MALAY 23.

2 (2011): 61-70

Ang Makrong-kasanayan sa
Filipinolohiya / The Macro-skills in
Filipinology
Josefina C. Mangahis
Pamantasang De La Salle, Maynila, Filipinas
mangahisj@dlsu.edu.ph

Ang epektibong pagpapahayag ng kaisipan, saloobin, naisin, at damdamin ay isang mahalagang

proseso sa pakikipagtalastasan. Ang pangunahing kasangkapan upang maisakatuparan ang matagumpay
na pakikipagtalastasan ay paggamit ng wika. Dito nakasalalay ang tagumpay ng anumang propesyon sa
pakikipag-ugnayan sa kapuwa. Nilalayon ng artikulong ito na: 1. maipaliwanag ang apat na makrong
kasanayan: ang pakikinig, pagsasalita, pagbasa, at pagsulat, 2. malinang ang kakayahang
pangkomunikatibo sa pagtuturo ng wika, at 3. mailahad kung paano magagamit ang apat na makrong
kasanayan sa kolaboratibong pagtuturo ng Filipinolohiya.

Mga susing salita: makrong-kasanayan, kakayahang pangkomunikatibo, kolaboratibong pagtuturo,

Filipinolohiya

The effective expression of one’s thoughts, opinions, desires, and emotions is an important process of
communication. Language is, first and foremost, an essential tool that makes communication successful.
This article aims to further expound on the four macro skills of listening, speaking, reading, and writing. It
also aims to further develop communicative skills in teaching language and to discuss further how to use
these four macro-skills in the collaborative teaching of Filipinology.

Keywords: macro-skills, communicative skill, collaborative teaching, Filipinology

