Toruń, dn.16.12.2005r.

Paweł Olszowy

ZADANIE 9

Badanie zmian przewodnictwa elektrycznego w funkcji czasu

domieszkowania akceptorami elektronów (I2) (pomiary „In situ”)
dla poli(3-alkilotiofenu).

I. Podstawy teoretyczne zadania:

Polimery, jako standardowe związki organiczne, są stosunkowo słabymi

przewodnikami. Dopiero proces domieszkowania, polegający na generowaniu nośników
ładunków, prowadzi do zwiększenia przewodnictwa prądu przez te związki. Wydajność
procesu domieszkowania zależy od potencjału jonizacji (w przypadku domieszkowania
akceptorami elektronów Br2, I2, AlCl3) oraz powinowactwa elektronowego (w przypadku
domieszkowania donorami elektronów). Poza potencjałem jonizacji i powinowactwem
elektronowym, istotnymi parametrami struktury pasmowej są także wielkość przerwy
energetycznej czy szerokość pasma  elektronów.

1
 Wielkość przerwy energetycznej (Eg) mówi o właściwościach przewodzących ciała
stałego. Polimer będzie izolatorem, jeśli przerwa energetyczna pomiędzy pasmem
walencyjnym (Valence Bond VB) a pasmem przewodnictwa (Conducting Bond CB) będzie
na tyle duża, że przeniesienie elektronu na pasmo przewodnictwa, na drodze termicznej lub
absorpcji promieniowania, będzie niemożliwe. W półprzewodnikach oba pasma (VB i CB)
zbliżają się do siebie i możliwe staje się przejście elektronu z VB do CB na drodze termicznej
lub absorpcji promieniowania elektromagnetycznego. Przewodniki charakteryzują się tym, że
pasmo walencyjne i pasmo przewodnictwa nakładają się, co umożliwia poruszanie się
elektronów pomiędzy pasmami w każdej temperaturze.
Poziomem Fermiego dla półprzewodnika określa się teoretyczną wartość energii
elektronu, przy której prawdopodobieństwo obsadzenia przez niego pasm VB i CB wynosi
50:50%.
W przypadku, gdy podczas domieszkowania poziom Fermiego obniża się mówimy o
domieszkowaniu „typu p”, natomiast, gdy w wyniku domieszkowania poziom Fermiego ulega
podwyższeniu mówi się o domieszkowaniu „typu n”.
Jak wspomniałem wcześniej, w wyniku domieszkowania polimeru zwiększa się jego
przewodnictwo elektryczne. Wzrost przewodnictwa jest natychmiastowy i gwałtowny, jednak
krzywa obrazująca zależność przewodnictwa elektrycznego polimeru w zależności od czasu
domieszkowania jest krzywą o charakterze wysyceniowym, w związku, z czym istnieje
pewna granica przewodnictwa, której przekroczenie, przez dany domieszkowany polimer,
daną domieszką, jest niemożliwe.

Literatura
1. Wojciech Czerwiński, Wpływ budowy wybranych polimerów przewodzących z
niezdegenerowanym stanem podstawowym na ich strukturę elektronową i właściwości
elektryczne, Wyd. UMK Toruń, Toruń 1994r.
2. John W. Nicholson, Chemia polimerów, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa
1996r.
3. Peter William Atkins, Chemia fizyczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001.

2
II. Sposób wykonania ćwiczenia:

Pastylkę z naniesionymi elektrodami złotymi (metodą PhVD) zważono oraz

zmierzono jej grubość. Następnie pastylkę umieszczono w aparaturze pomiarowej, w której
znajdowały się pary jodu o prężności 10 tor. Określoną prężność par otrzymano prowadząc
pomiary w temperaturze 73oC. Włączono amperomierz i zasilacz prądu stałego. Pomiarów
dokonywano początkowo, co 2 minuty (5 pomiarów) a następnie, co 5 minut do czasu
ustalenia się stałych wartości mierzonego natężenia prądu.

III. Otrzymane wyniki:

S – przekrój elektrody = 0,1256cm2

V – wartość napięcia = 15V
d – grubość pastylki = 0,0534cm

t [min] I [A]  [S/cm]

0 0,2 0,00567
2 0,4 0,01134
4 0,8 0,02268
6 1,25 0,03543
8 1,7 0,04818
10 2,1 0,05952
15 2,5 0,07086
19 2,45 0,06944
20 2,4 0,06803
22,5 2,4 0,06803
25 2,4 0,06803
28 2,4 0,06803
30 2,4 0,06803

 Wartość przewodnictwa badanego polimeru po określonym czasie

domieszkowania wyznaczono z poniższej zależności:

[ ]

3
  Wykreślenie zależności przewodnictwa polimeru od czasu domieszkowania
:

S = 0.00519059
r = 0.980 3890 2

8
0 .0

6
0 .0

5
0 .0
s [S/cm]

4
0 .0

3
0 .0

1
0 .0

0
0 .0
0.0 5.5 11.0 16.5 22.0 27.5 33.0

t [min]

 Schemat reakcji utleniania poli(3-alkilotiofenu) jodem:

Poli(3-alkilotiofen) [P-3-AT]

W wyniku powyższej reakcji powstają bipolarny dodatnie:

4
Wnioski:

Celem przeprowadzonego doświadczenia było zbadanie wpływu domieszkowania

poli(3-alkilotiofenu) jodem, czyli akceptorem elektronów. Na podstawie wykreślonej
zależności można stwierdzić, iż wraz ze wzrostem czasu domieszkowania badanego
polimeru, jego przewodnictwo rosło. Krzywa obrazująca tą zależność ma jednak charakter
wysyceniowy, co znaczy dokładnie to, iż istnieje pewna graniczna wartość przewodnictwa,
której nie można przekroczyć poprzez domieszkowanie określonego polimeru daną
domieszką.
Domieszkowanie jest doskonałą metodą podwyższania przewodnictwa
elektrycznego polimerów. Fakt, iż następuje tak gwałtowny wzrost wartości przewodnictwa
pod wpływem domieszkowania, pozwala na wykorzystanie procesu domieszkowania
polimerów w budowie różnego rodzaju czujników i sensorów. Dzięki temu faktowi możliwe
jest budowanie sensorów wykrywających minimalne ilości CO, CO 2 i innych szkodliwych dla
zdrowia człowieka substancji.