Υλικά Ι Δημήτρης Παπάζογλου ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ
Υλικά Ι
Δημήτρης Παπάζογλου
Τμήμα Επιστήμης και Τεχνολογίας Υλικών
Ενότητα 1: Εισαγωγή
Ύιε ηνπ καζήκαηνο
Ιζηνξηθή Αλαδξνκή
Παξαδείγκαηα Τιηθώλ/ Δθαξκνγέο
Καηαζηάζεηο ύιεο
Μηα πρώηε γλωρηκία: κέηαιια, θερακηθά, ποισκερή, βηο-σιηθά,
εκηαγωγοί, ζύλζεηα σιηθά
Βαζηθά ζηνηρεία δνκήο
αηοκηθά ταραθηερηζηηθά, περηοδηθός πίλαθας, δεζκοί, ελέργεηες
δεζκώλ, παθεηάρηζκα ηόληωλ, θρσζηαιιηθή δοκή
Βαζηθά ζηνηρεία ηδηνηήηωλ
κεταληθές, ζερκηθές, ειεθηρηθές
Μέηαιια, θερακηθά, πιαζηηθά
Βηβιηνγξαθία
Σεκεηώζεης καζήκαηος: www.materials.uoc.gr
W. D. Callister, “Materials Science and Engineering”, Willey (2001)
1 Ιζηνξηθή εηζαγωγή
Δπνρέο ηωλ πιηθώλ
Υλικά Ι, Τμήμα Επιζηήμης και Τετνολογίας Υλικών, Διδάζκων: Δημήηρης Παπάζογλοσ
Αρχι των κεραμικών ~300.000 π.Χ.

Πυρόλικοσ, θ μαγικι πζτρα
ςμιλεφεται εφκολα Ππξόιηζνο,
V. Mourre/ CC-BY-SA-3.0
Ειςαγωγι των μετάλλων ~5500 π.Χ.

Ακατζργαςτοσ χρυςόσ και

Υαιθόο,
χαλκόσ χρθςιμοποιοφνται για © User:Jurii / Wikimedia Commons / CC-BY-SA-3.0
πρώτθ φορά
Υξπζόο,
Didier Descouens/ CC-BY-SA-3.0
Σφυρθλάτθςθ και φωτιά ~5000 π.Χ.

Πρώτθ επεξεργαςία του
χαλκοφ με χριςθ φωτιάσ και
ςφυρθλάτθςθσ Υάιθηλα εξγαιεία (Γθίδα),
Einsamer Schütze / CC-BY-SA-3.0
Επεξεργαςία υλικών ~4000 π.Χ.

Λιώςιμο και χφςιμο μετάλλων
Ξεκίνθμα επεξεργαςίασ και
διαμόρφωςθσ υλικών Μηλωηθό θόζκεκα,
© User:Apeto / Wikimedia Commons / CC-BY-SA-3.0

Αρχι τθσ μεταλλουργίασ ~3500 π.Χ.
Αναγωγι χαλκοφ από
μεταλλεφματα χαλκοφ
Υάιθηλν Δηδώιην (Λεσθωζία),

Gerhard Haubold / CC-BY-SA-3.0
Παραςκευι κραμάτων ~3000 π.Χ.
Χριςθ του Μπροφτηου.

Παραςκευι κραμάτων για
βελτίωςθ ιδιοτιτων των
μετάλλων
Μπξνύηδηλν ακαμίδην (Κύπξνο)
© User:Udimu / Wikimedia Commons / CC-BY-SA-3.0
Αρχι χριςθσ ςιδιρου ~1450 π.Χ.
Εμφάνιςθ και επεξεργαςία

του ςιδιρου
Κξάλνο
© User:Rama/ Wikimedia Commons, Cc-by-sa-2.0-fr
Παραγωγι ατςαλιοφ 1855 μ.Χ.

Πατζντα του Sir Henry Bessemer κάνει
τθν παραγωγι ατςαλιοφ ςε μεγάλθ
κλίμακα πολφ φκθνότερθ Sir Henry Bessemer
Μεηαηξνπέαο Bessemer
Παραγωγι αλουμινίου 1886 μ.Χ.

Η μζκοδοσ του Hall για τθν παραγωγι
αλουμινίου ζκανε το αλουμίνιο φκθνό
καταςκευαςτικό υλικό Hall–Héroult industrial cell
© User: User:Kashkhan
/ Wikimedia Commons, CC-BY-SA-3.0
Παραγωγι Nylon 1939 μ.Χ.

Παραγωγι του Nylon.
Στακμόσ ςτθν ιςτορία των
πλαςτικών
Nylon 6,6 3D structure
© User:YassineMrabet
Wallace Hume Carothers / Wikimedia Commons, CC-BY-SA-3.0

Πυρίτιο 1950 μ.Χ.
Μικροθλεκτρονικι
Clean room
Κνκκάηη θαζαξνύ Ππξηηίνπ
© User: Jurii
Φωηνβνιηαηθά κε
πνιύθξπζηαιιηθν ππξίηην
Georg Slickers / Wikimedia Commons,
CC-BY-SA-3.0
silicon wafer
«Μαύξν» Ππξηηίν
Christoph Kubasch / Wikimedia Commons, CC-
BY-SA-3.0
Μλήκε EPROM
Μνλνθξύζηαιινο Ππξηηίνπ © User: Zephyris
Massimiliano Lincetto / Wikimedia Commons, CC- / Wikimedia Commons, CC-BY-SA-3.0
BY-SA-3.0
Νζα υλικά Σιμερα

Nανοτεχνολογία, Φωτονικά υλικά, Mετα-υλικά
Δηθόλα SΣM ελόο λαλνζωιήλα

άλζξαθα
Taner Yildirim (NIST)
Νέα πιηθά
Οπηηθή ίλα θωηνληθώλ θξπζηάιιωλ

(left) The diameter of the solid core at the Δηθόλα SEM λαλνζωιήλωλ άλζξαθα
User: Materialscientist
center of the fiber is 5 µm, / Wikimedia Commons, CC-BY-SA-3.0
(right) the diameter of the holes is 4 µm
(US NRL.)
Γξαθέλην (Graphene)
(Nobel Price 2010)
Κξπζηαιιηθή δνκή ηνπ Γξαθελίνπ

left-handed metamaterial array configuration User: AlexanderAlUS / Wikimedia Commons, CC-BY-SA-3.0
NASA Glenn Research

2 Ση είλαη ύιε;
Καηαζηάζεηο ηεο ύιεο
΢ηεξεά
Τγξά
Αέξηα

΢ηεξεά
Έρνπλ ζπγθεθξηκέλν:
΢ρήκα
όγθν
Γελ ζπκπηέδνληαη εύθνια
Μνληέιν ΢ηεξεώλ
Σα ζωκαηίδηα:
Βξίζθνληαη πνιύ θνληά

κεηαμύ ηνπο
Αζθνύλ ηζρπξέο
΢ηεξεά
ακνηβαίεο δπλάκεηο
Γελ κεηαθηλνύληαη
ειεύζεξα από ην έλα
ζεκείν ζην άιιν
Γνλνύληαη ζε
θαζνξηζκέλεο ζέζεηο

Καηεγνξίεο ΢ηεξεώλ
Κξπζηαιιηθά
Πεξηνδηθά
επαλαιακβαλόκελε
΢ηεξεά
δνκή ζε ηξεηο Γνκή θξπζηαιιηθνύ SiO2
δηαζηάζεηο από ηελ

κία άθξε ηνπ ζηεξενύ
ωο ηελ άιιε
Υαιαδίαο (θξπζηαιηθό SiO2)

Didier Descouens/ Wikimedia Commons, CC-BY-SA-3.0
όρια κόκκων
Πνιπθξπζηαιιηθά
Πνιιέο θξπζηαιιηθέο
΢ηεξεά
Γνκή πνιπθξπζηαιιηθνύ πιηθνύ
πεξηνρέο (θόθθνη)
ηπραία ηνπνζεηεκέλεο
Πνιπθξπζηαιιηθό θξάκα Fe-Si

User:Zureks / Wikimedia Commons, CC-BY-SA-3.0

Άκνξθα
Σπραία δνκή ρωξίο

΢ηεξεά
θακηάο κνξθήο «ηάμε»

ζε επξεία θιίκαθα
Γνκή άκνξθνπ SiO2 (γπαιί)

User:Jdrewitt / Wikipedia:Public domain
Τγξά
Έρνπλ ζπγθεθξηκέλν:
όγθν
Έρνπλ κεηαβιεηό:
ζρήκα
Ρένπλ
Γελ ζπκπηέδνληαη εύθνια

Μνληέιν Τγξώλ
Βξίζθνληαη θνληά
κεηαμύ ηνπο
(όρη όζν ζηα ζηεξεά)
Τγξά
Μεηαθηλνύληαη
Γνλνύληαη,
πεξηζηξέθνληαη
ειεύζεξα
Αέξηα
Έρνπλ κεηαβιεηό :
όγθν
ζρήκα
Ρένπλ
΢πκπηέδνληαη εύθνια Γηαρεόκελνο θαπλόο ζε αέξα

User:Macluskie / Wikipedia:Public domain

Μνληέιν Αεξίωλ
Βξίζθνληαη πνύ
καθξηά ην έλα από ην
άιιν
Αέξηα
Μεηαθηλνύληαη
Γνλνύληαη,
πεξηζηξέθνληαη
ειεύζεξα Γελ ππάξρεη θακηά
κνξθή νξγάλωζεο
Βαζηθά κεγέζε
μάζα πως τα μετράμε;

Ππθλόηεηα:
όγκος
1 kg
λεξό αινπκίλην ραιθόο

Σππηθέο ηηκέο
΢ηεξεά – Τγξά - Αέξηα

Πυκνότητα (gr/cm3)
Στοιχείο Στερεό Υγρό Αέριο

Ππθλόηεηα
Αργό Ar 1.65 1.40 0.001784
Άηωτο N2 1.026 0.8081 0.00125
Οξυγόνο O2 1.426 1.149 0.001429
Ενότητα 2: Κατηγορίες Υλικών - Εφαρμογές -

Παραδείγματα
2 Καηηγοπίερ Τλικϊν
Παπαδείγμαηα
Οικοδομικά υλικά
Γυαλί(κεραμικό)
Ατςάλι (μζταλλο)
Ξφλο (πολυμερζσ)
Τςιμζντο (ςφνθετο υλικό)
Υλικά αεροναυπηγικής
Άνθρακασ- ςφνθετα υλικά άνθρακα

Κράματα αλουμινίου- λιθίου
Κεραμικά πλακίδια διαςτημοπλοίων
Ηλεκτρονικά με βάςη το πυρίτιο

Καηηγοπίερ ςλικϊν Σο πενηάγυνο ηυν ςλικϊν
Οπςκηά
Υιηθά πνπ βγαίλνπλ από ηε γε κε εμόξπμε ή ζθάςηκν ή
γεώηξεζε.
Είλαη αλόξγαλα πιηθά, θξπζηαιιηθά θαη θαζνξηζκέλεο ζύζηαζεο.
Φςζικέρ πηγέρ
Πεηπϊμαηα
Η κάδα πνπ απνηειεί ηνλ θινηό ηεο γεο. Είλαη κίγκαηα δύν ή
πεξηζζνηέξσλ νξπθηώλ θαη δελ είλαη απαξαίηεηα θξπζηαιιηθά ή
θαζνξηζκέλεο ρεκηθήο ζύζηαζεο.
Οπςκηά καωζιμα
Άλζξαθεο, πεηξέιαην ή θπζηθό αέξην πνπ πξνέξρνληαη από ηελ
απνζύλζεζε νξγαληθήο ύιεο.

