Ths.

Phạm Minh Châu

BÀI THỰC HÀNH

LẮP ĐẶT MẠCH ĐIỆN CHIẾU SÁNG
ĐI DÂY TRONG ỐNG

1. MỤC TIÊU
Sau khi học xong bài này, người học đạt được:
- Trình bày được sơ đồ đi dây và sơ đồ đơn tuyến
- Lắp ráp được các mạch điện đi dây nổi và đi dây âm tường theo đúng
nguyên lý và kỹ thuật
- Thực hiện đúng quy trình và quy tắc an toàn

2. NHIỆM VỤ THỰC HÀNH

2.1. Tìm hiểu kiến thức lý thuyết của bài thực hành
1. Ký hiệu các thiết bị trong sơ đồ đơn tuyến
2. Sơ đồ đi dây và sơ đồ đơn tuyến
3. Yêu cầu khi lắp ráp mạch điện đi dây trong ống
2.2. Thực hành theo quy trình
1. Quy trình lắp ráp mạch điện đi dây nổi
2. Quy trình lắp ráp mạch điện đi dây âm tường

3. PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC CẦN THIẾT

- Phương tiện dạy học tối thiểu cho một nhóm (2 – 3 sinh viên)
Chủng loại – quy cách Số
STT kỹ thuật Đơn vị lượng Ghi chú
1 Dây điện đôi 2x16 Mét 10
2 Băng keo điện Cuộn 01
3 Mô hình mạch điện đi dây nổi Bộ 01
4 Mô hình mạch điện đi dây âm tường Bộ 01

1
 Ths. Phạm Minh Châu

4. KIẾN THỨC LÝ THUYẾT CỦA BÀI THỰC HÀNH

4.1. Kết cấu mạch điện đi dây nổi
Mạch điện đi dây nổi là mạch điện mà tất cả các thiết bị điện được lắp đặt nổi
trên tường như minh họa ở hình 5.1.

Hình 5.1. Kết cấu mạch điện đi dây nổi

Kết cấu của một mạch điện đi dây nổi bao gồm:
- Ống chứa dây điện được làm bằng nhựa hoặc bằng kim loại, có tác dụng dẫn
hướng và bảo vệ dây dẫn điện.
- Đầu nối ống, có tác dụng rẽ ống dây qua các vị trí khác nhau của công trình
hoặc tăng chiều dài ống. Đầu nối ống bao gồm các loại khác nhau, như: đầu nối hình
C, hình T và đầu nối thẳng.
- Móc đỡ ống, có tác dụng định vị và cố định đường ống chứa dây dẫn điện.
Kích thước của móc đỡ được chọn phù hợp với kích thước ống.
- Bảng điện chính, nơi lắp đặt các thiết bị đóng cắt và bảo vệ cho mạch điện
của công trình, bao gồm: cầu dao, cầu chì, công tắc, ổ cắm, …
- Bảng điện phụ, nơi lắp đặt các ổ cắm chân tường để cung cấp linh hoạt
nguồn điện cho công trình.
- Hộp nối dây là nơi tập trung các mối nối dây của mạch điện, có tác dụng bảo
vệ mối nối và thuận tiện trong lắp đặt và sửa chữa.
Trong điện sinh hoạt, kết cấu của mạch đèn chiếu sáng đi dây nổi bao gồm các
thiết bị điện như minh họa ở hình 5.2.

2
 Ths. Phạm Minh Châu

Hình 5.2. Thiết bị điện chiếu sáng đi dây nổi

4.2. Kết cấu mạch điện đi dây âm tường
Mạch điện đi dây âm tường là mạch điện mà đường ống đi dây điện và thiết bị
điện được lắp đặt âm trong tường, làm tăng tính thẩm mỹ cho công trình rất nhiều so
với đi dây nổi như minh họa ở hình 5.3.

Hình 5.3. Kết cấu mạch điện đi dây âm tường

Kết cấu của một mạch điện chiếu sáng đi dây âm tường bao gồm:
1. Đường ống luồn dây dẫn điện, thường sử dụng ống nhựa cứng PVC để dễ
cho việc luồn dây dẫn điện khi thi công và bảo vệ dây dẫn.

3
 Ths. Phạm Minh Châu

2. Hộp nối dây, thường sử dụng loại hộp bằng nhựa cứng hoặc kim loại. Đế hộp
nối dây được âm trong tường như dây dẫn. Tất cả các mối nối dây đều được thực hiện
trong hộp nối dây.
3. Bảng điện chính, là nơi lắp đặt cầu dao tự động (áp tô mát, CB), công tắc, ổ
cắm, … Tất cả các thiết bị này được đặt âm trong tường nhờ các đế âm tường (hộp
box) có dạng giống như hộp nối dây.
4. Ổ cắm chân tường, là nơi cung cấp linh hoạt nguồn điện trong công trình và
cũng được đặt âm trong tường như các thiết bị trong bảng điện chính.
Các thiết bị điện trong mạch chiếu sáng đi dây âm tường có tính thẩm mỹ và giá
thành cao hơn rất nhiều so với thiết bị điện của mạch chiếu sáng đi dây nổi. Nên
phương pháp đi dây âm tường được sử dụng cho hầu hết những công trình sang trọng
và đắt tiền (hình 5.4).

