1.

Ano nga ba ang agham at teknolohiya? Ang sistematikong sangay ng kaalaman na kilala bilang
agham ay itinatag sa impormasyong nakuha mula sa pagmamasid at eksperimento. Ginagamit ng
ibang tao ang kaalaman o karunungan na ito upang makagawa ng isang bagay na kapaki-
pakinabang. Ang teknolohiya ay madaling gamitin dito. Ang salitang Griyego na "teknolohiya,"
na nangangahulugang "sistematikong paggamot sa sining ," ay ang ugat ng salitang
"teknolohiya."

Ang teknolohiya at agham ay nagsisilbing gabay para sa mga tao ngayon at sa hinaharap, mula
sa tradisyonal hanggang sa kontemporaryo. Makikinabang kaya ang mga mamamayan sa pag-
unlad na ito?

Paano kaya ang buhay kung walang kuryente? Kung walang bus o jeepney na maghahatid sa atin
doon, paano tayo makakarating doon nang mabilis? Kung wala ang Facebook, Yahoo, at Twitter,
na nabuo ng mga computer, paano tayo makikipag-usap ? Ang mga kompyuter, transportasyon,
at kuryente ay ilan lamang sa mga halimbawa ng mga inobasyon na ginawa ng agham at
teknolohiya. Batid natin na malaki ang pakinabang nito sa ating buhay. Bilang resulta, ang aming
mga gawain ay mas simple kaysa sa nakaraan. Ang mga pagbabago sa teknolohiya ay
nakakatulong din sa pagtatanim at pag-aani, katulad ng kung paano ginagawang mas madali o
mas mabilis ng irigasyon ang pagdidilig ng mga pananim. Gumagamit ang mga magsasaka ng
mga pestisidyo upang makontrol ang mga insektong pumapatay ng halaman. Ang produksyon ng
mga gamot, ang pag-iingat ng pagkain, at ang paglikha ng mga bagong mapagkukunan ng
enerhiya ay lahat ay nakikinabang sa teknolohiya. Ang agham at modernong teknolohiya ang
dapat sisihin sa lahat. Gayunpaman, nagdudulot din ito ng banta sa kapwa tao at sa kapaligiran.

Una, maraming larangan sa agham. Maraming dapat matutunan. Ito ay hindi lamang biology,
chemistry, at physics kundi isang kumbinasyon ng mga ito. Sa bawat tanong tungkol sa ating
sarili at sa mundong ito, may matututunan. Ito ang interdisciplinarity ng agham.

Pangalawa, maraming paraan para makapag-ambag sa halagang ibinibigay sa atin ng agham.

Mula sa komunikasyon at pagpopondo hanggang sa pagtuturo nito, lahat tayo ay may ibabahagi.
Hindi mo kailangang maging scientist para tumulong sa science sa Pilipinas, pero nagsisimula ito
sa mga scientist. Mula doon, kailangan ang tulong ng gobyerno, mga negosyante, artista,
magulang, at iba pang sibilisasyon, karanasan, at pananaw.

Sa wakas, hindi talaga maiiwasan ang agham. Bahagi ito ng ating pang-araw-araw na buhay kaya
hindi tayo dapat matakot na malaman ang katotohanan, maunawaan ang impormasyon, at ibahagi
ang ating nalalaman tungkol sa agham at ang kahalagahan nito sa ating lipunan. Madaling
sumuko at hindi maging mapanuri sa ating naririnig, ngunit sa pagtingin at pagtatanong ay
matatanggap natin ang matamis na bunga ng agham — ang pag-unawa sa kahalagahan ng
kaalamang iyon sa ating buhay.
Kaya higit sa kaalaman sa agham, dapat din nating kilalanin ang ating sarili. Ano ang ating mga
kalakasan at kahinaan? Ano ang ating hilig? Paano tayo makakatulong sa agham sa Pilipinas? Sa
pamamagitan ng pagkilala sa ating sarili, masasagot natin ang mga tanong na iyon.
2.
Malawakang nakikipagtulungan ang center, ngunit kadalasang may iba't ibang inaasahan ang
mga collaborator tungkol sa kung ano ang maaaring makamit ng computer science. Ang mga
inaasahan na ito ay maaaring matugunan sa pamamagitan ng pagiging malinaw sa mga
collaborator tungkol sa kung ano ang maaari at hindi (pa) gawin ng AI. At madalas na lumitaw
ang mga hindi pagkakasundo tungkol sa mga resulta ng pananaliksik: halimbawa, ang mga tao sa
natural na agham ay karaniwang nakikita ang mga papeles sa journal bilang ang pinakamahusay
na paraan ng pagpapalaganap ng pananaliksik, samantalang, sa aking karanasan, mas
pinahahalagahan ng mga mananaliksik ng AI ang mga kumperensya.

