวยการเรียนรูที่ 2 99

บรรณำนุกรม 212
หน่วยการเรียนรู้ที่

1 อัตราสวน
ควรรูก้ อนเรียน
ความสัมพันธ์ที่แสดงการเปรียบเทียบปริมาณสองปริมาณ ซึ่งอาจมีหน่วยเดียวกัน หรือ
ต่างกันก็ได้นั้น เรียกว่า “อัตราสวน”
จงพิจารณารูปภาพต่อไปนี้
จากรูป จะเห็นว่า ครอบครัวนี้มีจ�านวน
ทั้งหมด 6 คน เป็นเด็กจ�านวน
2 คน และผู้ใหญ่จ�านวน 4 คน
กล่าวได้ว่า อัตราส่วนของจ�านวนเด็กต่อ
จ�านวนผู้ใหญ่ เป็น 2 ต่อ 4
เขียนแทนด้วย 2 : 4 หรือ 24
อัตราส่วน a ต่อ b เขียนแทนด้วย a : b หรือ ab อ่านว่า a ต่อ b
เรียกจ�านวน a ในอัตราส่วน a : b ว่า จ�านวนแรก หรือ จ�านวนที่หนึ่ง
และเรียกจ�านวน b ในอัตราส่วน a : b ว่า จ�านวนหลัง หรือ จ�านวนที่สอง
จงพิจารณาข้อความต่อไปนี้
1. การไปทัศนศึกษาของโรงเรียนแห่งหนึ่ง จัดให้ครูจ�านวน 1 คน ดูแลนักเรียนจ�านวน
15 คน
2. ต้นกล้าซื้อไส้กรอกจ�านวน 2 ถุง ราคา 84 บาท
3. ลุงค�าท�าน�้าหมักชีวภาพโดยใช้กากน�้าตาลปริมาณ 250 ลูกบาศก์เซนติเมตร
ใช้น�้า 8 ลิตร
หองนอนหองหนึ่งมีพื้นที่ประมาณ 35 ตารางเมตร โดย
จากข้อความดังกล่าวสามารถเขียนอัตราส่วนแสดงความสัมพันธ์ของแต่ละข้อได้ดังนี้
ในหองจะมีเฟอรนิเจอรตาง ๆ เชน เตียงนอน ตูเสื้อผา โตะวางทีวี 1. อัตราส่วนของจ�านวนครูต่อจ�านวนนักเรียน เป็น 1 : 15
หรือโตะเครื่องแปง เปนตน 2. อัตราส่วนของจ�านวนไส้กรอกเป็นถุงต่อราคาเป็นบาท เป็น 2 : 84
ตัวชี้วัด Q. ถาเตียงนอนมีพื้นที่ 3. อัตราส่วนของปริมาณกากน�้าตาลเป็นลูกบาศกเซนติเมตรต่อน�้าเป็นลิตร เป็น 250 : 8
• เข้าใจและประยุกต์ ใช้อัตราส่วน สัดส่วน และร้อยละ ในการแก้ปญหา การเขียนอัตราส่วนที่แสดงการเปรียบเทียบปริมาณสองปริมาณที่มีหน่วยเดียวกัน และมี
คณิตศาสตร์และปญหาในชีวิตจริง (ค 1.1 ม.1/3) 3.6 ตารางเมตร พื้นที่
สาระการเรียนรูแกนกลาง ของเตียงนอนจะคิดเปน ความชัดเจนว่าเป็นหน่วยของสิ่งใด ไม่นิยมเขียนหน่วยก�ากับไว้ แต่การเขียนอัตราส่วนที่แสดง
• อัตราส่วนของจ�านวนหลาย ๆ จ�านวน
• สัดส่วน
ÍѵÃÒʋǹ»ÃÐÁҳ෋Òäà การเปรียบเทียบปริมาณสองปริมาณที่มีหน่วยต่างกัน จะต้องเขียนหน่วยก�ากับไว้ที่ค�าอธิบาย
• การน�าความรู้เกี่ยวกับอัตราส่วน สัดส่วน และร้อยละไปใช้ในการแก้ปญหา ของพื้นที่หองนอนทั้งหมด

3
1.1 อัตราสวนของจํานวนหลาย ๆ จํานวน 1) หลักการคูณ เมื่อคูณแต่ละจ�านวนในอัตราส่วนใดด้วยจ�านวนเดียวกัน โดยที่
จ�านวนนั้นไม่เท่ากับศูนย์ จะได้อัตราส่วนใหม่ที่เท่ากับอัตราส่วนเดิม
1. อัตราสวนที่เทากัน 2) หลักการหาร เมื่อหารแต่ละจ�านวนในอัตราส่วนใดด้วยจ�านวนเดียวกัน โดยที่
1) การหาอัตราสวนที่เทากับอัตราสวนที่กําหนดให จ�านวนนั้นไม่เท่ากับศูนย์ จะได้อัตราส่วนใหม่ที่เท่ากับอัตราส่วนเดิม
ร้านสหกรณ์ของโรงเรียนแห่งหนึ่ง ขายน�้าราคาขวดละ 5 บาท ซึ่งสามารถเขียนแสดง
ความสัมพันธ์ระหว่างจ�านวนน�้าเป็นขวดและราคาเป็นบาท ดังตารางต่อไปนี้ ถ้าก�าหนดอัตราส่วน a : b และ c เป็นจ�านวนใด ๆ ¤³Ôµน‹ารÙ้
ที่ไม่เท่ากับศูนย์ แล้วจะได้ว่า นักเรียนสามารถเขียนอัตราส่วน
จํานวนนํ้า (ขวด) 1 2 3 4 5 a : b = ab = a × c a a ÷ c
b × c และ a : b = b = b ÷ c
ต่าง ๆ ให้อยู่ในรูปเศษส่วนได้
ราคา (บาท) 5 10 15 20 25
ตัวอย่างที่ 1
จากตาราง สามารถเขียนอัตราส่วนได้หลายอัตราส่วน ดังนี้
จงหาอัตราสวนที่เทากับอัตราสวน 3 : 7 มาอีก 3 อัตราสวน
1 : 5, 2 : 10, 3 : 15, 4 : 20, 5 : 25
วิธีทํา อัตราส่วน 3 : 7 เขียนแทนด้วย 37
หรือ 15, 102 , 153 , 204 , 255
จะได้ 37 = 37 ×× 22 = 146 นั่นคือ 3 : 7 = 6 : 14
อัตราส่วนข้างต้น ได้มาจากการซื้อน�้าในราคาเดียวกัน คือ น�้า 1 ขวด ราคา 5 บาท 3 = 3 × 3 = 9 นั่นคือ 3 : 7 = 9 : 21
และกล่าวได้ว่าอัตราส่วนเหล่านั้นเป็นอัตราส่วนที่เท่ากัน 7 7 × 3 21
3 = 3 × 4 = 12 นั่นคือ 3 : 7 = 12 : 28
จากอัตราส่วนที่เท่ากันในสถานการณ์ข้างต้น สามารถเขียนแสดงได้ ดังนี้ 7 7 × 4 28
1 : 5 = 2 : 10 = 3 : 15 = 4 : 20 = 5 : 25 ดังนั้น อัตราส่วน 6 : 14, 9 : 21 และ 12 : 28 เป็นอัตราส่วนที่เท่ากับ
หรือ 15 = 102 = 153 = 204 = 255 อัตราส่วน 3 : 7 ตอบ
จะเห็นว่า อัตราส่วนที่เท่ากันดังกล่าว มีความเกี่ยวข้องกันกับอัตราส่วน 15 ดังนี้ ลองท�าดู
จงหาอัตราสวนที่เทากับอัตราสวน 4 : 9 มาอีก 3 อัตราสวน
คูณดวยจํานวนเดียวกัน หารดวยจํานวนเดียวกัน
1 = 1 × 2 = 2 2 2÷2 1 ตัวอย่างที่ 2
5 5 × 2 10 10 = 10 ÷ 2 = 5
1 = 1 × 3 = 3 3 3÷3 1 รานคาขายไขไกราคาแผงละ 85 บาท ถาตะวันตองการซื้อไขไกจํานวน 6 ฟอง จากรานแหงนี้
5 5 × 3 15 15 = 15 ÷ 3 = 5 ตะวันตองจายเงินทั้งหมดกี่บาท (ไขไก 1 แผง มี 30 ฟอง)
1 = 1 × 4 = 4 4 4 ÷ 4 1 วิธีทํา ร้านค้าขายไข่ไก่ราคาแผงละ 85 บาท
5 5 × 4 20 20 = 20 ÷ 4 = 5
1 = 1 × 5 = 5 5 5÷5 1 เขียนอัตราส่วนของจ�านวนไข่ไก่เป็นฟองต่อราคาเป็นบาท เป็น 30 : 85 หรือ 30
85
5 5 × 5 25 25 = 25 ÷ 5 = 5 ถ้าตะวันซื้อไข่ไก่จ�านวน 6 ฟอง
จะได้ 30 30 ÷ 5
85 = 85 ÷ 5 = 17
6
นั่นคือ เมื่อก�าหนดอัตราส่วนมาให้ นักเรียนสามารถหาอัตราส่วนที่เท่ากับอัตราส่วน
ที่ก�าหนดให้ได้ โดยใช้หลักการต่อไปนี้ ดังนั้น ตะวันต้องจ่ายเงินทั้งหมด 17 บาท ตอบ