tao kaya’t
mahalaga ang wika sa pakikipag-ugnayan ng
tao sa kapuwa.
Kakailanganin ng mag-aaral ang parehong
PANIMULA
impormasyon sa kultura at wika sapagkat
magkaugnay ito (Damen 337). Wika ang isang
Wika ang sukatan sa pag-unlad ng tao kaya’t
kalipunan ng puwersa at pagsasama-sama ng
masasabing isa ito sa pinakamahalagang
anyo sa isang magkaibang kultural na gamit ng
instrumento ng tao sa pakikipagkomunikasyon.
iba’t ibang pangkat. Hindi maipagkakaila na
Nagsisilbi ring salik sa pagtatagumpay ng isang
laging magkasama ang wika at kultura.
bansa ang pagpapayaman ng sariling wika at
Nasasalamin sa wika ang kultura ng isang
kultura. Nakabalot sa wika ang nag-uugat na
bansa. May malaking bahaging ginagampanan
nabuong sistema ng isang kultura ayon sa
ang karanasan sa loob ng kultura
pamantayan ng paniniwala, tradisyon,
pag-uugali at kung paano nakikisalamuha ang
 Copyright © 2011 Pamantasang De La Salle, Filipinas
62 MALAY TOMO XXIII BLG. 2
pag-aaral. Ang Filipinolohiya ay sistematikong
ng isang tao. Nanggagaling ang mensaheng pag-aaral ng Filipinong kaisipan (psyche) at
ipinadadala sa kultura, gamit ang wika tungo sa Filipinong kultura at Filipinong lipunan.
tagumpay na pag-unawa sa mensahe. Kasabay Sa pag-aaral nito, ang wika at iba’t ibang
sa pagkatuto ng wika ang pagkatuto rin ng larangan ng sining tulad ng musika, pagguhit,
kultura ng ibang bansa. Upang makapagpahayag eskultura, sayaw, drama, panitikan, pelikula,
ng epektibo gamit ang wikang Filipino, pilosopiya, at pati na relihiyon ay ibinibilang sa
kinakailangan pag-aralan at matutuhan ng kultura. Sa kultura at lipunan upang palitawin
mag-aaral ang kulturang Filipino. ang pagka-Filipino ng bawat larangan (Covar
Sa puntong ito, upang maging mahusay sa 27). Sa pananaw ni Covar, ang lahat ng
larangang nabanggit ay hinabi at nililok ng mga
kasanayan sa komunikasyon, kailangang makita
Filipino kaya’t napakahalaga ng mga
ito sa partikular na konteksto o nilalaman.
konseptong ito sa paglinang ng
Nakabatay sa “genre” approach sa pagkatutong
makrong-kasanayan sa pakikinig, pagsasalita,
pedagogy ang integrasyong pamamaraan nito
pagbasa at pagsulat na maka Filipino.
kung saan nakapokus sa kaugnayan ng teksto
kung paano ginagamit ang wika sa halip na Kung mapapansin, taliwas ito sa mga
talakayin ang mga batas ng paggamit ng wika konseptong itinuturo sa klase sa wika na
(Cope and Kalantizis 3-8). kalimitan ay maka-kanluraning kaisipan at
Hindi lamang ang mga bagong kaalaman sa kultura ang siyang natutuhan ng mga mag-aaral.
Maipupuntos natin ang bagay na ito sa mga
iba’t ibang disiplina ang mahalaga kundi
sumusunod: 1. kakulangan sa kaalaman ng mga
mahalagang matutunan din kung paano
guro tungkol sa kaisipan at kulturang Filipino,
makipagtalastasan nang wasto gamit ang wika.
2. kakapusan sa mga materyales na tumatalakay
Hindi lahat ng mag-aaral ay may sapat na taglay
sa Filipinolohiya, at 3. ang malakas na
na kaalaman upang maisakatuparan ang
impluwensiya ng modern, makabago at
pag-aaral sa pamantasan at ito ang hamon upang
maka-kanluraning kaisipan, pamumuhay,
matuto ng mga kaalamang ito (Jones at Bonano
kultura, at teknolohiya sa buhay ng mga
2).
Filipino. Sa puntong ito, isang “paradigm” mula
Kaugnay dito, kinakailangang ituro ang
sa mga konseptong nabanggit ang puwedeng
Filipinolohiya sa bawat klase sa wika. Ang
mabuo upang magamit sa paglinang ng mga
ikalimang makrong kasanayan ng mag-aaral ng
makrong-kasanayan sa Filipinolohiya.
wika ay ang malawak na kaalaman sa kultura na
Ang Filipinong kaisipan, kultura, at lipunan
siyang karagdagan sa mga makrong kasanayan
ay bunga ng karanasang Filipino at ito ay may
sa pakikinig, pagsasalita, pagbasa, at pagsulat.
mahalagang pundasyon sa ating pagsasabansa
at pagiging isang lahi. Ito ang mga
Pagbibigay-kahulugan sa Filipinolohiya
mahahalagang elemento na nakapaloob sa
Filipinolohiya. Kaya’t ang kakapusan o
Ano ba ang Filipinolohiya at paano ito
kakulangan sa karanasan sa kaisipan, kultura, at
makakaambag sa makrong-kasanayan sa
lipunang Filipino ay may malaking epekto sa
pakikipagtalastasan? Halos higit sa dalawang
paglinang ng mga kakayahang
dekada na rin ang nakalipas ng mabuo at
pangkomunikatibo para sa epektibong pag-aaral
talakayin ang Filipinolohiya ni Dr. Prospero R.
at pagtuturo ng wika. Mahalaga sa
Covar, isang batikang propesor ng Sosyolohiya
