Ahlaki Geri Çekilme Mekanizmaları

• İnsanlar kendilerini suçlamaktan kaçınmak için ahlaki ihlallerden kaçınırlar.

• Ancak bu tür benlik yaptırımları etkinleştirilmedikçe davranışı etkilemezler.

• Düzenleyici benlik yaptırımlarının yani ahlaki tepkilerin acımasız davranıştan geri çekilmesine yol
açan birtakım psikolojik süreçler vardır.
Ahlaki Geri Çekilme Mekanizmaları
★Örtmeceli etiketleme
★ Ahlaki gerekçelendirme
★Avantajlı karşılaştırma
★Sorumluluğun yerinin değiştirilmesi
★Sorumluluğun yayılması
★Sonuçları azımsama, aldırmama ya da saptırma
★İnsanlıktan çıkarma ya da suç yükleme
Kuraldışı davranış odaklı ahlaki geri çekilme pratikleri
• Ahlaki gerekçelendirme. Kişi, zarar verici davranışı bilişsel olarak yeniden yapılandırarak, yani
anlamını değiştirerek saygıdeğer hale getirir.

Örn., Dünya barışını korumak için savaşmak!

• Ereksel ahlak.
• Deontolojik ahlak.
Örtmeceli etiketleme. Edimlerin dolambaçlı laf kalabalığıyla yumuşatılması.

Örn., işten kovma yerine “iş sözleşmesinin feshedilmesi”,

“öldürülen siviller için “sivil zayiat”

Avantajlı karşılaştırma. Acımasız davranışları, diğer acımasız davranışlarla karşılaştırma sonucunda

kendi davranışını haklı, hatta bazı durumlarda iyiliksever olarak gösterme.
Örn., Onlar daha kötüsünü yaptılar..
 Davranış İle Sonuçları Arasındaki İlişkinin
Belirsizleştirilmesi Ya Da Çarpıtılması
• Sorumluluğun yerinin değiştirilmesi. Eylemlerin kendi iradelerine bağlı olmadığını, otorite
pozisyonundakilerden kaynaklandığını düşünme..

Örn., Eichman vakası

 Sorumluluğun yayılması. Bir grubun ortaklaşa yaptığı ahlaki ihlalde gruptaki bireyler işbölümü
sağlayarak, tek başlarına zararsız gibi görünen edimlerde bulunurlar ama sonuç..
Örn., Linç girişimleri
• Davranışın sonuçlarını azımsama, aldırmama ya da saptırma. İnsanların
kişisel kazançları ya da sosyal nedenlerle diğerlerine zarar verici eylemler yaptıklarında
eylemlerinin neden olduğu zararı azımsamaları ya da onunla yüzleşmekten kaçınmaları.

Örn., Bombardımanda öldürülen insanların sayısını azımsama

 Kurban Odaklı Ahlaki Geri Çekilme Pratikleri
• İnsanlıktan çıkarma. Kişi karşısındakini insanlıktan çıkardığında artık
onu kaygıları, duyguları ya da umutları olan bir insan olarak
görmemeye başlar.
• Dolayısıyla insan olmayan, insandan daha aşağı olan birine yönelik
eylemlerde ahlaki kurallar geçerli olmaz.

• Suç Yükleme. Kurbanların kendi çektikleri acılara kendilerinin neden

olduğuna, acımasız davranışın suçlusu olduklarına ilişkin inanç.
Örn., Tecavüz kurbanlarını suçlama.
İnsanlıktan Uzaklaştırma
• İnsanlıktan uzaklaştırma kuramı (Leyens ve ark., 2000, 2003)
• İnsanlar iç gruplarının dış gruplardan daha fazla insani öz taşıdığına inanmaktadır.
• Kurama göre, bazı duygular da dil, zeka ve kültür gibi insanı diğer canlılardan (örn., hayvanlardan)
ayırt edebilme potansiyeline sahiptir.
• Birincil duygular: İnsan ve diğer canlılardaki ortak özü yansıtan duygular (Örn., şaşırma, iğrenme
ve arzu).
• İkincil duygular: Sadece insandaki özü yansıtan duygular (Örn., hayranlık, umut ve suçluluk)

• Birincil duyguları iç ve dış gruba atfetmede herhangi bir yanlılığa başvurmazken sadece insandaki
özü yansıtan duyguları iç gruba daha fazla atfetme eğilimi.