Παύλος Βασιλειάδης, «Λολλάρδοι, λολλαρδισμός»,
ΜΟΧΕ τόμ. 11, σσ. 135, 136.
σε μια συνετή θεώρηση του απώτατου
αγαθού, συμπεριλαμβανομένης και της
μεταθανάτιας ανταμοιβής. Επιπλέον, ο
Λοκ τάχθηκε ανοιχτά και με σαφήνεια
υπέρ της ευρείας ελευθερίας στα θρη-
σκευτικά ζητήματα σε τρία ξεχωριστά
δοκίμια που συνέγραψε για την ανοχή,
εξαιρώντας όμως την αθεΐα και τον ρω-
μαιοκαθολικισμό, εναντίον των οποί-
ων πίστευε ότι θα πρέπει να ληφθούν
νομοθετικά μέτρα, καθώς τα θεωρούσε
σοβαρή απειλή για τη θρησκεία και το
κράτος. Στα ίδια έργα ανέπτυξε, επί-
σης, ένα πρώιμο μοντέλο περί θεσμικού
διαχωρισμού kράτους και Εκκλησίας.
Στο δοκίμιό του The Reasonableness of
Christianity υπογράμμισε ιδιαιτέρως την
ηθική πλευρά του χριστιανισμού έναντι
των δογμάτων.
Η αντίδραση του Τζον Λοκ ενάντια στον
«ενθουσιασμό» που ενέπνεαν οι αιρέ-
σεις κατά τα νεανικά του χρόνια, υπήρξε
βίαιη. Απεχθανόταν τους θρησκευτι-
κούς φανατισμούς σε όλη του τη ζωή. Ο
ίδιος ήταν αγγλικανός με ευρύ πνεύμα
και ανοχή έναντι της ετεροδοξίας, και
επεδίωκε με μεγάλο ζήλο τη γεφύρωση
του ρήγματος στις γραμμές των Άγγλων
διαμαρτυρομένων. Οι προσωπικές από-
ψεις του για τη διοίκηση της Εκκλησίας
και τον κλήρο βρίσκονταν πολύ κοντά
στις απόψεις των ετεροδόξων, ώστε
να καταστήσουν δυνατή την ενότητα,
αφού διέκειτο ευνοϊκά προς τις φιλε-
λεύθερες αντιλήψεις των λατιτουδιναρί-
ων, των πλατωνικών του Κέμπριτζ και
των ελευθεροφρόνων της Ολλανδίας.
Αυτό γίνεται φανερό στο έργο του The
Reasonableness of Christianity, ενώ τα
σχόλιά του στις Επιστολές του Αποστό-
λου Παύλου τον αναδεικνύουν σε έναν
από τους προδρόμους της κριτικής της
Αγίας Γραφής. Κατά τον Λοκ, δύο είναι
οι ουσιαστικές προϋποθέσεις για να κα-
ταστεί κάποιος αληθινός χριστιανός: α)
οφείλει να δεχθεί τον Χριστό ως Μεσσία
του Θεού, και β) οφείλει να ζει σύμφωνα
με τη διδασκαλία του Χριστού. Η άποψή
του αυτή δεν απέχει πολύ από εκείνην
των ντεϊστών, αφενός, και των ουνιτα-
ρίων, αφετέρου, παρ’ όλα αυτά όμως
ήταν αδύνατο να συνταχθεί με αυτούς.
Για τον Λοκ, ο χριστιανισμός, μολονότι
εύλογος, έχει ανάγκη όχι μόνον από τη
λογική αλλά και από την αποκάλυψη.
Η ανθρώπινη λογική από μόνη της δεν
επαρκεί, χρειάζεται μια βίωση του Θεού
«μέσω του Πνεύματός του»∙ χωρίς αυ-
τήν, κάθε θρησκεία είναι κενός λόγος.