pagkakataong ito na mapalawak at mapayaman
at Antropolohiya ng Unibersidad ng Pilipinas.
pa natin ang ating kaalaman at karanasan sa
Ang katagang Filipinolohiya ay binubuo ng
Filipinong kaisipan, kultura at lipunan sapagkat
dalawang salita: una ay Filipino; at ang
ito ang siyang magiging basihan ng pagkatao o
pangalawa ay lohiya na isina Filipino na Latin,
ng ating pagka-Filipino (Covar 27).
logos, na ang katuturan ay sistematikong
 Upang mas maunawaan ang Filipinolohiya,
nagbigay si Covar ng isang halimbawa ukol sa
MAKRONG-KASANAYAN SA FILIPINOLOHIYA JOSEFINA C. MANGAHIS 63
Ang Larangan ng Kaisipan
Ang mga Filipino ay naniniwala na ang tao
ay binubuo ng katawang lupa at kaluluwa. Likas
na ang paniniwalang ito bago pa man dumating
ang Kristiyanismo sa Filipinas. Sa atin, kapag
namatay ang tao, nagiging alabok ang katawang
lupa at ang kaluluwa naman ay pumapanaw o
yumayao. Sa Filipino, ang pagkamatay ay
paghihiwalay ng katawan at kaluluwa kaya’t
habang ang tao ay may hininga, tibok ng puso,
at pulso, maski na ito ay hinatulan na ng doktor
na “brain dead,” ang tao ay may buhay pa.
Kaya sa paniniwalang ito, ang “organ o cadaver
donation” ay hindi kaagad agad matanggap ng
maraming Filipino.
Larangan ng Kultura: Wika
Ang wika ay binubuo ng mga tunog at ang
isang lahi ay pumupili lamang ng 15 hanggang
45 na patinig, katinig, at supresegmental upang
buuin ang isang wika. Ang tunog ng isang wika
ay ayon sa tambalan ng mga tunog tulad ng /p/
at /b/, /t/ at /d/ at /k/ at /g/. Dahilan ito sa
pagkakaiba-iba ng kalidad ng pagbigkas ng mga
Tagalog at mga Bisaya. Nagpapatunay lamang
na hindi estable ang Filipino bilang wika.
Larangan ng Lipunan: Sambahayan
Ang istruktura ng Filipinong sambahayan ay
“extended family.” Sa ating kinship system,
partikular ang katawagan sa iba’t ibang relasyon
ng pagkakamag-anakan tulad ng magbalae,
maghipag, magbayaw, at magbilas. Samantala,
sa American kinship system, ang biyenan,
manugang, bayaw, bilas, at hipag—lahat ng
ito’y in-laws.
Ang tatlong halimbawang nabanggit ay
nagpapatunay lamang na may sariling
kakanyahan o katangian ang Filipinong
kaisipan, kultura, at lipunan.
Sa puntong ito, maipagmamalaki natin na
ang Filipinolohiya at akademikong disiplina ay
bawat larangan na magpapakita ng ating
kakanyahan.
may sariling kakanyahan o katangian na
nagsimula bago
pa man dumating ang Kastila sa Filipinas sa
pamamagitan ng pagtatayo ng mga paaralang
Kastila. Ito ay lumawak sa panahon ng mga
Amerikano. Hanggang sa ngayon ang sistemang
pang-edukasyon ay hindi lamang kanluranin
kundi kolonyal din. Pinaaasa tayo ng
kanluraning edukasyon na ito’y magpapalaya sa
ating kaisipan at pangkabuhayang pamumuhay
subalit naging alipin tayo ng kanluraning
pag-iisip at ekonomiya. Ang ating kaisipan,
kultura, at lipunan ay nagmistulang kanluranin
at ang ating kategoryang ginagamit sa
pang-unawa sa ating kapaligiran ay may hiram
at alay ng akademikong disiplina. Nasilaw tayo
sa pananaw ng “unibersalismo.’’ Hinamak at
inalipusta ang ating sariling pananaw bilang
“ethnic,” “parochial,” at “provincial.” Noong
una na ang akademikong disiplina ay
nagdudulot ng linaw sa ating kultura subalit
inaakit tayo ng akademikong disiplinang ating
kinabibilangan na mag-ambag ng teorya,
metodo, at laman ng mga disiplina at hindi
upang ilantad ang Filipinong kaisipan, kultura,
at lipunan. Sa Filipinolohiya, ang mga
akademikong disiplina ay magsisilbing
kasangkapan upang mapalaya ang Filipinong
kaisipan, kultura, at lipunan (Covar 29).
Upang mas maunawan ang Filipinong
kaisipan, kultura at lipunan, iminungkahi na
masusing pag aralan ang teorya sa
Filipinolohiya (Covar 30). Maraming teorya na
kanluranin ang hindi akma sa uri ng ating
kaisipan at pag-uugali tulad ng psychoanalysis
ni Freud at ang Indo-European based theory in
linguistics ay hindi dapat gamitin sa
pag-aanalisa ng mga wikang
Malayo-Polynesian na kung saan kabilang ang
Filipino. Ipinakikita sa mga tinurang ito ni
Covar ang pangangailangang natin na
bumalangkas ng sariling teorya na lapat sa ating
kaisipan, kultura at lipunan na ayon sa ating
mga karanasan at pananaw. Kaalinsabay ng
pagbalangkas ng sariling teorya ay ang
pagtuklas ng mga metodo sa Filipinolohiya para
mas maunawaan, mapakinabangan, at magamit
 sa paglinang ng makrong-kasanayan sa pakikipagtalasan (Tingnan ang Figura 1.0).
64 MALAY TOMO XXIII BLG. 2 Pagkatao