4 5
 ลองท�าดู จงพิจารณาอัตราส่วน ab และ dc
รานคาขายปากกาลูกลื่นราคาโหลละ 96 บาท ถาตนกลาจายเงินซื้อปากกาที่รานแหงนี้ เรียก ab ว่าเป็นอัตราส่วนที่ 1 และ dc ว่าเป็นอัตราส่วนที่ 2
24 บาท จงหาวาตนกลาซื้อปากกาลูกลื่นกี่ดาม จาก ab = a × d ad
b × d = bd
c c × b bc
2) การตรวจสอบการเทากันของอัตราสวน d = d × b = bd
นักเรียนทราบมาแล้วว่าการหาอัตราส่วนที่เท่ากับอัตราส่วนที่ก�าหนดให้ ต้องใช้หลัก จงพิจารณา ad bc
bd และ bd ดังนี้
การคูณหรือหลักการหารในการตรวจสอบ แต่ถ้าต้องการตรวจสอบว่า อัตราส่วนสองอัตราส่วน
เท่ากันหรือไม่ นักเรียนสามารถใช้หลักการคูณ หลักการหาร หรือใช้การคูณไขว้เพื่อท�าให้จ�านวน 1) ถ้า ad bc ad bc
bd = bd แล้ว ad = bc 2) ถ้า bd bd แล้ว ad bc
หลังของแต่ละอัตราส่วนเท่ากัน แล้วจึงเปรียบเทียบจ�านวนแรก ซึ่งมีรายละเอียดดังต่อไปนี้ ซึ่ง ad และ bc เป็นผลคูณของจ�านวนจากอัตราส่วนทั้งสอง
จงพิจารณาวิธีการตรวจสอบการเท่ากันของอัตราส่วน 59 และ 15 โดย a เป็นจ�านวนที่ 1 ของอัตราส่วนที่ 1 d เป็นจ�านวนที่ 2 ของอัตราส่วนที่ 2
27 ดังต่อไปนี้ และ b เป็นจ�านวนที่ 2 ของอัตราส่วนที่ 1 c เป็นจ�านวนที่ 1 ของอัตราส่วนที่ 2
แบบที่ 1 ใช้หลักการคูณ 59 = 59 ×× 33 = 15
27 ซึ่งนักเรียนสามารถจัด ad และ bc โดยใช้หลักการคูณไขว้ ดังนี้ ab c
d
ดังนั้น 59 และ 15 27 เป็นอัตราส่วนที่เท่ากัน ก�าหนดให้ ab และ dc เป็นอัตราส่วนสองอัตราส่วน โดยที่ a, b, c และ d
แบบที่ 2 ใช้หลักการหาร 15 15 ÷ 3 5
27 = 27 ÷ 3 = 9 เป็นจ�านวนบวก
ดังนั้น 59 และ 15 ถ้า a × d = c × b แล้ว ab = dc และถ้า a × d c × b แล้ว ab dc
27 เป็นอัตราส่วนที่เท่ากัน
แบบที่ 3 ใช้การคูณไขว้ ตัวอย่างที่ 3
พิจารณาการน�าอัตราส่วน 59 และ 15 27 มาท�าให้จ�านวนหลังเท่ากัน ดังนี้ จงตรวจสอบวาอัตราสวนแตละขอตอไปนี้เทากันหรือไม
5 = 5 × 27 และ 15 = 15 × 9 1) 5 : 9 และ 25 : 44 2) 1.5 : 4 และ 3 : 8
9 9 × 27 27 27 × 9 วิธีทํา 1) พิจารณาผลคูณไขว้ของอัตราส่วน 59 และ 25
= 135 = 135 44 ใช้หลักการคูณไขว้
243 243 จะได้ 5 × 44 = 220 และ 25 × 9 = 225 5 25
9 44
นักเรียนจะพบว่า 243 เป็นผลคูณของ 9 กับ 27 ซึ่งทั้งสองจ�านวนเป็นจ�านวนหลังของ นั่นคือ 5 × 44 25 × 9
แต่ละอัตราส่วน และยังพบอีกว่า 5 × 27 และ 15 × 9 ได้มาจากการคูณไขว้ ดังนี้ ดังนั้น 5 : 9 และ 25 : 44 เป็นอัตราส่วนที่ไมเทากัน
5 15 2) พิจารณาผลคูณไขว้ของอัตราส่วน 1.54 และ 8
3
ใช้หลักการคูณไขว้
9 27 จะได้ 1.5 × 8 = 12 และ 3 × 4 = 12 1.5 3
4 8
ซึ่งผลคูณ 5 × 27 และ 15 × 9 ที่ได้จะเป็นจ�านวนแรกของอัตราส่วนทั้งสองและมีค่า นั่นคือ 1.5 × 8 = 3 × 4
เท่ากัน คือ 135 จึงให้ผลสรุปว่า อัตราส่วนทั้งสองเท่ากัน ดังนั้น 1.5 : 4 และ 3 : 8 เป็นอัตราส่วนที่เทากัน ตอบ
ดังนั้น 59 และ 15 27 เป็นอัตราส่วนที่เท่ากัน ลองท�าดู
จงตรวจสอบวาอัตราสวนแตละขอตอไปนี้เทากันหรือไม
1) 6 : 22 และ 24 : 80 2) 5 : 0.3 และ 100 : 6
6 7
 2. อัตราสวนของจํานวนหลาย ๆ จํานวน ตัวอย่างที่ 4

จงพิจารณาอัตราส่วนต่อไปนี้ ริสาทําขนมตาลเพื่อนําไปขาย ซึ่งมีสวนผสมหลักในการทําขนมตาล ดังนี้

จ�านวนส้มต่อจ�านวนมะม่วง เท่ากับ 7 : 10
จ�านวนมะม่วงต่อจ�านวนมังคุด เท่ากับ 15 : 17
จะเห็นว่า อัตราส่วนทั้งสองชุดมีจ�านวนมะม่วงเกี่ยวข้องกับจ�านวนส้มและจ�านวนมังคุด แปงขาวจาว 235 กรัม
ซึ่งในที่นี้จะเรียกจ�านวนมะม่วงว่า ตัวรวม
ถ้านักเรียนใช้ความรู้เพื่อท�าอัตราส่วนให้เท่ากัน โดยใช้หลักการคูณในอัตราส่วนแต่ละชุด
ดังนี้
7 : 10 = 14 : 20 = 21 : 30 = 28 : 40 และอื่น ๆ
15 : 17 = 30 : 34 = 45 : 51 และอื่น ๆ
จะเห็นว่า อัตราส่วน 7 : 10 และ 15 : 17 เท่ากับอัตราส่วน 21 : 30 และ 30 : 34
ตามล�าดับ ซึ่งอัตราส่วน 21 : 30 และ 30 : 34 ต่างก็มีจ�านวนมะม่วงเท่ากัน
นักเรียนจึงสามารถเขียนอัตราส่วนเปรียบเทียบ จ�านวนส้ม ต่อ จ�านวนมะม่วง ต่อ จ�านวน
มังคุด ได้เป็น 21 : 30 : 34 เรียกอัตราส่วนนี้ว่า อัตราสวนของจํานวนหลาย ๆ จํานวน
เมื่อพิจารณา 10, 15 และ 30 ที่เป็นจ�านวนมะม่วงและเป็นตัวร่วมของอัตราส่วนทั้งสองชุด
จะเห็นว่า 30 เป็น ค.ร.น. ของ 10 และ 15 เท่ากับ 170 : 1,200
กล่าวได้วา่ การเขียนอัตราส่วนของจ�านวนหลาย ๆ จ�านวนต้องใช้การเท่ากันของอัตราส่วน
เพื่อท�าให้จ�านวนที่เป็นตัวร่วมในอัตราส่วนทั้งสองเท่ากัน ซึ่งเป็น ค.ร.น. ของจ�านวนทั้งสอง
นั่นเอง
เมือ่ มีอตั ราส่วนสองอัตราส่วนใด ๆ แสดงการเปรียบเทียบปริมาณของทีม่ ากกว่า
สองชนิดขึ้นไป หรือเปรียบเทียบจ�านวนหลายจ�านวน สามารถเขียนอัตราส่วนของ
จ�านวนหลาย ๆ จ�านวนจากอัตราส่วนทั้งสองได้ ดังนี้
1) พิจารณาจ�านวนที่ปรากฏในอัตราส่วนทีละคู่ เฉพาะในส่วนที่เป็นตัวร่วม
2) ถ้าจ�านวนที่เป็นตัวร่วมในข้อ 1) เท่ากัน เขียนอัตราส่วนของจ�านวน
หลาย ๆ จ�านวนได้ทันที
3) ถ้าจ�านวนที่เป็นตัวร่วมในข้อ 1) ไม่เท่ากัน ต้องท�าตัวร่วมนั้นให้เท่ากัน รานคาขายไขไก ไขเปด และไขนกกระทา โดยที่อัตราสวนของจํานวนไขเปดตอจํานวนไขไก
โดยใช้หลักการคูณ หลักการหาร หรือ ค.ร.น.
เนื้อลูกตาล 170 กรัม
นํ้ากะทิ 520 กรัม
นํ้าตาลทราย 275 กรัม
จงเขียนอัตราสวนของสวนผสมในการทําขนมตาล ตอไปนี้
1) เนื้อลูกตาลต่อน�้ากะทิต่อแป้งข้าวจ้าวต่อน�้าตาลทราย
2) เนื้อลูกตาลผสมแป้งข้าวจ้าวต่อน�้ากะทิผสมน�้าตาลทราย
3) เนื้อลูกตาลต่อเนื้อลูกตาลผสมน�้ากะทิผสมแป้งข้าวจ้าวผสมน�้าตาลทราย
ตอบ 1) อัตราส่วนของเนื้อลูกตาลต่อน�้ากะทิต่อแป้งข้าวจ้าวต่อน�้าตาลทราย
เท่ากับ 170 : 520 : 235 : 275
2) อัตราส่วนเนื้อลูกตาลผสมแป้งข้าวจ้าวต่อน�้ากะทิผสมน�้าตาลทราย
เท่ากับ 405 : 795
3) อัตราส่วนเนื้อลูกตาลต่อเนื้อลูกตาลผสมน�้ากะทิผสมแป้งข้าวจ้าวผสมน�้าตาลทราย
ลองท�าดู
คุณยาจะทําขนมเม็ดขนุนไวใหหลาน ๆ ทาน จึงไดเตรียมสวนผสมหลักเพื่อทําขนม ดังนี้
ถั่วเขียวเลาะเปลือก 450 กรัม นํ้าตาลทราย 200 กรัม นํ้ากะทิ 400 กรัม และไขเปด
5 ฟอง (ใชเฉพาะไขแดง)
จงเขียนอัตราสวนของสวนผสมในการทําขนมเม็ดขนุน ตอไปนี้
1) ถัว่ เขียวเลาะเปลือกเป็นกรัมต่อน�า้ ตาลทรายเป็นกรัมต่อน�า้ กะทิเป็นกรัมต่อไข่เป็ดเป็นฟอง
2) ถั่วเขียวเลาะเปลือกผสมน�้าตาลทรายผสมน�้ากะทิเป็นกรัมต่อไข่เป็ดเป็นฟอง
ตัวอย่างที่ 5
เปน 3 : 5 อัตราสวนของจํานวนไขนกกระทาตอจํานวนไขไกเปน 2 : 3 จงเขียนอัตราสวน
ของจํานวนไขเปดตอจํานวนไขไกตอจํานวนไขนกกระทาของรานคาแหงนี้