ΜΟΧΕ_11_2teliko.indd 55
Ωστόσο, κάθε πράξη διωγμού στο όνομα
της θρησκευτικής αλήθειας είναι εντελώς
αδικαιολόγητή, εφόσον θέτει περιορι-
σμούς στη γνώση μας και τη δυνατότητά
μας για κατανόηση.
Έργα. Τα έργα του Λοκ μπορούν να
ταξινομηθούν σε τέσσερις κατηγορί-
ες: α) τα περί κοινωνικής οικονομί-
ας, β) τα περί τον χριστιανισμό, γ)
τα περί την αγωγή, και δ) τα περί τη
φιλοσοφία. Σε αυτά μπορούν να προ-
στεθούν και άλλα ποικίλης φύσεως.
Έργα που αφορούν την κοινωνική οι-
κονομία είναι: Epistola de Tolerantia
(1689), Two Treatises on Government
(1690), A Second Letter Concerning
Toleration (1690), Some Considerations
on the Consequence of Lowering the
Rate of Interest and Raising the Value
of Money (1691), A Third Letter of
Toleration (1692), Further Considerations
Concerning Raising the Value of Money
(1695), A Fourth Letter for Toleration
(1706). Έργα που αφορούν τον χρι-
στιανισμό είναι: The Reasonableness
of Christianity as Delivered in the
Scriptures (1695), A Vindication of the
Reasonableness of Christianity from Mr
Edwards’s Reflections (1695), A Second
Vindication of the Reasonableness of
Christianity (1697), A Discourse of
Miracles (1716), κ.ά. Έργα που αφορούν
την αγωγή: Some Thoughts Concerning
Education (1693), The Conduct of the
Understanding (1706), Instructions
for the Conduct of a Young Gentleman
(1706), κ.ά. Έργα που αφορούν τη φι-
λοσοφία: An Essay Concerning Human
Understanding (1690), An Examination
of Father Malebranche’s Opinion of Seeing
All Things in God, κ.ά. Ποικίλα άλλα
έργα είναι: A New Method of a Common
Place Book (1686), Elements of Natural
Philosophy (1706), κ.ά. ΑΝΤ.ΜΠ.
Βιβλιογραφία:
ΛΦ. EncPh. Ashcraft, R., Revolutionary Politics and
Locke’s Two Treatises of Government. Princeton:
University Press 1986. Ayers, M., Locke.
Epistemology and Ontology, London: Routledge
1991. Bailyn, B., The Ideological Origins of
the American Revolution, Harvard University
Press 21992. Cox, R., Locke on War and Peace,
Oxford: University Press 1960. Chappell, Vere
(επιμ.), The Cambridge Companion to Locke,
Cambridge: University Press 1994. Dunn, J.,
Locke, Oxford: University Press 1984. Dunn, J.,
The Political Thought of John Locke: An Historical
Account of the Argument of the Two Treatises
of Government, Cambridge: Univerity Press
1969. Macpherson, C.B., The Political Theory of
Possessive Individualism: Hobbes to Locke, Oxford:
University Press 1962). Strauss, Leo, Natural
Right and History, Chicago: University Press
1953. Waldron, J., God, Locke, and Equality:
135
Christian Foundations in Locke’s Political Thought,
Cambridge: University Press 2002. Yolton,
J.W. (επιμ.), A Locke Dictionary, Oxford:
Blackwell 1993.
Λολλάρδοι, λολλαρδισμός. Δη-
μοφιλές χριστιανικό μεταρρυθμιστικό
κίνημα, που εμφανίστηκε στην Αγγλία
στα μέσα του 14ου αι. και επηρεάστη-
κε κατά κύριο λόγο από τις θέσεις του
Τζον Ουίκλιφ. Ο όρος 'λολλάρδοι' είναι
υποτιμητικός και προήλθε πιθανότα-
τα από μια λέξη που σημαίνει «εκείνοι
που μουρμουρίζουν». Ο Γάλλος Πιέρ
Βάλντο (περ. 1140-περ. 1218) και αρ-
γότερα ο Άγγλος Τζον Ουίκλιφ (περ.