Loob
Labas
Kaluluwa/Budhi Isip
Katawan Mukha Dibdib
Puso
Tiyan
Bituka
Sikmura

Pagkatao
Pagkatao
Pakikipagkapwa

Pag-anib sa lipunan Pagtuturo at paniniwala Pangkabuhayan Pampolitika

Istrukturang Panlipunan

Sambayanan
(Kinship)

Samahan
(Interest)

Pamayanan
(Territoriality)

Sambahayanan

Figura 1. Balangkas ng Pambansang Kaisipan, Kultura at Lipunang Filipino (Covar 1989)

maka-Filipino na siyang laman ng
Filipinolohiya.
Makatutulong ng malaki ang mga kaalamang
Mahalaga na pag-aralan ang balangkas na ito nabanggit tungkol sa Filipinolohiya sa
upang magkaroon ng tamang direksiyon tungo paghahanda ng mga kagamitan sa pagtuturo at
sa epektibong paglinang ng makrong-kasanayan pag-aaral upang malinang ng husto ang mga
sa pakikinig, pagsasalita, pagbasa, at pagsulat makrong kasanayan sa pakikipagtalastasan.
gamit ang mga kaalaman at kaisipang
65
MAKRONG-KASANA YAN SA FILIPINOLOHIYA JOSEFINA C. MANGAHIS
pakikinig kumpara sa apat na makrong
Makrong-kasanayan sa Pakikinig kasanayan, maraming kagamitan or resources
na may Filipinong kaisipan at kultura ang
Dahil mas maraming oras ang ginugugol sa maaaring magamit na “springboard” o
 motibasyon sa pagtalakay ng isang bagay o
pangyayari na maka-Filipino. Halimbawa, ang
paggamit ng musika na may etnikong tunog na
sinaliwan ng mga etnikong instrumento ay
epektibong pamukaw sa mga mag-aaral. Sa
paggamit nito, ang mag-aaral ay magkakaroon
ng pagkakataong ikumpara ang klase ng tunog
at instrumentong etniko sa mga nakagawian
nilang tunog o musika. Sa aktibidad na ito ng
pakikinig, ang guro ay dapat handa at may sapat
na kaalaman upang maibahagi ang mga tamang
inpormasyon na nauukol at nakapaloob dito.
Dalawa sa mga suliraning kaugnay sa
pakikikinig ay ang maikling “listening span” ng
mga mag-aaral at ang kakulangan o kasalatan sa
mga materyales na gagamitin sa pagtuturo ng
pakikinig. Itinuturo ni Brown (27-29) na ito ang
dahilan sa pagsasawalang-bahala ng mga
mag-aaral sa pakikinig. Sa puntong ito,
kakailanganin ang pagpapayaman ng
koleksiyon ng mga kagamitan na may
kinalaman sa pakikinig. Makatutulong ang
edukasyonal na teknolohiya tulad ng mga
audiorecording ng musika, tula, talumpati,
kuwento na tumutugon, tumatalakay, at
nagpapahiwatig ng Filipinong kaisipan, kultura
at lipunan.
Sa apat na kasanayang dapat matamo ng mga
mag-aaral, mahalaga na matamong una ang
kasanayan sa pakikinig sapagkat ito ang unang
hakbang sa pagkatuto ng wika. Di matagumpay
na maisasakatupan ang pagtatamo sa tatlo pang
kasanayan nang hindi ganap na nalilinang ng
bawat mag-aaral ang kasanayan sa pakikinig.
Makrong-kasanayan sa Pagsasalita
Ang susi ng ating diwa ay ang mga katagang
ating binibigkas. Ang pagsasalita ang susi rin sa
pakikipagtalastasan sa kapuwa. Sa
pamamagitan ng wika naipapahayag ng tao ang
kanyang saloobin at nakapagpapaliwanag sa
pamamagitan ng salita.
Ang pagsasalita ay interaktibong
sistematikong pagbuo ng kahulugan sa tamang pagbigkas upang mas lubos na malinang
pamamagitan ng pagpapahayag at tumatanggap. ang kasanayan sa pagsasalita
May routine sa wika sa pagsasalita, sa
66 MALAY TOMO XXIII BLG. 2
pagsasalita ay ang kalidad ng bawat tunog sa
ng mga mag-aaral. Isa sa suliranin sa iba’t ibang rehiyon sa Filipinas. Dahilan ito para
pag-ibayuhin ang pagtuturo ng tamang
paraan ng pagbati, pagpapakilala,
pagpapaliwanag, pag anyaya, atbpa. Hindi sapat
ang mahusay na paraan ng pagsasalita.
Nangagailangan din ng mahalagang nilalaman
ang kaniyang sasabihin o bibigkasin. Tungkulin
din ng guro na tuklasin ito. Dahil dito nararapat
lamang na maging sensitibo ang guro sa bawat
nag-aaral at may kapasidad na maganyak at
mapukaw sila na magsalita (Bygate 59-82).
Hindi madaling matamo ang kahusayan sa
pagsasalita. Sa katunayan, gumawa ng
pananaliksik sina Richmond at McCroskey (18-
21), at lumabas na may 20% ng populasyon ang
natatakot at nababahala sa pagsasalita sa harap
ng maraming tao. Maraming salik ang dapat
isaalang-alang sa mabisa at mahusay na
pagsasalita. Kaugnay sa isinagawang pag-aaral
nina Richmond at McCroskey, nararapat na
bigyan ng kaukulang panahon ang isang
magsasalita upang makabuo ng isang
kongkretong kaisipan sa kanyang paksang
sasabihin o tatalakayin (Dunkel 99-106).
May dalawang pangunahing tungkulin ang
wika: ang tungkuling transaksiyunal at
tungkuling interaksiyunal. Ang unang tungkulin
ay nakatuon sa paghahatid ng mensahe at ang
pangalawang tungkulin ay nakapokus sa
maayos na pagsasalita ng bawat mag-aaral. Sa