Μέηαλλα
Μεηαιιηθά ρεκηθά ζηνηρεία (όπσο

ρξπζόο, άξγπξνο, ζίδεξνο, αινπκίλην)
θαη νη ζπλδπαζκνί ηνπο.
Καηάηαξη ςλικϊν
Τα κέηαιια έρνπλ ιεία επηθάλεηα,

μεηαλλική λάμτη, είλαη καλοί αγυγοί
θεπμψηηηαρ θαη ηλεκηπιζμοω.
Τα κίγκαηα κεηάιιωλ ιέγνληαη

θξάκαηα.
Πςπακηυμένα μέηαλλα ζε ζιδηποςπγείο

Fir0002/Flagstaffotos/ Wikimedia Commons, CC-BY-
NC-3.0
Υαπακηηπιζηικά
Τα πην πνιιά ζηνηρεία είλαη Είλαη ζθςπηλαηήζιμα
Καηάηαξη ςλικϊν - Μέηαλλα
κεηαιιηθά Μπνξνύλ λα θνπνύλ νκαιά

Τα κέηαιια έρνπλ ςτηλά Είλαη καλοί αγυγοί
ζημεία ηήξηρ θαη είλαη θεπμψηηηαρ θαη ηλεκηπιζμοω.
ζηεξεά ζε ζεξκνθξαζία
δσκαηίνπ. Είλαη κπςζηαλλικά (εθηόο από
εηδηθέο πεξηπηώζεηο)
Είλαη αδηαθαλή, έρνπλ
κεηαιιηθή ιάκςε
Είλαη ζρεηηθά ζθιεξά θαη Τα πην πνιιά κέηαιια πνπ
αλζεθηηθά ρξεζηκνπνηνύκε είλαη θξάκαηα
κεηάιιωλ (ρξπζά θνζκήκαηα) ή
Είλαη ειαηά θαη όιθηκα κίγκαηα κεηάιιωλ κε ακέηαιια
Μόλν 3 θνηλά κέηαιια είλαη ζηνηρεία (αλνμείδωην αηζάιη)
μαγνηηικά (ζίδεξνο,
ληθέιην,θνβάιηην)

Δθαπμογέρ
Ηλεκηπικά καλϊδια Δπγαλεία
(θαηζαβίδηα, ζθπξηά,
Καηάηαξη ςλικϊν - Μέηαλλα
Καηαζκεςέρ
πξηόληα θ.ά.)
(θηήξηα, γέθπξεο θ.ά.)
Μαγνήηερ
Αςηοκίνηηα
Καηαλωηερ
(ακάμωκα, κεραλή θ.ά.)
Αεποπλάνα Παξαδείγκαηα
(ηκήκαηα κεραλήο, Μεηαλλικά ζηοισεία:
άηξαθηνη θ.ά) Fe, Cu, Ni, Au, Ag θ.ά.
Σπένα Κπάμαηα -μίγμαηα:
(ακάμωκα, ηκήκαηα Fe-C (αηζάιη),
κεραλήο, ηξνρνί, Cu - Zn (Οξείραιθνο)
ξάγεο θ.ά.)
αηζάλινα ζωπμαηα
Johannes 'volty' Hemmerlein/
Wikimedia Commons, CC-BY-NC-3.0
Κεπαμικά
Με-κεηαιιηθά, αλόξγαλα πιηθά.

Μνληέξλα θεξακηθά είλαη ηα θαξβίδηα, βνξίδηα θ.ά.

ή βαζίδνληαη ζε ακέηαιια ζηνηρεία
π.ρ. C , γπαιηά είλαη άκνξθα θεξακηθά πιηθά..
κεπαμικοί κωλινδποι ζθαιπίδια Si3N4 (Silicon Nitride) Γίζκοι κοπήρ SiC (Silicon Carbide)
© User: Chemical Engineer © User: Lucasbosch © User: Albert
/Wikimedia Commons, Public domain Wikimedia Commons, CC-BY-NC-3.0 Wikimedia Commons, CC-BY-NC-3.0

Καηηγοπίερ
Γςαλιά Σζιμένηο και ζκςπψδεμα
Καηάηαξη ςλικϊν - Κεπαμικά
βαζίδνληαη θπξίσο ζε βαζηθά θαηαζθεπαζηηθά

ππξηηία (silica, SiO2) πιηθά
Ταλϊδη κεπαμικά (παξάδεηγκα ηζηκέληνπ είλαη
απνηεινύληαη από κίγκα CaO, SiO2 , Al2O3 πνπ
θξπζηαιιηθέο θάζεηο «πήδεη» κε πξνζζήθε λεξνύ)
(θπξίσο ππξηηηθέο) ζε
παιώδε θάζε
Φπζηθά θεξακηθά όπσο
Κεπαμικά ςτηλϊν αζβεζηόιηζνο, γξαλίηεο θ.ά.
αποδψζευν
ρξεζηκνπνηνύληαη όηαλ
ρξεηάδεηαη πςειή αληνρή ζε
ζεξκνθξαζίεο θαη ηξηβέο
(βνξίδηα, ληηξίδηα, θαξβίδηα,
SiC, νμείδηα Al2O3
Γομή άμοπθος SiO2 (γςαλί)
User:Jdrewitt / Wikipedia: Public domain
Τα πην πνιιά είλαη
κπςζηαλλικά
(εμαίξεζε: γπαιηά)
Απνηεινύληαη από Κακοί αγυγοί θεπμψηηηαρ
μεηαλλικά θαη αμέηαλλα θαη ηλεκηπιζμοω
άηνκα Πνιύ ςτηλά ζεκεία ηήμεσο
Έρνπλ κηθξόηεξε ΢κληπά θαη ανθεκηικά
ππθλόηεηα από ηα
Δηαθαλή όηαλ είλαη
πεξηζζόηεξα κέηαιια
κνλνθξπζηαιιηθά
Φαθςπά
Μεξηθά είλαη καγλεηηθά
Μηθξή πιαζηηθόηεηα

Δθαπμογέρ
Γςάλινα ζκεωη, Βιοζςμβαηά επισπίζμαηα,
θεξακίδηα, βηνθεξακηθά εκθπηεύκαηα,

θεξακηθά πιαθίδηα νδνληηαηξηθή απνθαηάζηαζε
Ηλεκηπικοί μονυηέρ Μαγνηηικά ςλικά

(ζθιεξνί δίζθνη,
Λειανηικά βηληενθαζζέηεο, θαζζέηεο)
Θεπμικοί μονυηέρ Γπψμοι, οικοδομέρ
θαη επηρξίζκαηα (ζθπξόδεκα)
Παπάθςπα, Ηλεκηπικέρ ζςζκεςέρ
νζόλεο ηειεόξαζεο, (ππθλωηέο θ.ά.)
νπηηθέο ίλεο
Αςηοκίνηηα
(κπνπδί, θαηαιύηεο)
Οδονηική ποπζελάνη Οικοδομικά κεπαμικά

© User: Wagonerj/ © User: Tasja/
Wikimedia Commons, CC-BY-NC-3.0 Wikimedia Commons, public doman
Πολςμεπή
Πλαζηικέρ ηαινίερ
© User: Novacel
Οξγαληθά πιηθά πνπ απνηεινύληαη από πνιιά απιά

κόξηα ζπλδεδεκέλα κεηαμύ ηνπο, ηα κνλνκεξή.

Απνηεινύληαη Τα πην πνιιά είλαη

Καηάηαξη ςλικϊν - Πολςμεπή
θπξίσο από C θαη H. κακοί αγυγοί θεπμψηηηαρ

θαη ηλεκηπιζμοω.
Υαμηλά ζημεία ηήξηρ.

Μεξηθά είλαη διαθανή
κεξηθά όρη.
Μεξηθά είλαη θξπζηαιιηθά,
πνιιά όρη.
Πνιιά έρνπλ κεγάιε
πλαζηικψηηηα.
Μεξηθά είλαη θςζικήρ
πποέλεςζηρ, άιια
ζςνθεηικά. Πνιιά έρνπλ κεγάιε
ελαζηικψηηηα.
Δθαπμογέρ
΢ςγκολληηικέρ ωλερ,
Καηάηαξη ςλικϊν - Πολςμεπή
θόιιεο
΢ςζκεςαζίερ
Πλαζηικά σπϊμαηα
Πλαζηικά δοσεία θςγοκένηπηζηρ
Τγποί κπωζηαλλοι
© User: Nadine90
Ροωσα ΢αποωνια και ηαζενεπγά

Τλικά μικπήρ ηπιβήρ Λάζηισα
(Τeflon)
«Πλαζηικά»
΢ςνθεηικά λίπη και έλαια
Βιοχλικά

Ημιαγυγοί
Υιηθά όπσο Si θαη Ge πνπ έρνπλ ηηκέο ειεθηξηθήο

αγσγηκόηεηαο αλάκεζα ζηα κέηαιια θαη ζηα θεξακηθά
Πςπίηιο ζε ζκψνη Γςαλιζμένο διζκίο πςπιηίος

© User: Silane NASA Glenn Research Center
Wikimedia Commons, CC-BY-NC-3.0 Wikimedia Commons, public doman
Καηάηαξη ςλικϊν - Ημιαγυγοί
Απνηεινύληαη θπξίσο από Γςαλιζηεπή εμθάνιζη

ζηνηρεία όπσο
Si, Ge Αδιαθανή
θαη ελώζεηο όπσο
GaAs Μεξηθά έρνπλ πιαζηηθόηεηα,
άιια είλαη αξθεηά
Κπςζηαλλικά εύζξαπζηα
Υςειά ειεγρόκελεο
Μεξηθά έρνπλ ειεθηξηθέο
ρεκηθήο θαζαξόηεηαο
ηδηόηεηεο κεηαβαιιόκελεο κε
Ρπζκηδόκελε ζεξκηθή θαη ην θσο
ειεθηξηθή αγσγηκόηεηα
Μονοκπωζηαλλορ Πςπιηίος
Massimiliano Lincetto / Wikimedia Commons, CC-
BY-SA-3.0

Καηάηαξη ςλικϊν - Ημιαγυγοί Δθαπμογέρ
Τπολογιζηέρ
Ηλεκηπικά ζηοισεία
(transistors, δίνδνη θ.ά.)
Clean room
Φυηοβοληαφκά κωηηαπα
Μικποηλεκηπονική
Lasers ζηεπεάρ
καηάζηαζηρ
Φυηοβοληαικά με
πολωκπςζηαλλικο πςπίηιο
Ανισνεςηέρ ακηινοβολίαρ Georg Slickers / Wikimedia Commons,
CC-BY-SA-3.0
Μνήμη EPROM
© User: Zephyris
΢ωνθεηα ςλικά
Υιηθά πνπ απνηεινύληαη από δηάθνξα κέξε, κίγκαηα

δύν ή πεξηζζόηεξσλ πιηθώλ.
Τν μύιν είλαη θπζηθό ζύλζεην πιηθό

ελώ ην ηζηκέλην είλαη ηερλεηό
fiber glass (ζηεπεοζκοπική εικψνα SEM)

“αθπψρ» αλοςμινίος © User::SecretDisc
User: Metalfoam / Wikimedia Commons, CC-BY-SA-3.0

Καηάηαξη ςλικϊν – ΢ωνθεηα ςλικά Υαπακηηπιζηικά
Απνηεινύληαη από
δωο ή πεπιζζψηεπα
διαθοπεηικά ςλικά
(π.ρ. κέηαιιν / θεξακηθό,
πνιπκεξέο / πνιπκεξέο)
Ιδηόηεηεο πνπ εμαξηώληαη από ην

ποζοζηψ θαη ηελ καηανομή θάζε
πιηθνύ
΢ςλλογικέρ ιδιψηηηερ βειηησκέλεο

ζε ζρέζε κε ηηο δπλαηόηεηεο θάζε
πιηθνύ ρσξηζηά
Ανθπακονήμαηα (carbon fiber)

© User: : Cjp24
/ Wikimedia Commons, Public Domain
Δθαπμογέρ
Καηάηαξη ςλικϊν – ΢ωνθεηα ςλικά
Τλικά αεποναςπηγικήρ
Θεπμικέρ μονϊζειρ
΢κςπψδεμα
Ανθπακονήμαηα ζηην αςηοκινηηοβιομησανία (Stohr DSR)
«Δξςπνα» ςλικά © User: : Rhots
/ Wikimedia Commons, Public Domain
(αλίρλεπζεο /αληαπόθξηζεο)
Βαθέρ
(θεξακηθά πιηθά ζε latex)
Fiberglass
(ίλεο γπαιηνύ ζε πνιπκεξέο)
αεποπλάνο καηαζκεςαζμένο απψ fiber glass
© User: guillom

Ενότητα 3: Ατομική δομή
3 Αηνκηθή δνκή
Άηνκν
Τα άηνκα είλαη νη βαζηθέο δνκηθέο κνλάδεο ηεο ύιεο
Σ’ έλα ειεθηξηθά νπδέηεξν άηνκν ην ζεηηθό

θνξηίν ηνπ ππξήλα (πνπ νθείιεηαη ζηα πξωηόληα)
εμνπδεηεξώλεηαη από ην αξλεηηθό θνξηίν ηωλ
ειεθηξνλίωλ
Όια ηα ζηνηρεία εθηόο ηνπ Υδξνγόλνπ έρνπλ ηνπιάρηζηνλ

ηόζα λεηξόληα ζηνλ ππξήλα ηνπο όζα θαη πξσηόληα.
Δνκή - ζπζηαηηθά
Νεηξόληα
Φνξηίν: 0
Μάδα: 1.0087
Πξωηόληα Ηιεθηξόληα
Φνξηίν: +1 Φνξηίν: -1
Μάδα: 0.0005
Άηνκν
Μάδα: 1.0073
~ 0.1 nm 1.6 – 15 fm
Πξωηόληα Νεηξόληα Ηιεθηξόληα

Φνξηίν (C): +1.60 10-19 0 -1.60 10-19
Μάδα (Kg): 1.67 10-27 ~ 1.67 10-27 9.11 10-31
Αηνκηθόο – Μαδηθόο αξηζκόο
Μαδηθόο αξηζκόο Αηνκηθό βάξνο