1320-1384) και ο Τσέχος Γιαν Χους
(περ. 1369-1415) υπήρξαν πρώιμοι
μεταρρυθμιστές, οι οποίοι προετοίμα-
σαν το έδαφος για την προτεσταντική
Μεταρρύθμιση του 16ου αι.. Πιο συ-
γκεκριμένα, ο Ουίκλιφ, σχολαστικός
φιλόσοφος και καθηγητής θεολογίας
του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, στην
προσπάθεια του να αναμορφωθεί η Ρω-
μαιοκαθολική Εκκλησία, καταδίκασε
την κοσμική εξουσία και τα δημόσια
αξιώματα του κλήρου, ήσκησε κριτική
Η εκταφή και η αποτέφρωση των
οστών του Τζον Ουίκλιφ (από το
Foxe’s Book of Martyrs, 1563)
στους μοναχούς και υποστήριξε ότι οι
πάπες δεν είναι αλάθητοι. Καταδίκασε
τη λατρευτική τιμή προς τους αγίους
και τις εικόνες, τα ιερά λείψανα και τα
ιερά προσκυνήματα. Αντιτάχθηκε στο
δόγμα της μετουσίωσης του άρτου και
του οίνου. Παρότι εξακολούθησε να
πιστεύει στο δόγμα του καθαρτηρίου,
απέρριψε τα συγχωροχάρτια και τις
δεήσεις υπέρ νεκρών.
Οι ομόφρονες του Ουίκλιφ προέρχονταν
αρχικά από τις τάξεις του μορφωμένου
κλήρου και των ευγενών. Σύντομα, με
βάση το ευαγγελικό πρότυπο (Λκ 10:1-
11), ξεκίνησαν μια εκστρατεία κηρύγ-
ματος από χωριό σε χωριό μιλώντας
οπουδήποτε μπορούσαν να βρουν ευ-
ήκοους ανθρώπους και αποκαλούνταν
«αγράμματοι και απλοί» ή «περιοδεύοντες
Λολλάρδοι, λολλαρδισμός
κήρυκες». To κήρυγμα του αγγέλματος
της Αγίας Γραφής θεωρούνταν σημαντι-
κότερο από τη λειτουργική ιερουργία των
κληρικών. Σε αντίθεση με κείμενα που
περιείχαν θαύματα, θρύλους και βίους
αγίων, τα οποία κυκλοφορούσαν τότε
ευρέως, οι Λολλάρδοι έδιναν έμφαση
στη διδασκαλία της Αγίας Γραφής. Ο
Ουίκλιφ και οι σύντροφοί του, πεπει-
σμένοι ότι η Αγία Γραφή ανήκε στον
λαό και έπρεπε να επιστραφεί σε αυτόν,
εργάστηκαν για τη μετάφραση της Αγίας
Γραφής στην καθομιλούμενη αγγλική
(βάσει της λατινικής Βουλγάτας), γεγονός
που οδήγησε σε μεγαλύτερη εξοικείωση
του απλού λαού με το βιβλικό κείμενο.
Τα συγγράμματά του σε συνδυασμό με
το έργο των περιοδευόντων κηρύκων
είχαν ως αποτέλεσμα οι θέσεις του Ου-
ίκλιφ να βρουν ιδιαίτερη ανταπόκριση
ανάμεσα στον λαό.