puntong ito, mahalagang papel ang
ginagampanan ng guro upang epektibong
malinang ang kasanayan sa pagsasalita ng
bawat mag-aaral. Halimbawa, ang wastong
pagbigkas ng mga salita ng guro sa wika ay
may malaking inpluwensiya sa tamang
pagsasalita ng mag-aaral. Kaya’t kung hindi
maayos at tama ang pagbigkas ng guro ng mga
salita maaring ito rin ang matutunan ng
kaniyang mag-aaral (Brown & Yule 27-29).
Sa Filipiholohiya, mahalaga na maihatid ng
malinaw ang mga salitang gagamitin at
sasabihin sa mga gawain ng pagsasalita. Kaya’t
ang guro ng wika ay dapat na may sapat na
kaalaman sa tamang paggamit o pagbigkas ng
at wika. Maaaring gumamit ng recording ukol sa
pagbigkas ng mga salita sa mga mag-aaral.
Makrong-Kasanayan sa Pagbasa
Ang kasanayan sa pagbasa ay hindi madaling
matamo. Tungkulin ng bawat guro ang
paglinang ng mga magagandang kaisipan ng
bawat mag-aaral na maganyak silang basahin
ang tekstong wala pa silang interes basahin.
Malawakang pag-unawa sa teksto ang unang
dapat isaalang-alang sa pagbabasa. May apat na
antas ang taksonomiya. Ang una ay
pag-unawang literal. Sa pag-unawang ito, ang
pokus ay sa mga kaisipang makikita sa texto
kaya’t nangangailangan ng mas malawak at
masinsing pag-iisip ang bawat mag-aaral. Ang
epektibong pagbasa ay nangangailangan ng
mabilisang pagpoproseso ng pagbibigay
kahulugan sa tekstong binasa (Barret 19-21).
May apat na bahagi ang paraan ng pagbasa.
Una ay ang pagbasa ng paksa, pangalawa ang
pag unawa sa paksang binasa, ang pangatlo ay
ang pagbibigay puna o reaksiyon sa binasa, at
ang panghuli ay ang pag-uugnay ng natutunang
kaalaman sa binasa sa mga kaalamang natamo
na. Kaya lang kapuna-puna ang hindi
pagkahilig ng mga mag-aaral ngayon sa
pagbabasa. Mas kinawilihan nila ang panunuod
kaysa bumasa. Dahil sa malawakang pagkalat
ng teknolohiyang biswal, lalong nabaling ang
atensyon ng mga mag-aaral sa panonood kaysa
pagbabasa. Hindi maisasantabi ang
penomenong ito kaya’t mahalaga ang paggamit
ng mga resources o materyales sa pagbasa na
may Filipinong kaisipan at kultura na
nakapaloob sa wika at iba’t ibang larangan ng
sining tulad ng drama, panitikan, at pelikula
(Gray 34-36).
Sa puntong ito, makatutulong ang masusing
pag aaral sa mga nilalaman ng mga gagamiting
materyales sa pagbabasa kasama na rito ang
materyales na may bersiyong biswal tulad ng
mga pelikula. Mahalaga ito upang magkaroon
ang mag aaral ng pagkakataong malinang at
matutunan ang mga Filipinong kaisipan,
kultura, at lipunan mula
sa binasa o pinanuod na materyal. Tulad ng
naunang kasanayan, kakailanganin ang pagbuo
MAKRONG-KASANA
ng isang “repository” o “reservoir” ng mga
kagamitan at materyales na nagtataglay ng mga
tema na tumatalakay at nagpapahiwatig ng
Filipinong kaisipan, kultura, at lipunan.
Makrong-kasanayan sa Pagsulat
Ang pagsulat ang pinakahuli at
komplikadong makrong kasanayan na
pinauunlad ng isang mag aaral ng wika.
Nakapaloob sa kasanayang ito ang lahat ng
natutunang kaalaman sa nilalaman at teknikal
na aspekto sa larangan ng pagsulat.
Nangangailangan ng masusing paghahanda
upang maisakatuparan ang bunga ng
kasanayang ito. Hindi lamang pinauunlad ng
isang istandardisadong sistema ng pagsulat ang
wika mismo. Tulad ng ibang inovasyon, may
matinding bisa sa kultura at panlipunang
organisasyon ang pag-unlad sa pagsulat.
Nakagagawa ito ng mas pormal at
permanenteng tala. Napalilitaw at naitatala ang
malay na pag-iisip dahil di-gaanong
pabagu-bago at higit na pinag-iisipan ito kaysa
sa oral na pananalita, mas mataas at mas
kompleks (Darling 40-43).
Isa ring benepisyong dulot ng
istandardisasyon ng sistema na pagsulat ng wika
ay ang pagpapaunlad ng translation o
pagsasaling-wika nito sa ibang ganap nang
napaunlad na wika sa mundo. Nagagawang
maisalin sa Filipino ang mga nakalimbag na
panitikan, siyentipikong ulat na orihinal
nakasulat sa ibang ganap na maunlad na wika
tulad ng Aleman, Pranses, at Ruso. Ang leksikal
na pagpapalawak sa pamamagitan ng
panghihiram na ginagawang permanente ng
pasulat na wika ay nagpapahintulot sa wika na
saklawin at ipahayag ang mga paksa at
konseptong sumasalamin sa patuloy na
pag-unlad ng kaalaman. Nangangahulugan din
ito na nabibigyang pagkakataon ang mga
gumagamit ng wika na makilahok at
mabiyayaan ng mga naturang pag unlad.
Upang maging isang matagumpay na
manunulat, kinakailangang matamo ng
mag-aaral ang malawak na kaalaman ang
kasanayan sa pag-eedit. Ang
67
YAN SA FILIPINOLOHIYA JOSEFINA C. MANGAHIS