Ang isa pang hamon ay ang ilang mga mananaliksik ay nais lamang ng isang programmer. Ang
mga naturang mananaliksik ay kailangang maging mas handang magbahagi ng kanilang
kaalaman at mga problema, sa halip na gamitin lamang ang isang 'halika at tulungan mo akong
gumawa ng programming' na diskarte. Ang pakikipagtulungan ay kailangang isang partnership
na naglalayong tugunan at sagutin ang mga tanong.

Ang AI ay lumago nang napakabilis na ang mga tao sa computer science at engineering ay
nararamdaman na kailangan nilang makipag-ugnayan upang malutas ang mga problema sa
totoong mundo: ang paggawa lamang ng sarili nating bagay ay hindi na kasiya-siya para sa atin.
Sumusunod kami sa isang trend: lahat ng pangunahing AI laboratories at center ay nakikisali na
ngayon sa totoong buhay, mga inilapat na problema.

Isa sa mga salik na nag-aambag sa pagbabago ng klima ay ang paglago ng agham at teknolohiya.
Bagama't pinadali ng pagbabagong ito ang buhay, naging mas mahirap din ito para sa atin.
Maaari nating igiit na hindi lahat ng produkto ng agham at teknolohiya ay kapaki-pakinabang sa
mga tao at ang ilan ay nakapipinsala.

Sa agham, pinag-aaralan natin ang likas na kayamanan sa ating paligid — kalikasan — mula sa
lupang ating kinatatayuan at dagat na nakapaligid sa atin hanggang sa langit kung saan ang mga
bituin ay tahanan.

Pinalalalim ng agham ang ating relasyon sa kalikasan — mula sa pag-iwas at pagtugon sa mga
panganib sa baha at pag-aalaga at pagpapalaki ng mga manok at kanilang mga itlog hanggang sa
pagpapalakas ng ating kalusugan sa pamamagitan ng DNA at iba pang mga molekula sa ating
katawan. katawan.

Sa agham, nakikita natin ang epekto ng mga pakikipag-ugnayang ito sa ating kultura — mula sa
ekonomiya at pamumuhay na dala ng modernong teknolohiya at sa mga balitang pinapanood
natin sa telebisyon at YouTube hanggang sa itinuturo sa atin ng ating mga guro sa paaralan.
 3.
Fintech (teknolohiya)?
Ang bagong teknolohiya na naglalayong pahusayin at i-automate ang paghahatid at paggamit ng
mga serbisyong pinansyal ay tinutukoy bilang teknolohiyang pampinansyal o Fintech. Sa
pamamagitan ng paggamit ng espesyal na computer at, lalong, smartphone software at mga
algorithm, tinutulungan ng fintech ang mga negosyo, may-ari ng negosyo, at mga consumer na
mas mahusay na pamahalaan ang kanilang mga operasyon sa pananalapi, proseso, at buhay. Ang
terminong "pinansyal na teknolohiya" ay pinagsama sa "fintech."

Noong ika-21 siglo, ang teknolohiyang ginamit sa mga naitatag na sistema ng back-end ng mga
institusyong pampinansyal ay ang unang pokus ng terminong "fintech." Gayunpaman, ang mga
serbisyong mas nakatuon sa mga pangangailangan ng mga customer ay umunlad mula noon, na
nangangailangan ng mas maraming mamimili- nakatutok na kahulugan. Sinasaklaw na ngayon
ng Fintech ang iba't ibang sektor at industriya, kabilang ang edukasyon, retail banking, nonprofit
fundraising, investment management, at iba pa.

Ang paglikha at paggamit ng mga cryptocurrencies tulad ng Bitcoin ay kasama rin sa fintech. Sa
kabila ng katotohanan na ang sektor na iyon ng fintech ay maaaring makakuha ng higit na
pansin, ang tradisyunal na pandaigdigang industriya ng pagbabangko at ang multi-trillion-dollar
market capitalization nito ay hawak pa rin ang malaking pera.

4.
Ang digital na pagbabayad ay isang paraan ng pagbabayad kung saan ang nagbabayad at ang
tatanggap ay nagpapadala at tumatanggap ng pera sa elektronikong paraan. Maaaring gawin ang
mga digital na pagbabayad gamit ang mga card, mobile device, o mga sistemang nakabatay sa
internet. Ito ay isang mabilis at simpleng paraan ng pagbabayad.

Iminumungkahi ng ilang macroeconomic na salik na ang mga kakayahan sa panig ng suplay na

sumusuporta sa agenda ng pagsasama ng pananalapi ng gobyerno ng India ay malayo sa mga
pangunahing kinakailangan upang matagumpay na makabuo ng digital ecosystem.