Η αμφισβήτηση της εκκλησιαστικής
εξουσίας και η καταπολέμηση κά-
ποιων θεμελιωδών δογμάτων της Ρω-
μαιοκαθολικής Εκκλησίας δεν άργησε
να επιφέρει έντονους και παρατεταμέ-
νους διωγμούς. Μολονότι δεν ήταν
μεταξύ των εξεγερμένων και παρά τη
δηλωμένη θέση τους ότι η συμμετοχή
σε πόλεμο συγκρούεται με την Καινή
Διαθήκη, οι Λολλάρδοι κατηγορήθηκαν
για υποκίνηση της κοινωνικής Εξέγερ-
σης των Χωρικών (1381), τρία χρόνια
πριν από τον θάνατο του Ουίκλιφ. Το
1382 ο αρχιεπίσκοπος του Κάντερμπε-
ρι κατέστειλε τις δραστηριότητες των
λόγιων Λολλάρδων του Πανεπιστημί-
ου της Οξφόρδης, με αποτέλεσμα να
χαθεί σημαντικό μέρος της διανόησης
που υποστήριζε το κίνημα. Το 1395
κατέθεσαν στο αγγλικό κοινοβούλιο μια
διακήρυξη των πεποιθήσεών τους, αλλά
υπό την πίεση των επισκόπων ο βασι-
λιάς Ριχάρδος Β΄ της Αγγλίας (1367-
1400) τρομοκράτησε τους ηγέτες του
κινήματος και απορρίφθηκε το αίτημά
τους για νομική αναγνώριση. Παρ’ όλα
αυτά, μέσω της τότε βασίλισσας Άννας,
οι ιδέες του Ουίκλιφ μεταδόθηκαν στη
Βοημία, όπου πρωτοστάτησε στη διάδο-
σή τους ο πρύτανης του Πανεπιστημίου
της Πράγας Γιαν Χους. Παρά το γεγονός
ότι ισχυροί παράγοντες της αγγλικής
κοινωνίας ήταν φιλικά διακείμενοι προς
τους Λολλάρδους, το 1401 θεσπίστη-
κε από το κοινοβούλιο με βασιλιά τον
Ερρίκο Δ΄ (1367-1413) ένας αυστη-
ρός νόμος (De haeretico comburendo), ο
οποίος πέρα από την τρέχουσα αυστηρή
4/28/2014 2:20:26 PM
 Λομβαρδία
αντιαιρετική νομοθεσία προέβλεπε ως
ποινή το κάψιμο των «αιρετικών» στην
πυρά. Το 1406 τέθηκαν σε εφαρμογή
μέτρα εναντίον των Λολλάρδων και το
1407 ο αρχιεπίσκοπος του Κάντερμπε-
ρι με μια σειρά πληγμάτων, τα οποία
επικυρώθηκαν συνοδικά, καταδίκασε
επί ποινή αφορισμού όποιον διάβαζε
δημόσια ή ιδιωτικά τα έργα του Ουίκλιφ
και τη μη εξουσιοδοτημένη μετάφραση
της Αγίας Γραφής και απαγόρεψε το έρ-
γο των περιοδευόντων κηρύκων χωρίς
άδεια. Ο βασιλιάς Ερρίκος Ε΄ (1413-
1422) έλαβε σαρωτικά μέτρα εναντίον
των Λολλάρδων, ενώ το 1415 η σύ-
νοδος της Κωνσταντίας στη Γερμανία,
καταδίκασε μετά θάνατον τον Ουίκλιφ
βάσει 260 σημείων που εντοπίστηκαν
στα έργα του, διέταξε το κάψιμο των
συγγραμμάτων του και την εκταφή και
απομάκρυνση των οστών του από τα
αγγλικά ιερά εδάφη. Το 1428 εκτελέστη-
κε εν τέλει το διάταγμα αυτό, το οποίο
συνοδεύτηκε από νέο κύμα έντονου δι-
ωγμού εναντίον των Λολλάρδων. Εν
τούτοις, παρά τον αδυσώπητο διωγμό
που υπέστη, το κίνημα των Λολλάρδων
δεν αφανίστηκε. Μάλιστα υπήρξε αναβί-
ωσή του κατά τη διάρκεια της βασιλείας
του Ερρίκου Ζ΄ (1485-1509), αργότε-
ρα δε συγχωνεύθηκε με το κίνημα των
προτεσταντών της Μεταρρύθμισης του
Λούθηρου. Π.ΒΑ.