Hình 5.4. Thiết bị điện chiếu sáng đi dây âm tường

4.3. Ký hiệu các thiết bị điện trong sơ đồ đơn tuyến

Một số ký hiệu thường sử dụng trong bản vẽ đi dây đơn tuyến được minh họa ở
bảng 5.1.

4
 Ths. Phạm Minh Châu

Bảng 5.1. Ký hiệu các thiết bị điện trong sinh hoạt

Ký hiệu
Tiêu chuẩn TCVN Tiêu chuẩn IEC
Tên gọi Biểu diễn ở sơ Biểu diễn ở sơ Biểu diễn ở sơ Biểu diễn ở sơ
đồ nguyên lý đồ đơn tuyến đồ chi tiết đồ tổng quát

Nút nhấn chuông

Công tắc đơn

Công tắc ba chấu

Công tắc bốn chấu

3
Ổ cắm

3
Đèn sợi đốt

x
Đèn huỳnh quang x

Cầu chì

Chuông điện

5
 Ths. Phạm Minh Châu

Áp tô mát, CB

U U
Tủ lạnh
P P

Máy điều hòa nhiệt U U

độ P P

4.4. Yêu cầu của lắp đặt mạch điện đi dây trong ống
Khi lắp đặt mạch điện chiếu sáng đi dây trong ống cần tuân thủ một số yêu cầu
sau:
- Mạch điện phải dễ dàng cho những thao tác ngắt điện cục bộ theo từng khu
vực để phục vụ việc thay thế hay sửa chữa. Vì vậy, nên chọn mạch điện phân phối
theo sơ đồ hình tia (chia đường điện thành nhiều nhánh).
- Ống luồn dây điện phải có độ cứng, khả năng chịu lực và chống thấm nước
tốt.
- Mật độ dây điện luồn trong ống với không quá 75% diện tích ống.
- Sử dụng ống luồn đàn hồi với hệ thống dây dẫn điện lắp đặt tại những nơi
như trần la phông, trần thạch cao, tường gạch ống...
- Các tuyến dây khác nhau trong một ống, nên sử dụng dây dẫn điện có màu
sắc khác nhau để dễ phân biệt.

5. QUY TRÌNH THỰC HÀNH

5.1. Lắp đặt mạch điện đi dây nổi
5.1.1. Quy trình lắp đặt
Bước 1. Xác định sơ đồ đơn tuyến (sơ đồ tổng quát) theo yêu cầu lắp đặt.
Bước 2. Vẽ sơ đồ đi dây từ sơ đồ đơn tuyến đã được xác định.
Bước 3. Kiểm tra và phân tích nguyên lý làm việc của mạch điện.
Bước 4. Lựa chọn thiết bị điện phù hợp với sơ đồ đơn tuyến và sơ đồ đi dây.
Bước 5. Lắp ráp các bảng điện có trong sơ đồ đi dây.

6
 Ths. Phạm Minh Châu

Bước 6. Lắp đặt các đường ống luồn dây điện theo các tuyến dây của sơ đồ đơn
tuyến.
Bước 7. Luồn dây đẫn điện vào trong ống theo đúng số lượng cho mỗi tuyến
theo sơ đồ đi dây.
Bước 8. Lắp đặt bảng điện và phụ tải theo đúng vị trí trên sơ đồ đơn tuyến và
sơ đồ đi dây.
Bước 9. Đấu nối các mạch điện đúng theo sơ đồ nối dây.
Bước 10. Kiểm tra nguội mạch điện sau khi lắp ráp.
Bước 11. Kiểm tra hoạt động của mạch điện theo nguyên lý đã được phân tích
ở bước 2.
5.1.2. Ví dụ minh họa quy trình lắp đặt mạch điện đi dây nổi
Ví dụ 1. Lắp đặt mạch điện chiếu sáng đi dây nổi theo sơ đồ đơn tuyến như
hình 5.5. Trong đó:
- Đèn Đ1 được điều khiển tắt – mở hai nơi bằng công tắc CT1 và CT3 theo sơ
đồ nguyên lý dạng 1.
- Đèn Đ2 được điều khiển tắt – mở bằng công tắc CT2.
- Ổ cắm OC được lấy nguồn sau cầu dao CD.
- Cầu dao CD đóng mở nguồn cho toàn mạch.
- Cầu chì CC bảo vệ cho toàn mạch.
Quy trình thực hiện:
Bước 1. Xác định sơ đồ đơn tuyến theo yêu cầu như hình 5.5.

