İktisat Tarihi

7.5.18
 SAVAŞLAR VE EKONOMİK
PERFORMANS
• Savaş 10 milyon askerin ölümüne, 20 milyonunun
yaralanmasına neden oldu.

• Ekonomik açıdan uzun dönemde fizik yıkımdan

daha zararlı olan normal ekonomik ilişkilerin
bozulmasıydı.

• Savaştan önce İngiltere, Almanya, Fransa ve ABD

birbirlerinin en iyi alıcısı ve satıcısı durumundaydı
• Savaşan ülkeler kaynaklarını normal kullanımlardan
savaşın gerek duyurduğu alanlara doğru kaydırdılar

• Savaş dünya tarımının dengesini bozdu.

• Millî ve milletlerarası diğer bir ekonomik problem

de enflasyondu

• Savaş sonrasının önemli problemleri, ekonomik

milliyetçiliğin doğuşu ile parasal ve malî
problemlerdi
• Ekonomik milliyetçilik, yalnız imparatorlukların
parçalanması ile doğan yeni devletlerle sınırlı değildi

• Yeni merkantilizm, savunucularının amaçladıkları

sonucun tersine olarak daha düşük gelir ve üretim
düzeylerine yol açtı

• Önemli bir problem de savaş tazminatı meselesiydi.

• 1922 Yaz sonlarında Alman markının değeri,

tazminat ödemelerinin ağır baskısı altında hızla
düşmeye başladı
• Enflasyon Alman toplumunda derin yaralar açtı.

• Savaş sonrası İngiltere’de ekonomik problemler

büyüdü

• İngiltere savaşın finansmanı için bir önlem olarak

1914’te altın standardını terk etmişti.

• 1925’te İngiltere savaş öncesi parite ile altın

standardına döndü
• Büyük Bunalım

• Avrupa ülkelerinden farklı olarak ABD savaştan çok

daha güçlü olarak çıktı

• 1929 yılı ortalarına gelmeden Avrupa, Amerikan

yatırımlarının kesilmesinin sancısını hissetmeye
başladı.

• 1930’lar boyunca Avrupa’dan sermaye çıkışı sürdü.

• 1929’daki üretim düzeylerine geri dönülebilmesi
yıllar sürdü

• Sonuç ödemeler dengesi problemleriyle mücadele

edebilmek için para devalüasyonu ve ithalat
kontrolleri gibi radikal tedbirlerin yaygınlaşması oldu

• 1929 krizini başlatan ülke ABD oldu. Fakat krizin

yayılmasında uluslararası sorumluluk da söz
konusuydu
• Krizin kaynağı konusunda ihtilaf varsa da onun
şiddetinin ve uzun sürmesinin nedenleri üzerinde
uyuşma vardır

• Savaştan sonra İngiltere böyle bir liderlik rolünü

oynayabilecek durumda değildi.

• II. Dünya Savaşı ve Dünya Ekonomisinin Yeniden

inşası

• II. Dünya Savaşı tarihin en yıkıcı ve yaygın savaşıydı

• Problemi daha da kötüleştiren ekonominin
kurumsal çerçevesinin ağır şekilde yara almış
olmasıydı

• Savaştan sonra mal kıtlıkları kontrollerin devamını

gerektiriyordu

• Marshall Plânı sayesinde Batı Avrupa’nın ekonomik

canlanması başarıldı

• Avrupa ekonomisinin yeniden inşası, savaş öncesi

dönemde olduğundan daha fazla olarak ekonomik
ve sosyal hayatta devletin rol almasını gerektirdi.
• YAPISAL DEĞİŞMELER

• 20. yüzyılın başlarında dünya ölçeğinde güçlü 6

devlet bulunuyordu ve bunların 5’i Avrupa’daydı

• II. Dünya Savaşı’ndan sonra I. Dünya Savaşı

sonrasından farklı olarak uluslararasında barışı
koruma arzusu daha güçlüydü.

• 20. yüzyılın ikinci yarısında Avrupa Birliği’nin

oluşumu Avrupa tarihi açısından yeni ve tarihte
benzeri olmayan bir tecrübedir
• 20. Yüzyılın İkinci Yarısında Dünya Ekonomisindeki
Gelişmeler

• 20. yüzyılın ikinci yarısı dünya ekonomisinin

geçmişte gösterdiği en yüksek ekonomik
performansa şahit oldu

• Sanayileşmiş ülkelerde II. Dünya Savaşı’ndan sonraki

çeyrek yüzyılda, yüksek oranlı ve istikrarlı ekonomik
büyüme tam istihdam ve fiyat istikrarı ile birlikte
gerçekleşti
• Hızlı gelişen Asya ülkelerinin başarıları Japonya’nın
gerçekleştirdiği başarının bir tekrarı niteliğindedir.

• 1973’ten sonra farklı zamanlarda dünyanın çeşitli

bölgelerini farklı derecelerde etkileyen ve büyüme
hızını düşüren 4 büyük ekonomik şok yaşanmıştır.

• Uluslararası Ekonomik ilişkiler

• I. Dünya Savaşı ile birlikte dünya ekonomisi dağılma

sürecine girdi ve 60 yıl süren çalkantılı bir dönem
başladı
• II. Dünya Savaşı uluslararası ilişkilerde önemli
değişimlere neden oldu.

• Doğu bloğu, Sovyetler’in egemenliği altına girdi,

1949’da Çin’de Komünist Parti iktidara geldi.

• II. Dünya Savaşı sömürgeciliğe büyük bir darbe

vurdu.

• 1945 sonrasındaki yarım yüzyılda geleneksel

işbölümü giderek değişti
• 20. yüzyılda Avrupa’nın dünya ticaret ve
üretimindeki payı azaldı

• Kendi kendine yeterliğe ve merkezî plânlamaya

dayalı modellerden etkilenen Asya ülkeleri teknoloji
ve sermaye girişleri üzerinde son derece kapsamlı
kontroller uygulamaya başladılar

• 1980’lerde ve özellikle de 1990’larda dünya

ekonomisinde yeni bir globalleşme ve liberalleşme
dalgası görüldü
• 19. yüzyılda pek az uluslararası kuruluş mevcuttu.
20. yüzyılda çok sayıda yeni kurum ortaya çıktı

• Devlet ve Ekonomik Hayat

• 20. yüzyılda tüm milletleri etkileyen diğer önemli bir

değişme ekonomide büyük ölçüde genişleyen devlet
rolüydü

• Millî hükümetler 20. yüzyılda pek çok demiryolu

inşa ettiler ya da daha önce kurulmuş olanları
devletleştirme yoluna gittiler
• 20. yüzyılda ekonomik kaynaklar açısından en
önemli gelişme, enerji alanında oldu

• İlk önemli petrol rezervleri Rusya ve Kuzey

Amerika’da bulundu

• Bilimin teknolojiye uygulanmasının en çarpıcı son

örneği uzayın keşfi oldu

• Sınaî ve ticarî organizasyon alanında 19. yüzyılın

sonlarında başlayan gelişmeler 20. yüzyılda
hızlanarak devam etti
İktisat Tarihi II

13 Nisan 2018
 Modern Çağ’ın Başlangıcında Avrupa Ekonomisi
• 11 yy başından itibaren Avrupa Rostow'un
deyimiyle kalkışa geçmiştir.

• Bugünün ölçütleriyle baktığımızdaAvrupa

gelişmemiş bir bölgeydi.

• 1000 yıllarından itibaren Avrupa ekonomik bir

kalkış'a geçti.

• 16. yüzyılın başlarında durum 500 yıl öncesinin

tersine dönmüştü
 Coğrafi Keşifler ve Avrupa’nın Genişlemesi
• Kuznets'e göre 1492 ile 1776 yılları arasındaki dönemin
tarihi, coğrafî keşifler ve bununla ilgili olaylarla
açıklanabilir.

• 17. yüzyıl ortalarındaki Avrupa ekonomisi ile 15. yüzyıl

Avrupa ekonomisi arasında önemli farklar vardı

• Avrupa'nın Doğu'ya doğru karadan genişlemesi deniz aşırı

yayılmanın hızına ulaşamadı

• Avrupai genişleme ilk yüzyılında sadece Portekiz ve

İspanya’nın tekelinde kaldı.
• Avrupa medeniyetinin Amerika’ya tanıttığı diğer
özellikler arasında alkol ve salgın hastalıklar vardı.

• Avrupa kültürünün Yeni Dünya'ya taşınması ve yerli

kültürlerin yok edilmesi Avrupaî genişlemenin
önemli sonuçlarından biridir.

• Genişleme Avrupa kültürünü de etkiledi. Bu açıdan

en önemli gelişme ticaret hacminin ve mal
çeşitlerinin artmasıydı.

• Pamuk ve şeker daha önce de bilinmekle birlikte

üretimi ve ticareti yaygın değildi.
• Deniz aşırı genişlemenin nihaî bir sonucu
Avrupa'nın ekonomik merkezinin yer
değiştirmesiydi.

• 16. yüzyılda İspanya ve Portekiz Avrupa'nın en

önde gelen ekonomik güçleri oldular.

• Orta, Doğu ve Kuzey Avrupa 16. yy’daki ticari

genişlemeden yeterince yararlanamadı.

• Ortaya çıkan ekonomik değişmelerden en kazançlı

çıkabilecek bölgeler Aşağı Ülkeler, İngiltere ve
Kuzey Fransa'ydı.
 Nüfus
• 15. yy başlarında yarım yüzyıl süren bir düşüş ve
durgunluktan sonra Avrupa nüfusu bir kez daha
artmaya başladı.

• Önceki yüzyıllarda nüfusun azalması sonucunda

nüfus/toprak dengesinde görülen olumlu değişme,
reel ücretlerin artmasına yol açtı.

• 16. yüzyıldaki nüfus büyümesi genel bir hadise

olmakla birlikte tüm bölgelerde aynı oranda
gerçekleşmedi.
• 16. yüzyıldan itibaren nüfus artışı göçlerle birleşerek
şehir nüfuslarının belirgin şekilde büyümesine yol
açtı.

• 17. yyda nüfus artışının yavaşlaması nüfusun

kendisini yeterli ölçüde besleyebileceği düzeyi aşmış
olmasından ileri gelmekteydi.

• Doğu Avrupa'da dönem başında sosyal ilişkilerin

yaygın şekli olan serflik giderek yaygınlığını daha da
arttırdı
• Akdeniz bölgesinde iklim ve toprak tiplerinin
benzerliğine rağmen çok farklı özellikler görülüyordu

• İspanyol tarımının diğer bir özelliği köylü ile koyun

sürüsü sahipleri arasındaki düşmanlıktı.

• Batı Avrupa'da Ortaçağ'dan devralınan açık tarla

sistemi varlığını sürdürdü.

• Avrupa'da en gelişmiş tarıma sahip bölge Aşağı

Ülkeler, özellikle de Hollanda idi.
• Tarımda olduğu gibi sanayide de Modern Çağ'm
başlarında büyük bir teknolojik sıçrama söz konusu
değildi

• Teknolojik açıdan önemli değişmelerin ortaya çıktığı

bir alan okyanus denizciliği idi.

• Metalürji sanayiinde önemli gelişme alanlarından

biri de demir sanayii idi.

• Deniz aşırı keşifler yeni hammaddeler temin ederek

yeni sanayilerin doğuşunu teşvik etti
• Batı Avrupa'da yeni teknolojilerin yayılması hızlıydı.

• Sanayi sektöründe sağlanan önemli gelişmelere

rağmen Avrupa ekonomisi henüz ileri derecede
ihtisaslaşmış değildi.

• Deniz aşırı yayılmanın önemli bir ekonomik sonucu

da zengin altın ve gümüş yataklarına sahip olan
Meksika ve Peru'nun keşfiydi.

• 16. yüzyıldaki fiyat artışlarının temel

açıklamalarından biri, Earl J. Hamilton'un teorisidir.
• 1500'lerden itibaren kıymetli maden arzının artışı,
fiyat yükselişlerinden muhtemelen çok daha fazlaydı

• 1500'lerden itibaren kıymetli maden arzının artışı,

fiyat yükselişlerinden muhtemelen çok daha fazlaydı

• Kıymetli maden akışının yarattığı efektif talep

genişlemesinin fiyatlarda derhal aynı oranda bir
yükselmeye yol açacağı görüşü de tenkit edilmiştir

• Batı Avrupa'ya kıymetli maden akışının ikinci önemli

sonucu faiz hadlerinin düşmesiydi
• Kıymetli maden akışının diğer bir önemli ekonomik
sonucu ücret artışlarının fiyat artışlarını
izleyememesi oldu.

• Kıymetli maden akışının bir başka sonucu,

uluslararası ticaretle ilgiliydi.

• Avrupalılar güçlü kalyonları ile Hint okyanusundaki

müslüman ticaret gemilerini tahrip ederek Asya içi
ticarette önemli bir pay elde ettiler.
• 16 ve 18. yüzyıllar arasında Avrupa ekonomisinin
tüm sektörleri içinde en dinamik olanı şüphesiz
ticaretti.