8 9
 วิธีทํา เนื่องจาก อัตราส่วนของจ�านวนไข่เป็ดต่อจ�านวนไข่ไก่เป็น 3 : 5
อัตราส่วนของจ�านวนไข่นกกระทาต่อจ�านวนไข่ไก่เป็น 2 : 3
มีจ�านวนไข่ไก่เป็นตัวร่วม คือ 5 และ 3 ซึ่ง ค.ร.น. ของ 5 และ 3 เท่ากับ 15
จะได้ จ�านวนไข่เป็ดต่อจ�านวนไข่ไก่เป็น 3 × 3 : 5 × 3 = 9 : 15
จ�านวนไข่นกกระทาต่อจ�านวนไข่ไก่เป็น 2 × 5 : 3 × 5 = 10 : 15
ดังนั้น อัตราส่วนของจ�านวนไข่เป็ดต่อจ�านวนไข่ไก่ต่อจ�านวนไข่นกกระทา 2. จงหาอัตราส่วนที่เท่ากับอัตราส่วนที่ก�าหนดให้อีกข้อละ 3 อัตราส่วน โดยใช้หลักการหาร
เท่ากับ 9 : 15 : 10 ตอบ
ลองท�าดู
รานขายปากกาแหงหนึ่งขายปากกาสีแดง สีดํา และสีนํ้าเงิน โดยที่อัตราสวนของจํานวน
ปากกาสีแดงตอจํานวนปากกาสีดําเปน 8 : 3 อัตราสวนของจํานวนปากกาสีดําตอจํานวน
ปากกาสีนํ้าเงินเปน 4 : 5 จงหาอัตราสวนของจํานวนปากกาสีแดงตอจํานวนปากกาสีดําตอ
จํานวนปากกาสีนํ้าเงินของรานขายปากกาแหงนี้
ตัวอย่างที่ 6
กําหนดให ATM เปนรูปสามเหลี่ยมดานไมเทา ที่มีอัตราสวนของความยาวดาน ดังนี้
AT : TM = 3 : 4 และ TM : AM = 10 : 8
จงเขียนอัตราสวนของความยาวดานตอไปนี้
1) AT : TM : AM 2) ความยาวด้าน TM ต่อความยาวของเส้นรอบรูป
วิธีทํา 1) เนื่องจาก AT : TM = 3 : 4 และ TM : AM = 10 : 8
มีความยาวของ TM เป็นตัวร่วม คือ 4 และ 10 ซึ่ง ค.ร.น. ของ 4 และ 10 จ�านวนเงินรายได้ของสีชมพูต่อจ�านวนเงินรายได้ของสีเหลืองเป็น 3 : 4
เท่ากับ 20
จะได้ AT : TM = 3 × 5 : 4 × 5 = 15 : 20
TM : AM = 10 × 2 : 8 × 2 = 20 : 16
ดังนั้น อัตราส่วนของความยาวด้าน AT : TM : AM เท่ากับ 15 : 20 : 16
2) ความยาวของเส้นรอบรูปเท่ากับ 15 + 20 + 16 = 51 หน่วย
ดังนั้น อัตราส่วนของความยาวด้าน TM ต่อความยาวของเส้นรอบรูปเท่ากับ
20 : 51 ตอบ
ลองท�าดู
กําหนดให ABCD เปนรูปสี่เหลี่ยมดานไมเทา ที่มีอัตราสวนของความยาวดาน ดังนี้
AB : BC = 2 : 2.5, AB : DC = 1 : 2 และ DA : AB = 3 : 4 จงหาอัตราสวนของ
AB : BC : DC : DA
10
แบบฝึกทักษะ 1.1
ระดับ พื้นฐาน
1. จงหาอัตราส่วนที่เท่ากับอัตราส่วนที่ก�าหนดให้อีกข้อละ 3 อัตราส่วน โดยใช้หลักการคูณ
1) 2 : 7 2) 5 : 12 3) 9 : 7
1) 64 : 32 2) 54 : 90 3) 72 : 24
3. จงตรวจสอบว่าอัตราส่วนในแต่ละข้อต่อไปนี้เท่ากันหรือไม่
1) 3.5 : 1.5 และ 5 : 2 2) 8 : 9 และ 96 : 108
ระดับ กลาง
4. จงเติมเครื่องหมาย = หรือ ลงใน ที่ก�าหนดให้ในแต่ละข้อ เพื่อให้ประโยคเป็นจริง
1) 8 : 4 12 : 6 2) 6 : 7 9 : 11
5. จงหาอัตราส่วน a : b : c จากอัตราส่วนที่ก�าหนดให้ในแต่ละข้อต่อไปนี้
1) a : b = 11 : 8 และ b : c = 6 : 5 2) a : b = 1.5 : 9 และ b : c = 7 : 4.3
6. ถ้าจ�านวนเงินรายได้เพื่อใช้ในการแข่งขันกีฬาสีที่นักเรียนสีต่าง ๆ หาได้ เป็นดังนี้
จ�านวนเงินรายได้ของสีฟ้าต่อจ�านวนเงินรายได้ของสีเขียวเป็น 7 : 8
จ�านวนเงินรายได้ของสีเขียวต่อจ�านวนเงินรายได้ของสีเหลืองเป็น 7 : 8
จงเขียนอัตราส่วนเปรียบเทียบจ�านวนเงินรายได้ของสีฟ้าต่อจ�านวนเงินรายได้ของสีชมพู
7. สวนสัตว์แห่งหนึ่งมีอัตราส่วนของจ�านวนนกต่อจ�านวนยีราฟเป็น 11 : 2 อัตราส่วนของ
จ�านวนลิงต่อจ�านวนยีราฟเป็น 31 : 3 และอัตราส่วนของจ�านวนยีราฟต่อจ�านวนเสือเป็น
4 : 11 จงเขียนอัตราส่วนเปรียบเทียบจ�านวนนกต่อจ�านวนสัตว์ทั้งสี่ชนิดรวมกัน
ระดับ ท้าทาย
8. ก�าหนดอัตราส่วน a : b = 34 : 2 และ b : c = 12 : 13 จงหาอัตราส่วนที่เท่ากับอัตราส่วน a : b,
b : c และ a : b : c
9. ก�าหนดอัตราส่วน p : q = 0.75 : 0.90 และ q : r = 13 : 15 จงหาอัตราส่วนของ p : q : r
10. ก�าหนดอัตราส่วน a : b = 1 14 : 23 และ a : c = 1 37 : 56 จงหาอัตราส่วนของ a : b : c
11
1.2 สัดสวน ลองท�าดู

จงพิจารณาอัตราส่วน 2 : 5 และ 6 : 15 จงหาคาของ x ในสัดสวน 49 = 16x

จะเห็นว่า ผลการคูณไขว้ของจ�านวนแรกกับจ�านวนหลังของ 25 และ 156 คือ
ตัวอย่างที่ 8
2 × 15 = 30 และ 5 × 6 = 30
จะได้ว่า 2 = 6 จงหาคาของ m ในสัดสวน 3 : 5 = m : 2.5
5 15
นั่นคือ 2 : 5 = 6 : 15 วิธีทํา จาก 3 : 5 = m : 2.5
เรียกประโยคที่แสดงการเท่ากันของอัตราส่วนสองอััตราส่วนว่า “สัดส่วน” จะได้ 3 = m
5 2.5
ประโยคที่แสดงการเท่ากันของอัตราส่วนสองอัตราส่วน เรียกว่า สัดสวน 3 × 2.5 = 5 × m
m = 3 ×5 2.5
นักเรียนทราบมาแล้วว่าการหาอัตราส่วนที่เท่ากันสามารถท�าได้ โดยใช้หลักการคูณ
หลักการหาร หรือการคูณไขว้ ดังนั้นในกรณีที่มีตัวแปรซึ่งแทนจ�านวนที่ไม่ทราบค่าในสัดส่วน m = 1.5
จะสามารถหาจ�านวนที่แทนตัวแปรในสัดส่วนโดยใช้วิธีการดังกล่าวข้างต้น ดังตัวอย่างต่อไปนี้ ดังนั้น ค่าของ m คือ 1.5 ตอบ
ลองท�าดู
ตัวอย่างที่ 7 จงหาคาของ a ในสัดสวน 5 : 3 = a : 4.5
จงหาคาของ m ในสัดสวน 67 = 30
m
วิธีทํา วิธีที่ 1 หาอัตราส่วนที่เท่ากันโดยใช้หลักการคูณ การแกโจทยปญหาโดยใชสัดสวน
จาก 6 = 6 × 5 = 30 จงพิจารณาโจทย์ปญหาต่อไปนี้
7 7 × 5 35
จะได้ 30 30 ชาวบ้านและนักเรียนกลุ่มหนึ่งต้องการปลูกต้นโกงกางและต้นล�าพูในปาชายเลนแห่งหนึ่ง
m = 35 โดยให้จา� นวนต้นโกงกางต่อจ�านวนต้นล�าพูเป็น 5 : 7 เมือ่ ปลูกต้นโกงกางและต้นล�าพูเสร็จแล้ว พบว่า
m = 35 มีจา� นวนต้นล�าพูทงั้ หมด 63 ต้น อยากทราบว่าชาวบ้านและนักเรียนกลุม่ นีป้ ลูกต้นโกงกางทัง้ หมด
ดังนั้น ค่าของ m คือ 35 กี่ต้น
วิธีที่ 2 ใช้การคูณไขว้และการแก้สมการ
จากอัตราส่วน 5 : 7 ทีโ่ จทย์กา� หนดเป็นการเปรียบเทียบระหว่างจ�านวนต้นโกงกางกับจ�านวน
จาก 6 = 30
7 m ต้นล�าพู
จะได้ 6 × m = 7 × 30 ดังนั้น หากต้องการทราบว่าชาวบ้านและนักเรียนกลุ่มนี้ปลูกต้นโกงกางกี่ต้น สามารถหา
m = 7 ×6 30 จ�านวนต้นโกงกางได้ โดยใช้หลักการคูณหรือใช้สัดส่วน แต่ในที่นี้จะใช้สัดส่วนในการหาจ�านวน
m = 35 ต้นโกงกาง ดังนี้
ดังนั้น ค่าของ m คือ 35 ตอบ ก�าหนดให้จ�านวนต้นโกงกางมี x ต้น
เมื่อมีจ�านวนต้นล�าพูทั้งหมด 63 ต้น
จะได้ อัตราส่วนจ�านวนต้นโกงกางต่อจ�านวนต้นล�าพู เป็น x : 63
12 13
 จากอัตราส่วนที่ก�าหนดให้ สามารถน�ามาเขียนเป็นสัดส่วนได้ดังนี้ ตัวอย่างที่ 9

5 : 7 = x : 63 หรือ 57 = 63x ลุงคําวางแผนเพื่อปลูกตนเข็มกับตนแกวเปนแนวรั้ว โดยปลูกสลับกันเปนอัตราสวน 5 : 2 เมื่อ

เมื่อหาค่าของ x ในสัดส่วน 57 = 63x ก็จะทราบว่าปาชายเลนแห่งนี้มีต้นโกงกางจ�านวน ลุงคําปลูกเสร็จปรากฏวามีตนเข็มจํานวน 95 ตน จงหาวาลุงคําปลูกตนแกวทั้งหมดจํานวนกี่ตน
กี่ต้น วิธีทํา ขั้นที่ 1 ทําความเขาใจโจทยปญหา โดยพิจารณา
1) สิ่งที่โจทย์ถาม คือ จ�านวนต้นแก้วที่ลุงค�าปลูก
¢ŒÍ¤ÇÃÃÐÇѧ 2) สิ่งที่โจทย์ก�าหนด คือ อัตราส่วนของต้นเข็มกับต้นแก้วเป็น 5 : 2 และ
จ�านวนไข่ไก่ต่อจ�านวนไข่เป็ดเป็น 5 : 3 ถ้ามีจ�านวนไข่ไก่ 30 ฟอง จะมีจ�านวน จ�านวนต้นเข็มที่ลุงค�าปลูกทั้งหมดมี 95 ต้น
ไข่เป็ดกี่ฟอง ขั้นที่ 2 วางแผนแกปญหา โดยใช้สัดส่วน
จากอัตราส่วนที่ก�าหนดให้ สามารถน�ามาเขียนเป็นสัดส่วน ได้ดังนี้ จากจ�านวนที่โจทย์ถาม และจ�านวนที่โจทย์ก�าหนด จะได้ว่า
✘ ✔ ให้ลุงค�าปลูกต้นแก้วทั้งหมด a ต้น
5 : 3 = x : 30 5 : 3 = 30 : x
เมื่อ x แทนจ�านวนไข่เป็ด เมื่อ x แทนจ�านวนไข่เป็ด เมื่อลุงค�าปลูกต้นเข็ม 95 ต้น
น�าจ�านวนต้นเข็มที่ปลูกเสร็จต่อจ�านวนต้นแก้วที่ปลูกเสร็จกับอัตราส่วน 5 : 2
มาเขียนสัดส่วน โดยจ�านวนต้นแก้วเป็นจ�านวนที่หนึ่ง และจ�านวนต้นเข็มเป็น
การแก้โจทย์ปญ หาเกีย่ วกับสัดส่วน ในทีน่ เี้ สนอแนวการแก้ปญ หาโดยใช้แนวคิดของโพลยา จ�านวนที่สองของอัตราส่วนทั้งสองชุด ดังนี้
ซึ่งมี 4 ขั้นตอน ดังนี้ จ�านวนต้นแก้ว
ขั้นที่ 1 ทําความเขาใจโจทยปญหา โดยพิจารณา
a 2
1) สิ่งที่โจทย์ถาม =
95 5
2) สิ่งที่โจทย์ก�าหนด
ขั้นที่ 2 วางแผนแกปญหา จ�านวนต้นเข็ม
น�าจ�านวนที่โจทย์ก�าหนดและจ�านวนที่โจทย์ถามเขียนสัดส่วนแสดงอัตราส่วนโดย ขั้นที่ 3 ดําเนินการตามแผนที่วางไว
ให้จ�านวนในแต่ละอัตราส่วนมีล�าดับเดียวกัน ดังนี้ ใช้การคูณไขว้และการแก้สมการ
จาก a 2
จ�านวนที่หนึ่ง (สิ่งเดียวกัน) 95 = 5
จะได้ a = 25 × 95
= = 38
นั่นคือ ลุงค�าปลูกต้นแก้วทั้งหมด 38 ต้น
จ�านวนที่สอง (สิ่งเดียวกัน)
ขั้นที่ 4 ตรวจสอบคําตอบ
ขั้นที่ 3 ดําเนินการตามแผนที่วางไวเพื่อหาคาตัวแปร ถ้าลุงค�าปลูกต้นเข็ม 95 ต้น และปลูกต้นแก้ว 38 ต้น
โดยใช้ความรู้เรื่องสัดส่วนและการแก้สมการ อัตราส่วนเปรียบเทียบจ�านวนต้นเข็มต่อจ�านวนต้นแก้ว
เป็น 95 : 38 หรือ 5 : 2 ซึ่งเป็นไปตามที่โจทย์ก�าหนด
ขั้นที่ 4 ตรวจสอบคําตอบ ดังนั้น ลุงค�าปลูกต้นแก้วทั้งหมด 38 ต้น ตอบ

