Bb. Diane Abigail G.

Manalo
▪ Nabanggit nina San Juan et al., (2019) (ayon kay
Gonzales, 2005), ang intelektwalisasyon ay ang
“pagpaksa ng mga ideya sa pinakamataas na lebel
sa akademya”. Ito ay maaari lamang matamo sa
pamamagitan ng paggamit dito hindi lamang
bilang wika sa pang-araw-araw o ordinaryong
komunikasyon kung hindi maging sa matatalinong
diskurso sa paaralan.
 ▪Mayroong dalawang proseso sa
pagtatamo ng intelektwalisasyon ng wika
sa akademya.

linggwistiko ekstra-linggwistiko
 LINGGWISTIKO

▪ Kabilang sa unang proseso ang pagdebelop ng

isang estandardisadong anyo ng wika na
magagamit naman sa pagdebelop ng akademikong
diskurso, pagdebelop ng corpora o lawak ng teksto
sa iba’t ibang akademikong larang at ang pagbuo
ng register ng wika o ang tangi at tiyak na gamit ng
wika sa isang larangan.
 EKSTRA-LINGGWISTIKO

▪ Kabilang naman sa ikalawang proseso ang pagbuo

ng creative minority o significant others o ang mga
intelektwal na disipulo na magsisimulang gumamit
ng mga teknikal na bokabularyo, terminolohiya at
ng estilo o retorika at magpapalaganap nito sa
pamamagitan ng pagsulat, paglalathala at
pagtuturo. Ang pagbuo ng isang patakarang
pangwika ay tunay ring makabuluhan at malaking
tulong sa intelektwalisasyon ng wika (Zafra, 2003)
▪ Ayon pa rin kina San Juan et al., ang pagsasa-Filipino ng iba’t ibang
akda mula sa iba’t ibang wika ay isang paraan ng intelektwalisasyon
ng wika. Hindi isang simpleng gawain ang pagsasalin. Dapat na
maging bukas at malawak ang pananaw ng isang tagasalin at hindi
nakakulong sa personal at limitadong konteksto lamang.
▪ Ilan pang mga batikang propesor mula sa
malalaking pamantasan at unibersidad sa Maynila,
maliban kay Dr. Sevilla III, ang naitalang gumamit
na ng wikang Filipino sa kanilang pagtuturo ng
siyentipiko at teknikal na kurso. Ilan sa kanila ay
sina John Pellas ng UP at Lea Soriano ng DLSU sa
Matematika, Nathaniel Oco ng NU, at Elimar ng
QCPU at AMA para sa araling Kompyuter, at
Rosemary Seva ng UP sa Inhinyeriya (San Juan et
al.).
▪ May ilan na ring mga kagamitang panturo sa
Matematika, Kompyuter, Biolohiya, pisika at
Kemistri ang nailimbag ng Sentro ng Wikang
Filipino ng Unibersidad ng Pilipinas. Sa
pamamagitan ng paggamit sa wikang Filipino,
pagsasalin at pagbuo ng mga aklat, napapabilis ang
intelektwalisasyon ng Filipino sa akademya.
siyensiya o science scientia

karunungan
▪ Ito ay higit na kilala ng mga Pilipino sa tawag na agham. Ito ay
tumutukoy sistematikong pag-aaral gamit ang sistematikong
pamamaraan upang subukin ang katotohanan sa likod ng mga
haka-haka.
▪Nakatuon sa pag-aaral ng buhay at
mga nabubuhay na organismo
kabilang ang kanilang estruktura,
mga tungkulin, paglago, ebolusyon,
distribusyon at taksonomiya.
▪Nakatuon sa komposisyon ng mga
substance, properties at mga reaksyon at
interaksyon sa enerhiya at sa sarili ng
mga ito.
▪Nakatuon ito sa mga property at
interaksyon ng panahon, espasyo,
enerhiya at matter. Mula ito sa Griyego
na Phusike o kaalaman sa kalikasan.
▪Ito ay sumasaklaw sa pag-aaral ng mga
planeta sa kalawakan, ng mga bato kung
saan gawa ito at ang mga proseso ng
kanilang pagbabago, at iba pang pisikal
na elemento kaugnay ng pagbuo,
estruktura at mga penomena nito.
▪Pag-aaral na kinapapalooban ng
pagmamasid at pagpapaliwanag ng mga
kaganapang nangyayari sa labas ng
daigdig at ng himpapawid nito.
▪Ito ay siyensiya ukol sa sistematikong
pag-aaral sa lohika, at ugnayan ng mga
numero, pigura, anyo, espasyo, kantidad,
at estruktura na inihahayag sa
pamamagitan ng mga simbolo.
 techne logos