• 16. yy’ın başında lüks nitelik arz eden baharat

ticareti giderek yayıldı.

• Ticaretin diğer bir alanı da köle ticaretiydi. Bu ticaret

başlangıçta Portekizlilerin tekelindeydi.

• Bu dönemde iş tekniklerinde görülen gelişmeler de

önemliydi.
• Anonim şirketler kişisel teşebbüslere göre birçok
bakımdan üstünlük arz ediyordu.

• Deniz aşırı ticaret taşıdığı risklere rağmen diğer iş

teşebbüslerinden daha karlıydı.

• Ticaretin organizasyonu ülkeden ülkeye ve ticaretin

niteliğine göre farklılık gösteriyordu.
• Bankacılık alanında da önemli değişmeler oldu

• Modern Çağ'ın başlarında Avrupa ülkelerinin

ekonomik politikaları iki amaca yönelikti:

• Ortaçağ'da feodal lordlar savaşları finanse

edebilmek için para ve maden biriktirmeye büyük
önem verirlerdi

• Merkantilist politikaların diğer bir uygulaması da

büyük ticarî filolara özel önem verilmesiydi.
• Merkantilist yönetimlerin tüm uygulamalarının
ekonomi üzerinde olumlu etkilerde bulunduğu
düşünülmemelidir.

• Tüm ülkelerin teorisyenleri millî serveti ve gücü

arttırmanın bir unsuru olarak sömürgelerin önemini
belirtiyorlardı

• Merkantilizm uluslararası pazarın önemine ve sanayinin

ekonomideki stratejik rolüne dikkat çekerek ekonomik
gelişmeye olumlu bir katkıda bulunmuştur.
• Ekonomik milliyetçiliğin en tipik örneği Fransa'da
Colbert dönemi (1665-1683) idi.

• Colbert, yönetimi süresince ekonomi üzerinde

devlet kontrolünü sistemleştirmeye ve
rasyonelleştirmeye çalıştı.

• Colbert geniş bir sömürge imparatorluğu

oluşturmaya da gayret etti.
• İngiltere'de ise ekonomik politika kıta
Avrupası'ndan daha farklı bir gelişme çizgisi izledi.

• Parlamento dış ekonomik ilişkilerde sıkı bir

milliyetçilik politikası izledi.

• Ülke içinde parlamento, ekonomiyi kontrol etmek

istemesine rağmen bürokrasinin zayıflığı nedeniyle
bunu gerçekleştirebilecek güçten yoksundu.
İktisat Tarihi II

2. Hafta
 İKİNCİ DEVRİMİN BAŞLANGICI
• İkinci bir devrim kendine yeterli küçücük köyleri
kalabalık kentler durumuna getirmiştir.

• Bu dönemde halk yerleşiktir. Köyün kendisi toprak

elverdikçe kentleşinceye dek büyümüştür.

• Tevrat’tan Sümer’in o çağdaki durumunu

öğrenebiliyoruz.

• Bir toplumun çalışan nüfusu hırslandıkça besin

üretim artığına gereksinme de artacaktı.
• Yakındoğu’da insanları yerleşikliğe yönelten bir
başka unsur da çiftçinin yiyecek çeşidinin artması
olmuştur.

• Yerleşik yaşam barınakların geliştirilmesine etken

olmuş ve mimariye yol açmıştır.

• Yakındoğu’da ırmak vadileri ve vahalarda yerleşen

varlıklı çiftçiler kendi kendilerine yeterli ekonomik
düzenlerinden ayrılmaya daha yatkındı.

• Sümer ve Mısır’a ithal edilen sakız ve değerli taşlar

önceleri gereksiz süs eşyası sanılmıştır.
• Değerli taşlar ararken insanlar kendiliklerinden
maden bulunan alanlara gitmişlerdir.

• Madenin gerçek üstünlüğü eritilebilmesi ve

dökümünün yapılabilmesidir.

• Döküm işleminin yürütülmesi için çeşitli buluşlar

gerekliydi.
– Ocak
– Körük
– Kalıp
• Demircinin çok geniş ve ayrıntılı endüstri törelerine
sahip olması gerekir.

• İnsan hangi çeşit taşın karbonla ısıtıldığı vakit bakır

sağladığını bilecek kadar pratik kimya öğrenmiştir.

• Madenin taşın yerini alması uzun sürmüştür

• Madenin ithal edilmesi için daha gelişkin taşıt

yöntemleri bulunmalıydı.
• Açık çöllerde ve steplerde ilkel avcı kabilelerinin
eşyalarını kamptan kampa taşımak için kullandıkları
kızaklar öküzlere çektirilmekteydi.

• Öküz ya da başka hayvanlarla çekilen arabaların

kullanılmasıyla haberleşme hızlanmış ve mal taşımı
büyük çapta kolaylaşmıştır.

• Karayolu ulaşımındaki gelişmelere paralel olarak

deniz ulaşımında da gelişmeler kaydedilmiştir
• Adı geçen sanat, yöntem ve süreçler deney
birikimlerinden doğan bilgi ve uygulamaların dışa
dönük anlatımlarıdır.

• Doğaya teknik açıdan başat olunmuş olsa da

insanlar geçim için doğaya bağımlı kalmayı
sürdürmüştür.

• Doğunun arkeoloji kayıtlarına yansıyan nesnel

kültür, sanat ve din alanındaki değişiklikler göçler ve
istilalar sonucu olmalıdır.
• Göçle gelenler kendi örgütlerini ve kendi
ideolojilerini de birlikte getirirler.

• Yerleşiklerin bulunduğu alanda daha öncekinden

çok farklı bir düzen, mimari ve eşya kalıntıları
bulunabilir.

• Savaşın ekonomik etki ve sonuçları da vardı.

• Tahta varan tek yol ülkeyi ele geçirmek değildi

• MÖ 4000 yıllarında Doğu Akdeniz çevresinde ve
daha da doğuda Hindistan’a doğru tüm kıraç
topraklarda çeşitli toplumlar yaşamaktaydı.

• Kendine yeterli toplumların ekonomik bağımsızlıklarını

yitirme yolunda önemli bir gelişme Nil vadisinde, Dicle
ve Fırat arasında ve İndus ırmağı kıyılarında olmuştur

• MÖ 3000 yıllarına gelindiğinde arkeologların Mısır,

Mezopotamya ve İndus vadisi için çizdikleri resim
çeşitli meslek ve sınıfları içeren devletlerdir.
• Ekonomik alanda ikinci devrimin sonuçları Mısır,
Mezopotamya ve Hindistan’da aynıydı.

• Misal Mezopotamya’ya bakıldığında Mimarideki

değişimin temeli bu dönemde dinsel öğelerden
yoğun bir şekilde etkilenmiştir.
• Böylesine anıtların yapımı işçi ve besinden başka
şeyler de gerektirir.

• Ziggurat tapınağında bir yazıt bulunmuştur.

• MÖ 3000 yıllarından çok sonraları Ur’daki kral

mezarları tapınakların yönetimini çok güzel örnekler.

• İkinci devrim Mısır ve Hindistan’da yürümekteydi

• Kervanlarla taşınan yalnızca yeni buluşların ürünü
olan mallar değil insanlardı da.

• İkinci devrimin aşamalarına ilişkin bu süreklilik,

kültürel alanda geçerli olsa da etnolojik ve politik
alanlarda geçerli değildi.
• MÖ 3000 yıllarından hemen sonra yazılı metinler
Sümer ve Akad’daki sosyal ve ekonomik örgütler
konusunda açık bilgiler verir.

• Her tanrının yeryüzünde bir evi vardır. Bu ev de kent

tapınağıdır.

• MÖ 3000 yıllarında her kentte tanrının yanı sıra bir

de geçici başbuğ ortaya çıkmıştır.

• Aşağı Mezopotamya, yaşamı için ikiz ırmaklarının

suyuna muhtaçtır.
• Mısırda politik birleşme, ikinci ekonomik devrimle
aynı zamana rastlar.

• Mısır endüstrisi için kullanılan hammaddelerin

parasal kaynağı firavunun gelirleriydi.

• Kral Mısır halkına Sümerlilerin hala yoksun

bulunduğu gerçek yararlar sağlardı.

• MÖ 2000 yıllarına dek Mısır konusundaki kayıtlar,

tümüyle mezarlar ve içindeki eşyalara dayanır.
• Mısır’ın birleşmesi tıpkı Sümer’deki kentsel
devrimde olduğu gibi aynı yeni sınıfları ve yeni
meslekleri yaratmıştır.
• Mısır işçiliğinde titizlik ve kesinlik bitmek tükenmek
bilmeyen bir sabra ve üst üste yinelenen deney –
yanılgı – deney döngüsüne dayanır.

• Mısırlıların ölüler konusundaki garip inançları da

yararlı işlere uygulanabilen bilimsel buluşları
esinlemiştir.

• Ölünün içi rahatlasın diye ayrılan bu varlık ve

kaynakların resimleri mezarın duvarlarına çizilirdi.
• Mısır ile Mezopotamya arasındaki başkalık yalnızca
çeşitli uğraşıların ürünlerinde değildir.

• İndüs Vadisi’nde de yazılı belgeler arkeologların

bulgularını destekleyebilseydi aynı farklılıklar ortaya
çok belirgin biçimde çıkardı.

• İndus uygarlığının tarih öncesi çağları bilinmez.

• Sözü edilen devrimler Mısır ve Sümer’de aşağı

yukarı aynı yıllarda oluşmuştur.
• Her bir bölgedeki somut farklılıklar tek yanlı bir
bağımlılık kuramıyla izah edilemez.

• Devrimden önce Mısır, Sümer ve Hindistan

birbirinden tümden ayrı ve bağlantısız değildi.

____________________________________________
İktisat Tarihi II

16.3.18
 PANAYIRLAR
• Ortaçağların ekonomik örgütlenmesinin en çarpıcı
özelliklerinden birisi, panayırların oynadığı roldü.

• Panayırlar profesyonel tacirler için belirli zamanlarda

buluşma yerleriydi.

• Panayırların önemi, kurulduğu yerin öneminden bağımsızdı.

• 12. yy, bu ticari sistemin başarısında olağanüstü hızlı bir

gelişmeye tanık oldu
• Champagne panayırlarına uzaklardan insanları
çeken yalnızca eşya ticareti değildi.

• Champagne panayırları öylesine çok ziyaret edilen

panayırlardı ki, borçların çoğu, bu panayırların
birinde ya da diğerinde ödeniyordu

• Champagne panayırlarının en yüksek düzeye, 13.

yyın ikinci yarısında ulaşmış oldukları kabul edilebilir
 Para
• Alman iktisatçıları paranın icadından önceki dönem
için doğal ekonomi terimini kullanmaktadır.

• Dönem itibariyle paranın yerini takasın aldığını

düşünmek doğru değildir.

• Karolenj döneminden sonra lordun sikke kesme

hakkı ile pazar kurma hakkını bağışlaması
eşzamanlıdır.

• Büyük mülklerdeki en gerekli ödemeler hemen

hemen para hareketlerinin dışındaydı.
• Manor ekonomi değişim ekonomisi olmadığı için
doğal ekonomiydi.

• Büyük mülkün işlerlik kazandığı koşulların kendisi

ödemelerin ayni yapılmasını zorluyordu.

• İslam saldırısı Tiran Denizi’ni kapadığında antikite

ekonomisi ile Batı dünyası arasında bir kopuş
meydana geldi

• Akdeniz’de ticaretin kesilmesiyle altın yüzyıllarca

değişim aracı olmaktan çıktı.
• Karolenj para sistemi tek maden sistemi olarak
tanımlanabilir.

• Bir pound gümüş 240 pence meydan getiriyordu.

• 12pence’e eşit olan şilin(sou) ile 20 şiline eşit

olan pound hesap paralarıydı.

• Tedavüldeki paraların değerinin düşük oluşu

işlemlerin küçük perakende ödemelerden
oluştuğu bir çağın ihtiyaçlarına uygundu.
• Şarlman’ın para sistemi Karolenjlerin
yıkılmasından sonra da korundu.

• Krallığın iktidarını gölgeleyen anarşi döneminde

feodal lordlar sikke kesme hakkını ele geçirdiler.

• 11. yy ile birlikte tüm Almanya’da yeni bir parasal

ölçü görülmeye başlandı.

• Parasal konulardaki karışıklık yalnızca siyasi

değildi. Çağın ekonomik koşullarının da
sonucuydu.
• İngiltere’de para basma hakkı yalnızca krala aitti ve
kıta Avrupasındaki olumsuzluklardan daha az
etkilenmişti.

• Kıta’da paraya ilişkin hakların geri kazanılmasında

krallar egemenlik endişeleriyle hareket etmişlerdi.

• 12. yy sonunda tedavüldeki paranın düzensizliğinin

eriştiği nokta bir reformu zorunlu kılıyordu.

