‫هفدهمین کنفرانس حفاظت و اتوماسیون در سیستمهای قدرت‬

‫دانشگاه شهید بهشتی‬

‫‪ 27‬و ‪ 28‬دی ماه ‪1401‬‬

‫بهینهسازی حفاظت باسبار در پستهای با ساختار شینهبندی دوبل‬

‫هاشمی‪3‬‬ ‫محمد مهدی حسینی بیوکی‪ ،1‬علی عاقلی‪ ،2‬سید محمد‬

‫‪ 3 ،2 ،1‬مدیریت مطالعات و حفاظت شبکه‪ ،‬شرکت مدیریت شبکه برق ایران‪ ،‬تهران‬
‫‪1‬‬
‫‪hoseinibiyouki@igmc.ir, 2agheli@igmc.ir, 3hashemi.smo@igmc.ir‬‬

‫چکیده‬
‫در این مقاله ابتدا با بیان جزئیات یک مشکل‪ ،‬لزوم وجود حفاظت چک زون به منظور بهینهسازی سیستم حفاظت دیفرانسیل باسبار و‬
‫تکمیل پوشش آن در پستهای با ساختار شینهبندی دوبل مورد پیشنهاد قرار گرفته است و پس از آن به ارائه تنظیمات مناسب رله‬
‫دیفرانسیل باسبار امپدانس پایین در پستهای با ساختار شینهبندی دوبل پرداخته شده است‪ .‬در نهایت‪ ،‬تجربیات به دستآمده و راهحلهای‬
‫ارائه شده برای این چالش ارائه شده است‪.‬‬

‫کلمات کلیدی‬
‫حفاظت دیفرانسیل باسبار‪ ،‬شینهبندی دوبل‪ ،‬حفاظت چک زون‪ ،‬واحد ‪.SOTF‬‬