Ang mga digital na pagbabayad ay maaaring ganap na digital, pangunahin nang digital, o
bahagyang digital, kaya walang iisang, malawak na tinatanggap na kahulugan. Halimbawa, ang
bahagyang digital na pagbabayad ay isa kung saan ang mga provider ay nagsasagawa ng mga
digital bank transfer sa backend at ang nagbabayad at ang nagbabayad ay gumagamit ng cash sa
pamamagitan ng mga ahente ng third-party. Ang isang pagbabayad na kadalasang digital ay
maaaring isa kung saan ang nagbabayad ay nagsisimula ng pagbabayad nang digital at
ipinapadala ito sa isang ahente, na tumatanggap nito nang digital. Gayunpaman, nakukuha ng
nagbabayad ang bayad sa cash mula sa ahenteng iyon.
Bilang resulta, kailangang maging angkop ang kahulugan. Ang interface ng nagbabayad-
nagbabayad ay binibigyang-diin bilang tampok sa pagtukoy sa isang kahulugan. Ang isa pa ay
gumagamit ng instrumento sa pagbabayad o ilang iba pang variable upang tukuyin ang mga
digital na pagbabayad. Kapag ang layunin ay tantiyahin ang bilang o bahagi ng mga digital na
pagbabayad sa isang partikular na kaso ng paggamit, organisasyon, kumpanya, bansa, o rehiyon,
ang mga mapagpasyang pagpipiliang ito ay nagiging lalong mahalaga.
Ang parehong mahalaga ay ang katatagan o pagiging maaasahan ng imprastraktura at digital na
sistema ng pagbabayad. Maaaring hindi ma-access ng mga user ang kanilang mga pondo kung
may mga pagkawala ng system. Bilang resulta, kritikal na panatilihing ligtas ng mga provider
ang mga pondo sa pamamagitan ng pagsasagawa ng matitinding hakbang upang matiyak ang
pagiging maaasahan ng network at kapasidad ng system, gayundin ang isang channel ng
pagbabayad na protektado mula sa panloloko, pag-hack, at anumang iba pang paraan ng hindi
awtorisadong paggamit.

Bukod pa rito, dapat na malinaw ang mga gastos ng mga nagbabayad at iba pang patuloy na
bayarin. Sa huli, kailangang manatiling abot-kaya ang mga solusyon sa paglipas ng panahon
kung nais nilang maging sustainable at magamit sa mahabang panahon.

Ang pag-unawa sa mundong ating ginagalawan at ang mga pagbabagong nagaganap sa ating
paligid ay maaaring makuha sa pamamagitan ng pag-aaral ng agham at teknolohiya ng lipunan.
Ang ating buhay ay malaki ang impluwensya ng agham at teknolohiya. Tinutulungan nila tayo sa
paglalakbay, paglikha ng mga bagong bagay, pakikipag-usap, at pag-unawa sa ating mundo.
Tinitingnan din ng larangang ito kung paano nakakaapekto ang teknolohiya sa ating buhay at
kung paano ito ginagamit ng mga tao. Ang pag-unawa kung paano nakikipag-ugnayan ang
lipunan at agham at teknolohiya sa isa't isa ay kritikal.

Magkakaroon ka ng mas mahusay na pag-unawa sa kahalagahan ng agham, teknolohiya, at

lipunan sa lipunan kung pag-aaralan mo ang kanilang pakikipag-ugnayan. Maaari kang mag-
ambag sa lipunan, gamitin ang impormasyon, at baguhin ang mundo. Matututuhan mo,
halimbawa, kung paano nakakaapekto ang mga bagay tulad ng computer, cell phone, at iba pang
katulad na device sa gastos, kapaligiran, at paraan ng pamumuhay.

Ang pag-aaral ng lipunan, teknolohiya, at agham ay napakahalaga para sa lahat, ngunit ito ay
lalong mahalaga para sa mga taong gustong magtrabaho sa agham o teknolohiya. Araw-araw,
ang mga bagong siyentipikong pagtuklas ay nagagawa at ang teknolohiya ay umuunlad sa bilis
na hindi pa nakikita. Ang kamalayan ng isang indibidwal sa mundo sa kanilang paligid ay
magbibigay-daan sa kanila na maging mas handa para sa mga bagong pagbabago sa mundo. Ang
pag-aaral ng agham, teknolohiya, at lipunan ay makakatulong sa isang indibidwal na maunawaan
ang mundo sa kanilang paligid. Ang kakayahang mag-isip nang kritikal ay isa sa
pinakamahalagang kasanayan na maituturo sa iyo ng pag-aaral sa lipunan, teknolohiya, at
agham. Magkakaroon ka ng mas malalim na pag-unawa sa mga paraan kung saan
naiimpluwensyahan ng agham at teknolohiya ang mundo sa paligid mo, makakuha ng mga
kasanayan sa pag-iisip ng analytical, at magkakaroon ng kakayahang magsuri ng mga bagong
ideya.