• 1192- Henry Dandolo, 12 dinar değerindeki

«Gross»’un basılması
• Gross – Venedik

• Heller – Almanya

• Sterling – İngiltere
• 1266 Fransa
• Gros tournois
• Gros parisis

• 11. yydan itibaren Akdeniz ticareti Arap ve Bizans

altın sikkelerini İtalya ve Alplerin kuzeyin yaymaya
başlamıştı.

• Floransa 1252- Florin

• Venedik dükası

• Karolenj döneminde tedavülde olan dinar

küçük işlem sikkesi konumuna düştü

• Genel politika her zaman mali çıkarları

ekonomik çıkarlara feda ediyordu.
 Kredi ve Para Alışverişi
• Ticari gelişmeyi takas, para ve kredi olarak tasnif eden
kuram sistemleştirme tutkusunun bir sonucudur.

• Dönemin en önemli kredi kurumu kilisedir.

• Rehin edilen mülkün geliri anapara ödemesine

katkıda bulunuyorsa vifgage bulunmuyorsa
mortgage adını alırdı.

• Canlanan ticaret sermayenin verimliliği üzerinden

insanları çözümünü boşuna aradıkları sorunlarla
karşı karşıya bıraktı.
• Kredi kullanımı konusunda İtalya her zaman öncelikli
örnekler sunmaktadır.

• Ceneviz bölgelerinde gösterdiği deniz sigortası

başka bir kredi uygulamasıdır

• Kredi araçlarının gelişmesi, tacirler arasında okuma-

yazma bilinmesini zorunlu kılar.

• Ticari kredi, elbette, bütün ülkelerde aynı ölçüde

gelişmiş değildi
• 12. yy boyunca büyük ticari servetlerin ortaya çıkışı
kralların, büyük lordların, aristokrasinin ve hatta
Kilise’nin dikkatini çekti

• Faiz, gecikme cezası altında gizleniyordu. Genellikle

10-16 arasında değişiyordu.

• Kredinin gelişmesi aldığı çeşitli biçimlerde

görülmektedir.

• Kuzey Avrupalı tacirlerin para ticareti yaygın olsa da

ilkeldi.
• İtalyan kredisinin aynı anda her yerde var olma
özelliği ve gelişkinliği ile karşılaştırınca Yahudi
sermayesi küçük kalmaktadır.

• İslam döneminde zenginleşen reconquistadan sonra

Barcelonada kalan yahudiler deniz ticaretinde yer
aldılar

• Kambiyocular da aynı zamanda para ticaretinde ve

kredi işlerinde yer alıyorlardı.
• Ticaretten zengin olan tacirler, karlarının bütününü
işlerinde ya da borç vermede kullanmıyorlardı.

• Gayrimenkullerden elde edilen bu rantlardan çok

farklı olarak, bir de yaşam rantları denilenler vardı

• Bu dönemde, kelimenin gerçek anlamında para

piyasası diye bir şeyin var olmadığı haklı olarak ileri
sürülmüştür

• Ticarette paranın “kiraya verilmesi”ne, cari uygulamaya

göre izin veriliyordu
 13. Yüzyılın Sonunda Uluslararası Ticaret
• Ortaçağ ticareti uzun mesafeli ticaretin etkisiyle
profesyonel tüccar sınıfının doğuşuna yol açtı

• Ortaçağ ticareti görece az masrafla büyük karlar

getiren bir ticaret olarak başladı.

• Ortaçağlarda hiçbir gemi sahibinin stokların

birikmesi ya da fiyat düşüşlerinden korkusu yoktu.

• Baharat Akdeniz ticaretinin itici gücü olsa da

tümünü ele geçiremedi.
• Batı Avrupa’da Doğu’dan gerçekleştirilen ithalat
karşılığında kereste – silah ve bir süre köle ihraç
ediliyordu.

• Brugge için söylenen Kuzey’in Venedik’i söylemi

nitelik itibariyle yanlıştır.

• Tötonik Hansa, Kuzey’de İtalyan kentlerinin

Akdeniz’de işgal ettikleri yeri işgal ediyordu.

• Alman kolonizasyonu Elbe’nin ötesinde gelişirken,

bütün Baltık kıyıları boyunca kentler doğmaya
başladı.
• İskandinavların henüz kovulduğu bölgede ortak
savunma için anlaşma zorunluydu.

• Hansalıların ticareti hinterlandındaki tarımsal

yörelere dayanmaktaydı.

• Hansa ticaretinin niceliği Akdeniz ticaretinden az

değildi.

• G. Almanya Tuna ile Akdeniz havzasına uzansa da

bundan yeterince istifade edemiyordu.
• Ülkesinin bir ucundan diğerine otoritesini
duyurabilen tek ulusal hükümet İngilteredeydi.

• Flemenk’teki komşuları tarafından geride

bırakılan İngilizler onlara hammadde
sağlıyorlardı.

• İngiltere kralları mali nedenlerle yabancı tacirlere

türlü ayrıcalıklar bahşediyordu.

• Fransa’nın ekonomik niteliği İngiltere’ninkinden

daha karmaşıktı.
• Marsilya’nın gerileyişi Champagne panayırlarının
çöküşüyle eş zamanlıdır.

• Endüstriyel açıdan Fransa, İtalya ve Flemenk’ten farklı

olarak ihracatçı değildi.

• İspanya’da krallıklar Arapları bölgeden çıkardıktan

sonra iktisat tarihinde rol oynamaya başladı.

• Ortaçağın uluslararası ticaretini besleyen ürünlere

bakıldığında endüstri ürünlerinin çok az olduğu
görülmektedir.
İktisat Tarihi II

X. Hafta
 Ekonomik Güç Dengesinin Değişmesi
• 15. yy sonunda Avrupa’da en gelişmiş alan,
Akdeniz bölgesinde Orta ve Kuzey İtalya idi.

• 1620’ye gelindiğinde, Yakın Doğu’daki Venedik

taşımacılığı tamamen batılı ulusların gerisinde
kalmıştı

• 16. yyda İspanya, Avrupa’nın en geniş devletiydi.

elverişli şartlara rağmen İspanya ekonomik
gelişmeyi başaramadı.
• Nisbî yoksulluğuna rağmen ispanyol halkı 16.
yyda Avrupa’da en ağır vergi yükü altında olan
milletti.

• Krallık Amerikan altın ve gümüşüyle büyük bir

gelir kaynağına kavuştu.

• Borçlanma olağan bir malî uygulama hâline

gelmişti.

• Yönetimin ekonomiye verdiği zararların tek

örneği kötü malî yönetim değildi.
• Yabancı pazarların kaybedilmiş olması ve enflasyonist
maliyet artışları, İspanya’nın mukayeseli avantajını
yok etti.

• İspanyol krallarının dinî politikaları ülkenin

ekonomik gücünü zayıflatıcı diğer bir nedendi

• İspanya’nın Amerika’daki topraklarına yönelik

politikası da dar görüşlüydü.

• İspanya’daki üreticilerin korunması amacıyla

sömürgelerde pek çok ekonomik faaliyet sınırlandı.
• İhtisaslaşmış işgücünün azlığı ve devletin isabetsiz
politikaları yüzünden ekonomide darboğazlar ortaya
çıkmaya başlayınca
– üretimdeki genişleme durdu,
– fiyatlar yükseldi
– talebin büyük kısmı yabancı mal ve hizmetlere kaydı.

• İtalya_____________________________________

• İtalya’nın ekonomik zenginliği, mâmul malların ve

hizmetlerin çok yüksek bir oranını ihraç etmesinden
kaynaklanıyordu.
• İtalya ticaret yoluyla ekonomik bir imparatorluk
oluşturma başarısını göstermişti.

• 12. yyda da İtalya’da ipekli kumaş üretimine

başlandı. Kaliteyi garanti altına alan düzenlemeler
yapıldı

• İtalya ilk yazma eser kütüphanelerini kurarak ve

kitap yayınına öncülük yaparak Avrupa’nın kültürel
ve entelektüel gelişmesine büyük destek verdi.

• İlk önemli olumsuz gelişme İtalyan tüccarlarının

baharat ticaretindeki rolünün azalmasıydı.
• Deniz taşımacılığında da olumsuz gelişmeler söz
konusuydu.

• 16. yüzyılın sonuna kadar uluslararası pazarlarda

talep genişleme eğiliminde olduğu için ekonomi
büyük bir güçlükle karşılaşmadı.

• 17. yy’ın başlarında nüfus ve gelirin azalmasına

yol açan gerilimli iç durumun bir sonucu olarak
İspanyol, Alman ve Türk pazarlarındaki daralma
etkisini gösterdi.
• İtalyan mal ve hizmetlerinin yerini başkalarının
almasının temel nedeni, İngiliz, Hollandalı ve
Fransız mallarının daha düşük fiyatlarla arz
edilmesiydi.

• Loncaların geniş kapsamlı kontrolü, vergi baskısı ve

ücretlerin yüksekliği nedeniyle İtalya’da üretim
maliyetleri de daha yüksekti

• Dış ticaretteki bu değişme ekonomide yeni

oluşumlara yol açtı. Emek ve sermaye imalat ve
hizmet sektörlerinden tarıma kaydı
• Kuzey Hollanda______________________________
• 17 Eyaletten oluşan iki bölgeye ayrılan Hollanda siyasi
yakınlığı nedeniyle İspanya’nın ticari imkanlarından
yararlanıyordu.

• 11. ve 15. yylar arasında Güney Hollanda, Avrupa’da

şehirleşme ve ekonomik gelişmede öncü bölgelerden
biriydi.

• Kuzey Hollanda’daki Amsterdam, 16. yüzyılda hububat

ve kerestede uluslararası ticaretin ana merkezi olmuştu.

• 1568’de İspanya’ya karşı isyanla ve bunu izleyen savaşla

birlikte Güney Hollanda harap oldu
• Amsterdam tüm dünyadan gelmiş malların
bulunabileceği uluslararası bir pazar hâline geldi.

• Amsterdam’daki fiyatlar diğer Avrupa pazarlarındaki

fiyatları da belirliyordu. Sermaye piyasası doğmuş,
modern kapitalizmin tüm özellikleri ortaya çıkmıştı

• Hollandalılar ticarî ve askerî filolar arasında

işbölümüne giderken, diğerleri ticarî gemilerini ağır
ve pahalı silahlarla donatmaya devam ediyorlardı.
• Hollanda’nın ekonomik refahı yalnızca ticarî
başarıya dayanmıyordu. Hollanda’da tarım ve
imalat sektörleri de oldukça gelişmişti.

• Hollandalıların tarım, ticaret ve sanayi alanındaki

başarılarının bir başkası enerji darboğazını
aşmalarıydı

• Hollandalıların ekonomik başarılarının temelini,

her yerde her şeyi diğer ülkelerin tüccarlarından
daha ucuza satabilmeleri oluşturuyordu.
• Fiyat düşürmek için kaliteden fedakârlık yapan
Hollandalılar, Ortaçağ’da ve Rönesans dönemi
başlarında geçerli bir prensipten ayrılmış
oldular.

• Hollanda modern dönemin başlarında

Avrupa’nın ekonomik açıdan en gelişmiş, en
yoğun nüfuslu ülkesiydi.

• Hollanda’nın 1550-1650’deki altın çağını 150

yıllık bir durgunluk dönemi izledi
• İngiltere__________________________________
• İngiltere 15. yy’ın sonunda İtalya, Hollanda, Fransa
ve G. Almanya gibi gelişmiş ülkelere göre geri
kalmış ve nüfus olarak küçük bir ülkeydi.

• Teknolojik ve ekonomik açıdan da kıta ülkelerinin

gerisinde olan ingiltere’nin dış ticaretinin %40’ı
yabancıların elindeydi.

• Ortaçağ’ın sonlarında yün ve yünlü kumaş, ingiliz

ihracatının büyük bir kısmını oluşturmaya başladı
• İngiliz malları G. Hollanda’da Bruj ve Antwerp
pazarlarına ihraç ediliyor, oradan kıtanın diğer
kısımlarına dağılıyordu.

• Tekstil ihracatındaki canlanma etkisini diğer

sektörlerde de gösterdi. Ekili alanlar ham yün
ihtiyacını karşılamak için çayırlara dönüştürüldü.

• İngiltere’nin ekonomik büyümesinin en önemli

nedeni dış ticaretinde görülen büyük genişlemeydi.