‫‪ -2‬تعریف مشکل و چالش مورد بررسی‬ ‫‪ -1‬مقدمه‬

‫در پستهای با ساختار شینهبندی دوبل‪ ،‬عدم توجه به الزامات‬ ‫حفاظت دیفرانسیل باسبار بهعنوان حفاظت موردنیاز برای‬
‫منطق حفاظت باسبار و لزوم وجود چکزون باعث بروز حوادث گسترشیافته‬ ‫باسبارهای ‪ 230‬و ‪ 400‬کیلوولت از اهمیت ویژهای برخوردار است‪ .‬در‬
‫در هنگام انجام مانور در شبکه میگردد که در ادامه به شرح آن پرداخته‬ ‫پستهای با ساختار شینهبندی دوبل‪ ،‬با توجه به تغذیه چندین فیدر از دو‬
‫خواهد شد‪ .‬همچنین تنظیمات مورد نیاز رله دیفرانسیل باسبار امپدانس‬ ‫شینه باید برای هر بخش‪ ،‬حفاظت باسبار از نوع رله دیفرانسیل امپدانس‬
‫پایین در پستهای با ساختار شینهبندی دوبل نیز دارای الزامات خاص خود‬ ‫پایین و بهصورت جداگانه در نظر گرفته شود تا خطا در یک قسمت نتواند‬
‫میباشد که در ادامه مورد بررسی قرار خواهد گرفت‪ .‬در حادثه مورد اشاره‪،‬‬ ‫وقفهای در سرویسدهی سایر قسمتها ایجاد نماید‪ .‬نواحی حفاظتی این‬
‫پس از اتمام برنامه سرویس باسبارهای ‪ 230‬کیلوولت ‪ 81‬و ‪ 83‬در پست‬ ‫رلهها ترجیحاً باید با یکدیگر همپوشانی داشته باشند و هر ناحیه حفاظتی‬
‫‪ ،AA‬طبق هماهنگی انجام شده با دیسپاچینگ مقرر شد برگشت مانور‬ ‫کلیدهای قدرت فیدر را نیز شامل شود‪ .‬همچنین در شینهبندی دوبل‬
‫انجام شده و بِیهای متصل به باسبارهای ‪ 81‬و ‪ 83‬مجدداً بر روی این‬ ‫ضروری است عالوه بر حفاظت دیفرانسیل باسبار‪ ،‬حفاظت چک زون نیز‬
‫باسبارها قرار گیرند‪ .‬این بِیها شامل بِی ترانسهای ‪ T3-T5‬و همچنین بِی‬ ‫وجود داشته باشد‪ .‬همچنین الزم است تنظیمات رله حفاظت باسبار در این‬
‫خطوط ‪ AA-GR1 ،AA-GO3‬و ‪ AA-SH‬بوده است‪ .‬مانور تمامی بِیهای‬ ‫نوع شینهبندی با رعایت نکاتی همراه باشد [‪ .]1‬در این مقاله ابتدا با بیان‬
‫مذکور به جز بِی خط ‪ AA-GO3‬انجام شده و مشکلی به وجود نیامده بود‪.‬‬ ‫یک مشکل واقعی‪ ،‬لزوم وجود حفاظت چک زون عالوه بر رله دیفرانسیل‬
‫ولی در زمان مانور بِی خط ‪ AA-GO3‬و پس از صدور فرمان وصل سکسیونر‬ ‫باسبار مورد بررسی قرار گرفته است و پس از آن به بیان تنظیمات مورد نیاز‬
‫‪ ،B8031‬این سکسیونر به صورت صحیح بسته نشد و تیغههای آن در فاز‬ ‫رله دیفرانسیل باسبار امپدانس پایین در پستهای با ساختار شینهبندی‬
‫‪ C‬دارای زاویه بوده است‪ .‬در این زمان رله دیفرانسیل حفاظت باسبارهای‬ ‫دوبل پرداخته شده است‪.‬‬
‫‪ 81‬و ‪ 83‬عملکرد داشته و موجب صدور فرمان تریپ و قطع بریکرهای‬
 ‫هفدهمین کنفرانس حفاظت و اتوماسیون در سیستمهای قدرت‬
‫دانشگاه شهید بهشتی‬
‫‪ 27‬و ‪ 28‬دی ماه ‪1401‬‬