Hình 5.5. Sơ đồ đơn tuyến của ví dụ 1

7
 Ths. Phạm Minh Châu

Bước 2. Vẽ sơ đi dây như hình 5.6.

Hình 5.6. Sơ đồ đi dây của ví dụ 1

Bước 3. Nguyên lý làm việc của mạch điện.
Giả sử, cầu dao CD đóng và cầu chì CC hoạt động tốt, thì:
- Đèn Đ1 chỉ sáng khi:
(1) Công tắc CT1 ở vị trí 0-1 và CT3 ở vị trí 0-2.
(2) Công tắc CT1 ở vị trí 0-2 và CT3 ở vị trí 0-1.
- Đèn Đ2 chỉ sáng khi công tắc CT2 đóng.
Bước 4. Thiết bị cần thiết cho mạch điện
Để lắp đặt mạch điện ở hình 5.6, trên mô hình lắp đặt mạch điện chiếu sáng đi
dây nổi, cần có một số thiết bị điện sau:

Chủng loại – quy cách Số

STT kỹ thuật Đơn vị lượng
1 Dây điện đôi 2x16 Mét 05
2 Băng keo điện Cuộn 0,2
3 Cầu dao một pha Cái 01
4 Cầu chì nhựa Cái 01
5 Bảng điện nhựa Cái 03
6 Công tắc ba chấu Cái 02
7 Công tắc đơn Cái 01
8 Ổ cắm 04 lỗ Cái 01
9 Đèn sợi đốt 10W/220V Bộ 02

8
 Ths. Phạm Minh Châu

10 Ống luồn dây Ống 01

11 Phích cắm một pha Cái 01
12 Bảng gỗ 600 x 900 Cái 01
Tiến hành từ bước 5 đến bước 11, kết quả của mạch điện được minh họa như
hình 5.7.

Hình 5.7. Mô hình thực hành lắp mạch điện chiếu sáng đi dây nổi
5.2. Lắp đặt mạch điện đi dây âm tường
5.1.1. Quy trình lắp đặt
Bước 1. Xác định sơ đồ đơn tuyến (sơ đồ tổng quát) theo yêu cầu lắp đặt.
Bước 2. Vẽ sơ đồ đi dây từ sơ đồ đơn tuyến đã được xác định.
Bước 3. Kiểm tra và phân tích nguyên lý làm việc của mạch điện.
Bước 4. Lựa chọn thiết bị điện phù hợp với sơ đồ đơn tuyến và sơ đồ đi dây.
Bước 5. Lắp đặt các tuyến ống, hộp nối dây và hộp box công tắc.
Bước 6. Luồn dây vào ống theo số lượng như ở sơ đồ đi dây.
Bước 7. Lắp ráp các thiết bị điện vào các hộp box theo đúng vị trí và số lượng
như sơ đồ đơn tuyến và sơ đồ đi dây.
Bước 8. Xác định đầu dây của từng thiết bị, đấu nối các đầu dây tại các hộp nối
dây theo đúng sơ đồ đi dây.
Bước 9. Lắp đặt phụ tải (bóng đèn) và nối dây theo đúng sơ đồ đơn tuyến và sơ
đồ đi dây.
Bước 10. Kiểm tra nguội mạch điện sau khi lắp ráp.
Bước 11. Kiểm tra hoạt động của mạch điện theo nguyên lý đã được phân tích
ở bước 2.

9
 Ths. Phạm Minh Châu

5.1.2. Ví dụ minh họa quy trình lắp đặt mạch điện đi dây nổi
Ví dụ 2. Lắp đặt mạch điện chiếu sáng đi dây âm tường theo sơ đồ đơn tuyến
như hình 5.8. Trong đó:
- Đèn Đ1 được điều khiển tắt – mở hai nơi bằng công tắc CT1 và CT2 theo sơ
đồ nguyên lý dạng 1.
- Đèn Đ2 được điều khiển tắt – mở và chỉnh được độ sáng bằng công tắc CT3
và Dimmer.
- Ổ cắm OC được lấy nguồn sau cầu dao CB.
- Cầu dao CB đóng mở nguồn cho toàn mạch.
Quy trình thực hiện:
Bước 1. Xác định sơ đồ đơn tuyến theo yêu cầu như hình 5.8.

Hình 5.8. Sơ đồ đơn tuyến của ví dụ 2

Bước 2. Vẽ sơ đi dây như hình 5.9.
P
N

Đ1 Đ2

CT2
1
CB CT1 0
1 2
0
2 Dimmer CT3
OC

Hình 5.9. Sơ đồ đi dây của ví dụ 2

10