• Londra para piyasası dünyanın en zengin ülkesinin

ulusal kredi sisteminin merkeziydi.
• İngiltere’nin bu dünya çapındaki ticaret ağını
geliştirmesini mümkün kılan başlıca kaynakları:

– iyi gemicilerin ve riske girme yeteneğine ve

gerekli fonlara sahip tüccarların çokluğu,
– fizik ve malî kapitalin nispi bolluğu,
– gelişmiş bir kredi, ticaret ve sigorta organizasyonu
– tüccar sınıfının isteklerine karşı duyarlı bir
yönetimin varlığı
– krallık deniz gücünün rakip ülkeler karşısındaki
üstünlüğü
gibi özellikleriydi
• İngiltere karşılaştığı ciddî kıtlıklara karşı sahip olduğu
daha bol kaynaklardan yararlanmasını mümkün
kılan yeni teknikler geliştirdi

• 16. yy’ın ortalarından itibaren silah imalatçısı ve

ihracatçısı bir ülke hâline gelen İngiltere, 1630’lara
doğru, kendi ihtiyacına yetecek miktarda bile silah
üretemiyordu
 Sanayi İnkılabı
• Sanayi Devrimi modern iktisat tarihçileri tarafından
insanlık tarihinin ikinci önemli dönüm noktası olarak
kabul edilmiştir

• Birinci Dalga uygarlığının tek başına egemen olduğu

yıllarda dünyada yaşayan insanlar “ ilkel” ve “
uygar” diye ikiye ayrılabilirdi

• Endüstriyalizm sadece fabrika bacaları ve serî imalat

düzeninden ibaret değildir.
• Her kuşağın bir öncesinden daha yüksek üretim
ve tüketim düzeyine ulaşmasını sağlayan sürekli
ve kendi kendini besleyen bir ekonomik büyüme.

• Sanayi Devrimi ile birlikte dünya tarihinde ilk kez

nüfus artışı ile hayat standartlarındaki yükselme
birlikte gerçekleşmiştir.

• Sanayi öncesi toplulukların kişi başına

gelirlerinde ortaya çıkan değişmeleri belirleyen
temel faktör nüfusun artış oranıdır.
• İngiltere’de başlayan ve daha sonra diğer ülkeleri
de etkileyen Sanayi Devrimi daha çok insanın daha
fazla mal ve hizmet elde etmesini sağlamıştır.

• Kuznets daha önceki büyüme örneklerinden

farkını vurgulamak için sanayileşmeyi ‘modern
ekonomik büyüme’ olarak nitelendirmiştir.

• Sanayi Devrimi pek çok özel ve istisnaî şartın

ingiltere’de son derece uygun bir şekilde bir araya
gelmesinin sonucuydu
• Sanayi Devrimi’nin Açıklamaları

– Sermaye teşkili oranındaki artış (W. Rostow)

– 16. yüzyıldaki coğrafî genişlemenin bir sonucu

olarak dünya ticaretinde modern zamanlarda
meydana gelen artışla açıklamışlardır.

– Teknolojik değişmeler (Joel Mokyr)

– Sosyal davranışlarda ortaya çıkan köklü

değişmeler
• İktisadî gelişme uygun bir kurumsal çerçeve içinde
gerçekleşebilir
– Kişisel girişimciliğe ve teşebbüslere geniş imkân tanıyan
– meslekî özgürlük ile coğrafî ve sosyal hareketliliğe izin
veren
– özel mülkiyete ve yasaların üstünlüğüne dayanan
– maddî amaçlara ulaşmak için bilim ve aklı esas alan

• Sanayileşme teknolojik değil, daha çok sosyokültürel

bir değişim hadisesidir.
• İnsanların üretimle işbirliğini sağlayacak sosyal
çevrenin oluşturulması güçtür
Sanayi Devriminin Zamanı
• Sanayi Devrimi’nin kronolojisi, iktisat tarihi
literatüründe verimli bir tartışma kaynağı olmuştur.

• Arnold Toynbee’ye göre 1750’lerde ingiliz

ekonomisinde köklü bir değişim başladı ve bunu
1850’lere doğru tamamlanan hızlı ve genel bir
sanayileşme süreci izledi

• John U. Nef tarihte devamlılığın esas olduğunu

belirterek, büyük ölçekli sanayinin ve teknolojik
değişmenin başlangıçlarının 16 ve 17. yüzyıllara
kadar götürülebileceğini savundu.
• J. H. Clapham ise 1850’lerde henüz sanayileşmenin
pamuklu dokuma ve demir sanayileri ile sınırlı
olduğunu; genel bir sanayileşmenin çok daha ileri
tarihlerde tamamlandığını ileri sürdü.

• W. Rostow Sanayi Devrimi’ni uzun bir süreçten çok,

Toynbee gibi anî ve hızlı bir değişme olarak görmüş
ve onu 1783-1802 gibi çok kısa bir döneme sıkıştıran
bir teori geliştirmiştir
 Devrimi Hazırlayan Ekonomik Gelişmeler
• Sanayileşmenin ön şartları olan belirli değişmelerden
bahsedilemeyeceği gibi tüm sanayileşme olayları
tektipleştirilemez.

• Tarımsal Değişmeler_______________________
• Başarılı sanayileşme ile yüksek ziraî verimlilik arasında
sıkı bir ilişki bulunmaktadır.

• Sanayi Devrimi’nin ortaya çıktığı dönemde;

– Fiyatların yükselmesi, şehir nüfusunun artması ve taşıma
imkânlarının gelişmesi,
– Ekili alanların genişlemesini, maliyet düşürücü teknik
gelişmelerin yaygınlaşmasını, çiftçiliğin profesyonelleşmesini
ve tarımın ticarîleşmesini teşvik etti
• Çevirme işlemleri (enclosure) sonucunda açık
tarla sistemi süratle tasfiye olmaya başladı.

• Üretken olarak kullanılan toprakların alanı

genişledi ve açık tarla sisteminin teknolojik
değişmeye getirdiği sınırlar ortadan kalkmış
oldu.

• Rotherham’ın üçgen sabanı izlenen

geleneksel, yavaş dörtgen sabanın yerini aldı.
• Bütün bu gelişmeler İngiliz tarımında beş önemli
değişmeye neden oldu:
– Çiftçilik Ortaçağ’ın ortak yararlanılan açık tarlaları yerine
büyük ölçekli işletmelerde yapılmaya başlandı
– Bitkisel üretim daha önce işlenmeyen alanlara doğru
genişledi, yoğun hayvan besiciliği benimsendi.
– Gelenekler ve topluluğun ortaklaşa kararları ile yürütülen
tarımsal faaliyetlere artık bilime ve deneye dayalı
metotlar uygulanmaya başladı
– Kendi kendine yeterli bağımsız küçük üreticilerin yerini
ulusal ve uluslararası pazar şartlarına bağımlı hâle gelen
tarım işçileri aldı.
– Tarımsal verimlilikte büyük bir artış görüldü
• Sınai Teknoloji ve Yenilikler____________________
• Tarımdaki gelişmeler çiftlik araçlarının daha iyi
düzenlenmesi ile desteklenmişti.

• Modern ekonomik büyüme ile ilgili kesin olan bir

husus sürekli teknik değişime bağlı olmasıdır

• Bir ülkede yeniliklerin hızlanabilmesi için ekonomik

teşvik ve teknik imkân en temel koşullardır.

• Genişleyen bir pazarın varlığı üreticileri yeni

metotları denemeye teşvik eder.
• Bir buluşun ekonomik önemi üretimdeki darboğazı
kaldırdığı ya da karşılanamayan bir talebe cevap
verdiği ölçüde artar.

• Buluşların yeniliğe dönüşmesini teşvik eden önemli

bir değişme de fabrika sistemine geçişti

• Sanayi Devrimi’nde teknolojik gelişme daha sonraki

sanayileşme örnekleriyle karşılaştırıldığında daha
yavaş bir hızla oldu.

• Yeniliklerin yaygınlaşmasının önünde çok çeşitli

engeller vardı.
• Sanayi öncesi bir ekonomide yararlanılabilir enerji
kaynakları kas, su ve rüzgâr gücüydü.

• İngiltere’de sanayide kömür kullanımının

yaygınlaşmasıyla üretimde büyük bir artış oldu.

• Madenlerde toprak seviyesinin altında biriken suyu

dışarı atabilmek için pompalara ihtiyaç vardı.

• Buharlı makine geniş bir alanda derhal uygulama

imkânına sahipti.
• 19. yy’da lokomotiflere uygulanan buharlı makine,
demir ve kömür gibi ağır hammaddelerin ülkenin
her tarafına taşınmasını mümkün hâle getirdi.

• Avrupa’nın kömür bulunan alanları, başlıca nüfus

yığılma merkezleri hâline geldi.
İktisat Tarihi II

23.02.2018
• İkincil özeklerde yalnızca ekonomik yapı
benimsenmekle kalmamıştır.

• - Biblos
• - Kapadokya uygarlıkları birincil özeklerin yapısı ile
zorlanmıştır.

• İkinci devrimin yaygınlaşmasında emperyalizmin

etkisi vardır.

• Akadlı Sargon Babil’i birleştirerek çevredeki

bölgelere saldırı ve kuşatmalar düzenlemiştir.
• Ekonomik emperyalizme karşı koyma çabaları da
ikinci ekonomik devrimi yaygınlaştırmıştır.
(Asur, K. Suriye, Luristan, Elam)

• MÖ 3000 – MÖ 2000 arasında birçok bölgede bronz

kullanan uygarlıklar kurulmuştur.

• Ekonomik devrim deneylerin aktarılması için yeni

yöntemlere, bilginin örgütlenmesi için yepyeni
yollara ve çok daha salt bilimlere yol açmıştır.
• Mezopotamya’da aynı tanrıların başat olması
Sümer’de ve sonraları Babil’de nesnel kültürün
bütünlüğünün dinsel – siyasal karşılığıdır

• MÖ 3000 yılından sonra hesap, anlaşma ve işaret

listelerinden başka belgeler de bulunmuştur. Çivi
yazısının gelişmesi bunda etkendir.

• Yazının gerçek önemi insan bilgisinin aktarılmasında

yepyeni bir devrim yaratmasıdır.
• Tarih öncesi çağlarda nesnel gelişme daha çok
teknikte ilerleme sonucu olmuştur.

• MÖ 1800 yıllarında Sümer ve Akad’ı birleştiren

birinci Babil hanedanı kökende Sami ırkındandı

• Matematik, tıpkı yazı gibi kentsel devrimin

ekonomik gereksinmelerinden doğmuştur.

• Benimsenen standartlara göre ölçmek tek tek

nesnelerin ölçülmesinden çok daha soyut bir iştir.
• Devrimden sonra Mısır, Mezopotamya ve
Hindistan’da başka başka ölçü yöntemleri
buluyoruz.

• Sayı saymanın ise en eski insan toplumlarına dek

uzanması gerekir.

• Kentsel devrimin toplum yaşamına getirdiği sorunlar

ve değişiklikler daha gelişkin bir matematik yöntemi
gerektiriyordu

• Babil’de ticaretin büyük önem taşımasının aritmetik

yönteminin basitleştirilmesinde büyük payı olsa
gerek
• Mısır’da insanlar deniz yolculuğu ve tarım
gereksinimleri için gökyüzündeki varlıkları incelemek
zorundaydılar.

• Atölyelerde ve çiftliklerde çalışmak için günün ve

gecenin eşit parçalara bölünmesi daha yararlı
olacaktı
• Hastalıkların tedavisi için kentsel devrimden
yüzyıllar önce çaba harcanmış olmalı

• Anatomi ya da fizyoloji konusunda hiçbir araştırma

metni elimize geçmemiştir. Cerrahlığın durumu ise
başkadır.
 Gelişimin Yavaşlaması ve Durması
• Kentsel devrimden önce oldukça yoksul
toplumlar insanın gelişimine önemli
katkılarda bulunmuştur.

MÖ 5000 – 2600 MÖ 2600 - 600

• Yapay sulama, Hayvan koşumu - Demirin arıtılması
• Yelkenli tekne, Tekerlekli araç - Ondalık sayılar
• Bahçecilik-meyvecilik - Alfabetik yazı
• Güneş takvimi, Yazı, Rakam - Kemerli su yolları
• Bronz, Bakır üretimi
• Tuğla, Çömlekçilik, Mayalama
• Alfabe, okuryazarlığı herkese ulaştırmış böylece yazı
yaygınlaşmıştır.

• Mısır, Babil ve bunlara kültür açısından bağımlı olan

ülkeler insanlığın gelişimine katkıları yönünden düş
kırıcıdır.

• Devrim yalnızca gerçek varlığın salt birikimi ile değil

bu varlığın belirli sınıfların elinde yoğunlaşması ile
oluşmuştur.

• Devrimden önce gelişme gerçek üreticilerin üretim

yöntemlerine getirdikleri yeniliklerle oluşmuştu.
• Gelişmede devrimsel aşamaların pek çoğu işçilere
vakit kazandıran araçlar olarak belirmiştir

• Yazıcılar ve bilgili kişilerden oluşan yeni orta sınıf,

yönetici sınıfa sıkı sıkı bağlıydı

• Mısır ve Babil toplumları kentsel devrim nedeniyle

umutsuz bir çelişkiye düşmüşlerdi.

• Tek bir politik ve ekonomik sistemde birleşen

uygarlıklar bile ekonomik açıdan tümüyle bağımsız
değillerdi.
• Akadlı Sargon’un MÖ 2500’de kurduğu imparatorluk
tarihte bilinen bir emperyalist saldırının başarılı
sonucudur

• İmparatorluğun yaşamı için gerekli olan haberleşme

yolları aynı zamanda kültür ve bilgi yayılmasına
yaradı.