Σηαζκηζκέλε
Αξηζκόο κέζε ηηκή
πξσηνλίσλ ηωλ αηνκηθώλ καδώλ
+ ηωλ θπζηθώλ
λεηξνλίσλ ηζνηόπωλ ηνπ
12
Άηνκν
6
C 1 a.m.u. = 1/12 12C
Αηνκηθόο αξηζκόο Z
Αξηζκόο πξσηνλίσλ
Αξηζκόο ειεθηξνλίωλ = Αξηζκόο πξωηνλίωλ

Αξηζκόο λεηξνλίσλ
Άηνκν
Δηάγξακκα αηνκηθώλ ηζνηόπσλ

ρξσκαηηζκέλσλ κε ηνλ ρξόλν εκηδσήο
(User: BenRG /Wikimedia Commons,
Public domain)
Αξηζκόο πξσηνλίσλ
Ιδηόηεηεο πιηθώλ
Ππξήλαο Ηιεθηξόληα
Αηνκηθή κάδα Δεζκνί
Ππθλόηεηα Φεκηθέο Ιδηόηεηεο

Άηνκν
Σθεδαζκόο λεηξνλίωλ Μεραληθέο Ιδηόηεηεο
Ηιεθηξηθέο Ιδηόηεηεο
Θεξκηθέο Ιδηόηεηεο
Ηιεθηξνληθό λέθνο
Καηαλνκή ζηνλ ρώξν
Ελέξγεηα
Άηνκν
Τν ειεθηξνληθό λέθνο γύξω από ηνλ ππξήλα, θαζνξίδεη ηελ ηθαλόηεηα

ηνπ αηόκνπ λα πξνζιακβάλεη ή λα ράλεη ειεθηξόληα δειαδή λα ηνλίδεηαη
Δεκόθξηηνο , Άβδεξα Θξάθε 400 π.ρ.
Η ππνδηαίξεζε
ηεο ύιεο δελ
κπνξεί λα είλαη
αηειείωηε !
Αηνκηθή ζεσξία
Απεηθόληζε ηνπ Δεκόθξηηνπ από

ηνλ Rubens (1788) Υπάξρεη κόλν ην θελό θαη ηα
αηώληα, αλαιείωηα άηνκα ζε
(User:Dmitrismirnov/Wikimedia,
Public domain
αέλαε θίλεζε
Άηνκν = δελ ηέκλεηαη  ζθιεξή ζθαίξα
Dalton , ~1805 κ.Υ.
H ύιε απνηειείηαη από κηθξά

αόξαηα ζωκαηίδηα, ηα άηνκα
Όια ηα άηνκα ηνπ ίδηνπ ζηνηρείνπ είλαη ίδηα.

Απεηθόληζε ηνπ
J. Dalton από ηνλ C.
Άηνκα δηαθνξεηηθώλ ζηνηρείωλ είλαη

Turner
(Library of
Congress//Wikimedia,
Public domain
δηαθνξεηηθά
Φεκηθέο ελώζεηο δεκηνπξγνύληαη όηαλ δηαθνξεηηθά άηνκα

ζπλδπάδνληαη ζε δηάθνξεο αλαινγίεο
Τα άηνκα δελ δεκηνπξγνύληαη, αιινηώλνληαη ή

θαηαζηξέθνληαη θαηά ηηο ρεκηθέο αληηδξάζεηο

Thomson , 1879. Μνληέιν ζηαθηδόςσκνπ
Οη θαζνδηθέο αθηίλεο είλαη
θνξηηζκέλα ζσκαηίδηα
κε αλαινγία κάδαο/θνξηίνπ 1000 θνξέο
κηθξόηεξε από απηή ηνπ θνξηηζκέλνπ
αηόκνπ πδξνγόλνπ
Καζνδηθόο ζσιήλαο
(JJ Thomson's original publication //Wikimedia,
Public domain
Τα ζωκαηίδηα απηά είλαη

ππνδηαηξέζεηο ηνπ αηόκνπ,
είλαη κνλαδηθά θαη ίδηα γηα όια ηα άηνκα !
J.J. Thomson
(Public domain)
ην άηνκν ηέκλεηαη !
The Nobel Prize in Physics 1906
“In recognition of the great merits of his

theoretical and experimental investigations on
the conduction of electricity by gases"
Sir Joseph John Thomson

Great Britain
Cambridge University
Cambridge, Great Britain
J.J. Thomson (Public domain)
1856 - 1940

Rutherford (1908) : Μνληέιν κηθξνύ ειηαθνύ ζπζηήκαηνο
Τν κνληέιν ηνπ Τα άηνκα έρνπλ έλα

Thomson δελ είλαη ζπκπαγή, βαξύ,
ζωζηό ! ζεηηθά θνξηηζκέλν
ππξήλα
θαη ηα αξλεηηθά
θνξηηζκέλα ειεθηξόληα
πεξηθέξνληαη γύξω
ηνπ!
Τα άηνκα είλαη θαηά

ην κεγαιύηεξν κέξνο
άδεηα!
Ernest Rutherford
Πείραμα Geiger-Marsden
(Library of Congress//Wikimedia,
Public domain
(User:Fastfission/Wikimedia, Public domain
The Nobel Prize in Chemistry 1908
"for his investigations into the disintegration of

the elements, and the chemistry of radioactive
substances"
Ernest Rutherford
Great Britain
Victoria University
Manchester, Great Britain
1871 - 1937
Ernest Rutherford
(Wikimedia, Public domain)

Αηνκηθή ζεσξία Φάζκα εθπνκπήο ηνπ H
Φάζκα εθπνκπήο
Τδξνγόλνπ
User:OrangeDog / Wikimedia
Commons, CC-BY-SA-3.0
Εκπεηξηθή ζρέζε
Rydberg
΢ηαζεξά
Αθέξαηνη αξηζκνί
Bohr (1913)
Τα ειεθηξόληα βξίζθνληαη
ζε ζπγθεθξηκέλα
ηξνρηαθά κε νξηζκέλε
ελέξγεηα!
Ηιεθηξνληαθέο κεηαβάζεηο
κεηαμύ ελεξγεηαθώλ ζηαζκώλ
Εθπνκπή αθηηλνβνιίαο κόλν ζην άηνκν ηνπ πδξνγόλνπ
User: Szdori / Wikimedia Commons,
κε θβαληηθό άικα από ηελ

CC-BY-SA-3.0
Niels Bohr
(Wikimedia, Public domain) κηα ζηάζκε ζηελ άιιε!
Bohr (1913)
Τα ειεθηξόληα βξίζθνληαη *
ζε ζπγθεθξηκέλα ηξνρηαθά
κε νξηζκέλε ελέξγεηα!
Εσωτεπικά τποχιακά: χαμηλή ενέπγεια
Εξωτεπικά τποχιακά: υψηλή ενέπγεια
m
Εθπνκπή αθηηλνβνιίαο
Niels Bohr
(Wikimedia,
κόλν κε θβαληηθό άικα από
Public domain)
ηελ κηα ζηάζκε ζηελ άιιε!
RE ~ 13.6 eV
"for his services in the investigation of the

structure of atoms and of the radiation emanating
from them"
Niels Henrik David Bohr

Denmark
Copenhagen University
Copenhagen, Denmark
1885 - 1962
Niels Bohr

Heisenberg (1927): Αξρή ηεο αβεβαηόηεηαο
Όζν αθξηβέζηεξα θαζνξίδεηαη ε

ζέζε, ηόζν πην αβέβαηα γίλεηαη ε
νξκή ηελ ίδηα ζηηγκή, θαη
αληηζηξόθωο!
Δx Δp
Werner Karl Heisenberg

"for the creation of quantum mechanics, the

application of which has, inter alia, led to the
discovery of the allotropic forms of hydrogen"

Germany
Leipzig University
Leipzig, Germany
1901 - 1976
(Nobel Foundation/ Wikimedia, Public domain)

Κύκαηα ή ζσκαηίδηα;
Ηιεθηξόληα
΢σκαηίδηα Κύκαηα
Έρνπλ νξκή Δελ είλαη

εληνπηζκέλα
Σθεδάδνληαη Πεξηζιώληαη από
εκπόδηα
Πεξίζιαζε ειεθηξνλίσλ Κπκαηηζκνί ζηελ επηθάλεηα ηνπ λεξνύ

User:Oysteinp/ Wikimedia Commons, Ron Pieket / Wikimedia Commons, CC BY 3.0
CC-BY-SA-3.0
Κβαληνκεραληθή (Quantum mechanics)
Εμίζσζε Schrödinger
Δπλακηθό
Κπκαηνζπλάξηεζε (potential)
(wave function)
Ππθλόηεηα πηζαλόηεηαο λα βξνύκε

ην ζσκαηίδην ζηελ ζέζε r

Κβαληνκεραληθή (Quantum mechanics) Tα ειεθηξόληα πνπ πεξηβάινπλ ηνλ ππξήλα κπνξνύλ λα
πεξηγξαθνύλ ζαλ ελεξγεηαθά θύκαηα κε ζπγθεθξηκέλν
πιάηνο θαη κήθνο θύκαηνο.
Τα ραξαθηεξηζηηθά ηωλ ειεθηξνληθώλ θπκάηωλ δίλνληαη από

ηε ιύζε ηεο εμίζσζεο Schrödinger.
Γηα ηα ειεθηξόληα ηνπ αηόκνπ κόλν ζπγθεθξηκέλα κήθε
θύκαηνο, ελέξγεηεο θαη πιάηε ηθαλνπνηνύλ ηελ εμίζωζε
Schrödinger
Oη έγθπξεο ιύζεηο ηεο εμίζωζεο Schrödinger ηαμηλνκνύληαη

κε βάζε 3 αθέξαηνπο αξηζκνύο θαη έλαλ αθόκε αξηζκό πνπ
κπνξεί λα είλαη ή –1/2 ή +1/2
Οη αξηζκνί απηνί είλαη νη θβαληηθνί αξηζκνί ηνπ ειεθηξνλίνπ,
πνπ ιέγνληαη n, l, m, θαη spin.
n=2
Κύξηνο θβαληηθόο αξηζκόο
n: 1, 2, 3 …
Ελέξγεηα ηνπ ειεθηξνλίνπ

n=1
Απόζηαζε από ηνλ ππξήλα

1 K
2 L
*
3 M
Μνληέιν Bohr:
4 N
5 O
Ολνκάδεηαη θαη ειεθηξνληθή ζηνηβάδα

Ιζηνξηθά πξνέθπςαλ από
Κβαληηθόο αξηζκόο ζηξνθνξκήο ηελ θαζκαηνζθνπία
: 0, 1, 2 …, (n-1) 0 s (sharp)
1 p (principal)
Σηξνθνξκή ηνπ ειεθηξνλίνπ 2 d (diffuse)
3 f (fundamental)
Σρήκα ηνπ ειεθηξνληθνύ
λέθνπο 4 g
5 h
s p
Μαγλεηηθόο θβαληηθόο αξηζκόο

m: - , …, 0, …, +
Ελεξγεηαθέο ζηάζκεο ηεο

ππνζηνηβάδαο
΢ρέζε κεηαμύ θβαληηθώλ αξηζκώλ

Αξηζκόο ηηκώλ
Τξνρηαθό Τηκέο
γηα ην m
s l=0, m=0 1
p l=1, m=-1, 0, +1 3
d l=2, m=-2, -1, 0, +1, +2 5
f l=3, m = -3, -2, -1, 0, +1, +2, +3 7
g l=4, m = -4, -3, -2, -1, 0, +1, +2, +3, +4 9
Απνπζία καγλεηηθνύ πεδίνπ νη ζηάζκεο δελ δηαρσξίδνληαη

Spin (Ιδηνζηξνθνξκή)
s:
Σξνρηαθά
Αηνκηθά ηξνρηαθά
User: DMacks / Wikimedia Commons, CC-BY-SA-3.0

Πώο γίλεηαη ε πιήξσζε ησλ ειεθηξνληθώλ ζηνηβάδσλ ;
Απαγνξεπηηθή αξρή ηνπ Pauli

Σην ίδην άηνκν δελ κπνξνύλ λα ππάξμνπλ 2 ειεθηξόληα κε
θνηλνύο θαη ηνπο 4 θβαληηθνύο αξηζκνύο.
Δηαζέζηκεο ζηάζκεο
spin 1
m 2
2 (2 +1) He
n 2 n2
Πιήξσζε ειεθηξνληθώλ ζηηβάδσλ
Οη ζηηβάδεο θαη 1s
ηξνρηαθά 2s 2p
ρακειόηεξεο
ελέξγεηαο 3s 3p 3d
ζπκπιεξώλνληαη
πξώηα
4s 4p 4d 4f
5s 5p 5d 5f
΢ρεκαηηθή απεηθόληζε πιήξσζεο ειεθηξνληθώλ ζηηβάδσλ γηα 5 άηνκα

(/Wikimedia, Public domain)

Ελέξγεηεο ηξνρηαθώλ (αθξηβέζηεξε πεξηγξαθή)
Σηα άηνκα κε πνιιά ειεθηξόληα νη ελέξγεηεο ηωλ ηξνρηαθώλ
επεξεάδνληαη από ηηο αιιειεπηδξάζεηο κεηαμύ ηωλ ειεθηξνλίωλ
«Θσξάθηζε» ηνπ θνξηίνπ ηνπ ππξήλα από ηα «εζσηεξηθά» ειεθηξόληα
Spin-Spin 1νο θαλόλαο Hund