▪ Ang praktikal na aplikasyon ng mga impormasyon at teoryang

pansiyensiya. Umaasa ito sa mga teoryang pansiyensya. Ito ang
paglikha at paggamit ng iba’t ibang pamamaraan o kaugnayan
ng buhay, kapaligiran, kalikasan at lipunan.
▪ Ito ay tumutukoy sa pag-aaral at gamit ng
telnolohiya kaugnay ng pagbibigay at paglilipat ng
impormasyon, datos at pagpoproseso.
▪Ito ay nagmula sa salitang Kastila na
ingeniera o ingenieria. Ito ay
nakatuon sa paglalapat ng agham
upang matugunan ang
pangangailangan ng sangkatauhan.
▪ Kadalasang nakasulat sa paraang paglalahad,
paglalarawan at pangangatwiran ang mga teksto sa
disiplinang ito at naglalaman ng mga paktuwal at
produkto ng mga eksperimento, lalo na ang mga
teksto sa Agham at Teknolohiya. Maliban sa
Matematika, posibleng ang isang termino ay
ginagamit sa isa o mahigit pang akda at posible
ring ang mga salitang ito ay magkaroon ng
magkapareho o magkaibang kahulugan.
 Metodong IMRaD ang kadalasang
ginagamit sa Siyensiya at Teknolohiya
I - Introduksyon

M- Metodo
R - Resulta

a - Analisis
D - Diskusyon
▪1. Gumagamit ng atin, kami, tayo ang sulating
siyentipiko at teknikal, hindi personal.
▪2. Hindi pasibo kundi aktibo
▪3. Nasa pangkasalukuyan
▪4. Maraming drowing
▪ 1. Teknikal na Report
▪ 2. Artikulo ng Pananaliksik
▪ 3. Instruksyunal na polyeto o handout
▪ 4. Report Panlaboratoryo
▪ 5. Plano sa Pananaliksik
▪ 6. Katalogo
▪ 7. Teknikal na Talumpati o Papel na Babasahin sa Komprehensya
▪ 8. Report ng Isinagawang Gawain (Performance Report)
 pagsasaling pagsasaling
teknikal/siyentipiko pampanitikan
▪ Malaki ang naitutulong ng pagsasaling teknikal sa
pagpapalaganap ng impormasyon sa iba’t ibang sangay at
institusyon sa bansa sapagkat ang pangunahing layon nito
ay ang magkaroon ng mas malinaw at mabilis na
komunikasyon gamit ang Filipino sa larangan ng agham at
teknolohiya. Nabibigyan ng gawaing ito ng pagkakataon
ang lahat ng tao, lalo na iyong hindi gaanong nakauunawa
ng Wikang Ingles na maunawaan ang sinasabi o inihahayag
ng mga teksto sa siyensya at teknolohiya.
▪ Inilahad ni Alamrio (1997) (ayon kina San Juan et al.,) ang
mga panukalang hakbang sa pagsasalin na ayon sa
praktika ng Unibersidad ng Pilipinas. Isinasaad ito sa
gabay na inilabas ng UP Sentro ng Wikang Filipino.
▪ Kabilang dito ang:
▪ 1. Pagtutumbas mula Tagalog/Pilipino o mula sa
katutubong wika ng Pilipinas
▪ 2. Panghihiram sa Español
▪ 3. Panghihiram sa Ingles; pagbabago sa baybay o
pananatili ng orihinal na baybay sa Ingles
▪ 4. Paglikha
▪ Binanggit naman ni Batnat, et al., (2009) na nagtala ang
London Institute of linguistics (LIL) ng mga katangiang
dapat taglayin ng isang tagasalin ng mga tekstong
siyentipiko at teknikal.