• Gerçekte Sargon’un imparatorluğu gibi düzenler

yarattıkları varlıktan çok daha fazlasını yok etmiştir

• Doğu krallıkları savaşla oluşur, savaşla yaşamını

sürdürür, sonunda savaşla yiterdi.
• Uygarlaştırıcı bir güç olarak militarizmin geçmişi
karanlık ve başarısızdır

• İnsan uğraşıları en başından itibaren dünyayı düşsel

varlıklarla bezemeye yönelmiştir.

• Din ve büyü sosyal örgütlenmenin giderek yükselen

aşamalarına destek olmuştur

• Toplum üyelerinin genel davranışlarını saptayan

toplumun tarihinin biçimlendirdiği toplumsal
geleneklerdir
• AKDENİZ DÜNYASINDA TİCARET VE EKONOMİK GELİŞME

• Fenikeliler Akdeniz’in ilk uzman gemicileri ve

tüccarlarıydı

• Akdeniz’in diğer büyük tüccarları Yunanlılardı.

• Yunan şehir devletlerinin doğduğu yüzyıllarda nüfus,

muhtemelen oldukça hızlı büyümüştü.

• Yunan tarımında başlangıçta çiftçilik ve hayvancılık,

toprak kullanımının ana şekilleriydi.
• Yunan ticareti ve uygarlığı M.Ö. 8. yüzyıl başlarında
canlandı

• İlk paralar altın ve gümüş karışımından yapılmıştı

• M.Ö. 800-500 yılları arasında ihtisaslaşma ve

işbölümü arttı.

• M.Ö. 334'te Makedonyalılar, İskender'in

önderliğinde fetihlere giriştiler

• Tipik Yunan ticaret şekli Helen şehirlerinde de

devam etti
İktisat Tarihi II

23.03.2018
• Akdeniz’den Baltık’a, Atlantik’ten Rusya’ya kadar
Avrupa’nın tümü 13yyda ticarete açıldı.

• 12. yy’dan başlayarak uzun mesafeler arasında

yapılan ticaret tartışmasız önemli servetler
yaratmıştır.

• Kıtlıklar az bir şey karşılığında büyük kazançlar

sağlama olanağı veriyordu.

• İlk ticari sermayeyi sağlamada birlik kurmak oldukça

önemli yer kapsıyordu.
• Tacirlerin sağladıkları karlar, hiçbir şekilde bütünüyle
eşya ticaretine yatırılmıyordu.

• KENTSEL EKONOMİ VE ENDÜSTRİNİN DÜZENLENİŞİ

• 15yya kadar ticaret ve endüstri merkezleri yalnızca

kentlerdi.

• Hiçbir yerde, dinsel bir kurum kendi başına kent

hayatında büyük gelişmeler yaratmaya yeterli
değildir
• Şehirlerin nüfusu hakkında mevcut veriler üzerinden
hareket edersek Ortaçağ kentlerinin çok seyrek
nüfuslu oldukları sonucuna ulaşırız.

• Burjuvazinin yiyeceğini temin edenler çevredeki

yörenin köylüleriydi.

• Kent ahalisinin bol ve ucuz yiyecek maddeleriyle

beslenebilmesini sağlamak üzere iki önlemden
yararlanmışlardır
• Kentlerin beslenmesinden, yalnızca çevredeki kırsal
alanların sorumlu olduğu düşünülmemelidir

• Dışardan gelen bir yabancı olarak tüccar, zorunlu

olarak, yerel nüfusun yardımına muhtaçtı

• Kentlerde yiyecek maddelerinin tedariki

konusundaki özellikler, endüstrinin örgütlenişi
konusunda bir kere daha ortaya çıkarlar.

• Endüstriye ilişkin yasal düzenleme, yiyeceğe ilişkin

düzenlemeden zorunlu olarak daha karmaşıktı
• Endüstriyel hayatın başlangıcından itibaren, yeni
gelenlerin rekabetine karşı koyabilmek üzere,
birbirine destek olma ihtiyacı kendisini
duyurmuştur.

• Üreticileri de içermeksizin ürünlere ilişkin yasalar

koymak elbette olanaksızdı

• Loncaların kökeni, iki etkenin harekete geçmesiyle

açıklanabilir
• Esnaf loncalarının ekonomik örgütlenmeleri bütün
Avrupa’da birbirine benziyordu.

• Loncanın sahip olduğu tekel ve ayrıcalıkların

karşılığı, her türlü girişim gücünün yok edilmesiydi

• Büyük endüstri kentlerinde çalışan kitleler, bunalım

ve tıkanıklıkların insafına terk edilmişti.
 14. ve 15. Yüzyıllarda Ekonomik Değişim

• 14. yy’ın başı Orta Çağların ekonomik gelişme

döneminin sonu olarak kabul edilebilir.

• Ekonomik gelişmedeki bu kesintinin bir delili, dış

ticaret hacminin daha fazla genişlememesi
olgusunda derhal görülür

• Kıtlık ve Kara Ölüm’ü uzun süren bir yüksek fiyat

dönemi izledi.
• Demesne arazilerinde kurulan büyük çiftlikler
köylülerin üzerinde yıkıcı bir yük oluyordu

• Huzursuzluk nedenlerine sık sık meydana gelen

savaşların kötülükleri de ekleniyordu.

• https://www.youtube.com/watch?time_continue=2
08&v=w8UKbOlE_YE

• https://www.youtube.com/watch?v=zJ0H3ICrVqY
• Batı Avrupa’nın her yerinde yüksek burjuvazi, daha
başlangıçtan itibaren kent yönetimlerini tekeline
almıştı

• Nüfusun çoğunluğu esnaf loncaları içinde yer

aldığına göre, reform, zorunlu olarak bunları
yönetime katma biçiminde oldu.

• 14. yüzyılın ortalarından itibaren, çıraklar ve

özellikle kalfalar arasında hoşnutsuzluklar
gözlenmeye başladı
 Himayecilik, Kapitalizm ve Merkantilizm

• Esnaf loncalarının kentlerin ekonomik düzenlerine

egemen olduğu dönem kentsel himayeciliğin en
yüksek noktasına ulaştığı dönemdir.

• Çeşitli nedenlerle endüstri yavaş yavaş geriliyordu

• Kentler, büyük-çaplı ticareti sömürmek ve

vergilendirmek politikasını boşuna izlediler
• Fransa ve İngiltere Yüz Yıl Savaşlarında, birincisi
yıkılmış, ikincisi ise yutulmuştur

• Bütün bu hareket, yeni bir sınıf insan tarafından

harekete geçirilmiştir

• Yönetimin gelişmesi kralları ve büyük yöresel

lordları, çevrelerinde danışmanlar kalabalığı
oluşturmaya zorladı.

• 14. ve 15. yüzyılların kapitalistleri, büyük lordlarla

ilişkiye girmek zorundaydılar
• Krallar ve büyük lordlar kapitalizmin gelişmesine
karşı gösterdikleri hoşgörüde yalnızca mali
endişelerden etkilenmiyorlardı

• Yalnızca büyük lordlar, kentsel ekonomileri içerecek

ve kontrol edecek yöresel bir ekonomiyi kavrama
yeteneğine sahiptiler

• Bu evrimin ilk işaretleri kendini, başka ülkelerden

daha güçlü ve daha uyumlu bir yönetime sahip olan
İngiltere’de gösterdi
• İngilizlerin önlemleri, en önemli endüstrisi bundan
zarar gören Felemenk’te, doğal olarak misillemeleri
kışkırttı

• Fransa Yüz Yıl Savaşları’yla harap olmuştu. Ancak IX.

Louis zamanında ülkenin ekonomik canlanışını
sağlayacak önlemler alınabildi

• Merkezi bir yönetimi olmayan Almanya’daki siyasal

anarşi, onu Batılı komşularını taklit etmekten
alıkoyuyordu
İktisat Tarihi II

27.4.2018
 • Pamuklu Dokuma Sanayi
• Hint pamuklu dokumaları uzun zamandır Doğu
Hindistan Kumpanyası’nın kârlı ithal ürünleri
arasındaydı

• Yünlü kumaş sanayiinde olduğu gibi tüm aile

üyelerinin yer aldığı üretim faaliyetleri ev içinde elle
yapılıyordu. işgücünün verimliliği oldukça düşüktü

• Sanayinin temerküzü, ölçek ekonomisinden doğan

tasarrufların artması ve yeniliklerin hızlanması
açısından elverişli bir ortam oluşturmaktaydı
• 1733’de John Kay, bir dokuyucunun iki kişinin işini
yapmasına imkân veren uçan mekiği icat etti.

• 1764’te James Hargreaves’in icat ettiği iplik yapma

makinesi, mekanik güç gerektirmeyen basit bir alet
olmasına rağmen iplik işçisinin verimini önemli
ölçüde arttırdı

• Pamuklu kumaş alanındaki büyük değişimi sağlayan

en önemli yenilik 1769’da patenti alınan Richard
Arkwright’ın su gücüyle çalışan pamuk ipliği
makinesi oldu.
1733 John Kay Uçan Mekik
1764 James Hargreaves iplik yapma makinesi
1769 Richard Arkwright
pamuk ipliği makinesi
Crompton 1774-9
Çıkrık Makinesi
1785 Edmund Cartwrigth – Elektrikli dokuma tezgahı
• İplik yapımı ile ilgili en önemli son yenilik Samuel
Crompton’un çıkrık makinesiydi.

• 1790’larda buhar gücüyle çalıştırılmaya

başlanmasından sonra pamuk ipliği yapımının esas
aracı oldu. Yeni bir üretim organizasyonu olarak
büyük ölçekli fabrika sistemine geçildi

• Yüzyıl içinde üretim maliyeti, yüzyılın başındakinin

kalın iplikte %2’sine, ince iplikte ise %3’üne indi.

• Tarihte ilk kez büyük bir temel sanayi, ithal bir

hammaddeye dayalı olarak kurulmuştu.
• Ham pamuk talebindeki bu artış Amerika’nın güney
bölgelerinde pamuk üretimini teşvik etti.
• 1870’lerde İngiltere, Hindistan’dan gelen elle imal
edilmiş pamuklu ürünlerin ithal ikamesi sürecini
tamamlamıştı.

• İngiltere’nin bir yüzyıl boyunca Hint pamuklu

kumaşları sattığı hazır bir pazar var olduğundan
satıcılık yeteneği ve talep yaratma gibi problemler
söz konusu değildi.
 Demir Sanayi
• 18. yüzyılın son çeyreğinde teknolojisi önemli ölçüde
değişen bir diğer İngiliz sanayi kolu demir sanayii idi

• Demir sanayiindeki değişmeler pamuklu dokumada

olduğundan daha az radikaldi
– Dokuma sanayii hem teknolojik ve hem de kurumsal olarak
değişti
– Demir alanındaki değişmenin pamuklu dokuma sanayiinden
ayrılan bir diğer özelliği de yerli hammaddelerin önemini
arttırmasıdır
– Demir sanayiinin talebi dolaylı bir yatırım malı olması ve
kısmen bu nedenle esnek olmayan bir talebe sahip
bulunmasıdır.
• Demir sanayiinin pamuklu dokuma sanayiine benzer
bir hız kazanabilmesinden önce sanayileşmenin
belirli bir düzeye ulaşması gerekliydi.

• 18. yüzyılın başlarında demiri kok kömürü ile eritme

metodu keşfedildi

• 18. yyda sanayinin önemli problemlerinden biri de

doğru madenî parçalar üretmenin güçlüğüydü

• Sanayileşme 18. yy’ın sonunda dokuma alanındaki

yeniliklerle başladı. Sürdürülebilmesi demir
sanayiindeki gelişmelerle mümkün oldu.
 Uluslararası Ticaretin Katkıları
• Dış ticaret, İngiliz sanayiinin ürünlerine talep yarattı.

• Artan nüfus ve sınırlı doğal kaynaklar nedeniyle

büyük miktarlarda yiyecek ve hammadde ithal
edilmek zorundaydı.

• Uluslararası ticaret yoksul ve azgelişmiş ülkelere

ingiliz mallarını satın alma gücünü sağladı.

• Uluslararası ticaret, sınaî ve ziraî gelişmeyi finanse

etmeyi kolaylaştıran ekonomik bir fazla yarattı
• Uluslararası ticaret dış ticaretin olduğu kadar ülke içi
ticaretin de gelişmesinde etkili olan kurumsal yapı
ve iş ahlâkının doğmasına yardımcı oldu

• Uluslararası ticaretin genişlemesi büyük şehirlerin

ve sanayi merkezlerinin gelişmesinin ana nedeniydi

• Uluslararası ticaret İngiliz ekonomisini

– kaynak sınırlamalarından kurtararak
– Sanayi için gerekli girdi fiyatlarının yükselmesine engel
olarak
Sürekli iktisadî büyümeyi sağladı.
 Sanayi Devriminin Sonuçları
• Nüfus çok hızlı oranda artmaya başladı

• Batı dünyasında tarım hâkim ekonomik faaliyet

olma özelliğini yitirdi

• Batı dünyası bir şehir toplumu hâline geldi

• Sürekli teknolojik değişme bir kural hâline geldi

• Gelir ve servet dağılımında önemli değişmeler oldu

• Ekonomik faaliyet ülke çapında ve uluslararası
pazarlar için üretime doğru ihtisaslaşmaya yöneldi.