Ο ζπλδπαζκόο κε ηελ κέγηζηε
ζπλνιηθή ηδηνζηξνθνξκή έρεη
κηθξόηεξε πηζαλόηεηα ρακειόηεξε ελέξγεηα
λα βξίζθνληαη θνληά  Χακειόηεξε ελέξγεηα
Orbit - Orbit 2νο θαλόλαο Hund

Ο ζπλδπαζκόο κε ηελ κέγηζηε
ζπλνιηθή ζηξνθνξκή έρεη
ρακειόηεξε ελέξγεηα
΢ρεκαηηθή απεηθόληζε
ζπλνιηθήο ζηξνθνξκήο
(user:Maschen /Wikimedia,
Public domain)
Θεκειηώδεο θαηάζηαζε ησλ 10 πξώησλ αηόκσλ

1s 2s 2px 2py 2pz 3s 3px 3py 3pz

H
He
Li
Be
B
C
N
O
F
Ne

Ηιεθηξόληα ζζέλνπο
Τα ειεθηξόληα ηεο εμωηεξηθήο ζηηβάδαο θάζε
αηόκνπ ιέγνληαη ειεθηξόληα ζζέλνπο

Με απηά ηα ειεθηξόληα αιιειεπηδξά ην άηνκν
κε ην πεξηβάιινλ ηνπ.
Ινληζκόο
πξνζζήθε ή αθαίξεζε ειεθηξνλίωλ ζζέλνπο.
Οη δεζμοί κεηαμύ αηόκσλ γίλνληαη κε αιιειεπηδξάζεηο ησλ

ειεθηξνλίσλ ζζέλνπο
Η ηλεκηρική θαη θερμική αγωγιμόηηηα ησλ
κεηάιισλ νθείιεηαη ζηα ειεθηξόληα ζζέλνπο
Δηακνξθώζεηο
Επγελώλ αεξίσλ
Τα s, p ηξνρηαθά ηεο εμσηεξηθήο ζηνηβάδαο είλαη

ζπκπιεξσκέλα, ελώ ηα ηξνρηαθά όισλ ησλ κηθξόηεξσλ
ζηνηβάδσλ είλαη ζπκπιεξσκέλα
΢πκπιεξσκέλα d ηξνρηαθά
Σπκπιεξσκέλα ηα d ηξνρηαθά ελώ ηα s, p ηξνρηαθά ηεο

ακέζσο επόκελεο ζηνηβάδαο είλαη θελά
[Sn]+4: [Kr] 4d10 πην ζηαζεξό από [Sn]+2: [Kr] 4d10 5s2

Πιήξσζε ειεθηξνληθώλ ζηηβάδσλ Δηακνξθώζεηο
Ηκηζπκπιεξσκέλα d ή p ηξνρηαθά
5 ειεθηξόληα ζε d ηξνρηαθά ή 3 ειεθηξόληα ζε p ηξνρηαθά
[Fe]+3: [Ar] 3d 5 πην ζηαζεξό από [Fe]+2: [Ar] 3d 6
΢πκπιεξσκέλα s ηξνρηαθά
Σπκπιεξσκέλν ην ηξνρηαθό s
Πεξηνδηθόο πίλαθαο ησλ ζηνηρείσλ
νη ξσκατθνί αξηζκνί
δίλνπλ ην ζζέλνο
Πεξηνδηθόο
Πίλαθαο ησλ
ζηνηρείσλ
User: Armtuk /
Wikimedia Commons,
CC-BY-SA-3.0

Σηνηρεία ηεο ίδηαο ζηήιεο (νκάδαο ή
νηθνγέλεηαο) έρνπλ ηνλ ίδην αξηζκό
ειεθηξνλίσλ ζζέλνπο
Τα ειεθηξόληα ζζέλνπο είλαη ηα

ειεθηξόληα πνπ αιιειεπηδξνύλ κε
ηνλ «έμω θόζκν»
Τα ζηνηρεία ηεο ίδηαο νκάδαο έρνπλ

παξόκνηεο ηδηόηεηεο !
Εμσηεξηθά ηξνρηαθά ζηνλ πεξηνδηθό πίλαθα

Εμσηεξηθά
ηξνρηαθά
ζηνλ
Πεξηνδηθό
Πίλαθα ησλ
ζηνηρείσλ
User: Sch0013r /
Wikimedia
Εμσηεξηθά ηξνρηαθά
Commons, CC-
BY-SA-3.0
Ακέηαιια θπξίσο p
Μέηαιια θπξίσο s, d, ή f (ιαλζαλίδεο-αθηηλίδεο)
Πεξηνδηθόο πίλαθαο ησλ ζηνηρείσλ Ηιεθηξνληθή δνκή αινγόλσλ (νκάδα VII)
1 2 3 4 5 6 n
2 7
2 8 7
2 8 18 7
2 8 18 18 7
2 8 18 32 18 7
Έρνπλ 7 ειεθηξόληα ζζέλνπο
Δέθηεο ειεθηξνλίσλ
Ακέηαιια
Ηιεθηξνληθή δνκή αιθαιηθώλ κεηάιισλ (νκάδα Ι)
1 2 3 4 5 6 7 n
2 1
2 8 1
2 8 8 1
2 8 18 8 1
2 8 18 18 8 1
2 8 18 32 18 8 1
Έρνπλ 1 ειεθηξόλην ζζέλνπο
Δόηεο ειεθηξνλίσλ
Μέηαιια

Πεξηνδηθόο πίλαθαο ησλ ζηνηρείσλ Ηιεθηξνληθή δνκή επγελώλ αεξίσλ (νκάδα VIII)
1 2 3 4 5 6 n
2 8
2 8 8
2 8 18 8
2 8 18 18 8
2 8 18 18 18 8
2 8 18 32 18 8
Αδξαλή ζηνηρεία
΢πκπιεξσκέλε εμσηεξηθή ζηνηβάδα
Ενότητα 4: Δεσμοί
4 Γεζκνί
Φεκηθνί δεζκνί κεηαμύ αηόκσλ γίλνληαη κε ηα

ειεθηξόληα ζζέλνπο θαηά ηέηνην ηξόπν ώζηε λα
ειαηηώλεηαη ε ζπλνιηθή ελέξγεηα ηνπ ζπζηήκαηνο
Η ειάρηζηε ζπλνιηθή ελέξγεηα επηηπγράλεηαη όηαλ θάζε

άηνκν έρεη νθηώ ειεθηξόληα ζηελ εμσηεξηθή ηνπ ζηηβάδα
Ηνληηθόο δεζκόο
Πξωηεύνληεο δεζκνί
Τα άηνκα αληαιιάζνπλ ειεθηξόληα ζζέλνπο
Οκνηνπνιηθόο δεζκόο
Τα άηνκα κνηξάδνληαη ειεθηξόληα ζζέλνπο
Μεηαιιηθόο δεζκόο
Τα ειεθηξόληα ζζέλνπο είλαη θνηλά γηα όια ηα άηνκα

Μεραληθά αλάινγα
Οι δεςμοί ωσ «ςυμπαγείσ» ράβδοι
Υεκηθνί δεζκνί
Οι δεςμοί ωσ «ελατήρια»
Γπλάκεηο κεηαμύ ηωλ αηόκωλ

R12
Κεληξηθό πεδίν δπλάκεωλ
F12 e21
e12 F21
r1
r2
Ειθηηθέο
Απσζηηθέο

Σεκείν
ηζνξξνπίαο
Δύλακε
Απόζηαζε
Άπωζε Έιμε
Γπλακηθό
R12
e12
dR12
r1 r2
dW  F12 dr1  F21dr2  F12 dR12 

  dW   f ( R12 )dR12
F12  f ( R12 ) e12 
Έξγν
dW  dE p
εζσηεξηθή
εζσηεξηθώλ
ελέξγεηα
δπλάκεσλ
B
E p ( B)  E p ( A)   dW
A

Γπλακηθό
0

E p ()  E p ( A)   f ( R12 )dR12
A
Π.ρ. γηα θεληξηθό πεδίν δπλάκεσλ Coulomb:



E p (rA )    f ( R12 )dR12 
 A
A
  E (
p Ar )  
A  rA
f ( R12 )  2 
r
Σεκείν
Δπλακηθό
(eV)
0
Απόζηαζε
(nm)
Άπωζε Έιμε

Σεκείν
Δπλακηθό
Σπλνιηθή δύλακε
Απόζηαζε
Άπωζε Έιμε
Ηνληηθόο Γεζκόο
Σα άηνκα αληαιιάζνπλ ειεθηξόληα ζζέλνπο
Ελέξγεηα πνπ απαηηείηαη γηα ην ζρεκαηηζκό ηνπ:

Ελέξγεηα πνπ ρξεηάδεηαη γηα ηε κεηαθνξά θνξηίνπ
Τν έξγν πνπ ρξεηάδεηαη γηα λα ππεξληθεζνύλ νη

κηθξήο εκβέιεηαο απσζηηθέο δπλάκεηο κεηαμύ
αληόληνο θαη θαηηόληνο
Τν έξγν ησλ ειθηηθώλ δπλάκεσλ κεηαμύ αληόληνο θαη

θαηηόληνο

Γπλακηθό Ηνληζκνύ ΗΕ ΢ηνηρείν (eV)
απαηηνύκελν έξγν γηα
Li 5.39
ηελ απόζπαζε Na 5.14
ειεθηξνλίνπ από ην K 4.34
ειεθηξνζεηηθό άηνκν Rb 4.18
Cs 3.89
Fr 3.83
ΑΕ ΢ηνηρείν (eV)
Ζιεθηξνζπγγέλεηα
απαηηνύκελε ελέξγεηα F - 3.57
γηα ηελ πξόζιεςε Cl - 3.70
ειεθηξνλίνπ από ην Br - 3.53
ειεθηξαξλεηηθό άηνκν I - 3.06
O - 1.47
S - 2.07
Ζιεθηξαξλεηηθόηεηα (χ)
κέηξεζε ηεο ηθαλόηεηαο ελόο αηόκνπ ή κνξίνπ λα
έιθεη ειεθηξόληα ζηα πιαίζηα ελόο ρεκηθνύ δεζκνύ
Κιίκαθα Pauling Κιίκαθα Mulliken

ππνιόγηζε ηελ ελέξγεηα ηνπ 1

δεζκνύ Α-Β DAB πνπ είλαη
 z  ( I z  Az )
2
θαηά ΓΑΒ κεγαιύηεξε ηνπ
Δσναμικό ιονιζμού ηλεκηροζσγγενεια
½ (DAΑ+ DΒB) ηειηθά:
ΓΑΒ  23.06 (χΑ-χΒ)2
 ( H )  2.2
 (F )  3.98 max
 ( Fr )  0.7 min
΢πζρέηηζε ειεθηξαξλεηηθόηεηαο θαηά Pauling θαη Mulliken,

User:Physchim62/ Wikimedia Commons/ CC-BY-SA-3.0

Ζιεθηξαξλεηηθόηεηα (Κιίκαθα Pauling)
Μειώνεται η ατομική ακτίνα Αυξάνεται η ηλεκτραρνητικότητα
Αυξάνεται η ενζργεια ιονιςμοφ

Ζιεθηξαξλεηηθά
Ζιεθηξνζεηηθά Ζιεθηξαξλεηηθόηεηα ζηνλ πεξηνδηθό πίλαθα,
User: Adblocker / Wikimedia Commons/ CC-BY-SA-3.0
Ζιεθηξαξλεηηθόηεηα θαη κεηαθνξά θνξηίνπ
Η ηάζε γηα κεηαθνξά θνξηίνπ απμάλεη κε ηελ αύμεζε ηεο

δηαθνξάο ειεθηξαξλεηηθόηεηαο κεηαμύ ησλ δύν αηόκσλ
Όηαλ έλα ειεθηξαξλεηηθό θαη έλα ειεθηξνζεηηθό

άηνκν πιεζηάζνπλ, κπνξνύλ θαη ηα δύν λα
απνθηήζνπλ
δνκή επγελώλ αεξίωλ
κεηαθέξνληαο ειεθηξόληα ζζέλνπο από
ην ειεθηξνζεηηθό ζην ειεθηξαξλεηηθό άηνκν
θαηηόλ αληόλ

Ζιεθηξαξλεηηθόηεηα θαη κεηαθνξά θνξηίνπ
Μεηά ηε κεηαθνξά θνξηίνπ, ηα δύν άηνκα είλαη ειεθηξηθά

θνξηηζκέλα: ην ειεθηξαξλεηηθό κε αξλεηηθό θνξηίν
(αληόλ) θαη ην ειεθηξνζεηηθό κε ζεηηθό θνξηίν (θαηηόλ)
Τα αληίζεηα θνξηηζκέλα ηόληα έιθνληαη κε δπλάκεηο