constructivist approach ay ginagabayan upang
maging epektibo ang mag-aaral sa pagsulat.
(Hedberg 15-29 ).
Kasabay ng pagpapaunlad sa kakayahan ng
wikang magpahayag ng mataas na lebel ng
konsepto at proseso, pinayayaman din ng
pagsulat ang wika sa pamamagitan ng
pagpapaunlad ng iba’t ibang anyo ng nakasulat
na diskurso tulad ng mga akdang pampanitikan,
di-pampanitikang sanaysay, at mga
istandardisadong sulatin
pambisnes/pangkalakal, legal, briefs, at iba
pang istandardisadong diskurso na ginagamit sa
iba’t ibang propesyon.
Higit sa lahat, ang isang istandardisadong
sistema ng pagsulat ay napakahalagang
kasangkapan para sa pagpapaunlad ng
pangmadlang literasi sa pamamagitan ng
publikasyon ng mga aklat at iba pang
nakalimbag na materyales. Pinadadali ng isang
opisyal na sistema ng pagsulat ang pagkatutong
bumasa at sumulat. Nasa atin ang patuloy na
pagtataguyod ng isang wikang naghahangad ng
pagbabago at pag-unlad. Nasa atin ang
pagpapanatili o pagpapayaman ng wikang ating
kinagisnan. Kapag pinigilan natin ang wika sa
pag-unlad, ito’y hindi magtatagal. Magiging
madalang ang pagkakagamit dito kapag
ikakahon ang isang wika. Nakakahon sa
kaparaanang hindi tumatanggap ang mga
gumagamit nito ng mga salitang banyagang
karaniwang ginagamit sa pakikipag-ugnayan,
talakayan, kalakalan, at sa mga pampublikasyon
at akademikong institusyon. Mawawala sa
daloy ng panahon ang isang wika kapag
ipinagkait ang pagkamalikhain sa larangan ng
komunikasyon (Pitak Pahina Wikang Filipino sa
ika-21 Siglo).
Upang mas lalong malinang ang kasanayan
sa pagsulat, dapat palawigin pa ang paggamit ng
nga may temang nagpapahiwatig ng mga
Filipinong kaisipan at kultura at mapaunlad ang
kasanayang ito. Tulad ng nabanggit, kailangan
ang palagiang paggamit ng mga ito upang di ito
pumanaw. Sa puntong ito, mapapalawig natin
ang Filipinolohiya sa pamamagitan ng
malikhaing paggamit ng mga
makrong-kasanayan sa
pakikipagkomunikasyon.
Paggamit ng Makrong-kasanayan sa
Pakikinig at Pagsasalita
Ang pagpapaunlad ng kasanayan sa
pakikinig at pagsasalita ay laging
magkakambal. Nauuna nga lamang na
nagagamit ang kasanayan sa pakikinig.
Magagamit ang kasanayan sa pakikinig sa
pamamagitan ng mga sumusunod:
1. Pakikinig sa mga naka-record na
talumpati. Mula sa narinig na
impormasyon, magagamit ng guro ang
pagsasanay tulad ng:
a. Malayang Talakayan. May nakahandang
katanungan ang guro hinggil sa paksang
narinig. Sa pamamagitan ng katanungang
ito, masusukat niya ang antas ng
pag-unawa ng bawat mag-aaral sa
pamamagitan ng kasanayan sa pakikinig.
b. Pangkatang Gawain. Magbabahagi ang
bawat mag-aaral ng kani-kanilang
kaisipan batay sa narinig na paksa at
bubuo ng pangunahing kaisipan. Sa
pamamagitan nito, magkakaroon ng
pagkakataong makinig at magsalita ang
bawat miyembro.
c. Paggamit ng susing salita. Mula sa
napakinggan, maaaring palawakin ng mag
aaral ang mga nakatalang susing salita na
ibinigay ng guro.
2. Pagpaparinig ng mga bahagi ng musika.
Mapapaunlad ng mag-aaral ang kanilang
kakayahang umunawa at gumawa ng
pagsusuri sa narinig na awitin at
pag-uugnay nito sa narinig na paliwanag
sa talumpati.
3. Pagpaparinig ng mga napapanahong
patalastas. Sa pamamagitan nito,
maiuugnay ng mag-aaral ang narinig na
patalastas at makagagawa ng pagsusuri
kaugnay sa talumpating narinig.
Paggamit ng Makrong-kasanayan
sa Pagsasalita
1. Pagsasalaysay o pagkukuwento. Bilang
panimula sa kasanayan sa pagsasalita
68 MALAY TOMO XXIII BLG. 2
kaugnay sa paksang narinig. Dito
masasanay na magkuwento
magsalaysay ang mag aaral at unti-unting
mahahasa ang kanilang kasanayan sa
pagsasalita.
2. Pagbuo ng pabilog na pangkat. Ang bawat
isang mag-aaral sa panloob na pangkat ay
bibigyan ng pagkakataong magsalita.
Walang sinumang sasalungat
pagsasalita ng bawat isa sa pagsasanay na
ito. Ang mga mag-aaral naman sa
panlabas na pabilog na pangkat ang
susunod na bibigyan ng pagkakataong
magbigay puna sa paraan ng pagtalakay
ng may akda. Sa pamamagitan ng paraang
ito, mapapalawak ng mga mag-aaral ang
paksa gamit ang kasanayan sa pagsasalita.
3. Pagpili ng interesadong bahagi. Isa pang
pagsasanay na maaaring isagawa ng guro
sa kasanayan sa pagsasalita ay ang
pagtatanong sa bawat mag-aaral kung
saang bahagi ng akda ang nagkaroon sila
ng interes at ipaliwanag nila kung bakit
ito ang kanilang pinili. Isang paraan ito ng
pagsasanay sa mag aaral tungo sa
mabisang pagpapahayag.
4. Pagsasadula. Ito ay isang paraan ng