‫متصل به باسبار شده است‪ .‬همزمان با این حادثه‪ ،‬خط ‪ GK-BK‬نیز در‬
‫‪ -3‬ارائه تجربیات و راه حل برای چالش و‬
‫پست ‪ GK‬با عملکرد رله نوسان توان از مدار خارج شده است‪ .‬در این حالت‬
‫مشکل و دستاورد حاصله‬ ‫بار مصرفی پستهای ‪ 230‬کیلوولت ‪ 230 ،GR‬کیلوولت ‪ MD‬و ‪230‬‬
‫کیلوولت ‪ GK‬بر روی خط ‪ 230‬کیلوولت ‪ GR-KK‬قرار گرفته و این امر‬
‫‪ -3-1‬لزوم وجود حفاظت چکزون عالوه بر حفاظت‬ ‫موجب افزایش جریان عبوری از این خط گردیده است‪ .‬با توجه به در مدار‬
‫دیفرانسیل باسبار در پستهای با ساختار شینهبندی‬ ‫بودن واحد جریانی ‪ SOTF‬در رله ‪ P442‬خط ‪ 230‬کیلوولت ‪ GR-KK‬در‬
‫پست ‪ 230‬کیلوولت ‪ GR‬و تنظیم زمانی ‪ 3‬ثانیه آن‪ ،‬پس از گذشت زمان‬
‫دوبل‬
‫سه ثانیه‪ ،‬فرمان تریپ به بریکر ‪ G8212‬در پست ‪ 230‬کیلوولت ‪ GR‬ارسال‬
‫با توجه به منطق رله حفاظت دیفرانسیل باسبار ساخت شرکت‬ ‫و بریکر مذکور باز گردید‪ .‬در این زمان و به دلیل قطعیهای مکرر‪ ،‬باسبارهای‬
‫زیمنس مدل ‪ 7SS601‬و مدارات حفاظتی اجرا شده در پست ‪ ،AA‬شرط‬ ‫‪ 82‬و ‪ 84‬در پست ‪ AA‬بیبرق گشته و بریکرهای باقیمانده متصل به آن با‬
‫در نظر گرفتن جریان عبوری از یک بِی در محاسبات رله دیفرانسیل‪ ،‬بسته‬ ‫عملکرد رله کاهش ولتاژ از مدار خارج گردیدند‪ .‬همزمان در پست نیروگاه‬
‫بودن سکسیونر متصل به باسبار است‪ .‬در حادثه مذکور‪ ،‬بهدلیل درست بسته‬ ‫‪ GO‬نیز بریکرها با عملکرد رله کاهش ولتاژ از مدار خارج شدند‪ .‬الزم به ذکر‬
‫نشدن تیغههای سکسیونر‪ ،‬کنتاکت مربوط به وضعیت بسته سکسیونر تغییر‬ ‫است سه بریکر در پست ‪ AA‬و دو بریکر در پست نیروگاه ‪ GO‬در این حادثه‬
‫وضعیت نداده و علیرغم برقراری مسیر عبور جریان در سمت فشارقوی‪،‬‬ ‫به صورت دستی باز شدند‪ .‬طبق بررسیها مشخص شد علت عدم قطع‬
‫جریان عبوری از بِی خط ‪ AA-GO3‬در محاسبات رله دیفرانسیل‬ ‫خودکار بریکرهای مذکور با عملکرد رله کاهش ولتاژ‪ ،‬فعال بودن واحد‬
‫باسبارهای ‪ 81‬و ‪ 83‬وارد نشده است‪ .‬این مورد باعث به وجود آمدن اختالف‬ ‫‪ Current Supervision‬بوده که باید غیرفعال گردد‪ .‬از طرف دیگر‪ ،‬چند‬
‫در جمع جریانهای ورودی و خروجی باسبار و بهتبع آن عملکرد رله‬ ‫بریکر در پست نیروگاه ‪ GO‬همزمان با قطع واحدهای نیروگاهی و به دلیل‬
‫دیفرانسیل باسبارهای ‪ 81‬و ‪ 83‬شده است‪ .‬در حالی که در شینهبندی دوبل‬ ‫دریافت سیگنال تریپ از سمت نیروگاه ‪ GO‬به صورت خودکار قطع شدند‪.‬‬
‫به منظور بهینهسازی عملکرد حفاظت دیفرانسیل باسبار و جلوگیری از بروز‬ ‫اما سه بریکر در پست نیروگاه ‪ GO‬به صورت دستی باز شدند که علت عدم‬
‫مشکالتی از این قبیل‪ ،‬باید عالوه بر حفاظت دیفرانسیل باسبار‪ ،‬حفاظت‬ ‫قطع خودکار بریکرهای مذکور با عملکرد رله کاهش ولتاژ‪ ،‬فعال بودن واحد‬
‫چکزون نیز در حفاظت باسبار وجود داشته و فعال گردد‪ .‬همانطور که در‬ ‫‪ Current Supervision‬بوده که باید غیرفعال گردد‪ .‬دیاگرام تکخطی‬
‫شکل ‪ 2‬نشان داده شده است‪ ،‬محدوده حفاظت چک زون باید بهصورت‬ ‫پست ‪ AA‬در شکل ‪ 1‬نشان داده شده است‪.‬‬
‫سراسری کلشینهها را در بربگیرد و شرط صدور فرمان تریپ منوط به‬
‫‪BK‬‬
‫تشخیص خطا توسط حفاظت چکزون باشد‪ .‬لذا ضروری است برقراری‬
‫‪Power Swing‬‬

‫حفاظت چکزون عالوه بر حفاظت دیفرانسیل باسبار در پست ‪ AA‬و سایر‬

‫‪GK‬‬ ‫‪MD‬‬
‫پستهای دارای شینهبندی دوبل فاقد این حفاظت‪ ،‬در دستور کار قرار گیرد‬
‫تا از بروز حوادث مشابه جلوگیری گردد [‪.]3 ،2‬‬
‫‪UV‬‬ ‫‪UV‬‬