14 15
 ตัวอย่างที่ 10 ขั้นที่ 3 ดําเนินการตามแผนที่วางไว
โครงการเกษตรทฤษฎีใหม1ตามแนวพระราชดําริของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพล- ใช้การคูณไขว้และการแก้สมการ
อดุลยเดช บรมนาถบพิตร (รัชกาลที่ 9) จะจัดสรรที่ทํากินใหเหมาะสม โดยแบงพื้นที่ในการ จาก 540 a = 100
30
ทํานาตอพื้นที่ปลูกพืชสวนและพืชไรตอพื้นที่สรางบอกักเก็บนํ้าตอพื้นที่สรางบานเรือนและถนน จะได้ 100
a = 30 × 540
เปน 30 : 30 : 30 : 10 ถาลุงคําดําเนินตามโครงการนี้และใชพื้นที่ในการทํานา 540 ตารางวา = 1,800
จงหาวาลุงคํามีจํานวนที่ดินทั้งหมดกี่ตารางวา นั่นคือ ลุงค�ามีที่ดินทั้งหมด 1,800 ตารางวา
วิธีทํา ขั้นที่ 1 ทําความเขาใจโจทยปญหา โดยพิจารณา ขั้นที่ 4 ตรวจสอบคําตอบ
1) สิ่งที่โจทย์ถาม คือ จ�านวนที่ดินทั้งหมดของลุงค�า ถ้าลุงค�ามีพื้นที่ทั้งหมด 1,800 ตารางวา แบ่งพื้นที่เพื่อใช้ในการท�านา
2) สิ่งที่โจทย์ก�าหนด คือ พื้นที่ในการท�านาต่อพื้นที่ปลูกพืชสวนและพืชไร่ เป็นจ�านวน 540 ตารางวา
ต่อพื้นที่สร้างบ่อกักเก็บน�้าต่อพื้นที่สร้างบ้านเรือนและถนนเป็น อัตราส่วนของพื้นที่ทั้งหมดต่อพื้นที่ในการท�านาเป็น 1,800 : 540
30 : 30 : 30 : 10 และลุงค�าใช้พื้นที่ในการท�านา 540 ตารางวา หรือ 100 : 30 ซึ่งเป็นไปตามที่โจทย์ก�าหนด
ขั้นที่ 2 วางแผนแกปญหา โดยใช้สัดส่วน ดังนั้น ลุงค�ามีที่ดินทั้งหมด 1,800 ตารางวา ตอบ
จากอัตราส่วนพื้นที่ในการท�านาต่อพื้นที่ปลูกพืชสวนและพืชไร่ต่อพื้นที่
สร้างบ่อกักเก็บน�้าต่อพื้นที่สร้างบ้านเรือนและถนนเท่ากับ 30 : 30 : 30 : 10 ลองท�าดู
จะได้อัตราส่วนพื้นที่ในการท�านาต่อพื้นที่ปลูกพืชสวนและพืชไร่ต่อพื้นที่ 1. พอวางแผนปลูกตนลําไยและตนลิ้นจี่ในสวน โดยใหจํานวนตนลําไยตอจํานวนตนลิ้นจี่
สร้างบ่อกักเก็บน�้าต่อพื้นที่สร้างบ้านเรือนและถนนต่อพื้นที่ทั้งหมด เปน 6 : 9 เมื่อพอปลูกเสร็จปรากฏวามีตนลิ้นจี่จํานวน 72 ตน จงหาวาพอปลูกตนลําไย
เท่ากับ 30 : 30 : 30 : 10 : 100 จํานวนกี่ตน
จากจ�านวนที่โจทย์ถาม และจ�านวนที่โจทย์ก�าหนด จะได้ว่า 2. รูปสามเหลี่ยมรูปหนึ่งมีอัตราสวนของดานทั้งสามเปน 5 : 12 : 13 ถาเสนรอบรูปของ
ให้ลุงค�ามีที่ดินทั้งหมด a ตารางวา รูปสามเหลี่ยมรูปนี้ยาวเทากับ 90 เซนติเมตร จงหาความยาวของดานที่สั้นที่สุด
เมื่อลุงค�าใช้พื้นที่ในการท�านา 540 ตารางวา
น�าจ�านวนที่โจทย์ถามต่อจ�านวนที่โจทย์ก�าหนดกับอัตราส่วนพื้นที่ใน Thinking Time
การท�านาต่อพื้นที่ทั้งหมดเขียนสัดส่วน โดยพื้นที่ทั้งหมดเป็นจ�านวนที่หนึ่ง จากโครงการเกษตรทฤษฎีใหม่1ตามแนวพระราชด�าริของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพล-
และพื้นที่ที่ใช้ในการท�านาเป็นจ�านวนที่สองของอัตราส่วนทั้งสองชุด ดังนี้ อดุลยเดช บรมนาถบพิตร (รัชกาลที่ 9) ในตัวอย่างที่ 10 ถ้าลุงค�ามีที่ดินทั้งหมด 1,800 ตารางวา
พื้นที่ทั้งหมด นักเรียนคิดว่าลุงค�าใช้พื้นที่สร้างบ่อกักเก็บน�้ารวมกับพื้นที่สร้างบ้านเรือนและถนนทั้งหมดกี่ตารางวา

a = 100 จากล�าดับขั้นตอนการแก้โจทย์ปญหาเกี่ยวกับสัดส่วน ซึ่งแสดงในตัวอย่างที่ 9 และ 10

540 30 เมื่อนักเรียนฝกจนช�านาญแล้ว อาจแสดงวิธีท�าโดยไม่ต้องแสดงรายละเอียดในแต่ละขั้นตอนได้
พื้นที่ที่ใช้ในการท�านา ดังตัวอย่างต่อไปนี้
1 ทฤษฎีใหม. สืบค้นเมือ่ 18 ตุลาคม 2560, จาก http://www.chaipat.or.th/site_content/922-2010-06-02-07-43-39/1301-
1
ทฤษฎีใหม. สืบค้นเมือ่ 18 ตุลาคม 2560, จาก http://www.chaipat.or.th/site_content/922-2010-06-02-07-43-39/1301- 2010-06-03-05-40-47.html
2010-06-03-05-40-47.html
16 17
 ตัวอย่างที่ 11 ตัวอย่างที่ 12

นํ้าแตงโมมีสวนผสมของเนื้อแตงโม นํ้าเชื่อม และนํ้าเปลาตมสุก โดยมีอัตราสวนของนํ้าหนัก กําหนดใหมาตราสวนของแผนผังตอไปนี้เทากับ 1 : 12,000

ดังนี้ อัตราสวนของเนื้อแตงโมตอนํ้าเชื่อมเปน 10 : 3
สถาน�ตำรวจ
อัตราสวนของนํ้าเชื่อมตอนํ้าเปลาตมสุกเปน 1 : 10 โรงเรียน โรงพยาบาล

อยากทราบวาถาใชนํ้าเชื่อม 45 กรัม จะไดนํ้าแตงโมกี่กรัม

วิธีทํา อัตราส่วนของเนื้อแตงโมต่อน�้าเชื่อมเป็น 10 : 3 0.8 ซม.
5.6 ซม.
อัตราส่วนของน�้าเชื่อมต่อน�้าเปล่าต้มสุกเป็น 1 : 10 วัด
จะเห็นว่า มีน�้าเชื่อมเป็นตัวร่วม คือ 1 และ 3 ซึ่ง ค.ร.น. ของ 1 และ 3 เท่ากับ 3 2 ซม. บาน

จะได้ อัตราส่วนของน�้าเชื่อมต่อน�้าเปล่าต้มสุกเป็น 1 × 3 : 10 × 3 = 3 : 30 0.5 ซม.

3.4 ซม.
ดังนั้น อัตราส่วนของเนื้อแตงโมต่อน�้าเชื่อมต่อน�้าเปล่าต้มสุกเป็น 10 : 3 : 30
จากอัตราส่วนของเนื้อแตงโมต่อน�้าเชื่อมต่อน�้าเปล่าต้มสุก จะได้น�้าแตงโมทั้งหมด อยากทราบวามินตราเดินทางจากบานไปสถานีตํารวจตามแนวเสนประในแผนผังที่กําหนดให
10 + 3 + 30 = 43 กรัม เปนระยะทางประมาณกี่กิโลเมตร (ตอบเปนคาประมาณใกลเคียงทศนิยม 1 ตําแหนง)
ถ้าใช้น�้าเชื่อม 45 กรัม จะได้น�้าแตงโมทั้งหมด a กรัม วิธีทํา มาตราส่วน 1 : 12,000 เป็นอัตราส่วนของระยะทางในแผนผังต่อระยะทางจริง
เขียนสัดส่วนได้ ดังนี้ หมายความว่า ถ้าระยะทางในแผนผังยาว 1 เซนติเมตร ระยะทางจริงยาว 12,000
a 43 เซนติเมตร
45 = 3 วัดระยะทางในแผนผังจากบ้านถึงสถานีต�ารวจตามแนวเส้นประยาวประมาณ 12.3
a = 433 × 45 เซนติเมตร
= 645 ให้ระยะทางจริงจากบ้านถึงสถานีต�ารวจเท่ากับ x เซนติเมตร
ดังนั้น จะได้น�้าแตงโม 645 กรัม ตอบ อัตราส่วนของระยะทางในแผนผังต่อระยะทางจริงเป็น 12.3 : x
เขียนสัดส่วนได้ ดังนี้
ลองท�าดู
12.3 = 1
นํา้ เสาวรสมีสว นผสมของเนือ้ เสาวรส นํา้ เชือ่ ม และนํา้ เปลาตมสุก โดยมีอตั ราสวนของนํา้ หนัก x 12,000
ดังนี้ อัตราสวนของเนื้อเสาวรสตอนํ้าเชื่อมเปน 3 : 7 x = 12.3 × 12,000
อัตราสวนของนํ้าเชื่อมตอนํ้าเปลาตมสุกเปน 2 : 5 = 147,600 เซนติเมตร
อยากทราบวาถาใชนํ้าเชื่อม 42 ถวยตวง จะไดนํ้าเสาวรสทั้งหมดกี่ถวยตวง เนื่องจาก 100 เซนติเมตร เท่ากับ 1 เมตร
Thinking Time จะได้ 147,600 เซนติเมตร เท่ากับ 147,600 100 = 1,476 เมตร
น�้าแตงโมมีส่วนผสมของเนื้อแตงโม น�้าเชื่อม และน�้าเปล่าต้มสุก โดยมีอัตราส่วนของน�้าหนัก ดังนี้ เนื่องจาก 1,000 เมตร เท่ากับ 1 กิโลเมตร
อัตราส่วนของเนื้อแตงโมต่อน�้าเชื่อมเป็น 6 : 3 จะได้ 1,476 เมตร เท่ากับ 1,476
1,000 = 1.476 กิโลเมตร
อัตราส่วนของน�้าเชื่อมต่อน�้าเปล่าต้มสุกเป็น 4 : 13
อยากทราบว่าถ้าใช้เนื้อแตงโม 550 กรัม และน�้าเชื่อม 450 กรัม จะได้น�้าแตงโมกี่กรัม ดังนั้น บ้านอยู่ห่างจากสถานีต�ารวจประมาณ 1.5 กิโลเมตร ตอบ