Coulomb
+ -
θαηηόλ αληόλ
Ειθηηθέο
Δπλάκεηο Coulomb
Απσζηηθέο
Όηαλ ηα άηνκα πιεζηάδνπλ ηα
ειεθηξνληθά ηνπο λέθε αιιά θαη νη
ππξήλεο ηνπο απσζνύληαη.
Οη απσζηηθέο δπλάκεηο είλαη
πνιύ ηζρπξέο ζε πνιύ κηθξέο
απνζηάζεηο
m ~ 12

Σεκείν
Σπλνιηθή
Δύλακε Ειθηηθέο
δπλάκεηο
Απόζηαζε r
απσζηηθέο
δπλάκεηο
Γπλακηθή ελέξγεηα
Ειθηηθέο Απσζηηθέο
  
U (r )    f (r )dr   (  f A (r )dr   f E (r )dr )
r r r
 e 2 n1 n2  1  K  1
U (r )         m 1
 4  0  r  m 1  r
e θνξηίν ειεθηξνλίνπ, n1, n2 βαζκόο ηνληζκνύ αληόληνο θαη θαηηόληνο

Σεκείν
Σπλνιηθή ηζνξξνπίαο
Δπλακηθή
ελέξγεηα
«απσζηηθό»
δπλακηθό
Ελέξγεηα
Απόζηαζε r
«Ειθηηθό»
δπλακηθό
Σα άηνκα ακνηβαία ζπλεηζθέξνπλ ειεθηξόληα
Τα ηξνρηαθά αιιειεπηθαιύπηνληαη !
3pz
1s
H
S Με απηό ηνλ ηξόπν
3py θαη ηα δύν άηνκα
3px έρνπλ ηελ
εμσηεξηθή ηνπο
H ζηνηβάδα
ζπκπιεξσκέλε κε
H S 8 ειεθηξόληα

Τβξηδηζκόο
΢πγρώλεπζε δηαθνξεηηθώλ αιιά παξόκνηαο ελέξγεηαο

ηξνρηαθώλ ελόο αηόκνπ ζε ηζνδύλακα θ ηξνρηαθά
Κανόνες
Τξνρηαθά ηνπ ίδηνπ αηόκνπ, ίζεο πεξίπνπ ελέξγεηαο
Αξηζκόο πβξηδίσλ = αξηζκόο ζπγρσλεπκέλσλ ηξνρηαθώλ
Αλακηγλύνληαη ηξνρηαθά θαη όρη ειεθηξόληα
Σε θάζε πβξίδην κπνξνύλ λα ζπλππάξμνπλ 2 κόλν ειεθηξόληα
sp sp2 sp3
s p
sp
+ =
Οκνηνπνιηθόο δεζκόο- Τβξηζηζκόο
sp2
s px
pz 120O
+ + = =
sp3
+
+ + =
=
px py
pz 109O

Μνξηαθά ηξνρηαθά
Ζ λέα θπκαηνζπλάξηεζε πξνθύπηεη από ην γξακκηθό

ζπλδπαζκό ηωλ αηνκηθώλ θπκκαηνζπλαξηήζεωλ
Δεζμικό μοριακό ηροτιακό

(bonding molecular orbital)
    A  B ABMO
Ελέξγεηα
BMO
Ανηι-δεζμικό μοριακό ηροτιακό Απόζηαζε r
(antibonding molecular orbital) BMO
  *   A  B
ABMO

Οκνηνπνιηθόο δεζκόο- Μνξηαθά ηξνρηαθά
ζp*
+ =
ζp
px px
ζ*
+ =
ζ
s s
πz*
πz
pz pz

Οκνηνπνιηθόο δεζκόο- Μνξηαθά ηξνρηαθά ζ*
H H
H2
( Number of electrons in BMO)  ( Number of electrons in ABMO)

Bond Order 
2
(BO)
Οκνηνπνιηθόο δεζκόο- Μνξηαθά ηξνρηαθά
Γηα λα έρνπκε δεζκό ζα πξέπεη ε

ηάμε ηνπ δεζκνύ (Bond Order) E ( 2* px )
λα είλαη κεγαιύηεξε από κεδέλ
E ( 2* p y )  E ( 2* pz )
E ( 2 p y )  E ( 2 pz )
E
E ( 2 px )
He He
E ( 2*s )
( BO) 
22
0 E ( 2 s )
2
E ( 1*s )
δεν ζτημαηίζεηαι
ζηαθερός δεζμός! E ( 1s )

Οκνηνπνιηθόο δεζκόο- Μνξηαθά ηξνρηαθά Παξάδεηγκα κόξην αδώηνπ N2
2pz 2pz
2 p y  2 p y   2 py
7N: 1s 2s 2p
2 2 3
N 2py N 2py 2 pz  2 pz   2 pz
2p1x 2p1y 2p1z
2px 2px 2 px  2 px   2 px
 2* p y
 2* p x
 2* p z
2 p x
2 p z
2p1x 2p1y 2p1z 2p1x 2p1y 2p1z
(6  2  2)  (2  2)
( BO)  3
2p y
2
Ειθηηθέο
A
Κβαληνκεραληθή εξκελεία f E (r ) 
rp
Τα θνηλά ειεθηξόληα έρνπλ κεγαιύηεξε πηζαλόηεηα λα βξεζνύλ

αλάκεζα ζηνπο δύν ππξήλεο
Οη αηνκηθνί ππξήλεο ζπγθξαηνύληαη ζε απόζηαζε ηζνξξνπίαο κε

ηηο ακνηβαίεο ειθηηθέο δπλάκεηο πνπ αζθνύλ ζηα θνηλά ειεθηξόληα

Απσζηηθέο
B
Κβαληνκεραληθή εξκελεία f A (r )   q
r
Τα θνηλά ειεθηξόληα ζζέλνπο έρνπλ όια δηαθνξεηηθά ζεη

θβαληηθώλ αξηζκώλ, αιιά:
Τα εζσηεξηθά ειεθηξνληθά ηξνρηαθά είλαη ζπκπιεξσκέλα θαη
αιιεινεπηθάιπςε ηνπο πξνθαιεί απώζεηο
(Απαγνξεπηηθή Αξρή ηνπ Pauli)
A B
f E (r )  f A (r )  
rp rq
q>p
Ο νκνηνπνιηθόο δεζκόο είλαη θαηεπζπλόκελνο
Υπνινγίδνληαη αλαιπηηθά
ρξεζηκνπνηώληαο Κβαληνκεραληθή

Σεκείν
Σπλνιηθή
δπλάκεηο
Απόζηαζε r
απσζηηθέο
δπλάκεηο
Πνηνηηθά ίδηεο κε απηέο ηνπ ηνληηθνύ

  

r r r
 A  1  B  1
U (r )      p 1     q 1
 p 1  r  q 1  r

Σεκείν
Δπλακηθή
ελέξγεηα
δπλακηθό
Ελέξγεηα
Απόζηαζε r
«Ειθηηθό»
δπλακηθό

Ζιεθηξαξλεηηθόηεηα θαη ηνληηθόο ραξαθηήξαο
Πόηε είλαη έλαο δεζκόο ηνληηθόο θαη πόηε νκνηνπνιηθόο ;

Ηνληηθόο ραξαθηήξαο (%)  100 {1  Exp[0.25(  A   B )2 ]}

ηλεκηραρνηηικόηηηα
NaCl ~ 71.1%
κλίμακα Pauling
HF ~ 55%
SiO2 ~ 45%
H2 = 0%
Ζιεθηξαξλεηηθόηεηα ζηνλ πεξηνδηθό πίλαθα,

User: Adblocker / Wikimedia Commons/ CC-BY-SA-3.0

Όια άηνκα κνηξάδνληαη ηα ειεθηξόληα ζζέλνπο

Τα ηξνρηαθά ηνπο αιιειεπηθαιύπηνληαη !
Σπκβαίλεη ζε ειεθηξνζεηηθά πιηθά (κέηαιια)
Τα ειεθηξνζεηηθά άηνκα έρνπλ ηελ ηάζε λα ράζνπλ

ειεθηξόληα αιιά δελ ππάξρνπλ ειεθηξαξλεηηθά άηνκα
γηα λα ηα δερηνύλ, έηζη ηα ειεθηξόληα ζζέλνπο
θηλνύληαη ειεύζεξα ζηε κάδα ηνπ κεηάιινπ
Τα ειεθηξόληα θηλνύληαη
ειεύζεξα κέζα ζην κέηαιιν
ειεθηξνληθό
θαηηόληα λέθνο
Τν ειεθηξνληθό λέθνο «δέλεη» ηα
θαηηόληα κεηαμύ ηνπο κε δπλάκεηο
Coulomb
Τα κέηαιια απνθηνύλ κνλαδηθέο

ηδηόηεηεο:
Μεηαιιηθή ιάκςε
Καιή ζεξκηθή θαη ειεθηξηθή
αγσγηκόηεηα
Είλαη ειαηά

Ειθηηθέο
Δπλάκεηο Coulomb C
(κεηαμύ θαηηόλησλ θαη f E (r )  s
r
ειεθηξνληθνύ λέθνπο)
Απσζηηθέο
Όηαλ ηα άηνκα πιεζηάδνπλ ηα D
ειεθηξνληθά ηνπο λέθε αιιά θαη νη f A (r )  
ππξήλεο ηνπο απσζνύληαη. rt
Οη απσζηηθέο δπλάκεηο είλαη
πνιύ ηζρπξέο ζε πνιύ κηθξέο
απνζηάζεηο
Τα θαηηόληα αζθνύλ απσζηηθέο
δπλάκεηο Coulomb
Σεκείν
Σπλνιηθή
δπλάκεηο
Απόζηαζε r
απσζηηθέο
δπλάκεηο

  
r r r
Σεκείν
Δπλακηθή
ελέξγεηα
δπλακηθό
Ελέξγεηα
Απόζηαζε r
«Ειθηηθό»
δπλακηθό

Γεπηεξεύνληεο δεζκνί: δίπνια
Σα άηνκα έιθνληαη εμαηηίαο ηεο δηπνιηθήο ξνπήο
Σηηγκηαία δίπνια Μόληκα δίπνια

Σε θάζε άηνκν ην ειεθηξνληθό

λέθνο ηαιαληώλεηαη θαη Mόξηα κε νκνηνπνιηθνύο
παξακνξθώλεηαη κε πεξίνδν δεζκνύο
1 fs.
Όηαλ ην ειεθηξνληθό λέθνο Αζύκκεηξε θαηαλνκή
παξακνξθσζεί παξνδηθά ηα πδξνγόλσλ ζην κόξην
θέληξα ηνπ αξλεηηθνύ θαη ηνπ
ζεηηθνύ θνξηίνπ δελ Ηιεθηξνληθό λέθνο κόληκα
ζπκπίπηνπλ νπόηε κεηαηνπηζκέλν πξνο ην
ζρεκαηίδεηαη έλα ζηηγκηαίν ειεθηξαξλεηηθόηεξν άηνκν
δίπνιν
΢ηηγκηαία δίπνια: Γεζκόο van der Waals

Δύν άηνκα Αξγνύ ζε ρακειή ζεξκνθξαζία (<1Κ)
Τν Αξγό είλαη επγελέο αέξην (ζηαζεξή ειεθηξνληθή δνκή, αδξαλέο)

Γεπηεξεύνληεο δεζκνί
«ζηηγκηαίν»
δίπνιν
Δεζκόο van der Waals

Μόληκα δίπνια: Γεζκόο Τδξνγόλνπ
δηπνιηθή ξνπή
Ζ2Ο
H
Γεπηεξεύνληεο δεζκνί
H
δηπνιηθή ξνπή
ΖCl
Σξεηο θάζεηο ηνπ λεξνύ
Αηκόο Νεξό
Πάγνο

Σππηθέο Δλέξγεηεο Γεζκώλ
Τυπικζσ ενζργειεσ δεςμών (eV/atom)
Τύποσ δεςμού
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Ιοντικοί
Ομοιοπολικοί
Μεταλλικοί
Υδρογόνου ~(0.3 - 0.5) eV
Van der Waals ~(0.08 ζωσ 0.3) eV

΢πζρέηηζε ελέξγεηαο δεζκνύ κε ζεξκνθξαζία ηήμεο

compilation of data from ChemSpider & Wikipedia

Ενότητα 5: Δομή
5 Γνκή
Υιηθά Ι, Τκήκα Δπηζηήκεο θαη Τερλνινγίαο Υιηθώλ, Γηδάζθσλ: Γεκήηξεο Παπάδνγινπ

Κξπζηαιιηθά πιηθά Άκνξθα πιηθά
Πεξηνδηθόηεηα ζε
Τπραία άηαθηε θαηαλνκή
3-δηαζηάζεηο
Φακειόηεξε ελέξγεηα, Υςειόηεξε ελέξγεηα,

κηθξόηεξν κήθνο δεζκνύ κεγαιύηεξν κήθνο δεζκνύ
Μέηαιια, θεξακηθά,
κεξηθά πνιπκεξή Σύλζεηα πιηθά,
απόηνκε ςύμε
Θεξκνδπλακηθή
ζηαζεξόηεηα Θεξκνδπλακηθή αζηάζεηα
Κξύζηαιινο είλαη έλα πιηθό πνπ παξνπζηάδεη