‫بست نشدن‬
‫تی های ا ‪C‬‬

‫‪UV‬‬ ‫‪UV‬‬

‫‪GR3‬‬ ‫‪GR2‬‬ ‫‪GR1‬‬ ‫‪SH‬‬ ‫‪GO1‬‬ ‫‪GO2‬‬ ‫‪GO3‬‬

‫‪Bus81‬‬ ‫‪GR1‬‬
‫‪G8212‬‬ ‫‪I>3 SOTF‬‬

‫‪KK‬‬

‫شکل (‪ : )1‬دیاگرام تکخطی پست ‪.AA‬‬

‫شکل (‪ : )2‬نواحی حفاظتی رلههای دیفرانسیل باسبار در شینهبندی‬
‫دوبل‪.‬‬
 ‫هفدهمین کنفرانس حفاظت و اتوماسیون در سیستمهای قدرت‬
‫دانشگاه شهید بهشتی‬
‫‪ 27‬و ‪ 28‬دی ماه ‪1401‬‬

‫‪ -3-2‬تنظیمات مناسب در رله دیفرانسیل باسبار و‬

‫حفاظت چکزون در پستهای با ساختار شینهبندی دوبل‬
‫با توجه به اینکه در ساختار شینهبندی دوبل باید از خروج باسبار‬
‫شامل فیدر دارای خطا اطمینان حاصل نمود‪ ،‬وجود تنظیمات مناسب در‬
‫رله دیفرانسیل باسبار از اهمیت ویژهای برخوردار است‪ .‬با توجه به مشخصه‬
‫رله دیفرانسیل باسبار امپدانس پایین ارائه شده در شکل ‪ Idk ،3‬بیانگر‬
‫حداقل جریان دیفرانسیلی عملکرد رله و ‪ m‬بیانگر شیب خط مشخصه رله‬
‫میباشد‪ .‬با توجه به حساسیت حفاظت باسبار و تریپ آن که منجر به خروج‬
‫تعدادی زیادی خطوط و تجهیزات خواهد شد‪ ،‬تنظیم ‪ Idk‬حفاظت باسبار‬
‫باید بهگونهای باشد که در شرایط عدم وقوع خطا روی باسبار و در عین حال‬
‫شکل (‪ : )4‬منطق نظارت بر ثانویه ترانسفورماتور جریان‪.‬‬
‫عدم ورود جریان یک فیدر به عنوان ورودی رله به هر دلیلی‪ ،‬منجر به‬
‫‪ -3-3‬تنظیمات صحیح رله ‪SOTF‬‬ ‫عملکرد کاذب و بیمورد حفاظت دیفرانسیل باسبار نگردد‪ .‬بنابراین تنظیم‬
‫مطلوب و مناسب برای ‪ ،Idk‬برابر با ‪ 1/3‬برابر حداکثر جریان بار فیدری که‬
‫با توجه به اینکه واحد جریانی ‪ I>3‬مربوط به واحد جریانی‬
‫دارای بزرگترین ظرفیت است‪ ،‬پیشنهاد میگردد‪ .‬همچنین باید توجه نمود‬
‫‪ SOTF‬رله ‪ MiCOM P442‬خط ‪ GR-KK‬با جریان تنظیمی ‪ 1059‬آمپر‬
‫که جریان تنظیمی با یک حاشیه امنیت مناسب از حداقل جریان اتصال‬
‫و تنظیم زمانی ‪ 3‬ثانیه در مدار بوده است‪ ،‬به علت اضافه بار شدن خط‬
‫کوتاه پست کوچکتر باشد که حفاظت دیفرانسیل قادر به تشخیص‬
‫مذکور‪ ،‬فرمان تریپ به بریکر ‪ G8212‬در پست ‪ 230‬کیلوولت ‪ GR‬توسط‬
‫جریانهای اتصال کوتاه باشد‪ .‬مقدار مطلوب پارامتر ‪ m‬برابر با ‪ 0/6‬است‪.‬‬
‫واحد حفاظتی ‪ SOTF‬پس از گذشت زمان ‪ 3‬ثانیه به صورت بیمورد ارسال‬
‫همچنین شیب مطلوب برای حفاظت چکزون برابر با ‪ 0/5‬و آستانه عملکرد‬