18 19
 ลองท�าดู
แผนผังของโรงเรียนแหงหนึ่งกําหนดมาตราสวน 1 : 3,000 ถาระยะทางที่วัดไดในแผนที่ 9. รสิ าสร้างแปลงปลูกดอกไม้เป็นรูปสามเหลีย่ ม โดยให้ความยาวของด้านทัง้ สามเป็นอัตราส่วน
จากสนามฟุตบอลไปอาคาร A เทากับ 10 เซนติเมตร จงหาวาระยะทางจริงเทากับกี่เมตร ดังนี้ ด้านที่หนึ่งต่อด้านที่สองเท่ากับ 4 : 5 และด้านที่สองต่อด้านที่สามเท่ากับ 9 : 12
ถ้าความยาวรอบแปลงปลูกดอกไม้เท่ากับ 60 เซนติเมตร จงหาว่าแต่ละด้านของแปลงปลูก
แบบฝึกทักษะ 1.2 ดอกไม้มีความยาวเท่ากับกี่เซนติเมตร
ระดับ ท้าทาย
ระดับ พื้นฐาน
10. ก�าหนดให้รูปสี่เหลี่ยม ABCD มีอัตราส่วนความยาวของด้าน ดังนี้ AB : BC = 4 : 3,
1. จงหาค่าตัวแปรในสัดส่วนของแต่ละข้อต่อไปนี้ BC : CD = 2 : 3 และ CD : DA = 3 : 1 ถ้าด้าน CD ยาว 4.5 เซนติเมตร อยากทราบว่า
1) x7 = 21
33 2) 67 = 30m 3) 12y = 278 ความยาวเส้นรอบรูปของรูปสี่เหลี่ยม ABCD นี้เท่ากับกี่เซนติเมตร
4) 2.5a = 4 5) 4.8 6 6) 4.5 n
15 y = 8 4 = 28
ระดับ กลาง 1.3 การนําความรูเกี่ยวกับอัตราสวน สัดสวน
2. บริษัทแห่งหนึ่งมีเครื่องจักรเครื่องหนึ่งผลิตอุปกรณ์คอมพิวเตอร์ได้ 190 ชิ้น ในเวลา 2 และรอยละไปใชในชีวิตจริง
ชั่วโมง อยากทราบว่า ถ้าบริษัทแห่งนี้ต้องการผลิตอุปกรณ์คอมพิวเตอร์ 2,500 ชิ้น โดยใช้
เครื่องจักรนี้จะต้องใช้เวลากี่ชั่วโมง 1. อัตราสวนและรอยละ
3. โรงเรียนแห่งหนึ่งเสียค่าน�้าประปาต่อค่าไฟฟ้าในเดือนมกราคม 2560 เป็นอัตราส่วน 2 : 7 จงพิจารณาแผ่นป้ายต่อไปนี้
ถ้าในเดือนมกราคมนี้โรงเรียนเสียค่าไฟฟ้าเป็นเงิน 350,000 บาท จงหาว่าโรงเรียนแห่งนี้
เสียค่าน�้าประปาเป็นเงินกี่บาท BOOK จากแผ่นป้ายส่วนลดราคาสินค้าที่ระบุว่า
ส�าหรับสมาชิกรับส่วนลด 15% หมายความว่า
4. กล่องใบหนึ่งมีอัตราส่วนของความสูงต่อความยาวต่อความกว้างเป็น 1 : 3 : 2 ถ้ากล่องใบนี้ ราคาที่ประกาศขาย 100 บาท ลดราคาให้ 15 บาท
กว้าง 10 เซนติเมตร กล่องใบนี้มีความจุกี่ลูกบาศก์เซนติเมตร
ส�าหรับสมาชิกรับส่วนลด 15% หรือกล่าวว่า สมาชิกจ่ายเงิน 85 บาท
5. แผนผังของสถานที่ท่องเที่ยวแห่งหนึ่งก�าหนดมาตราส่วน 1 ซม. : 20 ม. ถ้าระยะทางที่วัด เขียนเป็นอัตราส่วนได้ ดังนี้
ได้ในแผนผังจากอาคาร A ไปอาคาร B เท่ากับ 9 เซนติเมตร จงหาระยะทางจริงที่มีหน่วย อัตราส่วนของจ�านวนเงินที่ลดราคาต่อราคาที่ประกาศขายเป็น 15 : 100
เป็นกิโลเมตร และ อัตราส่วนของจ�านวนเงินที่สมาชิกจ่ายต่อราคาที่ประกาศขายเป็น 85 : 100
6. อัตราส่วนอายุของชิตต่ออายุของโชคเป็น 3 : 4 อัตราส่วนอายุของโชคต่ออายุของชัยเป็น เรียกการเปรียบเทียบจ�านวนใดจ�านวนหนึ่งกับ 100 ว่า รอยละหรือเปอรเซ็นต
4 : 5 อยากทราบว่าชิตอายุเท่าไรเมื่อชัยอายุ 35 ปี 15 แทนด้วย ร้อยละ 15 หรือ 15%
เช่น 15 : 100 หรือ 100
7. ก �าหนดให้รูปสามเหลี่ยม FBI มีอัตราส่วนของความยาวด้าน FB : BI : IF เป็น 7 : 5 : 3 4.5 แทนด้วย ร้อยละ 4.5 หรือ 4.5%
จงหาว่าด้าน BI ยาวกี่เซนติเมตร ถ้ารูปสามเหลี่ยมนี้มีความยาวรอบรูป 60 เซนติเมตร 4.5 : 100 หรือ 100
8. ก�าหนดให้รูปสามเหลี่ยม ABC มีอัตราส่วนของความยาวด้าน AB : BC : CA เป็น 2 : 7 : 6 a
นักเรียนสามารถเขียนร้อยละ a หรือ a% ในรูปอัตราส่วนได้เป็น a : 100 หรือ 100
ถ้ารูปสามเหลี่ยมนี้มีความยาวรอบรูป 75 เซนติเมตร ความยาวแต่ละด้านเท่ากับเท่าไร

20 21
 การเขียนอัตราส่วนใด ๆ ให้อยู่ในรูปร้อยละจะใช้ความรู้เรื่องการหาอัตราส่วนที่เท่ากัน ตัวอย่างที่ 15
โดยใช้หลักการคูณหรือหลักการหาร เพื่อท�าให้จ�านวนหลังของอัตราส่วนเป็น 100 และจะได้ จงเขียนรอยละในแตละขอตอไปนี้ใหอยูในรูปอัตราสวน
จ�านวนแรกของอัตราส่วนเป็นค่าของร้อยละที่ต้องการ เช่น 1) 12% 2) 5 12 % 3) 5.75%
7 : 20 = 35 : 100 กล่าวได้ว่า 7 เป็นร้อยละ 35 ของ 20
3.4 : 25 = 13.6 : 100 กล่าวได้ว่า 3.4 เป็นร้อยละ 13.6 ของ 25 วิธีทํา เนื่องจากร้อยละเป็นอัตราส่วนที่มีจ�านวนหลังเป็น 100 จะได้ว่า
1) 12% = 100 12 หรือ 3
8 : 200 = 4 : 100 กล่าวได้ว่า 8 เป็นร้อยละ 4 ของ 200 25
ดังนั้น 12% เขียนในรูปอัตราส่วนได้เป็น 10012 หรือ 3 หรือ 3 : 25
ตัวอย่างที่ 13 25
11
จงเขียนอัตราสวน 9 : 20 ใหอยูในรูปรอยละ 1 11
2) 5 2 % = 2 % = 100 2 หรือ 11
200
วิธีทํา 9 : 20 = 9 × 5 : 20 × 5 1 11 หรือ 11 : 200
ดังนั้น 5 2 % เขียนในรูปอัตราส่วนได้เป็น 200
= 45 : 100
= 45% หรือ ร้อยละ 45 3) 5.75% = 5.75 575 23
100 = 10,000 หรือ 400
ดังนั้น 9 : 20 เขียนให้อยู่ในรูปร้อยละได้เป็น รอยละ 45 ตอบ 575 หรือ 23 หรือ 23 : 400
ดังนั้น 5.75% เขียนในรูปอัตราส่วนได้เป็น 10,000 400
ลองท�าดู ตอบ
จงเขียนอัตราสวน 3 : 4 ใหอยูในรูปรอยละ ลองท�าดู
จงเขียนรอยละในแตละขอตอไปนี้ใหอยูในรูปอัตราสวน
ตัวอย่างที่ 14
1) 15% 2) 3 34 % 3) 2.25%
จงเขียนอัตราสวน 23 ใหอยูในรูปรอยละ (ประมาณเปนทศนิยมสองตําแหนง)
วิธีทํา 23 = 23 ×× 100
100 ตัวอย่างที่ 16

= 200300
จงหาวาจํานวนใดเปนรอยละ 19.5 ของ 300
200 ÷ 3
= 300 วิธีทํา ให้ a เป็นร้อยละ 19.5 ของ 300
÷ 3
เขียนเป็นสมการได้ดังนี้
≈ 66.67
100 a = 19.5
100 × 300
= 66.67% หรือ ร้อยละ 66.67
a = 58.5
ดังนั้น 23 เขียนในรูปร้อยละได้ประมาณ รอยละ 66.67 ตอบ
ดังนั้น 58.5 เป็นร้อยละ 19.5 ของ 300 ตอบ
ลองท�าดู ลองท�าดู
จงเขียนอัตราสวน 87 ใหอยูในรูปรอยละ (ประมาณเปนทศนิยมสองตําแหนง) จงหาวาจํานวนใดเปนรอยละ 30 ของ 380

22 23
 ตัวอย่างที่ 17 แบบฝึกทักษะ 1.3 ก
จงหาวา 68 เปนรอยละเทาใดของ 204 ระดับ พื้นฐาน
วิธีทํา ให้ 68 เป็นร้อยละ a ของ 204 1. จงเขียนอัตราส่วนในแต่ละข้อต่อไปนี้ให้อยู่ในรูปร้อยละ
เขียนเป็นสมการได้ดังนี้ 1) 7 : 25 2) 13 : 30 3) 28.5 : 40 4) 74
a × 204
68 = 100
2. จงเขียนร้อยละในแต่ละข้อต่อไปนี้ให้อยู่ในรูปอัตราส่วน
เขียนสัดส่วนได้ดังนี้ 1) 0.075% 2) 42% 3) 150% 4) 14 34 %
68 a
204 = 100 ระดับ กลาง
a = 68 204
× 100
3. จงหาว่าจ�านวนใดเป็นร้อยละ 54 ของ 120
a = 33 13 4. จงหาว่าจ�านวนใดเป็นร้อยละ 28 ของ 600
ดังนั้น 68 เป็นร้อยละ 33 13 ของ 204 ตอบ 5. จงหาว่า 16 เป็นร้อยละเท่าใดของ 80
6. จงหาว่า 12.5 เป็นร้อยละเท่าใดของ 500
ลองท�าดู
7. จงหาว่า 23 เป็นร้อยละ 40 ของจ�านวนใด
จงหาวา 32 เปนรอยละเทาใดของ 400
8. จงหาว่า 30 15 เป็นร้อยละ 25 ของจ�านวนใด
ตัวอย่างที่ 18

จงหาวา 60 เปนรอยละ 25 ของจํานวนใด

วิธีทํา ให้ 60 เป็นร้อยละ 25 ของ a 2. การนําความรูเ กีย่ วกับอัตราสวน สัดสวน และรอยละไปใชในชีวติ จริง
เขียนเป็นสมการได้ดังนี้ ในชีวิตจริงหรือชีวิตประจ�าวัน นักเรียนจะพบสถานการณ์ที่เกี่ยวข้องกับร้อยละอยู่เสมอ
25 × a
60 = 100 ซึ่งนักเรียนสามารถแก้ปญหาเกี่ยวกับร้อยละได้โดยใช้อัตราส่วนที่เท่ากันหรือสัดส่วน ดังต่อไปนี้
เขียนสัดส่วนได้ดังนี้ โจทยปญหาเกี่ยวกับการคํานวณกําไรและขาดทุน
60 = 25 ตัวอย่างที่ 19
a 100
a = 60 ×25100 พลอยซือ้ กลองดินสอกลองหนึง่ ราคา 80 บาท แลวนํามาขายตอในราคา 100 บาท อยากทราบวา
พลอยขายกลองดินสอไดกําไรรอยละกี่บาท
a = 240 วิธีทํา ขั้นที่ 1 ทําความเขาใจโจทยปญหา โดยพิจารณา
ดังนั้น 60 เป็นร้อยละ 25 ของ 240 ตอบ 1) สิ่งที่โจทย์ถาม คือ ขายกล่องดินสอได้ก�าไรร้อยละกี่บาท
ลองท�าดู 2) สิ่งที่โจทย์ก�าหนด คือ ราคาทุนของกล่องดินสอเป็นเงิน 80 บาท
จงหาวา 18 เปนรอยละ 30 ของจํานวนใด และขายกล่องดินสอไปในราคา 100 บาท