ηξηζδηάζηαηε πεξηνδηθή ηάμε
αηόκσλ, κνξίσλ ή ηόλησλ
Κξπζηαιιηθή δνκή
Μνλνθξύζηαιινο Πνιπθξύζηαιινο
Υιηθό πνπ απνηειείηαη από

πνιινύο κνλνθξπζηάιινπο
Τξηζδηάζηαηε ηάμε ζε όιν ηνλ (θξπζηαιιίηεο ή θόθθνπο)
όγθν ηνπ πιηθνύ
Οη θόθθνη έρνπλ ζπλήζσο
δηάκεηξν 100 nm – 100 κm
Πνιπθξπζηαιιηθά πιηθά κε
θόθθνπο δηακέηξνπ <10 nm
ιέγνληαη λαλνθξπζηαιιηθά

Μνλαδηαία θπςειίδα
Βαζηθή δνκή ε νπνία επαλαιακβαλόκελε ζηνλ

ρώξν δίλεη ηνλ ζπλνιηθό θξύζηαιιν
Μνλαδηαία θπςειίδα
Σεκεηαθή
απεηθόληζε
Απεηθόληζε
Σθιεξώλ ζθαηξώλ
Σπζζσκάησκα
πνιιώλ αηόκσλ
Αξηζκόο αηνκηθήο πιήξσζεο (APF)

(Atomic packing factor)
Όγθνο αηόκσλ πνπ αλήθνπλ ζηελ θπςειίδα

(APF) =
Όγθνο ηεο θπςειίδαο
Αξηζκόο αηόκσλ
πνπ αλήθνπλ
ζηελ θπςειίδα 4 3
N R
( APF )  3 Αθηίλα
αηόκσλ / ηόλησλ
Vc
όγθνο ηεο
θπςειίδαο

Κξπζηαιιηθό πιέγκα
κρφςταλλοσ
ηξηζδηάζηαηε δηάηαμε άπεηξσλ
καζεκαηηθώλ ζεκείσλ
Τν θξπζηαιιηθό
πιέγκα είλαη
θαζαξά Η πεξηνδηθόηεηα
καζεκαηηθή θάζε
έλλνηα κνλνθξπζηάιινπ
κπνξεί λα
πεξηγξαθεί κε
βάζε έλα
Τν θξπζηαιιηθό θξπζηαιιηθό
πιέγκα δελ είλαη πιέγκα
θξύζηαιινο
κρυςταλλικό πλέγμα
Παθεηάξηζκα (packing)
Ο ηξόπνο κε ηνλ νπνίν ζηνηβάδνληαη ηα άηνκα
ζηα θξπζηαιιηθά πιηθά

Ινληηθνί Γεζκνί
Γύξσ από θάζε αληόλ/θαηηόλ ηνπνζεηείηαη ν

κέγηζηνο αξηζκόο θαηηόλησλ/αληόλησλ
Τα θαηηόληα/αληόληα ηνπνζεηνύληαη όζνλ ην

δπλαηόλ καθξύηεξα κεηαμύ ηνπο
Οη δεζκνί δελ είλαη θαηεπζπληηθνί
Ο θύξηνο παξάγνληαο πνπ επηδξά ζην

παθεηάξηζκα είλαη ηα ζρεηηθά κεγέζε ησλ ηόλησλ
Οκνηνπνιηθνί δεζκνί
Οη δεζκνί είλαη θαηεπζπληηθνί

Η θαηεύζπλζε ηνπ δεζκνύ θαζνξίδεηαη από ην

ζρήκα ησλ αηνκηθώλ ηξνρηαθώλ πνπ ζπγρσλεύνληαη
Οη γσλίεο ησλ δεζκώλ θαη όρη ε κεγαιύηεξε

ππθλόηεηα θαζνξίδνπλ ην παθεηάξηζκα
Τα νκνηνπνιηθά ζηεξεά έρνπλ ηελ ηάζε λα είλαη

ιηγόηεξν ππθλά από ηα ηνληηθά

Μεηαιιηθνί δεζκνί
Οη δεζκνί δελ είλαη θαηεπζπληηθνί

ηα θαηηόληα ζπγθξαηνύληαη ζηηο ζέζεηο ηνπο κε

δπλάκεηο Coulomb
πνπ όια αζθνύλ ζην ειεθηξνληθό λέθνο
ηα θαηηόληα δηεπζεηνύληαη
όζν ην δπλαηόλ θνληύηεξα κεηαμύ ηνπο
ηα κέηαιια έρνπλ ηελ ηάζε λα είλαη ππθλά
Μεηαιιηθνί θξύζηαιινη
Ο κεηαιιηθόο δεζκόο δελ είλαη θαηεπζπληηθόο
Σε έλα θαζαξό κεηαιιηθό ζηνηρείν

ηα θαηηόληα έρνπλ ην ίδην κέγεζνο
Σε έλα θξάκα ή κίγκα κεηάιισλ

ηα κεγέζε ησλ θαηηόλησλ δηαθέξνπλ
Σηνπο κεηαιιηθνύο θξπζηάιινπο έρνπκε ππθλό

παθεηάξηζκα (κεγάινο αξηζκόο ζπλαξκνγήο)

Μνληέιν
Τα θαηηόληα παξηζηάλνληαη σο ζθιεξέο ζθαίξεο πνπ

παθεηάξνληαη ππθλά αιιά δελ αιιειεπηθαιύπηνληαη
Γύξσ από θάζε θαηηόλ ηνπνζεηείηαη ν κέγηζηνο

αξηζκόο θαηηόλησλ
Καζαξά
Κξάκαηα Μίγκαηα
κεηαιιηθά ζηνηρεία
r/R 1 ~1 <1
Αξηζκόο
ζπλαξκνγήο
12 8 8
Κύξηεο δνκέο θξπζηαιιηθώλ κεηάιισλ

Κξπζηαιιηθή δνκή: Μεηαιιηθνί θξύζηαιινη
BCC FCC HCP

(Body centered Cubic) (Face centered Cubic) (Hexagonal close packed)

Κξπζηαιιηθή δνκή: Μεηαιιηθνί θξύζηαιινη Αηνκηθέο αθηίλεο θαη θξπζηαιιηθέο δνκέο γηα ηππηθά κέηαιια*
R = 143 pm
FCC
R = 124pm
Al (Αινπκίλην), BCC
http://images-of-elements.com
CC-BY-3.0
R = 144 pm
θόθθνη α-Fe (Φεξξίηεο),
A. J. Duncan et al.
FCC Wikimedia Commons / Public Domain
Au (Υξπζόο),
Didier Descouens/
Wikimedia Commons / CC-BY-SA-3.0
R = 133 pm
R = 128 pm HCP
FCC
Zn (Φεπδάξγπξνο),
Ben Mills
Cu (Υαιθόο) Wikimedia Commons / Public Domain
© User:Jurii / Wikimedia Commons / CC-BY-SA-3.0
* Βιβλιογραφική πηγή: Wikipedia

Σν εδξνθεληξσκέλν θπβηθό (FCC)

αθκή
θπςειίδαο
Αξηζκόο
12
Άηνκα/
θπςειίδα
4
Αθκή *
θπςειίδαο 2R 2
APF 0.74
a
* R: αθηίλα θαηηόληνο
FCC κέηαιια: Al, Ca, Ni, Cu, Sr, Rh, Pd, Ag, Ir, Pt, Au, Pb, Ce, Yt

Σν ρσξνθεληξσκέλν θπβηθό (BCC)
αθκή
θπςειίδαο
Αξηζκόο
8
a
Άηνκα/
θπςειίδα
2
2a
Αθκή
θπςειίδαο 4R / 3
APF 0.68
BCC κέηαιια: Na, K, V, Cr, Fe, Rb, Nb, Mo, Cs, Ba, Eu, Ta, W
Ππθλή εμαγσληθή δηάηαμε (HCP)
Αξηζκόο
12
c
Άηνκα/
θπςειίδα
6
α
Αθκή
θπςειίδαο a  2R
c/a 1.633
APF 0.74 a
HCP κέηαιια: Be, Mg, Ti, Co, Zn, Y, Zr, Ru, Cd, Th

«Σηνίβαγκα» ππθλά παθεηαξηζκέλσλ θξπζηαιιηθώλ επηπέδσλ
A Α Α Α Α
B B B B
C C C C C
Α Α Α Α Α
B B B B
C C C C C
Α Α Α Α Α Α
A A
B B
C C
AB AC
Ππθλή εμαγσγηθή δηάηαμε (HCP): Α Β Α …
A A
B
A B A ….
HCP HCP
A AB ABA
Δδξνθεληξνκέλε θπβηθή δνκή (FCC): Α Β C …
A
B
C
A B C ….
FCC FCC
A AB ABC
Ινληηθά ζηεξεά
Μνληέιν
Τα ηόληα παξηζηάλνληαη σο ζθιεξέο ζθαίξεο

πνπ παθεηάξνληαη ππθλά αιιά δελ

αιιειεπηθαιύπηνληαη
Γύξσ από θάζε αληόλ/θαηηόλ ηνπνζεηείηαη ν

κέγηζηνο αξηζκόο θαηηόλησλ/αληόλησλ
Τα κεγέζε ησλ ηόλησλ θαζνξίδνληαη από ηελ

ηνληηθή αθηίλα

Ινληηθή αθηίλα
Πεξηνδηθόο πίλαθαο
Η αηνκηθή αθηίλα ειαηηώλεηαη Η αηνκηθή αθηίλα απμάλεη ζε

κέζα ζε κηα πεξίνδν κία νκάδα
(από ηα αξηζηεξά πξνο ηα δεμηά) (από πάλσ πξνο ηα θάησ)
Ο ηνληζκόο αιιάδεη ηελ αηνκηθή αθηίλα
Μηθξαίλεη ζηα θαηηόληα Μεγαιώλεη ζηα αληόληα
Πεξηνδηθόο Πίλαθαο ησλ ζηνηρείσλ

User: Armtuk / Wikimedia Commons, CC-BY-
SA-3.0
8O
- O-2
Ινληηθά ζηεξεά: Ινληηθή αθηίλα
0.078 nm 0.132 nm
11Na + Na+
0.186 nm 0.098 nm
12Mg + Mg+2
0.160 nm 0.06 nm
17Cl - Cl-
0.107 nm 0.181 nm

Ο κόλνο πεξηνξηζκόο ζην παθεηάξηζκα ζηα ηνληηθά ζηεξεά είλαη ν
δηαρσξηζκόο όκνησλ θνξηίσλ θαη ε ειεθηξηθή νπδεηεξόηεηα
Mg+2 O-2
Γπζδηάζηαηνο θξύζηαιινο MgO Τα ηόληα ηνπ Mg+2 ζπλδένληαη ην ίδην

κε όια ηα γεηηνληθά ηόληα ηνπ O-2
Παθεηάξηζκα
Αθηίλα αληόλησλ (R) > αθηίλα θαηηόλησλ ( r )
Αξηζκόο Ο αξηζκόο αληόλησλ γύξσ από έλα θαηηόλ

ζπλαξκνγήο ( θαζνξίδεηαη απνθιεηζηηθά από ηνλ ιόγν r/R )
Καλόλεο ζηαζεξόηεηαο κνληέινπ ζθιεξώλ ζθαηξώλ
Τα θαηηόληα θαη ηα αληόληα Οη ζθαίξεο δελ

πξέπεη λα είλαη ζε «επαθή» αιιειεπηθαιύπηνληαη
επζηαζέο επζηαζέο αζηαζέο

Αξηζκόο Λόγνο αθηίλσλ Γεσκεηξία
όλνκα
ζπλαξκνγήο Καηηόληνο- αληόληνο ζπλαξκνγήο
2 <0.155 γξακκηθό
3 0.155 – 0.225 ηξηγσληθό

4 0.225 – 0.414 ηεηξαεδξηθό
6 0.414 – 0.732 νθηαεδξηθό
8 0.732 – 0.999.. θπβηθό
Οη θξύζηαιινη ηύπνπ Α Υ
Γνκή νξπθηνύ αιαηηνύ
r/R = 0.414 - 0.732
Αξηζκόο ζπλαξκνγήο
θαηηόληνο
6
αξηζκόο ζπλαξκνγήο
αληόληνο Γνκή NaCl
American Mineralogist Crystal Structure Database/
visualised using VESTA open source software
Οξπθηό άιαο
Rob Lavinsky, iRocks.com /
Παξαδείγκαηα: ΝaCl, MgO, LiF, MnS, FeO

Η δνκή ηνπ CsCl
r/R = 0.732 - 0.999

θαηηόληνο
8
αξηζκόο ζπλαξκνγήο Γνκή CsCl
αληόληνο
H δνκή απηή δελ είλαη BCC !
Η δνκή ηνπ ZnS (ζθαιεξίηε)
r/R = 0.225 - 0.414