▪ Kabilang dito ang sumusunod:

▪ 1. malawak na kaalaman sa tekstong isasalin;
▪ 2. mayamang imahinasyon upang mailarawan sa isipan ang
mga kasangkapan o prosesong tinatalakay;
▪ 3. katalinuhan upang mapunan ang mga nawawala at/o
malalabong bahagi sa orihinal na teksto;
▪ 4. kakayahang makapamili at makapagpasya sa
pinakaangkop na terminong katumbas mula sa literatura
ng mismong larangan o sa diksiyonaryo;
▪ 5. kasanayang gamitin ang pinagsasalinang wika nang
may kalinawan, katiyakan, at bias
▪ 6. karanasan sa pagsasalin sa mga kaugnay na alrangan o
sisiplin
▪ Samantala, nagbigay naman ng ilang pamamaraan sa pagsasaling
siyentipiko at teknikal sina Enrique at Protacio-marcelo (1984) sa
kanilang pag-aaral na pinamagatang “Neocolonial Politics and
Language Struggles in the Philippines”:

▪ 1. saling-angkat (direct borrowing);

▪ 2. saling-paimbabaw (surface assimilation);
▪ 3. saling-panggramatika (grammatical translation);
▪ 4. saling-hiram (loan translation)
▪5. saling-likha (word invention)
▪6. saling-daglat (abbreviated word)
▪7. saling-tapat (parallel translation)
▪ 8. saling-taal (indigenous-concept oriented
translation);
▪ 9. saling-sanib (amalgamated translation)
▪ Bilang pakikiisa sa pagtataguyod ng wikang Filipino,
nagbigay din ilang salitang medikal ang Philippine Council
for Health Research and Development at salin nito sa
Filipino.

▪ 1. Haynayan (biology) - isang natural na agham na nauukol

sa pag-aaral ng buhay at mga nabubuhay na organismo

▪ 2. Mikhaynayan (microbiology) - isang natural na agham

ukol pag-aaral sa miktataghay o microorganism
▪ 3. Mulatling Haynayan (molecular biology) - pag-aaral ng
mga istruktura at tungkulin ng mulatil o molecule sa mga
nabubuhay na organismo
▪ 4. Palapuso (cardiologist) - isang dalubhasa ng palapusuan
o cardiology
▪ 5. Palabaga (pulmonologist) - isang dalubhasa ng
palabagaan o pulmonology
▪ 6. Paladiglap (radiologist) - isang dalubhasa ng
paladiglapan o radiology
▪ 7. Sihay (cell) - ang pinakapayak na kayarian ng mga
buhay na organismo 8. Muntilipay (platelet) - mga selula o
sihay na may mahalagang papel sa pagpagaling
▪ 8. Muntilipay (platelet) - mga selula o sihay na may
mahalagang papel sa pagpagaling ng mga sugat na
dumadaan sa daluyan ng dugo

▪ 9. Kaphay (plasma) - isang bahagi ng dugo na ang

pangunahing trabaho ay ang transportasyon ng mga
ensyma, nutrisyon, at hormona

▪ 10. Iti, daragis, balaod (tuberculosis) - impeksyon sa baga

na nagmumula sa isang uri ng ishay o bacteria, ang
Myobacterium tuberculosis
▪ 11. Sukduldiin, altapresyon (hypertension) - isang medikal
na kondisyon kung saan ang presyon ng dugo sa mga
malaking ugat ay labis na mataas

▪ 12. Mangansumpong (arthritis) - ang pamamaga sa mga

kasu-kasuan na nagiging sanhi ng kawalan ng kakayahang
maiunat o maibaluktot at paninigas ng bahaging ito

▪ 13. Piyo (gout) - isang uri ng mangansumpong o rayuma na

dulot ng abnormal na metabolismo ng uric acid.

▪ 14 .Balinguyngoy (nosebleed) - pagdurugo ng ilong

SALAMAT SA PAKIKINIG ☺