Βιβλιογραφία:
Latourette, Kenneth Scott, A History of Christianity,
τ. 1, San Fransisco: HarperCollins 1975, σ. 662-
666. Gonzάlez, Justo, The Story of Christianity,
τ. 1, New York: HarperCollins 1984, 22010, σ.
412-415, 429. Williams, George Huntston, The
Radical Reformation, Truman State University
Press 1962, 32000, σ. 603-605. Ozment, Steven,
The Age of Reform 1250-1550, New Haven/
London: Yale University Press 1980, σ. 180,
202, 208-211. Buddensieg, Rudolf, "Lollards",
The New Schaff-Herzog Encyclopedia of Religious
Knowledge, τ. 7, Grand Rapids, Michigan: Baker
Book House 1953, σ. 15-18.
Λομβαρδία (Lombardia). Το βορειο-
ϊταλικό αυτό γεωγραφικό διαμέρισμα
εκτείνεται στο κεντρικό μέρος της πεδι-
άδας του Πάδου, οριοθετούμενο προς
βορρά από τις κεντρικές Άλπεις, προς
ανατολάς από το Mincio και από τη
λίμνη της Garda, προς τον νότο από
τον ρου του ποταμού Πάδου και προς
δυσμάς από τη λίμνη Maggiore και
από το Ticino.
Προς το τέλος του 5ου αι. π.Χ. η παρα-
πάνω ζώνη είλκυσε το ενδιαφέρον των
κελτικών επιδρομών και καταλήφθηκε
από τη φυλή των Insubri και αργότε-
ΜΟΧΕ_11_2teliko.indd 56
ρα το 222 π.Χ. υποτάχθηκε στους Ρω-
μαίους. Κατά τη διανομή της περιόδου
του Αυγούστου το έδαφος της σημερι-
νής περιοχής διαιρέθηκε μεταξύ της
Transpadana (πέραν του Πάδου) προς
δυσμάς και της Βενετίας προς ανατολάς.
Ο όρος 'Λομβαρδία' έλαβε την αρχική
χρήση του βασικά κατά την περίοδο του
απώτατου μεσαίωνα, όταν όλα τα εδάφη
κατεχόμενα από τους Λογγοβάρδους
στην ιταλική χερσόνησο εξομοιώθη-
καν υπό την ονομασία της Langobardia
(Λογγοβαρδία), που διακρίνεται στη
Maior (Μείζων), η οποία περιλαμβάνει
τα εδάφη της κεντρικής και βόρειας Ιτα-
λίας, και στη Minor (Ελάσσων), η οποία
κατείχε τις ζώνες του νότου, για να δια-
κρίνονται από τα εδάφη που παρέμειναν
υπό τον βυζαντινό έλεγχο, ονομαζόμενα
Ρωμανία (Romania). Από αυτές τις δύο
ονομασίες προήλθαν τα ονόματα των
δύο βορειοϊταλικών περιοχών, τότε
εδρών, η μία του βυζαντινού εξαρχά-
του και η άλλη του θεμελιώδους πυρήνα
του λογγοβαρδικού βασιλείου, περιλαμ-
βάνοντας μεταξύ άλλων την πρωτεύου-
σα Pavia, δηλαδή τη Romagna και τη
Λομβαρδία. Το τοπωνύμιο Langobardia
εμφανίστηκε για πρώτη φορά σε ένα
δίπλωμα (παλαιογραφικό έγγραφο) του
629 του Δαγοβέρτου Α΄ βασιλιά των
Φράγκων (629-639).