θαηηόληνο
4
αληόληνο
Γνκή ZnS
ZnS (΢θαιεξίηεο), American Mineralogist Crystal Structure Database/
Rob Lavinsky, iRocks.com/ visualised using VESTA open source software

Κξύζηαιινη ηύπνπ Αm Υp
ε δνκή ηνπ CaF2 (θινπνξίηε)
r/R = 0.8
θαηηόληνο 8
Γνκή CaF2
αξηζκόο ζπλαξκνγήο visualised using VESTA open source software
αληόληνο 4
Αξηζκόο αληόλησλ =2 x αξηζκόο θαηηόλησλ

Κξύζηαιινη ηύπνπ Αm Bn Υp
BaTiO3 (Η δνκή ηνπ πεξνβζθίηε)
θαηηόληα: Ti+4, Ba+2 , αληόλ: Ο-2
r/R = 0.8
Αξηζκόο ζπλαξκνγήο 12
θαηηόληνο
6
Γνκή BaTiO3
αληόληνο 6

Οκνηνπνιηθά ζηεξεά
Ο Αξηζκόο ζπλαξκνγήο εμαξηάηαη από:
ζ*
Τα ειεθηξόληα ζζέλνπο ηνπ θάζε
πz*
αηόκνπ ζ
Τα κνξηαθά ηξνρηαθά πz
ζp*
Τνλ πηζαλό πβξηδηζκό ησλ

αηνκηθώλ ηξνρηαθώλ ζp
sp2 sp3
120O
109O
Οκνηνπνιηθά ζηεξεά
Γηακάληη Γξαθίηεο
sp3 πβξηδηζκόο Τεηξαεδξηθή δνκή sp2 πβξηδηζκόο εμαγσληθή δνκή
Γσλίεο δεζκώλ 109.5ν Γσλίεο δεζκώλ 120ν

Πνιπκνξθηζκόο - Αιινηξνπία
Πεξηζζόηεξεο από κία θξπζηαιιηθέο δνκέο ηεο ίδηαο νπζίαο

Γηακάληη Φνπιιεξέλην Γξαθίηεο

δνκή ZnS Γνκή κπάιαο
ζεξκνδπλακηθά
ζηαζεξόο C
Θεξκνδπλακηθά
Αλαθαιύθζεθε ην 1985 Οκνηνπνιηθνί δεζκνί,
αζηαζήο κνξθή ζε
Σηεξεά θαηάζηαζε: FCC Δεζκνί van der Waals
T, P δσκαηίνπ
Κξπζηαιιηθό πιέγκα
Παξάκεηξνη θξπζηαιιηθνύ πιέγκαηνο

Κξπζηαιιηθά ζπζηήκαηα
΢πλνιηθά ππάξρνπλ 7 θξπζηαιιηθά ζπζηήκαηα
Κπβηθό Δμαγσληθό Σεηξαγσληθό Ρνκβνεδξηθό
Οξζνξνκβηθό Μνλνθιηλέο Σξηθιηλέο
Κξπζηαιιηθά ζπζηήκαηα ζε 2 δηαζηάζεηο

΢πλνιηθά ππάξρνπλ 5 θξπζηαιιηθά ζπζηήκαηα
ζε δύν δηαζηάζεηο (ηαπεηζαξία)
Σεηξαγσληθό Οξζνγώλην Ρνκβηθό
Δμαγσληθό Πιάγην

Κξπζηαιιηθή δνκή Κξπζηαιιηθά ζπζηήκαηα ζε 2 δηαζηάζεηο
Σεηξαγσληθό
Ρνκβηθό
Δμαγσληθό Πιάγην
Κπβηθό
κήθε αμόλσλ
a=b=c
γσλίεο αμόλσλ
α = β = γ = 90ο
Οξπθηό άιαο (NaCl)


Κξπζηαιιηθή δνκή Δμαγσληθό
a=bc
α = β = 90ο
γ = 120ο
Beryl ( Be3Al2(SiO3)6 )
User:Giac83/
Σεηξαγσληθό
a=bc
α = β = γ = 90ο
Wulfenite ( PbMoO4 )

Κξπζηαιιηθή δνκή Ρνκβνεδξηθό
a=b=c
α = β = γ  90ο
Quartz ( SiO2 )
Didier Descouens/
Wikimedia Commons / CC-BY-3.0
Οξζνξνκβηθό
abc
α = β = γ = 90ο
Aragonite ( CaCO3 )

Κξπζηαιιηθή δνκή Μνλνθιηλέο
abc
β = γ = 90ο
α  90ο
“Desert Rose” Gypsum ( CaSO4 . 2H2O)
Didier Descouens/
Σξηθιηλέο
abc
α  β  γ  90ο
Microcline (KAlSi3O8)
Tom Epaminondas/
Wikimedia Commons / CC BY-SA 2.0 BR

Κξπζηαιιηθή δνκή Κξπζηαιινγξαθηθέο δηεπζύλζεηο
Γηαλύζκαηα
Αξρή Κέληξν ζπληεηαγκέλσλ
Μέηξν αλεγκέλεο δηαζηάζεηο κνλαδηαίαο θπςειίδαο
΢πκβνιηζκόο [uvw]
Δμαγσληθνί θξύζηαιινη
1
u  (2u   v)
3
1
v  (2v  u )
3
t  (u  v )
w  w
[1123]
[u v w] [u v t w]
3 δείθηεο 4 δείθηεο
[1120]
a1  a1 , a 2  a2 , a3  (a1  a2 )
r  u a1  v a2  u a1   a 2  t a3 

t  (u  ) 
u a1  v a2  u a1  a2  (u   )(a1  a2 ) 
 (2u  )a1  (2  u )a2 
1
u  (2u   v)
u   (2u   )   3

v  (2  u )  1
v  (2v  u )
3
Κξπζηαιινγξαθηθά επίπεδα
΢πκβνιηζκόο (hkl)
h αληίζηξνθν ηεο ηνκήο ηνπ επηπέδνπ κε ηνλ άμνλα x
k αληίζηξνθν ηεο ηνκήο ηνπ επηπέδνπ κε ηνλ άμνλα y
l αληίζηξνθν ηεο ηνκήο ηνπ επηπέδνπ κε ηνλ άμνλα z

Κξπζηαιινγξαθηθά επίπεδα: παξαδείγκαηα
x y z x y z
1 1  1 1 1
h k l h k l
1 1 0 1 1 1
x y z x y z
1/2 1/2 1 1/2 1 
h k l h k l
2 2 1 2 1 0
Σερληθέο αλάιπζεο ηεο δνκήο

Πεξίζιαζε θπκάησλ από ηελ θξπζηαιιηθή δνκή
Μήθνο θύκαηνο ~ δηαζηάζεηο αηόκσλ
Αθηίλεο Υ Πεξίζιαζε ειεθηξνλίσλ
X-Ray Diffraction patern

Jeff Dahl Transmission electron microscopy (inverted contrast)
Wikimedia Commons / CC-BY-SA-3.0 User:Cm the p
Wikimedia Commons / Public Domain
XRD TEM
Αξρή ηεο επαιιειίαο - ΢πκβνιή
Όηαλ θύκαηα ζπλαληηνύληαη ζηνλ ρώξν ην ζπλνιηθό

πιάηνο δίλεηαη από ηελ επαιιειία ησλ επηκέξνπο πιαηώλ
Φσο + Φσο = ΢θνηάδη
Η κεηαβνιή ηεο έληαζεο ηνπ θύκαηνο εμαηηίαο ηεο

επαιιειίαο νλνκάδεηαη ζπκβνιή
΢πκβνιή θπκάησλ
2 επίπεδα θύκαηα
4 επίπεδα θύκαηα
Αιιάδνληαο ηελ
2 ζεκεηαθέο πεγέο απόζηαζε ησλ πεγώλ

Κξπζηαιιηθή δνκή Σα θύκαηα ζπλαληνύλ εκπόδηα: Πεξίζιαζε
Shadow
Τα θύκαηα παξαθάκπηνπλ ην εκπόδην !
Τν θαηλόκελν όπνπ ηα θύκαηα

παξαθάκπηνπλ εκπόδηα πνπ ζπλαληνύλ θαηά
ηελ δηάδνζε ηνπο ην νλνκάδνπκε πεξίζιαζε
Πεξίζιαζε από άλνηγκα

User: Lookang
Πεξίζιαζε από δηαηεηαγκέλα εκπόδηα

Καηά ηελ πεξίζιαζε από δηαηεηαγκέλα εκπόδηα εκθαλίδνληαη

κέγηζηα κόλν ζε ζπγθεθξηκέλεο δηεπζύλζεηο !
Κξπζηαιιηθή δνκή Πεξίζιαζε αθηίλσλ Υ από ζπζηνηρία επηπέδσλ
Πξνζπίπηνπζα Πεξηζιώκελε
δέζκε δέζκε
P
Α Α΄
dhkl
Β Β΄
Q
Πεξίζιαζε αθηίλσλ Υ από ζπζηνηρία επηπέδσλ

P
Α Α΄
dhkl
Β Β΄
Q

Κξπζηαιιηθή δνκή Πεξίζιαζε αθηίλσλ Υ από ζπζηνηρία επηπέδσλ
Πξνζπίπηνπζα
Πεξηζιώκελε
δέζκε
δέζκε
P
Α Α΄
dhkl
Β Β΄
Q
Πεξίζιαζε αθηίλσλ Υ & λόκνο ηνπ Bragg

1 1΄
λ
2 λ 2΄
θ P θ
Α Α΄
S θ θ T dhkl
Β Β΄
Q
κήθνο
Απόζηαζε θύκαηνο
Δληζρπηηθή ζπκβνιή όηαλ: επηπέδσλ
SQ  QT  n 
  2dhkl sin   n
( SQ)  (QT )  d hkl sin  
Νόκνο Bragg

Τπνινγηζκόο ηνπ dhkl γηα δηάθνξα θξπζηαιιηθά ζπζηήκαηα
1 h2  k 2  l 2
2

a2 l2
 2 h  h k  k   2
d hkl 1 4 2 2
2
d hkl 3a c
Κπβηθό
Δμαγσγηθό
1 h2  k 2 l 2
2
  2
d hkl a2 c
1 h2 k 2 l 2
 2 2 2
Σεηξαγσληθό 2
d hkl a b c
Οξζνξνκβηθό
Σερληθέο πεξίζιαζεο αθηίλσλ Υ
Η ηερληθή Laue ρξεζηκνπνηείηαη

Laue θπξίσο γηα ηνλ θαζνξηζκό ηνπ
πξνζαλαηνιηζκνύ κεγάισλ
κνλνθξπζηάιισλ.
Πνιπρξσκαηηθή αθηηλνβνιία
δηέξρεηαη ή αλαθιάηαη από έλα
ζηαζεξό θξύζηαιιν.
Οη πεξηζιώκελεο αθηίλεο ζρεκαηίδνπλ
User: Cdang
ζην θηικ θειίδεο πνπ δηαηάζζνληαη
ζε θακπύιεο.
Η γσλία Bragg είλαη δεδνκέλε γηα
θάζε ζεη επηπέδσλ ζηνλ θξύζηαιιν.
Κάζε ζεη επηπέδσλ πεξηζιά ην κήθνο
θύκαηνο πνπ ηθαλνπνηεί ηελ ζπλζήθε
Bragg. Έηζη θάζε θακπύιε
αληηζηνηρεί ζε έλα δηαθνξεηηθό κήθνο
θύκαηνο
Backscattering Laue picture of a cubic crystal
User:Tizeff

1 θξύζηαιινο Πεξίζιαζε ζθόλεο
Η ηερληθή πεξίζιαζεο ζθόλεο
ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηνλ αθξηβή
θαζνξηζκό ησλ θξπζηαιιηθώλ
δεθάδεο θξύζηαιινη
παξακέηξσλ, δειαδή ησλ
δηαζηάζεσλ ηεο θξπζηαιιηθήο
θπςειίδαο.
Μνλνρξσκαηηθή αθηηλνβνιία δηέξρεηαη

ή αλαθιάηαη από έλα δείγκα πνπ έρεη
θνληνξηνπνηεζεί (κεγάινο αξηζκόο
κηθξν-θξπζηάιισλ ζε ηπραίν
εθαηνληάδεο θξύζηαιινη πξνζαλαηνιηζκό).
Σπλερείο Γηα θάζε ζεη θξπζηαιιηθώλ επηπέδσλ,
θώλνη ηπραία, έλαο ή πεξηζζόηεξνη κηθξν-
θξύζηαιινη ζα είλαη
πξνζαλαηνιηζκέλνη έηζη ώζηε λα
ηθαλνπνηνύληαη νη ζπλζήθεο Bragg,

Πεξηζιαζίκεηξν αθηίλσλ Υ
First X-ray diffraction view of Martian soil

NASA
Wikimedia Commons / Public Domain

Αλάιπζε θάζκαηνο πεξίζιαζεο
Σε πνην επίπεδν αληηζηνηρνύλ;
o 99ν 118ν
  1.54 Α 168ν
78ν
113ν 139ν
38ν 83ν
45ν 66ν
Λακβάλνπκε ην θάζκα θαη πξνζδηνξίδνπκε