• Toprak dışındaki üretim araçları yani sermaye

sahipliğinin ya da bu araçlarla ilişkinin belirlediği
yeni sosyal ve meslekî sınıflar doğdu
 19. yy’da Ekonomik Gelişmeler
• 19. yy Avrupa’da, sanayinin bir hayat tarzı olarak
kesin zaferine şahit oldu.

• 19. yyda uluslararası ekonomik ilişkilerde ve

devletlerin ekonomik politikalarında da büyük
değişmeler oldu.

• 1870’den sonra, dünya güçler dengesinde

meydana gelen değişme, İngiliz gücünü iki yoldan
aşınmaya uğratıyordu.
 Nüfus ve Sosyal Yapı
• 17. yyın ortasından 18. yyın ortasına kadar süren
durgunluktan sonra Avrupa nüfusu yeniden artmaya
başladı.

• 1800’de Avrupa’da nüfus yoğunluğu 18.7 kişi/km.2

Asya’da 13.7 idi.
• 1900’de ise Avrupa’da nüfus yoğunluğu (40.1)
Asya’nın (21.3) iki ve Afrika’nın (4.0) on katına
yükselmişti.

• 19. yyda Avrupa’nın en önde gelen sanayi ülkeleri

olan İngiltere ve Almanya’da nüfus her yıl %1
artıyordu.
• 19. yyda ekim alanlarının genişlemesi ve ziraî
prodüktivitenin yükselmesi kaynakları zenginleştire-
rek nüfus artışının önündeki engelleri kaldırdı.

• Ucuz ulaşım aynı zamanda göç hareketlerini de

hızlandırdı.

• Tarihsel olarak şehirlerin büyümesinin önündeki ana

engel nüfusun temel ihtiyaçlarının karşılanmasında-
ki güçlüklerdi.
• Sanayileşme ve şehirleşme, nüfusun sosyal
özelliklerinde de değişmelere yol açtı

• Tarımdan sanayiye kayış ve şehirlerin gelişmesi, yeni

sosyal sınıfların doğmasına neden oldu.

• 19. yüzyılda sanayileşmenin yol açtığı sosyal yapıyla

ilgili bir diğer değişme de eğitimin yaygınlaşmasıydı
 Taşıma ve Haberleşme Alanındaki Gelişmeler

• Sanayileşmiş bir ekonomiyi, sanayi öncesi bir

ekonomiden ayıran en önemli özelliklerden biri
daha zengin bir sermaye stokuna sahip olmasıdır.

• Sanayileşme güvenilir, yüksek kapasiteli ve ucuz

maliyetli bir taşıma sistemine gerek gösteriyordu.

• İngiliz tecrübesinde ilginç olan bir husus, ulaşım

sistemine yönelik yatırımların tamamının yerli özel
teşebbüs tarafından yapılmış olmasıdır.
• 1840’da dünyadaki demiryollarının uzunluğu 7.200
km. iken, bu sayı 1910’da 935.300 km.ye ulaştı.

• Büyük demiryolu şirketleri yeni bir yönetim

modelini de ortaya çıkardı.

• Buharlı gemiler, lokomotiflerden daha önce

gelişmekle birlikte yüzyılın sonuna kadar sınaî ve
ticarî genişlemede daha sınırlı bir rol oynadılar

• 1869’da Süveyş ve 1914’te Panama kanallarının

açılması okyanuslarda mesafeleri önemli ölçüde
kısalttı
• Taşıma alanındaki bu gelişmelerin bir başka önemli
sonucu, sermaye tasarrufu sağlamasıydı.

• Taşıma alanındaki gelişmeler, aynı zamanda ağır

hammaddelerin taşıma maliyetlerinde çok büyük
düşmeler sağladı.

• Haberleşme alanında da önemli gelişmeler oldu.

Düzenli posta hizmetleri kuruldu

• 1860’larda dönemin en yüksek tirajlı gazetesinin

baskı adedi sadece 50 bindi.
 Tarımsal Gelişme ve Organizasyon
• Hızlı nüfus artışına rağmen bir bütün olarak
alınırsa kıta Avrupası 1870’lere kadar yiyecek
bakımından kendi kendine yeterliğini korudu

• Avrupa’da ziraî üretim çeşitli kimyevî gübrelerin

kullanılışı ile de arttı.

• Fransız ihtilâli Fransa’da serfliğe son verirken,

1810’da Prusya’da, 1848’de Avusturya’da, 1861’de
de Rusya’da serflik son buldu.
 Sınaî Teknoloji ve Organizasyon
• Sanayi Devrimi ile birlikte insan fen bilimleriyle
ilgili teorileri, ekonomik üretim süreçlerine
uygulamaya başladı.

• 19. yüzyılda sanayide teknolojik gelişmelerin en

önemli alanlarından birisi enerji üretimiydi.

• Büyük gemilerdeki buharlı makinelerde 5.000

beygir gücüne ulaşılmasına rağmen bu çaptaki
makineler bile elektrik enerjisi üretimi için
yetersizdi
• 1873’te hidrolik türbinin dinamoya bağlanması
yoluyla elektrik üretilmesi önemli sonuçlara yol açan
bir buluş oldu

• 19. yüzyılın ikinci yarısında önem kazanan bir diğer

enerji kaynağı olan petrol, önce keşfedilmiş
olmasına rağmen ticarî kullanımı 1860’larda başladı.

• 1856’da bir İngiliz kimyacısı, sentetik kinin elde

etmeye uğraşırken tesadüfen mor boyayı elde etti.

• Kimya sanayii tarımı da etkiledi

• Metalürji sanayiinde de önemli gelişmelere neden
oldu. 19. yüzyılın başlarında ekonomik önemi olan
madenler İlkçağ’da bilinenlerden ibaretti

• Bilim adamları ve sanayiciler bu madenler için yeni

kullanım alanları ve daha ekonomik üretim
metotları buldular

• 1856’da Henry Bessemer adlı bir İngiliz mucit,

eritilmiş demirden doğrudan çelik üretme
metodunun patentini aldı.
New York Tribune Building -1890
• Makineleşme sınaî organizasyonu da etkiledi.

• 19. yüzyıl öncesinde bir müteşebbis ticaretin veya

sanayinin bir dalından diğerine kolaylıkla geçebilirdi.

• Sınaî organizasyonla ilgili diğer bir gelişme, anonim

ortaklıkların ve kişisel firmaların yerini sınırlı
sorumluluğa dayalı şirketlerin almasıydı.

• Şirketlerle ilgili değişmenin diğer bir yönü ise

büyüklüklerinin artmasıydı.
• Sanayileşmeye uyum, yalnızca sanayi idarecilerinin bir
çabası değildi.

• Çalışan sınıfın dayanışma ve yardımlaşması, ihtilâller

yerine sendikaların ve bazı ülkelerde de işçi partilerinin
kurulmasına neden olmuştur.

• 19. yüzyılın ilk yarısında sendikalara karşı resmî tavır üç

safhadan geçmiştir.

• Sınaî şartlara farklı bir uyum hareketini de

kooperatifçilik temsil ediyordu.

• https://www.youtube.com/watch?v=xLhNP0qp38Q&lis
t=PLolyTcWsLkRifZCfHUbG39MRmRciGs7XU&index=2&
t=0s
İktisat Tarihi II

02.03.2018
• Roma şehir devleti, başlangıcında aristokratik bir
karakter arz ediyordu.

• Roma İmparatorluğu’nun zirvede olduğu 1. ve 2.

yüzyıllarda sınırları İskoçya’dan Mısır’a kadar
uzanıyordu

• Roma ekonomisinin iki önemli temeli tarım ve

ticaretti

• Kırsal nüfus kendi sahibi ve kiracısı oldukları

toprakları işleyen bağımsız köylülerden oluşuyordu.
• Sümer’den Roma’ya kadar nüfusun çoğunluğu
tarımda çalışsa da ekonomiyi belirleyen şehirli
insanlar ve kurumlardı.

• Roma şehirlerinin imalat ve ticaret gibi fonksiyonları

sınırlı kalmıştı.

• Roma İmparatorluğu’nun ekonomik gelişmeye en

önemli katkısı uzun bir dönem barış ve düzeni
sağlamasıydı.

• 1 milyona yaklaşan nüfusu ile Roma şehrinin yakın

çevresindeki kaynaklardan beslenmesi mümkün
değildi.
• İmparatorluk geniş bir yol ağına sahipti.

• Kara ticareti nispeten değerli mallarla sınırlıydı

• İmparatorluğun kapsadığı alanın genişliği ona

otarşik bir ekonomik yapı kazandırmıştı.

• İmparatorluk Avrupa içinde ise komşusu barbar

kavimlerle ticareti teşvik etmiyordu.

• Ticaret Roma değerler sisteminde üstün bir yere

sahip değildi.
• İmparatorlukta önemli sanayi dallarından biri yaygın
inşa faaliyetlerinden ötürü taş ocağı işletmeciliğiydi.

• İmparatorlukta imalat faaliyetlerinin önemli bir

bölümü hür esnaf tarafından gerçekleştiriliyordu.

• Roma sosyo ekonomik yapısına bağlı olarak

teknolojik bir başarısızlıkla karşı karşıyaydı.

• Birçok tarihçi için Roma İmp.’nun çöküşü ilgi çekici

bir konudur ve genellikle çöküşte ekonomik
faktörlerin belirleyici olduğu düşünülmektedir.
• Harcamalar hızla artarken vergi kaynağı süratle
aşınmaktaydı.

• Ticaretin sekteye uğraması şehirlerin ihtiyaç

duydukları malları tedarik etme konusunda sıkıntı
yaratıyordu.

• Roma yönetimleri sorunların üstesinden gelebilmek

amacıyla ekonomiyi daha da zor şartlara iten
tedbirlere başvurdular.
• Devlet mali politikalarındaki değişmelere ek olarak
iktisadi faaliyetlerin hukuki çerçevesine de
müdahale etti.

• Ekonomik hayatın her yönünü etkileyen bu

müdahaleci iktisat politikası çok çeşitli bürokratik
kontrol mekanizmalarını kapsıyordu

• Nihayetinde Roma İmp. Gibi dünya çapında siyasi-

ekonomik birliğin vatandaşlarına sağladığı
menfaatler aşınmaya başladı.
• Pirenne’e göre Cermen istilaları ne antik dünyanın
Akdeniz birliğine ne de 5. yy Roma kültürüne son
vermemiştir.

• Ekonomik gerilemenin bütün sonuçları

Charlemagne’den sonra daha net bir biçimde ortaya
çıkmıştır.

• Pirenne’e göre antik uygarlık Akdeniz birliği üzerine

kurulmuştu ve bu birlik sayesinde ticaret mümkün
oluyordu.
• Ticaret ortadan kalktığına göre Charlemagne orduya
fief vermek zorundaydı.

• Brunner, feodalizmin kökenini 8. yy’da meydana

gelen askeri taktiklerdeki değişmelere bağlamıştır.

• White’a göre fief oluşmasındaki esas neden atlı

askerlerden gelmemiştir.

• 8. yyda Batı hem çağdaş Bizans’tan hem de

İslam’dan takas ekonomisine daha yakındı.
• Lopez’e göre Müslümanların ilerlemesiyle Akdeniz
ticaretinin kesilmesi arasında doğrudan bir bağlantı
yoktur.

• Vercauteron’a göre Pirenne’in iddiaları yabana atılamaz.

• ORTAÇAĞ AVRUPA TOPLUMU

• Bu dönemde Avrupa toplumu her bölgede farklı ölçüde

geçerli üç etkiye tabidir.

• Roma İmp. döneminde medeni Avrupa Roma’nın

egemenliği altında olan Akdeniz Avrupası ile sınırlıydı.
• Roma diplomasisi Cermen baskılarını önlemek için
kendileriyle işbirliği yapacak yöneticilerin etkinlik
kazanmasını destekledi.

• Orta çağ Avrupasında önemli bir sosyal ve siyasal

müessese de kilise idi

• Orta Çağ Avrupası’nın ekonomik performansı

farklı alt dönemlerde ele alınabilir.
– Erken Orta Çağ (476 – 1000),
– İleri Orta Çağ (11. yy- 14. yy başları)
– Geç Orta Çağ (14. ve 15. yylar)
• KAVRAMLAR

• Tepede ülkenin bütün toprakları Tanrı tarafından

kendisine bağışlanmış kral bulunuyordu.