6ος-8ος αι. Η Λομβαρδία από τον 6ο αι.,
όπως και η υπόλοιπη Ιταλία, τελούσε
υπό την κυριαρχία των Γότθων του Θε-
οδωρίχου, που, μετά τη Ραβέννα καθό-
ρισαν ως δεύτερη πρωτεύουσά τους την
Pavia, ισχυρό μόνιμο οχυρό, που και ο
Προκόπιος Καισαρείας (Περί του γοτθι-
κού πολέμου II, 12) μαρτυρεί ότι ήταν το
καλύτερα ενισχυμένο της λομβαρδικής
ζώνης. Το παράδειγμα της Pavia είναι
διευκρινισμένο, εάν σκεφθεί κανείς την
κατασκευή του παλατιού του Θεοδωρί-
χου και τις εργασίες που αφορούσαν τις
θέρμες (λουτρά), το αμφιθέατρο και το
ενισχυμένο τείχος, που υποστηρίχθη-
καν είτε από τον ίδιο Θεοδώριχο, είτε
από τον διάδοχό του Αταλάριχο (526-
534). Στη γοτθική εποχή αναφέρονται η
ανίδρυση των επτά πύργων ενίσχυσης
του τοιχικού περιβόλου της ύστερης
δημοκρατικής εποχής, με την εκ νέου
χρήση υλικών κατασκευής της ρωμαϊκής
εποχής στο Como, η λιθόστρωτη οδός
πλησίον της Santa Tecla στο Μιλάνο
και η αποβάθρα του αρχαίου ποτάμιου
λιμανιού στην Brescia, που επιβεβαι-
ώνει τη θέληση του δυναμισμού του
136
δικτύου ποταμίων επικοινωνιών για
εμπορική χρήση.
Ως προς το πεδίο της κατοικίας ιδιω-
τικής χρήσης, παρατηρούμε π.χ. στο
εσωτερικό μιας ρωμαϊκής κατοικίας
μια διαίρεση των χώρων με σχετική
διακεκριμένη χρήση, στην Brescia, πλη-
σίον της Santa Giulia, επαναλαμβανό-
μενες ανακατασκευές γοτθικής εποχής
J. Janssonius, Χάρτης της Λομβαρδίας
(Άμστερνταμ 1662)
στο εσωτερικό ενός οικοδομικού συ-
γκροτήματος της ύστερης αρχαιότητας,
στην πλατεία του καθεδρικού ναού στο
Μιλάνο. Σε ένα άλλο συγκρότημα στη
Brescia παρατηρείται η εκ νέου χρήση
ρωμαϊκού υλικού κατασκευής, η διευ-
θέτηση των εγκαταστάσεων σε έναν ή
δύο μόνο χώρους και η αμμοκονία ή
απευθείας με τη μέθοδο του πεπατη-
μένου εδάφους, με εστία στον όροφο
καθημερινής χρήσης.
Όλη η λομβαρδική καλλιτεχνική παρα-
γωγή έχει χαθεί από την περίοδο μεταξύ
του 5ου αι., εποχή των ψηφιδωτών του
παρεκκλησίου του Sant’Aquilino στον
San Lorenzo Maggiore και του ναΐσκου
(μικρό ιερό) του San Vittore in Ciel
d’Oro στον Sant’Ambrogio στο Μιλάνο
και των πρώτων δεκαετιών της λογγο-
βαρδικής κυριαρχίας, συμπεριλαμβα-
νομένου και του περίφημου ψηφιδωτού
που απεικόνιζε τον Θεοδώριχο έφιππο
στο παλάτι της Pavia. Η κύρια μαρτυρία
ενός υψηλού επιπέδου στην αρχή του 6ου
αι., προερχόμενη από τα καλλιτεχνικά
εργαστήρια, αφορά τον χρυσό-πορφυρό
κώδικα γνωστό ως ευαγγελιάριο του
Sarezzano, στο ενοριακό αρχαιολογικό
μουσείο, J, το οποίο συνιστά ίσως τον
καρπό της ένωσης δύο κωδίκων που
προήλθαν από διαφορετικά χέρια. Αυτό
το έργο θα μπορούσε να επιβεβαιώσει
την ύπαρξη ενός scriptorium (εργαστή-
ριο γραφής χειρογράφων), που προσέ-
φερε παραγωγή πολύ υψηλής ποιότητας,
μαρτυρώντας έμμεσα τη σπουδαιότητα
του αμβροσιανού κέντρου ακόμη στον
6ο αι., ως μορφωτικού κέντρου με αξιο-
σημείωτες εκδοτικές και επιχειρηματικές
δυνατότητες.