24 25
 ขั้นที่ 2 วางแผนแกปญหา โดยใช้สัดส่วน ตัวอย่างที่ 20
ให้ขายกล่องดินสอได้ก�าไรร้อยละ a เมื่อขายไปราคา 100 บาท อัมพรขายเครื่องคิดเลข 80 เครื่อง เปนเงิน 28,600 บาท ไดกําไร 10% จงหาวาเครื่องคิดเลขนี้
อัตราส่วนก�าไรต่อราคาทุนเป็น a : 100 มีตนทุนราคาเครื่องละกี่บาท
และเมื่อพลอยซื้อกล่องดินสอราคา 80 บาท วิธีทํา ขั้นที่ 1 ทําความเขาใจโจทยปญหา โดยพิจารณา
จะได้ว่า ถ้าขายกล่องดินสอจะได้ก�าไรเป็นเงิน 100 - 80 = 20 บาท 1) สิ่งที่โจทย์ถาม คือ ราคาต้นทุนของเครื่องคิดเลขแต่ละเครื่อง
อัตราส่วนของก�าไรต่อราคาทุนเป็น 20 : 80 2) สิ่งที่โจทย์ก�าหนด คือ ขายเครื่องคิดเลข 80 เครื่อง เป็นเงิน 28,600 บาท
เขียนสัดส่วนได้ ดังนี้ และได้ก�าไร 10%
ก�าไร ขั้นที่ 2 วางแผนแกปญหา โดยเขียนสัดส่วน
a 20 ให้เครื่องคิดเลขมีราคาต้นทุนเครื่องละ a บาท
100 = 80 วิธีที่ 1
ราคาทุน ขายเครื่องคิดเลข 80 เครื่อง ได้เงิน 28,600 บาท
ขั้นที่ 3 ดําเนินการตามแผนที่วางไว จะได้ว่า ขายเครื่องคิดเลขเครื่องละ 28,600 80 = 357.50 บาท
จาก 100 a = 20 อัตราส่วนราคาต้นทุนต่อราคาขายเครื่องคิดเลขเป็น a : 357.50
80 เมื่อขายได้ก�าไร 10%
จะได้ a = 20
80 × 100 หมายความว่า ราคาต้นทุนเป็น 100 บาท ได้ก�าไร 10 บาท
a = 25 อัตราส่วนราคาต้นทุนต่อราคาขายเครื่องคิดเลขเป็น
100 : 110
นั่นคือ ขายกล่องดินสอได้ก�าไรร้อยละ 25
เขียนสัดส่วนได้ ดังนี้
ขั้นที่ 4 ตรวจสอบคําตอบ
ราคาต้นทุน (ต่อเครื่อง)
ถ้าการขายครั้งนี้ได้ก�าไร 25%
จะได้ก�าไรคิดเป็นเงิน 100 25 × 80 = 20 บาท a 100
357.50 = 110
เงินจ�านวนนี้เท่ากับเงินก�าไรที่ค�านวณจาก 100 - 80 = 20 บาท
ตามที่โจทย์ก�าหนด ราคาขาย (ต่อเครื่อง)
ดังนั้น พลอยขายกล่องดินสอได้ก�าไรรอยละ 25 ตอบ วิธีที่ 2
ราคาต้นทุนทั้งหมดของเครื่องคิดเลข 80 เครื่อง เท่ากับ 80a บาท
ลองท�าดู
อัตราส่วนราคาต้นทุนทั้งหมดต่อราคาขายทั้งหมดเป็น 80a : 28,600
นิสารัตนนําเงินมาลงทุนขายลูกชิ้นปงจํานวน 520 บาท เมื่อนิสารัตนขายลูกชิ้นปงหมดแลว เมื่อขายได้ก�าไร 10%
ไดรับเงินทั้งหมด 910 บาท อยากทราบวานิสารัตนขายลูกชิ้นปงไดกําไรรอยละเทาไร หมายความว่า ราคาต้นทุน 100 บาท ได้ก�าไร 10 บาท
อัตราส่วนราคาต้นทุนต่อราคาขายเป็น 100 : 110

26 27
 เขียนสัดส่วนได้ ดังนี้ จากล�าดับขัน้ ตอนการแก้โจทย์ปญ หาร้อยละ ซึง่ แสดงในตัวอย่างที ่ 19 และ 20 เมือ่ นักเรียน
ราคาต้นทุนทั้งหมด ฝกจนช�านาญแล้ว อาจแสดงวิธีท�าโดยไม่ต้องแสดงรายละเอียดของแต่ละขั้นตอนได้ ดังตัวอย่าง
ต่อไปนี้
80a = 100
28,600 110 ตัวอย่างที่ 21

ราคาขายทั้งหมด รานคาขายโทรศัพทเครื่องหนึ่งราคา 4,500 บาท ขาดทุน 10% ถาตองการขายใหไดกําไร 10%

จะตองขายโทรศัพทเครื่องนี้ราคากี่บาท
ขั้นที่ 3 ดําเนินการตามแผนที่วางไว
วิธีทํา ให้โทรศัพท์เครื่องนี้มีราคาต้นทุนเครื่องละ a บาท
วิธีที่ 1 ขายราคาเครื่องละ 4,500 บาท
จาก 357.50 a = 100
110 อัตราส่วนราคาต้นทุนต่อราคาขายโทรศัพท์เป็น a : 4,500
จะได้ a = 100 ×110
357.50 แต่ขายขาดทุน 10%
หมายความว่า ราคาต้นทุนเป็น 100 บาท ขาดทุน 10 บาท
a = 325 อัตราส่วนของราคาต้นทุนต่อราคาขายโทรศัพท์เป็น 100 : 90
นั่นคือ เครื่องคิดเลขนี้มีต้นทุนราคาเครื่องละ 325 บาท จะได้ 4,500 a = 100
90
วิธีที่ 2
80a = 100 a = 100 ×90 4,500
จาก 28,600 110
a = 5,000
จะได้ a = 100 × 28,600
110 × 80 นั่นคือ โทรศัพท์เครื่องนี้มีราคาต้นทุนเครื่องละ 5,000 บาท
a = 325 ต้องการขายให้ได้ก�าไร 10%
นั่นคือ เครื่องคิดเลขนี้มีต้นทุนราคาเครื่องละ 325 บาท หมายความว่า ราคาต้นทุนเป็น 100 บาท ได้ก�าไร 10 บาท
ขั้นที่ 4 ตรวจสอบคําตอบ อัตราส่วนของราคาต้นทุนต่อราคาขายโทรศัพท์เป็น 100 : 110
ถ้าราคาต้นทุนเครื่องละ 325 บาท และขายในราคาเครื่องละ 357.50 บาท ให้ขายโทรศัพท์ราคาเครื่องละ y บาท
จะได้ก�าไรเป็นเงิน 357.50 - 325 = 32.50 บาท อัตราส่วนของราคาต้นทุนต่อราคาขายโทรศัพท์เป็น 5,000 : y
จะได้ 5,000 100
คิดเป็นก�าไรร้อยละ 32.50 × 100 y = 110
325 = 10 ตามที่โจทย์ก�าหนด
ดังนั้น เครื่องคิดเลขนี้มีต้นทุนราคาเครื่องละ 325 บาท ตอบ y = 5,000
100
× 110

y = 5,500
ลองท�าดู ดังนั้น จะต้องขายโทรศัพท์ราคาเครื่องละ 5,500 บาท จึงจะได้ก�าไร 10% ตอบ
นิธิศขายรองเทาวิ่งหนึ่งคูเปนเงิน 4,500 บาท ไดกําไร 5% จงหาวานิธิศซื้อรองเทาวิ่งมาคูละ
กี่บาท ลองท�าดู
รานคาขายคอมพิวเตอรเครือ่ งหนึง่ ราคา 27,000 บาท ขาดทุน 20% ถาตองการขายใหไดกาํ ไร
10% จะตองขายคอมพิวเตอรเครื่องนี้ราคากี่บาท
28 29
 โจทยปญหาเกี่ยวกับการลดราคา จะได้ a 95
2,000 = 100
ตัวอย่างที่ 22 a = 95 ×100
2,000
สุภักษรซื้อโทรศัพทเครื่องหนึ่งไดสวนลด 15% ของราคาที่ติดไว ซึ่งคิดเปนเงินสวนลดทั้งหมด a = 1,900
750 บาท จงหาราคาที่ติดไว นั่นคือ ขายพัดลมราคา 1,900 บาท
วิธีทํา ให้ติดราคาโทรศัพท์เป็นเงิน a บาท ให้ราคาต้นทุนของพัดลมเท่ากับ y บาท
ได้รับส่วนลดทั้งหมด 750 บาท อัตราส่วนของราคาต้นทุนต่อราคาขายเป็น y : 1,900
อัตราส่วนของราคาที่ติดไว้ต่อเงินส่วนลดเป็น a : 750 การขายสินค้านี้ได้ก�าไร 10%
ได้รับส่วนลด 15% ของราคาที่ติดไว้ หมายความว่า ราคาต้นทุนเป็น 100 บาท ได้ก�าไร 10 บาท
หมายความว่า ติดราคาวิทยุไว้ 100 บาท จะได้รับส่วนลด 15 บาท อัตราส่วนของราคาต้นทุนต่อราคาขายเป็น 100 : 110
อัตราส่วนของราคาที่ติดไว้ต่อเงินส่วนลดเป็น 100 : 15 จะได้ 1,900 y = 100
a = 100 110
จะได้ 750 15 y = 100 110
× 1,900
a = 100 15
× 750
y ≈ 1,727.27
a = 5,000 ดังนั้น ราคาต้นทุนของพัดลมประมาณ 1,727.27 บาท ตอบ
นั่นคือ ติดราคาโทรศัพท์ไว้ 5,000 บาท ตอบ
ลองท�าดู
ลองท�าดู รานนํ้าใสติดราคาขายเครื่องกรองนํ้าเครื่องหนึ่งไว 3,000 บาท ถาลดราคาใหผูซื้อ 6%
ตะวันซื้อเครื่องคิดเลขเครื่องหนึ่งไดสวนลด 5% ของราคาที่ติดไว ซึ่งคิดเปนเงินสวนลด รานนํ้าใสยังคงไดกําไร 20% จงหาราคาตนทุนของเครื่องกรองนํ้านี้
ทั้งหมด 30 บาท จงหาราคาที่ติดไว
โจทยปญหาเกี่ยวกับการคํานวณภาษีมูลคาเพิ่ม
ตัวอย่างที่ 23 ตัวอย่างที่ 24
รานเพชรรัตนติดราคาขายพัดลมไว 2,000 บาท ถาลดราคาใหผูซื้อ 5% รานเพชรรัตนยังคง รานสุขใจยนตกําหนดราคาขายจักรยาน โดยคิดจากราคาที่ตั้งไวบวกกับภาษีมูลคาเพิ่ม 7%
ไดกําไร 10% จงหาราคาตนทุนของพัดลม ของราคาที่ตั้งไว ถาราคาที่ตั้งไวของจักรยานเทากับ 2,400 บาท รานจะตองกําหนดราคาขาย
วิธีทํา ให้ขายพัดลมราคา a บาท จักรยานกี่บาท (ตอบเปนคาประมาณใกลเคียงจํานวนเต็มรอย)
ติดราคาขายพัดลมไว้ 2,000 บาท วิธีทํา ก�าหนดให้ราคาขายจักรยานเท่ากับ a บาท
อัตราส่วนของราคาขายต่อราคาขายที่ติดไว้ของสินค้านี้เป็น a : 2,000 ราคาที่ตั้งไว้ คือ 2,400 บาท
ขายพัดลมโดยลดราคา 5% อัตราส่วนของราคาขายต่อราคาที่ตั้งไว้เป็น a : 2,400
หมายความว่า ติดราคาขายพัดลมไว้ 100 บาท จะขายพัดลมไป 95 บาท เนื่องจาก คิดภาษีมูลค่าเพิ่ม 7% ของราคาที่ตั้งไว้
อัตราส่วนของราคาขายต่อราคาที่ติดไว้ของพัดลมเป็น 95 : 100 หมายความว่า ราคาที่ตั้งไว้ 100 บาท คิดภาษีมูลค่าเพิ่ม 7 บาท
อัตราส่วนของราคาขายต่อราคาที่ตั้งไว้เป็น 107 : 100
30 31
 จะได้ a 107
2,400 = 100 ลองท�าดู