• Kral topraklarını fief adı verilen parçalara ayırarak

vassal adı verilen adamlarına emanet etmişti.

• Feodal sözleşme, temel unsuru senyör tarafından

bağışlanan toprak üzerindeki hakların vassal
tarafından sağlanan askeri ve diğer hizmetlerle
değiştirilmesidir.
 Manor – Malikane – Manoryal Sistem
• Bir köy ya da köyler topluluğu, mülkiyeti lordun
elinde.

• Manordaki arazi türleri

– Demesne toprakları
– Köylü toprakları
– Ortak alanlar

• Manoryal sistem arazi tasarruf hakkına dayalı

iktisadi, toplumsal ve idari/yargısal örgütlenme
• Villein: Genellikle serf ile aynı anlamda
kullanılan fakat yükümlülükleri daha belirgin
ve belirli oranda miras hakkına sahip köylü.

• Serf: Manor sisteminin asli unsuru.

– Demesne topraklarının işlenmesi (opera)
– Olağan dışı yükümlülükler. (precaride)
– Ayni ve nakdi ödemeler
 Açık Tarla Sistemi

• Ortaçağ Avrupa tarımının başlıca özelliği hububat

tarımı ve hayvancılığın aynı malikane içinde bir
arada yürütülmesiydi

• Açık tarla sisteminde lordun ve köylülerin paylarını

oluşturan çizgiler tarlalar arasında dağılmış
bulunuyordu.
 İkili ve üçlü tarla rotasyonu
• Tarımsal faaliyetin sıkı bir biçimde kontrolü ve
ortaklaşa yürütülmesi zorunluydu.
Açık tarla sistemi
• 5. yyda Avrupa topraklarında kurulan barbar
krallıkları eski uygarlığın Akdeniz karakterini hala
koruyordu.

• Cermen istilalarına karşı koyabilen antikitenin

ekonomik dengesi, İslam’ın saldırısı karşısında çöktü

• 8. yy sonlarından itibaren Batı Avrupa, tamamen

tarımsal bir duruma geri döndü.

• Batı Avrupa’da 9. yy boyunca feodalizmin ortaya

çıkışı, toplumun tamamıyla kırsal bir medeniyete
geri dönüşünün siyasal plandaki yansımasıydı.
• Herkesin kendi toprağında yaşadığı, dışardan
yiyecek satın almadığı ve talebin büsbütün yok
olduğu bir ekonomik yapı söz konusuydu

• Profesyonel anlamda, ticari faaliyet olarak

nitelenebilecek bir şey yoktu
İktisat Tarihi II
26 Mayıs 2017
 Uluslararası Ticaret ve Dünya Ekonomisinin Gelişmesi
• 1815-1913 yılları arası dünya ekonomisinin ilk küreselleşme dalgasına
şahit oldu.

• 20. yüzyılın başlarında artık bütünleşmiş bir dünya ekonomisinden söz

etmek mümkündü

• Serbest uluslararası ticaret için fikrî temeller 19. yüzyıl öncesinde

atılmıştı.

• 1820’lerde bir grup Londralı tüccar, parlamentoya serbest uluslararası

ticarete izin verilmesini isteyen bir dilekçe verdi.
• 1860 tarihli Fransız-İngiliz anlaşmasıyla Fransa aşırı koruyuculuktan
ılımlı koruyuculuğa geçiyordu.

• Uluslararası ticaretin serbestleştirilmesi ve okyanus ötesi taşıma

maliyetlerindeki büyük düşüşler uluslararası ekonomik bütünleşmeyi
hızlandırdı

• Uluslararası ekonominin bütünleşmesinin diğer bir sonucu ülkeler arası

fiyat dalgalanmalarının paralellik kazanmasıydı

• Yüzyılın ortasına kadar teknik yenilikler ve ekonomik etkinliğin artışı

nedeniyle uzun dönem eğilim fiyatların düşmesi yönündeydi.
• 1870’lerin ekonomik krizini izleyen depresyon, sınaî dönemin
en şiddetli ve en yaygın bunalımıydı.

• İlk kez 1879’da Almanya’da sanayi ve tarıma koruma sağlayan

yeni bir gümrük tarifesi yasası kabul edildi.

• 1820-1913 arasındaki büyük gelir farklılaşmasının temel nedeni

Avrupa ve Kuzey Amerika’daki çok hızlı ekonomik büyüme ve
gelir artışıydı.

• Sanayileşme ekonomik eşitsizlikle birlikte mevcut politik ve

askerî asimetriyi de büyüttü.
• 19. yüzyılın sonlarında sömürgecilik faaliyetlerinin hız
kazanmasının nedenleri çok çeşitlidir.

• Tarifelere rağmen kapitalist ülkelerin dış ticaretinin büyük

bölümü kendi aralarında cereyan ediyordu.

• Sömürgecilik faaliyetlerinin ekonomik gerekçeleri yanında

politik ve askerî nedenleri de önemliydi.

• 1914’te dünyanın en fazla dış yatırıma sahip ülkesi İngiltere idi.

• Sermaye ihracının bir bölümü ekonomik bir teşebbüsün finansmanı için
yapılırken bir bölümü ekonomik olmayan amaçlarla hükümetlere
veriliyordu

• Devlet ve Ekonomik Hayat__________________________

• 19. yüzyılın başları hâlâ ekonomik milliyetçiliğin zirvede olduğu bir
dönemdi.

• Ekonomik düşünce alanındaki değişmeler 19. yy’da ekonomik hayatın

kontrolünde devletin rolünün azaltılmasına neden oldu.

• Kıta Avrupası’nda ekonomik liberalizmin başarısı ingiltere’ye göre çok

daha sınırlı oldu
 Sanayileşmenin Yayılması

• Sanayi Devrimi 18. yy’ın 2.yarısında İngiltere’de başladı ve 19.

yy boyunca Avrupa’nın diğer kısımlarına yayıldı

• 19. yüzyılın ortalarına kadar sanayileşme açısından kömür

kaynakları önemliydi.

• Sanayileşmeye İngiltere’den daha sonra başlayan ülkeler hem

avantajlı, hem de dezavantajlı bir durumdaydılar
• Sanayi Devrimi dünyanın diğer bölgelerine yavaş yayıldığı için
sanayileşme düzeyi açısından Avrupa ile diğer bölgeler arasında
dengesizlik ortaya çıktı.

• İngiltere
• İngiltere 19. yüzyılın büyük bir bölümünde bu sınaî ve ticarî
üstünlüğünü korudu

• Makine imalatı sanayii dalındaki gelişmenin diğer bir alanı gemi inşa
sanayii idi

• İngiltere’nin sanayileşme yarışında geri kalmasının nedenleri iktisat

tarihçileri tarafından çok tartışılmıştır
• ABD
• 19. yüzyıldaki en çarpıcı ekonomik büyüme örneklerinden birisi
ABD’nin ekonomik gelişmesiydi.

• 1500-1820 döneminde Kuzey Amerika dünyada kişi başına gelirler

itibariyle Batı Avrupa’nın gelir düzeyini yakaladı

• Amerikalılar emekten tasarruf sağlayıcı gelişmeleri kabule son derece

yatkındılar.

• Emeğin kıtlığı ve yüksek maliyeti, işgücünden tasarruf sağlayıcı yeni

tekniklerin sanayide olduğu kadar tarımda da benimsenmesini
kolaylaştırıyordu.
• ABD’nin genişliği, ikliminin çeşitliliği ve kaynak zenginliği ileri
düzeyde bir bölgesel ihtisaslaşmaya imkân veriyordu.

• Sanayinin gösterdiği hızlı gelişmeye rağmen 19. yüzyılda ABD

bir tarım ülkesi olma özelliğini sürdürdü.

• Tarım Amerikan sanayileşme sürecinde pek çok şekilde dinamik

bir rol oynamıştır.

• 1890’larda ABD dünyanın en güçlü sanayi ülkesiydi. 1913’te

dünya gayrisafî hâsılasında %17 gibi önemli bir paya sahipti.
• Almanya

• Almanya, İngiltere, ABD, Belçika ve Fransa’dan daha sonra

sanayileşme yarışına giren bir ülkeydi.

• 19. yüzyıl Alman ekonomik tarihi kabaca üç döneme ayrılabilir:

• Yüzyılın başından 1833’te Zollverein’in teşekkülüne kadar süren
dönem.
• 1870’lere kadar süren ikinci dönemde bilinçli bir taklit ve ödünç
alma politikası
• Son dönemde ise Almanya kıta Avrupası’nın sınaî liderliğine yükseldi.
• Zollverein sayesinde iç gümrük engelleri kaldırılmış, bir ortak
pazar yaratılmış ve dışa karşı ortak bir gümrük tarifesi
uygulanmaya başlanmıştı

• Ekonomik gelişmede:
• Yaygın ilkokul eğitimi
• Sanayi işletmelerindeki lâboratuvarlar
• Araştırma merkezleriyle desteklenmiş eğitim kurumları
• teknik üniversiteler önemli rol oynamıştır.

• Alman yatırımcıları, bankalardan gördükleri destekle

Almanya’daki yabancı firmaları satın almakla kalmadı.
• Kömür, demir ve çelik yanında kimya ve elektrik gibi iki yeni
sanayi en hızlı genişleyen dallardı.

• Alman sanayii ile bankacılık sistemi arasındaki sıkı işbirliği,

firmaların büyümesini sağlayan temel unsurdu

• Alman sanayiinin nihaî bir özelliği de kartellerin ekonomiye

hâkim olmasıydı.

• I. DS arifesinde birleşmiş Alman imparatorluğu, Avrupa’nın en

güçlü sanayi ülkesiydi.
• Fransa
• 18. yy sonlarında İngiltere Sanayi Devrimi sürecini yaşarken;
Fransa, Fransız İhtilali’nin yol açtığı politik çalkantılarla
uğraştı

• 1815-48 döneminde Fransız ekonomisi 18. yüzyılda

olduğundan daha yüksek bir oranda büyümeye devam etti.

• Fransa, dönem boyunca dış ticarette önemli oranda ihracat

fazlası vererek büyük miktarlara ulaşan dış yatırımlarını
finanse edebildi.
• 1870-1 Prusya savaşı askerî ve ekonomik bir felaketle sonuçlandı. Fakat
toparlanma çabuk oldu

• 1882’de başlayan durgunluktan muhtemelen en fazla etkilenen ülke

Fransa oldu.

• I. DS öncesi Fransa için maddî refah ve kültürel canlanma dönemi oldu.

• Fransız ekonomik büyümesi bazı kendine özgü özellikler göstermiştir.

• Sanayileşen ülkeler arasında en düşük şehirleşme oranına sahiptir.
• Nisbî olarak küçük işletmelerin yaygındır.
• Doğal kaynaklar açısından nispeten yoksuldur.
• 20. yyın başında Rus imparatorluğu, nüfus ve toprakları itibariyle
Avrupa’nın önde gelen ülkesiydi.

• Rusya bir tarım ülkesiydi: işgücünün üçte ikisi tarımla uğraşıyor ve

millî gelirin yarısından fazlasını tarım sağlıyordu

• Kırım yenilgisi, Rus sanayi ve tarımının geriliğini ortaya koydu ve

1861’de serfliğin kaldırılması olmak üzere pek çok reformun
başlatılmasına neden oldu

• 1890’larda sınaî üretimde görülen artışın temelinde, demiryolu

inşası programları ve madencilik ve metalürji sanayilerindeki
genişleme yatıyordu
• Japonya
• Japonya’nın ekonomik gelişmesi Tokugawa döneminde (1603-
1868) başladı.

• 1600-1868 arasında Japon kişi başına geliri muhtemelen %40

arttı.

• 1720’lerde kısmen tüccarlar tarafından finanse edilen büyük

ölçekli tarla açma faaliyetleri başladı.

• 1500’de nüfusun %3’ünden de azı 10.000 ve daha fazla

nüfuslu şehirlerde yaşarken, 1800’de bu oran %12’ye yükseldi
• Tüccarlar, pazarlamacılık ve bankerlik işiyle uğraşmaya
başladılar ve ticaretin gelişmesinde büyük rol oynadılar.

• Eğitimde ve kitap yayınında da önemli gelişmeler söz

konusuydu.

• 1770’lerden sonra bilim alanında Japon merakı Çin yerine

Batı’ya yöneldi.

• Tokugawa döneminde Japonya’da olumlu ekonomik gelişmeler

yanında olumsuzluklar da vardı
• 1853 ve 1854’te ABD’nin askerî tehdidiyle Japonya, Batı
ülkeleriyle diplomatik ve ticarî ilişki kurmak zorunda kaldı.

• Modern Japonya, 1867-1912 döneminde hüküm süren

Mutsihito yönetiminde doğdu.

• Hükümet, Batılı tipte sanayiler kurmaya çalıştı; Batılı

teknisyenler getirerek yerli işçi ve yöneticilere eğitim verdi.

• Japonya sınırlı kaynaklara sahip küçük ve dağlık bir ülkeydi.