pagsasanay sa pagsasalita.
pamamagitan nito, maipakikita ng bawat
mag-aaral ang kanilang kakayahan sa
pagsasalita at pag unawa sa kontexto ng
kanilang isinasadula.
5. Pakikipanayam/interbyu. Maaring itakda
sa bawat mag-aaral na magsagawa ng
interbyu sa mga taong may malawak na
kaalaman sa paksa.
Paggamit ng Makrong-kasanayan sa Pagbasa
1. QAR na binuo ni Raphael (516-523). Sa
pamamagitan nito maaaring bumuo ng
mga katanungan na makikita ang sagot sa
texto. Ang kasunod na katanungan naman
ay nangangailangan ng pag-iisip ng
mag-aaral na pag-ugnayin ang bawat
bahagi ng textong binasa. Susundan
naman ito ng mga katanungan na
maaaring magmula sa sariling isipan at
pananaw. Magagamit din sa literal na
o pagbasa ang pagbibigay ng pangunahing
ideya ng papel na ipinabasa o ang pagbuo
ng kongklusyon sa texto o papel na binasa. 2.
Pangkatang Pagbasa. Bumuo ng limang
miyembro sa bawat pangkat ng mag-aaral at
pumili ng aklat na kaugnay sa paksa. Sa
pamamagitan ng pagsasanay na ito higit na
lalawak ang kaalaman ng mag-aaral sa
sa
paksang tatalakayin.
3. Pagsasaayos ng pagkakasunod-sunod na
pangyayari. Matapos basahin ang paksa,
pag-iiba ibahin ng guro ang kaayusan ng
mga talata at pangungusap sa binasang
paksa at isasaayos ng mag-aaral sa
pamamagitan ng paglalagay ng bilang sa
tapat ng mga pangungusap ayon sa paraan
ng pagtalakay ng may akda. Dito
masusukat ang kakayahan ng mag-aaral
sa wastong pagkakasunod-sunod ng
kaisipan at pag unawa sa binasa.
4. Pagpapabasa sa mga mag-aaral ng mga
nasaliksik na babasahin.
Paggamit ng Makrong-kasanayan sa Pagsulat
1. Outlining o paggawa ng balangkas ng
Sa bawat paksa. Unti-unti nang mabubuo sa
isipan ng mag-aaral ang paraan kung
paano nabuo ang kabuuan ng textong
binasa. Maaaring magbigay ng mga paksa
ang guro na kaugnay sa mga binasang
papel. Sa pamamagitan ng pagtatala ng
mga nakalap na datos, makabubuo na sila
ng draft o burador ng kanilang sariling
papel na ang ginagawang huwaran ay ang
mga binasang papel. Sa pamamagitan
nito, maipapakita na ng mag aaral ang
lahat ng kaisipang natutunan nila mula sa
makrong kasanayan sa pakikinig,
pagsasalita, pangbasa, at ang huling
aplikasyon ay ang pagsulat.
2. Pagsulat sa Journal. Isa sa mabisang
paraan sa pag-iimbak ng kaalaman at
karunungan ng bawat mag-aaral ay ang
patatala ng lahat ng ito sa isang
kuwaderno na tinatawag na journal.
3. Pagpapakita ng video clips. Sa
pamamagitan nito, pasusulatin ng guro
 ang mga mag-aaral
69
MAKRONG-KASANA
ng kaugnayan ng mga ito sa paksang
tinatalakay.
4. Dugtungan. Sa pagsasanay na ito,
magsusulat ang guro ng panimulang
pangungusap na dudugtungan ng mga
mag-aaral sa pamamagitan ng pagsulat ng
talata tungkol sa paksa.
5. Pagtukoy ng sanhi at bunga. Sa
pamamagitan nito, maiaangkop ng
mag-aaral ang mga teoryang natutunan sa
pagtukoy ng sanhi at bunga.
KONGKLUSYON
Ang wika ay hinggil sa interaksiyon ng tao
sa kapuwa. Nagaganap ang interaksiyong ito sa
kultura. Nakapaloob sa interaksiyong ito ang
pagpapalitan ng kaisipan gamit ang wika. Wika
ang nagsisilbing instrumento o midyum upang
maisakatuparan ang maayos at malinaw na
pakikipagtalastasan. Nakapaloob sa epektibong
pakikipagtalasatasan ang wastong at malawak
na kaalaman ng gumagamit ng wika sa apat na
makrong-kasanayan, ang pakikinig, pagsasalita,
pagbasa at pagsulat.
Upang maisakatuparan ang maayos at
malinaw na pakikipagtalastasan, mahalaga na
malinang ang mga makrong kasanayan na kung
saan mahalaga ang wasto at malawak na
kaalaman sa paggamit ng wika. Mahalaga ang
mga bagay na ito para mapalawak lalo ang
kaalaman tungkol sa Filipinolohiya na kung
saan tinatalakay ang Filipinong kaisipan,
kultura, at lipunan. Ang guro ng wika ay may
mahalagang papel na gagampanan sa paglinang
ng mga makrong-kasanayan ng mag aaral gamit
ang elementong nakapaloob sa Filipinolohiya.
Malaking hamon ito sa mga guro na paunlarin
ang kakayahan ng bawat mag-aaral hindi
lamang sa epektibo at mabisang komunikasyon
kundi sa pagtatamo ng kaalaman at kaisapang
maka-Filipino. Sa puntong ito, dalawang bagay
ang ating dapat matupad: una ay
maisakatuparan ang paglinang ng mga mga
makrong-kasanayan sa pakikinig, pagsasalita,
pagbasa, at pagsulat at ang pangalawa ay
YAN SA FILIPINOLOHIYA JOSEFINA C. MANGAHIS
maging epektibong behikulo ang mga
makrong-kasanayang nabanggit sa pagsulong
ng mithiin ng Filipinolohiya na maitanyag ang
Filipinong kaisipan, kultura, at lipunan sa iba.