a = 107 100
× 2,400 รานขายเครื่องใชไฟฟาซื้อเครื่องทํานํ้าอุนมาในราคา 3,000 บาท และตองการขายเครื่องทํา
นํ้าอุนนี้ใหไดกําไร 8% รานคาจึงกําหนดราคาขายโดยคิดภาษีมูลคาเพิ่มอีก 7% ของราคา
a = 2,568 ที่ขายไดกําไร 8% จงหาวารานขายเครื่องใชไฟฟาจะตองกําหนดราคาขายเครื่องทํานํ้าอุนนี้
≈ 2,600
กี่บาทจึงจะไดกําไรตามที่ตองการ
ดังนั้น ร้านจะต้องก�าหนดราคาขายจักรยานประมาณ 2,600 บาท ตอบ
¤³Ôµน‹ารÙ้
ลองท�าดู
เมื่อฝากเงินไว้กับธนาคาร ธนาคารจะให้ดอกเบี้ย โดยก�าหนดอัตราดอกเบี้ย เป็นร้อยละต่อปี แต่อาจ
รานยิ่งยงสปอรตติดราคาขายเสื้อตัวหนึ่งไว 550 บาท แตราคาขายจริงจะตองบวกภาษี ก�าหนดวาระที่ครบก�าหนด เป็น 3, 6, 12 เดือนหรือมากกว่า การคิดดอกเบี้ยที่ถูกต้องจะต้องคิดปีละ
มูลคาเพิ่ม 7% ของราคาที่ติดไว จงหาวารานยิ่งยงสปอรตจะตองขายเสื้อตัวนี้ในราคากี่บาท 365 วัน (ทั้งนี้ไม่ว่าปีปฏิทินที่ฝากนั้นจะมี 365 หรือ 366 วัน ก็ตาม) ในกรณีฝากเงินเป็นเวลา 3 หรือ
6 เดือน ให้ใช้จ�านวนวันใน 3 เดือน หรือ 6 เดือน มาค�านวณ เช่น
ตัวอย่างที่ 25 การคิดดอกเบี้ยของเงินฝาก 4,000 บาท ในระยะเวลา 3 เดือน (91 วัน) อัตราดอกเบี้ยร้อยละ 0.90
ต่อปี ค�านวณดอกเบี้ยได้ ดังนี้
รานนานาภัณฑซื้อกระเปาเดินทางมาในราคา 2,000 บาท และตองการขายกระเปาเดินทางนี้
ดอกเบี้ยที่ได้รับเป็นเงิน 4,000 บาท × 91 วัน × 0.90
365 วัน × 100 ≈ 8.98 บาท
ใหไดกําไร 10% รานจึงกําหนดราคาขายโดยคิดภาษีมูลคาเพิ่มอีก 7% ของราคาที่ขายไดกําไร
10% จงหาวารานจะตองกําหนดราคาขายกระเปาเดินทางนี้กี่บาทจึงจะไดกําไรตามที่ตองการ ที่มา : การค�านวณดอกเบี้ยเงินฝากประจ�า 3 เดือน โดยไม่หักภาษีดอกเบี้ย ของธนาคารไทยพาณิชย์
ณ วันที่ 30 กันยายน 2560
วิธีทํา ให้ราคาที่ยังไม่รวมภาษีมูลค่าเพิ่มเป็น x บาท และกระเปาเดินทางมีราคาทุน
2,000 บาท ต้องการขายให้ได้ก�าไร 10% ของราคาทุน
จะได้ x 110 ค�าถามท้าทายการคิดขัน
้ สูง
2,000 = 100
x = 110 100
× 2,000 1. ร้านค้าซือ้ โทรศัพท์มอื ถือมาในราคาเครือ่ งละ 3,000 บาท และติดราคาขายโทรศัพท์
x = 2,200 มือถือเครื่องละ 6,000 บาท แต่เนื่องจากยอดจ�าหน่ายโทรศัพท์มือถือไม่ดีร้านค้าแห่งนี้
นั่นคือ ราคาที่ยังไม่รวมภาษีเท่ากับ 2,200 บาท จึงประกาศลดราคาโทรศัพท์มือถือเหลือ 4,800 บาท และลดราคาอีกครั้งเหลือ 3,840 บาท
ให้ราคาขายที่รวมภาษีแล้วเป็น y บาท เมื่อคิดภาษีมูลค่าเพิ่มอีก 7% แต่ยังขายโทรศัพท์มือถือไม่ได้ จึงลดราคาอีกครั้งโดยการลดราคาครั้งนี้มีร้อยละของราคา
y 107 ทีล่ ดเท่ากับร้อยละของการลดราคาสองครัง้ ทีผ่ า่ นมา อยากทราบว่าการลดราคาครัง้ นีจ้ ะยังคง
จะได้ 2,200 = 100 ได้ก�าไร หรือขาดทุน หรือเท่าทุน
y = 107 100
× 2,200 2. สุทิน ด�ารงค์ และอภิสิทธิ์ ได้ฝากเงินกับคุณครูไว้จ�านวนหนึ่ง โดยอัตราส่วน
y = 2,354 จ�านวนเงินของสุทินต่อด�ารงค์ต่ออภิสิทธิ์เป็น 7 : 5 : 3 ต่อมาสุทินได้ขอเงินคืนจากคุณครู
ดังนั้น ถ้าต้องการก�าไร 10% ร้านจะต้องก�าหนดราคาขายกระเปาเดินทางนี้ 19 บาท ด�ารงค์ได้ฝากเงินเพิ่ม 39 บาท และอภิสิทธิ์ได้ฝากเงินเพิ่ม 9 บาท ท�าให้อัตราส่วน
เท่ากับ 2,354 บาท ตอบ ของจ�านวนเงินสุทินต่อด�ารงค์ต่ออภิสิทธิ์เป็น 9 : 13 : 6 จงหาว่าในตอนแรกสุทิน ด�ารงค์
และอภิสิทธิ์ ฝากเงินกับคุณครูรวมกันเป็นจ�านวนเงินกี่บาท