‫شده است در حالیکه خطای اتصال کوتاهی روی خط مذکور رخ نداده است‪.‬‬
‫آن ‪ 1/3‬برابر حداکثر جریان بار در فیدری است که دارای بزرگترین ظرفیت‬
‫در این رابطه پیشنهاد میگردد با توجه به ماهیت واحد اضافه جریان واحد‬
‫است [‪.]5 ،4‬‬
‫‪ SOTF‬که بعد از فعال شدن نیز در رلههای ‪ MiCOM P442‬در مدار باقی‬
‫همچنین به منظور افزایش قابلیت اطمینان صحت عملکرد رله‬
‫میماند‪ ،‬جریان تنظیمی واحد اضافه جریان ‪ SOTF‬بزرگتر از ‪ 2‬برابر جریان‬
‫حفاظت دیفرانسیل باسبار و جلوگیری از عملکرد نادرست آن در شرایط‬
‫نامی خط لحاظ شود تا در شرایط اضافه بار شدن محدود خط منجر به‬
‫بروز خطا در ثانویه ترانسفورماتورهای جریان (‪ )CT‬خطوط منشعب از‬
‫خروج ناخواسته آن نشود‪ .‬برای این منظور با در نظر گرفتن حداکثر ظرفیت‬
‫باسبار‪ ،‬پیشنهاد میگردد از منطق نظارت بر ثانویه ترانسفورماتور جریان‬
‫حرارتی ‪ 350‬مگاولتآمپر برای خطوط ‪ 230‬کیلوولت (معادل با ‪ 878‬آمپر)‪،‬‬
‫(‪ )CT Supervision‬استفاده نمود [‪ .]6‬در صورت تشخیص بروز خطا در‬
‫جریان تنظیمی معادل ‪ 1757‬برای این واحد مناسب بوده که باید اصالح‬
‫ثانویه ‪CT‬های خطوط متصل به باسبار‪ ،‬منطق ‪ CTS‬ارائه شده در شکل ‪4‬‬
‫گردد‪.‬‬
‫باید عملکرد حفاظت دیفرانسیل باسبار را بالک نموده و همزمان سیگنال‬
‫آالرم ‪ CTS‬در پنجره آالرم پست فعال و ظاهر گردد تا اپراتور پست متوجه‬
‫مراجع‬ ‫بروز مشکل در ثانویه یکی از ‪CT‬های مرتبط با حفاظت باسبار شده و در‬
‫نظامنامه سیستم رله و حفاظت شبکه انتقال برق ایران‪ ،‬شرکت مدیریت‬ ‫اسرع وقت نسبت به رفع مشکل اقدام نماید‪.‬‬
‫شبکه برق ایران‪ ،‬ویرایش پنجم‪ ،‬مهر ماه ‪.1399‬‬
‫‪[2] IEEE std. C37.113, IEEE guide for protective relay‬‬
‫‪applications to transmission lines, 2015.‬‬
‫‪[3] IEEE std. C37.91, IEEE guide for protecting power‬‬
‫‪transformers, 2021.‬‬
‫‪[4] Gerhard Ziegler, "Numerical Distance Protection", Fourth‬‬
‫‪edition, Siemens, 2011.‬‬
‫‪[5] Gerhard Ziegler, "Numerical Differential Protection", Fourth‬‬
‫‪edition, Siemens, 2012.‬‬
‫‪[6] Network Protection and Automation Guide, Areva, 2011.‬‬ ‫شکل (‪ : )3‬مشخصه رله دیفرانسیل باسبار امپدانس پایین‪.‬‬