• Tarım, sanayileşmede hiçbir ülkede Japonya’da olduğu kadar
önemli bir rol oynamamıştır.

• Japonya’nın yerli hammaddelere dayalı geleneksel iki sanayi

kolu ipekli ve pamuklu dokumaydı.

• Demir, çelik, makine ve kimyevî maddeler gibi temel sanayiler,

devlet sübvansiyonları ve gümrük korumalarıyla daha yavaş
olarak gelişti

• 1880’lerde %6.7 olan ihracatın toplam millî hasılaya oranı, 20.

yüzyılın ilk on yılında %15’e ve 1915’te de %22’ye yükseldi
İktisat Tarihi II

1. Hafta
• İktisat tarihinin görevi ekonomilerin performanslarında
ve yapılarında zaman içinde meydana gelen
değişiklikleri açıklamaktır.

• Tarih Öncesi Çağların Bölümlenmesi

• Taş Çağı
• Bakır Çağı
• Tunç veya Bronz Çağı
• Gerçekçi tarih aletlerin sosyal düzenlerin ve
ekonomik örgütlerin kuruluşu ve gelişimindeki
önemi üzerinde durur.

• Taş baltanın yerini alan bronz balta ise yalnızca daha

üstün bir alet değildir.

• Tarihsel gelişim kendi türümüzün sürdürülmesi ve

çoğalmasına katkıda bulunma ölçütüne göre de
yargılanabilir.
• Belirli çevre koşullarına aşırı uyum sağlamak uzun
vadede hiç de akıllı bir iş değildir.

• Jeolojik kayıtlarda insan çok geç ortaya çıkar.

• İnsan gerek şimdi gerekse ilk türediği çağlarda

herhangi bir çevrede yaşamını sürdürmek açısından
yeterince donatılmamıştır.

• Elliot Smith: Dürbün biçimi görüş yeteneği

• Türümüzün ilk iskeletleri Fransa’da Orinyak,
Magdelen ve Solutren denilen kültür çağlarına aittir.

• Arkeologların geçmiş kültürlere ilişkin tasnifleri aynı

zamanda bilim düzeyinin bir ölçeğini de verir.

• Belirli bir bölgeye ilişkin arkeolojik kalıntılar aynı

zamanda bunları kullanan insanların geçimlerini
nasıl sağladıklarını da gösterir.

• Bronz kullanımı uzmanlaşma gerektiren endüstrilerin

ve ticaretin varlığını belirler.
• Eski taş çağı, Yeni taş çağı, Bronz Çağı ve Demir çağı
jeologların zaman süreçleri gibi kesin süreler olarak
düşünülmemelidir.

• Pleistosen çağlarının ilk başlarında insanların var

olduğu taştan aletler yaptıkları ve ateş yakabildikleri
kesinlikle bilinmektedir.

• Ateşin kullanımı insanın çevreye tutsaklıktan

kurtuluşunun ilk belirtisidir.

• Pleistosen kalıntılar insanların nasıl geçindiklerini

açıkça ortaya koymaz.
• Buz çağının öncesinde taş aletlerin yapımında
bölgesel çalışma yöntemlerinde birkaç değişiklik
olmuştur.

• Son buz çağı yaklaşırken musteriyan denilen insan

grupları Avrupa’da belirgin oldu.

• Birkaç bin yıl sonra Avrupa’nın buz iklimi bir

süreliğine biraz yumuşamıştı.

• Çağdaş bilim için resim de yazı kadar önemlidir.

• Buz çağının bitiminden sonra insanın çevresinde
davranışı köklü bir değişiklik geçirmiştir.
https://youtu.be/51a7RVqhPPQ

• Kültür birikimine en çok katkıda bulunan

uygarlıklarda ekonominin temelinde buğday ve arpa
bulunmaktadır

• Besin toplayan topluluklar besin üreticilere kıyasla

bulabildikleri besin maddeleriyle sınırlıydılar.

• Tarıma başlamakla yerleşik bir yaşam türü seçmek

birbirinden farklıdır.
• Avrupa, Yakın Doğu ve Kuzey Afrika’da arkeologların
incelediği en eski tarım yörelerinin hemen hemen
tümünde temel endüstri karışık çiftçiliktir.

• Besin üretimi ekonomisinin kurulduğu dönem aynı

zamanda yarı tropik bölgelerde iklim krizinin baş
gösterdiği dönemdir.

• İlk başta evcilleştirilmiş hayvanlar, besin olarak

beslendi.
• Salt Kırsal Ekonomi + Salt Çapa Ekonomisi = Birleşik
çiftçilik

• Üretim artığının birikimi ikinci devrime yol açar.

• Birbirine yakın ekonomik düzeydeki Neolitik kültür

gruplarının ortak yönü kapkacak yapımı, tahta
işçiliği, dokuma, ekmek yapımı, bahçecilik ve
taşların cilalanmasıdır.

• En ilkel ve genel biçimiyle de çömlek sanatı oldukça

karmaşık bir uğraşıydı
• Mısır ve Yakın Doğu’nun en eski neolitik köylerinin
kalıntılarında dokuma endüstrisinin belirtileri
bulunmaktadır.
• Tüm uğraşılar deney birikimleri ve deneylerden
varılan sonuçların uygulanması ile gerçekleşmiştir.

• Neolitik ekonomi işbirliğinin yarattığı çaba

olmaksızın yaşayamazdı.

• Kurumlar, inançlar ve kuramlar şaşırtıcı biçimde

gerçek uygulamanın ardında kalmıştır.

• İlk devrimden sonra bile kendine yeterli köylülerin

küçücük grupları için yaşam hala çok güvencesizdi
• Yaklaşık 10 bin yıl önce insanlar yerleşik tarıma
geçmeyi başardılar.

• Orta Asya’nın, Güney Rusya’nın ve Kuzey

Arabistan’ın geniş otlaklarında insanlar göçebe
çobanlığa yönelirken;

• Suriye, Anadolu, İran ve Afganistan’ın yüksek

bölgelerinde çiftçilik yapmaya başladılar

• Peki insan niçin tarıma geçmek gereğini duydu?

• Gordon Childe: Doğal kaynaklarda meydana gelen
bir azalmadan doğan çevre değişiklikleri

• Robert Braidwood: Tarım aracılığıyla yiyecek üretimi

insan toplumlarının artan kültürel farklılaşmasının
ve ihtisaslaşmasının bir sonucudur.

• Lewis Binford: Göçlerle gelen nüfus yığılmasının

doğal kaynaklar üzerinde baskı yaratması
 Tarım İnkılabının Sonuçları
• Nüfus arttı.
• Avcılık ve toplayıcılıktan çiftçiliğe doğru sürekli bir
geçiş oldu.
• İlk kez bir siyasi organizasyon olarak devlet doğdu.
• Teknolojik gelişme alanında büyük adımlar atıldı
• Ticaret gelişti ve genişledi.
• Şehirler ilk kez gelişti.
• Çeşitli ekonomik organizasyon tipleri doğdu
• Komünal mülkiyet tipi doğdu.
İktisat Tarihi II

09.03.2018
• Şimdi bir insanın durumu büyük mülkün çerçevesi
içinde çok sayıda kiracıya dağıtılmış toprakla olan
ilişkilerine göre belirleniyordu.

• Katı bir hiyerarşiye sahip olan toplumda en önemli

yer ekonomik ve manevi üstünlüğü olan kiliseye
aitti.

• Kilise yalnızca çağın büyük manevi otoritesi değil,

aynı zamanda büyük mali gücüydü
Ticaretin Canlanışı
• Kuzey Avrupa’nın iki denizi; Baltık ve Kuzey denizleri
de Akdeniz benzeri bir manzara ortaya koyuyorlardı

• Rusların İstanbul’da 9.yyda ahitname ile düzenlenmiş

ticari avantajları vardı.

• Kıta Avrupa’sı kısa sürede, biri Batı Akdeniz ve Adriyatik’te,

ötekisi Baltık ve Kuzey Denizi’nde ortaya çıkan iki büyük
ticari kımıldanmanın gücünü sınırlarında duymaya başladı.

• Kilisenin tetiklediği ateşli imanın, Batı’daki ekonomik

gelişmeye, her şeye rağmen, büyük ölçüde katkıda
bulunduğu kabul edilmelidir
• Haçlılarca kurulan geçici prensliklerin kısa süre
sonra Türkler tarafından yıkılması İtalyan kentlerinin
durumunu sarsmadı.

• Deniz ticaretinin canlanışını, bunun kıtaya doğru

nüfuz edişi izledi.

• İskandinavların istilasıyla ticaretin ortadan kaldırılışı,

doğal olarak bu ihracatı sekteye uğrattı.
• Akdeniz ticareti, Batı Avrupa’yı kendi yörüngesine
çekmeye devam ettiği sürece, İtalya, İspanya ve
Afrika’da kentsel hayat devam etti.

• Kentler yalnızca dinsel değil, fakat aynı zamanda

Manor’a ilişkin yönetim merkezleriydi.

• Dinsel kent gibi din dışı burg da geçimini toprakla

sağlıyordu.

• Avare dolaşan topraksız insanlara kendisini sunan

yeni tür bir hayat, ortaya koyduğu kazanç vaadiyle,
onlar için karşı konulmaz bir cazibe teşkil ediyordu
• Burjuvazinin ihtiyaç ve eğilimleri, Batı Avrupa’nın
geleneksel örgütlenmesiyle öylesine bağdaşmazdı
ki, derhal şiddetli bir muhalefet yarattı

• Geleneksel hukuk, dar, biçimsel usulleri ile varlığı

ticaret ve endüstriye dayalı olan bir nüfus için yeterli
olamazdı.

• Yargısal özerkliğe yönetsel özerklik eşlik etti

• Kilise dışı büyük lordlar, kentlerin gelişmesinin

kendileri için ne denli yararlı olduğunu kısa sürede
kavradılar
• Ortaçağların her döneminde, burjuvazinin etkisi,
sayısal önemiyle güçlü bir zıtlık ortaya koymuştur

• Manor toprağının tümü lordun yararına resimler ve

çalışma yükümlüğü içeriyordu. Buraların mülkiyeti
lordun elindeydi.

• Her manor, yargısal bir bütünlük ortaya koyduğu

gibi, dinsel yönden de bir bütünlük ortaya
koyuyordu.
• Senyörlerin sömürüsüne ilişkin düşünceler, bir parça
kestirmedir.

• Bu manorlarda, haftada bir ila üç gün lordun

toprağında çalışan köylülerin kazandıkları çok az bir
şeydi.

• Çalışma yükümlülüğü ve ayni resimler, kiracılar

üzerinde ağır bir yük oluyordu

• Batı Avrupa’nın nüfusu, 10. yyın ortalarından

itibaren artış gösterdi
• 12. yyın ilk yarısında, manastırların tarıma açtıkları
yeni topraklar kendileriyle birlikte yeni bir ekonomik
örgüt türü ortaya çıkardılar.

• Senyörlük haklarına gelince, doğal olarak bunlar

artık «hote»’ler için sorun değildi.

• Yeni kentin köylülerinin manorun vilainlerinden

farklı olması kadar, burg’lularla da pek çok
benzerliklerinin olduğunu görmek önemlidir.
• Köylünün kişisel özgürlüğü, lordun köy arazisine
ilişkin olarak saklı tuttuğu haklarla hala sınırlıydı.

• Ville neuve Avrupa toprağını 11. yyın sonundan

itibaren dönüştürme, işinin bir görünümüydü.

• Aslına bakılırsa, doğal ekonomi denen şey, saf

biçimiyle hiçbir zaman var olmamıştır.

• Para kullanımının yaygınlaşması nakit hacmini

artırdı
• Yeni ihtiyaçları tatmin edecek parasal kaynakları
bulmakta zorlanan çok sayıda soylu, önce borca
daha sonra da iflasa sürüklendi

• Serflere özgürlüklerinin satılması köle sınıfının

varlığını sona erdirmedi.

• Ticaretin artan etkisi, tarımda bir uzmanlaşmayı

meydana getirdi

• Birkaç ülkeye özgü olan gelişmeleri çok fazla

genelleştiremeyiz.
• 9. yydan itibaren yolların durumu çok kötüydü.

• Kışın su ve çamur batağı halinde olan yollarda bir

yerden başka bir yere gitmek hemen hemen
olanaksızdı.

• Pusulanın yaygınlaştığı döneme kadar, gemiler kıyı

boyunca seyretmek zorunda kalıyorlardı.

• 15. yya kadar, ticari anlamda ilk koruma belirtileri

kendisini açığa vurmadı
• Yabancılar her yerde özel vergilere tabi idiler. ve
anlaşmalarla korunmadıkları sürece malları, el
konulma tehlikesiyle karşı karşıya idi

• Fiyatların esas olarak ithal edilen malın nedretine

bağlı olduğu bir çağda, sefer ne kadar uzun olursa,
kar olasılığı da o kadar büyük olurdu