32 33
กิจกรรม คณิตศาสตร์ แบบฝึกทักษะ 1.3 ข
ระดับ พื้นฐาน
ให้นกั เรียนแก้โจทย์ปญั หาโดยใช้บาร์โมเดล (Bar model)
1. ห้างสรรพสินค้าประกาศลดราคาสินค้าทุกชนิด 15% ถ้าวินัยได้รับส่วนลดเมื่อซื้อพัดลม
ตัวอย่าง ร้านขายเครื่องใช้ไฟฟ้าติดราคาขายตู้เย็นไว้ 18,900 บาท ถ้าลดราคาให้ผู้ซื้อ 10%
คิดเป็นเงิน 450 บาท จงหาว่าห้างสรรพสินค้าแห่งนี้ติดราคาขายพัดลมเครื่องนี้กี่บาท
ร้านขายเครื่องใช้ไฟฟ้ายังคงได้ก�ำไร 5% อยากทราบว่าราคาต้นทุนของตู้เย็นนี้เท่ากับกี่บาท
2. ใน พ.ศ. 2559 บริษัทผลิตชิ้นส่วนของรถยนต์ได้รับผลก�ำไรน้อยกว่า พ.ศ. 2560 อยู่ 12%
0% 90% 100%
ข้อตกลง ถ้าใน พ.ศ. 2560 ได้รับผลก�ำไร 23,000,000 บาท จงหาว่า พ.ศ. 2559 บริษัทแห่งนี้
ลด ภาพที่ 1
10% ได้รับผลก�ำไรกี่บาท
ก�ำหนดให้
0% 100% 18,900 บาท 3. แม่ค้าซื้อไข่ไก่มาร้อยละ 210 บาท ขายไข่ไก่หมดไปฟองละ 3 บาท แม่ค้าจะได้ก�ำไร
แทน 100 หน่วย ราคาขายตู้เย็นหลังลดราคา กี่เปอร์เซ็นต์
0% 100% 105%
ระดับ กลาง
ภาพที่ 2
4. พ่อค้าติดราคาขายตู้เย็นหลังหนึ่งเป็นเงิน 7,800 บาท โดยคิดก�ำไร 30% ถ้าพ่อค้าลดราคา
ราคาขายตู้เย็นหลังลดราคา ตู้เย็นหลังนี้ให้ 10% ของราคาที่ติดไว้ จงหาว่าพ่อค้าจะยังคงได้ก�ำไรกี่เปอร์เซ็นต์
ราคาต้นทุน 5. สุนิสามีน�้ำเกลือ 10% โดยน�้ำหนัก จ�ำนวน 3,000 กรัม ถ้าสุนิสาต้องการน�้ำเกลือ 6%
จากภาพที่ 1 จะได้ว่า จะต้องเติมน�้ำอีกกี่กรัมจึงจะได้น�้ำเกลือตามที่ต้องการ
100 หน่วย เท่ากับ 18,900 บาท 6. รา้ นหนังสือติดราคาหนังสือต�ำรากับข้าวไว้สงู กว่าต้นทุน 20% แต่ถา้ ลดราคาขายลง 35 บาท
1 หน่วย เท่ากับ 18,900
100 = 189 บาท
ร้านค้าจะได้ก�ำไรเพียง 10% จงหาว่าราคาต้นทุนของหนังสือต�ำรากับข้าวนี้เท่ากับกี่บาท
ดังนั้น ราคาขายตู้เย็นหลังลดราคาให้ผู้ซื้อ 10% คือ 7. แม่ค้าติดราคาทุเรียนไว้สูงกว่าต้นทุน 25% แต่ต่อมาลดให้ผู้ซื้อ 120 บาท ซึ่งขาดทุน 5%
90 หน่วย เท่ากับ 189 × 90 = 17,010 บาท ถ้าแม่ค้าต้องการก�ำไร 10% จะต้องขายทุเรียนกี่บาท
จากภาพที่ 2 จะได้ว่า 8. ต้นทุนโทรศัพท์มือถือราคาเครื่องละ 6,000 บาท ร้านค้าจะต้องติดราคาขายโทรศัพท์มือถือ
105 หน่วย เท่ากับ 17,010 บาท เครื่องนี้ในราคาเครื่องละกี่บาท เมื่อลดให้ผู้ซื้อ 20% แล้วยังคงได้ก�ำไร 30%
1 หน่วย เท่ากับ 17,010
105 = 162 บาท 9. ในการติดราคาขายเครื่องคิดเลขเครื่องหนึ่ง ราคาที่ติดไว้จะเป็นราคาที่ได้จากราคา
ดังนั้น ราคาต้นทุนของตู้เย็นนี้ คือ เครื่องคิดเลขที่ตั้งไว้รวมกับภาษีมูลค่าเพิ่มที่คิดจาก 7% ของราคาเครื่องคิดเลขที่ตั้งไว้
100 หน่วย เท่ากับ 162 × 100 = 16,200 บาท ถ้าตั้งราคาไว้ 450 บาท ร้านค้าจะต้องติดราคาขายสินค้านี้กี่บาท
ค�ำถาม ระดับ ท้าทาย
ร้านขายเครื่องใช้ไฟฟ้าติดราคาขายเครื่องซักผ้าเครื่องหนึ่งไว้ 33,900 บาท ผ่านมา 2 ปี 10. ร้านขายนาฬิกาติดราคาขายนาฬิกาเรือนหนึ่งเป็นเงิน 1,926 บาท ซึ่งราคาที่ติดนี้เป็นราคา
ยังขายเครื่องซักผ้าไม่ได้ จึงประกาศลดราคาขาย 15% เมื่อขายได้แล้วพบว่า ร้านขายเครื่องใช้ ที่รวมกับภาษีมูลค่าเพิ่มที่คิดจาก 7% ของราคานาฬิกา เมื่ออ้อมซื้อนาฬิกาเรือนนี้ในราคา
ไฟฟ้าขาดทุน 5% จงหาว่าราคาต้นทุนของเครื่องซักผ้านี้เท่ากับกี่บาท ที่ติดไว้เงินจ�ำนวนนี้คิดเป็นราคานาฬิกากี่บาท และเป็นภาษีมูลค่าเพิ่มกี่บาท ถ้าต้นทุน
การผลิตนาฬิกาเรือนนี้เป็นเงิน 1,406.25 บาท ร้านขายนาฬิกาจะได้ก�ำไรกี่เปอร์เซ็นต์
34 การแก้โจทย์ปัญหาเกี่ยวกับการค�ำนวณก�ำไรและขาดทุน 35
 คณิตศาสตร์ในชีวิตจริง สรุปแนวคิดหลัก
อัตราสวนทอง (golden ratio)1 อัตราสวน
ประมาณ 2,000 ปีที่ผ่านมา สถาปนิกและศิลปินได้ค้นพบรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า ซึ่งมีคุณสมบัติ อัตราส่วน a ต่อ b เขียนแทนด้วย a : b หรือ ab อ่านว่า a ต่อ b
คือ หากแบ่งรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าออกเป็น 2 ส่วน โดยที่ส่วนแรกเป็นรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัสและส่วน เรียกจ�านวน a ในอัตราส่วน a : b ว่า จ�านวนแรก หรือ จ�านวนที่หนึ่ง
ที่สองเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า จะพบว่า รูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าส่วนที่สองมีอัตราส่วนระหว่างความยาว เรียกจ�านวน b ในอัตราส่วน a : b ว่า จ�านวนหลัง หรือ จ�านวนที่สอง
ต่อความกว้าง เท่ากับอัตราส่วนระหว่างความยาวต่อความกว้างของรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าเดิม เป็น
1.618033 : 1 (1.618033 เป็นค่าประมาณ) เรียกอัตราส่วนดังกล่าวว่า อัตราสวนทอง และเรียก อัตราสวนที่เทากัน
รูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าที่มีอัตราส่วนระหว่างความยาวต่อความกว้างเป็นอัตราส่วนทองว่า รูปสี่เหลี่ยม การหาอัตราส่วนที่เท่ากับอัตราส่วนที่ก�าหนดให้ โดยใช้หลักการคูณหรือหลักการหาร ดังนี้
ผืนผาทอง รูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าทองนิยมน�าไปใช้ในการออกแบบต่าง ๆ ดังตัวอย่างต่อไปนี้ ก�าหนดอัตราส่วน a : b และ c เป็นจ�านวนใด ๆ ที่ไม่เท่ากับศูนย์แล้ว จะได้ว่า
a : b = ab = a × c a a ÷ c
b × c และ a : b = b = b ÷ c
การตรวจสอบการเทากันของอัตราสวน
ก�าหนดอัตราส่วน ab และ dc เมื่อ a, b, c และ d เป็นจ�านวนบวก สามารถตรวจสอบโดยใช้
การคูณไขว้ ดังนี้
a c
b d
พิจารณาผลคูณ a × d และ c × b ว่าเท่ากันหรือไม่ ดังนี้
การออกแบบสถาปตยกรรม ประติมากรรม เช่น วิหารพาร์เธนอน ในกรุงเอเธนส์ ประเทศกรีซ 1. ถ้า a × d = c × b แล้ว ab = dc
2. ถ้า a × d c × b แล้ว ab dc
นอกจากนี้ นักคณิตศาสตร์ยังได้ตั้งข้อสังเกตว่า สัดส่วนของร่างกายมนุษย์ใกล้เคียงกับ
อัตราส่วนทองอีกด้วย เช่น อัตราสวนของจํานวนหลาย ๆ จํานวน
1. ความยาวของนิ้วชี้หารด้วยความยาวจากปลายนิ้วชี้ถึงข้อที่สองของนิ้วชี้ เมื่อมีอัตราส่วนสองอัตราส่วนใด ๆ แสดงการเปรียบเทียบปริมาณของที่มากกว่าสองชนิด
2. ความยาวจากไหล่ถึงปลายนิ้วมือหารด้วยความยาวจากข้อศอกถึงปลายนิ้วมือ ขึ้นไป หรือเปรียบเทียบจ�านวนหลายจ�านวน สามารถเขียนอัตราส่วนของจ�านวนหลาย ๆ จ�านวน
3. ความสูงตั้งแต่ศีรษะถึงพื้นหารด้วยความสูงจากสะดือถึงพื้น จากอัตราส่วนทั้งสองได้ ดังนี้
4. ความยาวจากสะโพกถึงพื้นหารด้วยความยาวจากหัวเข่าถึงพื้น 1. พิจารณาจ�านวนที่เป็นตัวร่วมในอัตราส่วนทีละคู่
นักเรียนคิดวา ขอสังเกตดังกลาวขางตนเปนจริงหรือไม และใหยกตัวอยางสิ่งของเครื่องใช 2. ถ้าจ�านวนที่เป็นตัวร่วมในข้อ 1. เท่ากัน เขียนอัตราส่วนของจ�านวนหลาย ๆ จ�านวนได้
ในชีวิตประจําวันที่ใกลเคียงกับอัตราสวนทองมา 3 อยาง พรอมทั้งอธิบายคําตอบ ทันที
1
ความมหัศจรรยของเลขฟโบนักชี ตอนที่ 2 : 1.618 สัดสวนมหัศจรรยแหงธรรมชาติ. สืบค้นเมื่อ 18 ตุลาคม 2560,
3. ถา้ จ�านวนทีเ่ ป็นตัวร่วมในข้อ 1. ไม่เท่ากัน ต้องท�าตัวร่วมนัน้ ให้เท่ากัน โดยใช้หลักการคูณ
จาก http://www.scimath.org/article_mathematics/item/7583-2-1-618 หรือหลักการหาร หรือ ค.ร.น.
36 37
 แบบฝึ ก ทั ก ษะ
สัดสวน
ประจําหนวยการเรียนรูที่ 1
1. จงแสดงให้เห็นว่า อัตราส่วนที่ก�าหนดให้ในแต่ละข้อต่อไปนี้เป็นอัตราส่วนที่เท่ากันหรือไม่
ประโยคที่แสดงการเท่ากันของอัตราส่วนสองอัตราส่วน เรียกว่า สัดส่วน
1) 12 : 13 และ 6 : 7 2) 15 : 17 และ 45 : 51
การแกโจทยปญหาเกี่ยวกับสัดสวน 3) 16 : 17 และ 8 : 3 4) 19 : 20 และ 58 : 60
การแก้โจทย์ปญหาเกี่ยวกับสัดส่วน โดยใช้แนวคิดของโพลยามี 4 ขั้นตอน ดังนี้ 2. จงเขียนอัตราส่วนซึ่งเท่ากับอัตราส่วน 36 : 64 มาอีก 5 อัตราส่วน
ขั้นที่ 1 ทําความเขาใจโจทยปญหา โดยพิจารณา 3. ก�าหนด x : y = 7 : 3 และ y : z = 18 : 36 จงเขียนอัตราส่วนของ x : y : z
1) สิ่งที่โจทย์ถาม
2) สิ่งที่โจทย์ก�าหนด 4. จงหาว่าจ�านวนใดเป็นร้อยละ 37 ของ 250
ขั้นที่ 2 วางแผนแกปญหา 5. จงหาว่า 64 เป็นร้อยละเท่าใดของ 160
น�าจ�านวนทีโ่ จทย์กา� หนดและจ�านวนทีโ่ จทย์ถามเขียนสัดส่วนแสดงอัตราส่วนโดยให้ 6. จงหาว่า 75 เป็นร้อยละ 15 ของจ�านวนใด
จ�านวนในแต่ละอัตราส่วนมีล�าดับเดียวกัน ดังนี้ 7. ถ้า p - 5 7
8 = 4 แล้ว ค่าของ p + 2 เท่ากับเท่าใด
จ�านวนที่หนึ่ง (สิ่งเดียวกัน) 8. ฟาร์มแห่งหนึ่งเลี้ยงสัตว์ไว้ 3 ชนิด คือ เป็ด ไก่ และวัว เป็นอัตราส่วนดังนี้ จ�านวนเป็ดต่อ
จ�านวนไก่เป็น 7 : 8 และจ�านวนวัวต่อจ�านวนไก่เป็น 5 : 6 ถ้าฟาร์มแห่งนี้เลี้ยงสัตว์
= ทั้งสามชนิด 4,745 ตัว จงหาว่าฟาร์มแห่งนี้เลี้ยงเป็ดมากกว่าวัวกี่ตัว
จ�านวนที่สอง (สิ่งเดียวกัน) 9. รูปสี่เหลี่ยมคางหมูรูปหนึ่ง มีอัตราส่วนของความสูงต่อความยาวของด้านคู่ขนานสองด้าน
ขั้นที่ 3 ดําเนินการตามแผนที่วางไวเพื่อหาคาตัวแปร เป็น 2 : 3 : 5 ถ้ารูปสี่เหลี่ยมคางหมูรูปนี้มีความสูง 10 เซนติเมตร พื้นที่ของ
โดยใช้ความรู้เรื่องสัดส่วนและการแก้สมการ รูปสี่เหลี่ยมคางหมูรูปนี้เท่ากับกี่ตารางเซนติเมตร
ขั้นที่ 4 ตรวจสอบคําตอบ 10. แท่งไม้ทรงสี่เหลี่ยมมุมฉากอันหนึ่ง มีอัตราส่วนของความยาวต่อความกว้างเป็น 3 : 2
และอัตราส่วนของความกว้างต่อความสูงเป็น 3 : 5 ถ้าปริมาตรของแท่งไม้นี้เท่ากับ 4,320
อัตราสวนและรอยละ ลูกบาศก์เซนติเมตร จงหาความกว้าง ความยาว และความสูงของแท่งไม้นี้
การเปรียบเทียบจ�านวนใดจ�านวนหนึ่งกับ 100 เรียกว่า ร้อยละหรือเปอร์เซ็นต์
a 11. พ่อค้าติดราคาโทรทัศน์ไว้ 8,500 บาท ถ้าพ่อค้าลดราคาให้ผู้ซื้อเงินสด 10% แล้วยังคงได้
นักเรียนสามารถเขียนร้อยละ a หรือ a% ในรูปอัตราส่วนได้เป็น a : 100 หรือ 100 ก�าไร 20% พ่อค้าซื้อโทรทัศน์เครื่องนี้มาราคากี่บาท
การนําความรูเกี่ยวกับอัตราสวน สัดสวน และรอยละไปใชในชีวิตจริง 12. ร้านขายเครื่องใช้ไฟฟ้าติดราคาขายตู้เย็นเป็นเงิน 5,564 บาท ซึ่งราคาที่ติดไว้รวมกับภาษี
นักเรียนสามารถแก้ปญหาเกี่ยวกับร้อยละในชีวิตจริงหรือชีวิตประจ�าวันได้ โดยใช้อัตราส่วน มูลค่าเพิ่ม 7% ของราคาตู้เย็น จงหาว่า
ที่เท่ากันหรือใช้สัดส่วน 1) ผู้ซื้อจะต้องจ่ายเป็นค่าภาษีมูลค่าเพิ่มกี่บาท
2) ถ้าต้นทุนของตู้เย็นเป็นเงิน 4,000 บาท ร้านขายเครื่องใช้ไฟฟ้าจะได้ก�าไรกี่เปอร์เซ็นต์

38 39