SANGGUNIAN
Badayos, Paquito B. Metotolohiya sa Pagtuturo
ng Wika. Grandwater Publications. Makati
City.1999. Nakalimbag.
Barret, Thomas E. “The Barret Taxonomy,
Cognitive and Affective Dimension of
Reading Comprehension.” In A. M.
Robinson (ed), Sixty Seventh Yearbook of the
National Society for tne Study of Education.
Part 11, Chicago, 111, University of Chicago
Press. 1968. pp.19-23. Nakalimbag.
Bayley, K.M., & Savage, L. Teachers of English
to Speakers of Other Languages.
Alexandria,VA. 1994. Nakalimbag.
Brown, Gillian, and Yule, George. Teaching the
Spoken Languege. Cambridge University
Press. 1983. pp. 27-29. Nakalimbag.
Brown, H. Douglas,. A Practical Guide to
Languege Learning. Mcgraw Hill. 1989.
Nakalimbag.
Bygate, Martin. “Units of Oral Expression and
Language Learning in small group
interaction. Applied Linguistics” 1988. (1):
59-82. Nakalimbag.
Casambre, Alejandro J. and Alcantara, Ruby G.
Husay sa Pakikinig Sa Tatlong Kontekstong
Filipino. Quezon City: Sentro ng Wikang
Filipino Unibersidad ng Pilipinas. 1998.
Nakalimbag.
Cope, B. & Kalantzis M. (Eds). The Powers of
Literacy. London: The Falmer Press. 1993.
Nakalimbag.
Covar, Prospero. Larangan: Seminal Essays On
Philippine Culture. Maynila: National
Commission for Culture and the Arts, 1998.
Nakalimbag
Covar, Prospero. Tatlong Sanaysay.
Contemporary Art Museum of the
Philippines, 1988. Nakalimbag.
Damen, Louise. Culture learning: The fifth
dimension in the language classroom.
70 MALAY TOMO XXIII BLG. 2
Reading, MA: Addison-Wesley. 1987. pp.
337. Nakalimbag.
Darling, Charles. “Darling’s guide to grammar
and good writing.” Available: Capital
Community Technical College
http://webster.commnet.edu/
HP/pages/darling/grammar.htm1997.pp.40-4
3. Web
Dunkel, P. “Developing listening fluency in 1.2:
Theoretical principles and pedagogical
considerations.” The Modern Languege
Journal, 1986. 70(2), 99-106. Nakalimbag.
Goodman, Kenneth S. “Reading: A and effectiveness, 2nd ed., Scottsdale, AZ:
Psycholinguistic guessing game. Journal of
Reading Specialists, 6. Reprinted in
Theoretical models and processes of reading,
ed. H. Singer and R. B. Rudell. Hillsdale, N.
J. Lawrence Eribaum. 1967. Nakalimbag.
Gray, William. S. On Their own Reading.
Addison Wesley Educational Publishers,
1996. pp. 34- 36. Nakalimbag.
Hedberg, J., Harper, B., Brown, C. & Corderoy,
R. Exploring user interfaces to improve
learning outcomes. In K. Beattie, C,
McNaught, & S. Wills (Eds), Interactive
multimedia in university education:
designing for change in teaching and
learning. Amsterdam: Elsevier. 1994. pp.
15-29. Nakalimbag
Jones, J. & Bonanno, H. (1). Measuring the
academic skills of University of Sydney
students: the MASSUS Project final report.
University of Sydney: Learning Assistance
Centre. 1995. p. 2. Nakalimbag.
Lobitana, Evelyn M. “The Effects of Language
Variation and Other Selected Variables On
Listening Comprehension.” M. A. Thesis,
College of Arts and Sciences, University of
the Philippines. Quezon City. 1981.
Nakalimbag.
Nartea, Remedios,V. “The Effect of Some
Variables on the Listening Comprehension of
Speech1 Students in the Univeristy of the
Philippines at Los Banos. Course paper,
College of Arts and Sciences,University of
the Philippines,Quezon City. 1977.
Nakalimbag
Pearson, P. L., Marx C. M. R & Clark.
“Comprehesion.” In. R. Barr. M. L. Kanil, P.
Mosenthal & P. D. Pearson (eds) Handbook
of Reading Research Vol. 11 New York
Longman. 1991. pp. 815-860. Nakalimbag.
Raphael,Taffy E. “Teaching question-Answer
relationship,revisited” The Reading Teacher.
1986. 39, 516-523. Nakalimbag.
Richards, Jack. “Listening Comprehension”:
Approach, design, procedure. TESOL
Quarterly, 17 1983. (2), 219-240.
Nakalimbag.
Richmond,V. P. at Mc. Croskey, J. C.
Communication: Apprehension: accordance,
Gorsuch Scaresbrick.1989. pp.18-21.
Nakalimbag.
Rivers,Wilga M., and Temperly, Mary S. A
Practical Guide to the Teaching of English
as a Second Foreign Languege, Oxford
University Press. 1978. Nakalimbag.
Rousseau, Jean Jaques. The Social Contract
And other Discourses. New York: Dutton .
1950. Nakalimbag.
Tutolo, Daniel J. “Effect of Question Position,
Question Facing Intelligence On Recalls of
Factual Prose Materials in Listening”
Doctoral Dissertation abstracted from
Dissertation Abstracts, p. 3158-A
Venuti, Gemma Leigh. The Scandals of
Translation. London & New York:
Routledge. 1998. Nakalimbag.