Αρχαιολογικά υλικά προερχόμενα από
τάφους και εγκαταστάσεις Γότθων πλη-
ρούν όλη τη Λομβαρδία. Μεταξύ των
ευρημάτων σχετικών με τη γενεά που
κατέφθασε στην Ιταλία με τον Θεοδώ-
ριχο, σημειώνονται του Torriano και
του Torre του Mangano, στην επαρχία
της Pavia. Από αυτά τα μέρη προέρ-
χονται διάφορα παραδείγματα αργυ-
ρών πορπών με επιχρυσώσεις διά του
πυρός, στο αστικό μουσείο της Pavia,
διακοσμημένες σχεδόν σε όλη την
επιφάνειά τους με θέματα κληματίδων
σπειροειδούς μορφής, σύμφωνα με την
τεχνική του Kerbschnitt (γερμ. ξυλογλυ-
πτική), ενώ από ανασκαφές πλησίον του
Sant’Ambrogio στο Μιλάνο προέρχεται
φατνωματική πόρπη σε μορφή αετού
χαρακτηριστική της οστρογοτθικής
παραγωγής του 6ου αι., αποκείμενη σε
ιδιωτική συλλογή της παραπάνω πόλης.
Επίσης μνημονεύονται ευρήματα στο
Fornovo San Giovanni, στην επαρχία
του Bergamo και στο Cogozzo, συνοι-
κισμός της Villa Carcina, στην επαρ-
χία της Brescia φραγκικής-αλαμαννικής
προέλευσης.
Οι Λογγοβάρδοι κατέλαβαν τις κύριες
πόλεις της περιοχής του ποταμού Πά-
δου μετά την άφιξή τους στην Ιταλία,
σχεδόν χωρίς να συναντήσουν καμμία
αντίσταση. Το Μιλάνο, το Bergamo και
η Brescia κατακτήθηκαν μεταξύ του
568 και του 569, ενώ μόνον η Pavia
αντέταξε μακρά αντεπίθεση μέχρι τη
συνθηκολόγηση το 572. Η Cremona
έπεσε το 602 και καταστράφηκε επίσης
εξαιτίας αντιποίνων, ενώ η Mantova
κατέπεσε το 603.
Η εγκατάσταση στα αστικά κέντρα χα-
ρακτηριζόταν από τη συγκέντρωση των
κατοικιών πλησίον αστικών τειχών και
αληθινών και ακριβών οικοδομικών
τετραγώνων, τα λεγόμενα αγροκτήματα,
κάθε ένα με κοιμητήριο (νεκροταφείο)
και εκκλησία, περιβαλλόμενα από ακα-
τοίκητες ευρείες περιοχές, με επικράτη-
ση να προορίζονται για τη βοσκή των
αλόγων, για τα οποία οι Λογγοβάρδοι
ήταν ικανοί εκτροφείς. Σε ό,τι αφορά
το πεδίο της αστικής αρχιτεκτονικής οι
Λογγοβάρδοι προσέθεσαν στην επικρα-
τούσα ρωμαϊκή οικοδομική τέχνη νέες
ακριβώς δικές τους τυπολογίες, όπως
οι κατοικίες με ξύλινη όψη, μαρτυρού-
μενες σχεδόν σε όλες τις λομβαρδικές
πόλεις και την αίθουσα ή τη laubia στο
4/28/2014 2:20:27 PM