ηηο ζέζεηο ησλ θνξπθώλ
Κπβηθό ζύζηεκα
2d hkl sin   n
1 h2  k 2  l 2 2 2 2
Νόκνο Bragg   ( ) sin   (h2  k 2  l 2 )
2
d hkl a 2
 integer
const
π.ρ. πνιιαπιαζηάδνπκε κε K=27.3

ζ sin2(ζ) K sin2(ζ) h2+k2+l2 α ()

 2 (h 2  k 2  l 2 )
(hkl)
19.0 0.11 3.0 3 (111) 4.05  
2
4sin 2 
22.5 0.15 4.1 4 (200) 4.02
33.0 0.30 8.2 8 (220) 4.02
39.0 0.40 10.9 11 (311) 4.04
41.5 0.45 12.3 12 (222) 4.02
49.5 0.58 15.8 16 (400) 4.04
56.5 0.70 19.1 19 (331) 4.03
59.0 0.73 19.9 20 (420) 4.04
69.5 0.88 24.0 24 (422) 4.01
o
84.0 0.99 27.0 27 (511) 4.03
  1.54 Α
Υπνινγίδνπκε ηνλ πιεζηέζηεξν αθέξαην
Αληηζηνίρεζε θξπζηαιινγξαθηθώλ επηπέδσλ
o (400) (420)
  1.54 Α (511)
(311)
(331) (422)
(111) (222)
(200) (220)
Αλάιπζε ηεο δνκήο κε αθηίλεο Υ

Structure determination by X-ray crystallography

Thomas Splettstoesser

Ενότητα 6: Μηχανικές ιδιότητες
6 Μεραληθέο ηδηόηεηεο

Μεραληθέο Ιδηόηεηεο
Τάζε-παξακόξθσζε
Ειαζηηθή ζπκπεξηθνξά
Πιαζηηθή ζπκπεξηθνξά
Αληνρή θαη νιθηκόηεηα
Σθιεξόηεηα
Μεραληθή αληνρή
Αληνρή ζε θάκςε
F F
Αληνρή ζε εθειθπζκό
F F
Αληνρή ζε ζπκπίεζε
F
Αληνρή ζε δηάηκεζε F
Αληνρή ζε ζξαύζε

Παξακόξθωζε
Ωο παξακόξθωζε (deformation) νλνκάδνπκε

ηελ επηκήθπλζε αλά κνλάδα κήθνπο
l  lo
lo l =
lo
Η παξακόξθσζε ε είλαη αδηάζηαην κέγεζνο

Μεραληθέο Ιδηόηεηεο - Παξακόξθωζε
l  0
lo
l  0

Σάζε
Ωο ηάζε (stress) νλνκάδνπκε

ηελ δύλακε αλά κνλάδα επηθάλεηαο
F
δύναμη
S
επιθάνεια
F
=
S
F
Η ηάζε ζ κεηξηέηαη ζε Newton/m2 ( = 1 Pa)
Εθειθπζκόο Θιίςε
F F
δύναμη δύναμη
Μεραληθέο Ιδηόηεηεο – Σάζε
 0 F
F  0
Η ηάζε ζ κεηξηέηαη ζπλήζσο ζε ΜPa
1 ΜPa = 106 N/m2 145 psi = 1 ΜPa

Πωο παξακνξθώλεηαη έλα πιηθό ππό ζπλερώο
απμαλόκελε εθειθπζηηθή ηάζε;
Ελαζηική Πλαζηική
ζςμπεπιθοπά ζςμπεπιθοπά Θπαύζη
παποδική, μόνιμη,
ανηιζηπέτιμη μη-ανηιζηπέτιμη καηαζηποθική
Πωο ζπλδένληαη ε ηάζε κε ηελ παξακόξθωζε ;
Ελαζηική Πλαζηική
 ( )  ?
ζςμπεπιθοπά ζςμπεπιθοπά
Θπαύζη
ζ
(ηάζη)
ε (παπαμόπθυζη)

Ειαζηηθή ζπκπεξηθνξά
Η ειαζηηθή παξακόξθσζε είλαη παξνδηθή θαη αληηζηξέςηκε !
(οθείλεηαι ζε «ηένηυμα» δεζμών)
μη-γπαμμική
ελαζηική
ζ ζςμπεπιθοπά
(ηάζη)
γπαμμική
ελαζηική
ζςμπεπιθοπά
ε
(παπαμόπθυζη)
΢ηελ γξακκηθή ειαζηηθή

ζπκπεξηθνξά ε ηάζε είλαη  
αλάινγε ηεο παξακόξθωζεο
Μέηξν ειαζηηθόηεηαο
Σν κέηξν ειαζηηθόηεηαο Ε νξίδεηαη

από ηελ θιίζε ηεο θακπύιεο ζ(ε)
εθαπηόμενο
μέηπο
ηεμνόμενο μέηπο
ζ
(ηάζη)
 = E 
μέηπο ελαζηικόηηηαρ
θ
E  tan 
ε
(παπαμόπθυζη) κλίζη

Μεραληθέο Ιδηόηεηεο – Μέηξν ειαζηηθόηεηαο
Τν κέηξν ειαζηηθόηεηαο Ε κεηξηέηαη ζπλήζσο ζε GPa*
Τππηθέο ηηκέο
Πνιπκεξή Μέηαιια Κεξακηθά

~10-3 έσο ~4 ~45 έσο ~400 ~70 έσο ~1200
E (GPa)
Τν κέηξν ειαζηηθόηεηαο Ε κεηώλεηαη θαζώο απμάλεηαη ε
ζεξκνθξαζία (απμάλεηαη ζηα πνιπκεξή)
* 1 GPa = 109 Pa
Ειαζηηθή ζπκπεξηθνξά – αηνκηθή θιίκαθα

Μνληέιν
ειαηεξίσλ
Μαθξνζθνπηθή ειαζηηθή Αιιαγή ζηηο δηαηνκηθέο

παξακόξθσζε απνζηάζεηο

 dF  Κακπύιε δπλακηθήο ελέξγεηαο
 
 dr  ro
Δύναμη F
0
Απόζηαζε r
 dF 
Ιζσςπόρ δεζμόρ E 
Αζθενήρ δεζμόρ
 dr  ro
Αλειαζηηθόηεηα
Η αλειαζηηθόηεηα αθνξά
ηελ ρξνληθή εμάξηεζε ηεο
παξακόξθσζεο.
(Καθςζηέπηζη ηηρ
επαναθοπάρ μεηά ηην
απομάκπςνζη ηηρ ηάζηρ)
ειαζηηθή
Κεξακηθά Πολύ ημώδεο

μικπή
Μέηαιια
Πνιπκεξή ημσδνειαζηηθή
Σημανηική
(ιξυδοελαζηικόηηηα)
Λόγνο Poisson (λ)
x y
1
l y v 
lz z z
1 2
2
Μέγηζηε ηηκή ν = 0.5

(για αμεηάβληηο όγκο)
1
2 lx ν ~ 0.25 – 0.35
(Μέηαλλα)
Λόγορ
Μέηπο Poisson
ελαζηικόηηηαρ
E  2 G (1  )
Μέηπο
διάημηζηρ
Πιαζηηθή ζπκπεξηθνξά
Η πιαζηηθή παξακόξθσζε είλαη κόληκε θαη κε-αληηζηξέςηκε !
(οθείλεηαι ζε «ζπάζιμο» και αναδιοπγάνυζη ηυν δεζμών)
Πλαζηική ζςμπεπιθοπά
Σημείο
(ηάζη) διαπποήρ
ζy
εy (παπαμόπθυζη)

Μέηαιια  y  0.005
Μεραληθέο Ιδηόηεηεο – Πιαζηηθή ζπκπεξηθνξά
Σπάζηκν δεζκώλ θαη δεκηνπξγία λέσλ (νθείιεηαη ζε νιίζζεζε)
Οιίζζεζε:
θίλεζε
δηαηαξαρώλ
΢ρεκαηηθή απεηθόληζε θίλεζεο κηαο δηαηαξαρήο ζε θξπζηαιιηθό πιέγκα, πνπ νδεγεί ηειηθά ζε πιαζηηθή παξακόξθωζε
User:Cdang / Wikimedia Commons / Public Domain
Έρνπκε ζπρλά ζξαύζε πξηλ

Κεξακηθά
ηελ πιαζηηθή παξακόξθσζε
Κξπζηαιιηθά Μησανιζμόρ: ολίζθηζη
Δπζθνιία ζηελ νιίζζεζε δηόηη ππάξρνπλ

πνιύ ιίγα ζπζηήκαηα νιίζζεζεο
Με-Κξπζηαιιηθά Μησανιζμόρ: ιξώδηρ ποή
Ο ξπζκόο παξακόξθσζεο είλαη αλάινγνο ηεο ηάζεο
 F/A
 
(d / dy) (d / dy)
SI: Pa·s = N·s/m2 CGS: (poise) P=0.1 Pa·s (νεπό   1 cP = 1 mPa·s)

Ιμώδεο Ρνή
Shear Thickening
Αύμεζε ηνπ ημώδνπο
θαζώο απμάλεηαη ν ξπζκόο
παξακόξθσζεο
Shear Thinning
Μείωζε ηνπ ημώδνπο

θαζώο απμάλεηαη ν ξπζκόο
παξακόξθσζεο
Πνιπκεξή
Αιιειεπίδξαζε κεηαμύ
θπιισδώλ δνκώλ
θαη παξεκβαιινκέλσλ
άκνξθσλ πεξηνρώλ
ζ Ψαθςπό
C
Πλαζηικό
B
A
A
C
B
ελαζηομεπέρ
1 2 3 4 5 6 ε Ανηίθεηα από ηα μέηαλλα

έσοςμε διάδοζη ηος λαιμού
Αληνρή ζε εθειθπζκό
Εθελκςζηική
ανηοσή
ζ
TS
εμθάνιζη
λαιμού

Αληνρή ζε εθειθπζκό - Παξαδείγκαηα
Σππηθέο θακπύιεο παξακόξθωζεο –ηάζεο γηα κέηαιια θαη πνιπκεξή

Πξαγκαηηθή ηάζε θαη παξακόξθωζε
ζ ππαγμαηική Ao Ai
Μ΄
διοπθυμένη
li
Μ lo
μησανική
ε
Σςνηελεζηήρ
ενδοηπάσςνζηρ
Μησανικά Ππαγμαηικά

F
T 
F  T  KTn
Ao Ai
l l l  T   (1   )
 i o  T  ln i Μέσπι ηην έναπξη
lo lo δημιοςπγίαρ λαιμού  T  ln(1   )
Τπνινγηζκόο πξαγκαηηθήο ηάζεο F

T 
Ai
Αλ δελ έρνπκε κεηαβνιή ηνπ όγθνπ:

li Ao 
Ai  li  Ao  lo   
lo Ai  1 1
  (1   ) 
li  lo li Ai Ao
   1  
lo lo 
T 
F F
 (1   )   T   (1   )
Ai Ao

Τπνινγηζκόο πξαγκαηηθήο παξακόξθωζεο
Η δηαδηθαζία εθειθπζκνύ κπνξεί
dl
λα ζεωξεζεί ωο κηα ζεηξά από d 
δηαδνρηθέο παξακνξθώζεηο: l
νπόηε ε ζπλνιηθή πξαγκαηηθή παξακόξθωζε ζα

είλαη:
li dl li
T    ln( )
lo l  lo
   T  ln(1   )
li  lo li
     1
lo lo 
Μεηξώληαο ηελ Μεραληθή αληνρή

΢ρεκαηηθή απεηθόληζε κηαο ηππηθήο

κεραλήο κέηξεζεο κεραληθήο αληνρήο
(βαξέωο ηύπνπ)
Καηαζηξνθηθή κέζνδνο Μεηαιιηθό δνθίκην κεηά ην ηεζη κεραληθήο

αληνρήο
User:Sigmund / Wikimedia Commons / CC-BY-SA-3.0

Παξάγνληαο αζθαιείαο
ηάζη ηάζη
Σε καταςκευθ τα υλικά πρέπει επγαζίαρ διαπποήρ
F
να καταπονοφνται ςε τέτοιο
βαιμό που να λειτουργοφν
w    y
πάντα ςτην ελαςτική περιοχή

S
ζημείο
(ηάζη)
διαπποήρ
αζθαλής περιοτή
Ωσ παράγοντα αςφαλείασ λειηοσργίας
Ν ορίζουμε τον λόγο: ζy
y ζw
N 1 ηο σλικό
w
ζτεδιάζεηαι να
λειηοσργεί εδώ
(παπαμόπθυζη)
Οιθηκόηεηα (Ductility)
Μέηξν ηνπ βαζκνύ πιαζηηθήο παξακόξθωζεο

έωο ηελ ζξαύζε
ζ Ψαθςπό l f  lo
όλκιμο
EL 
lo
εξαπηάηαι από ηο μήκορ
Ao  Af
RA 
Ao
ε
δεν εξαπηάηαι από ηο μήκορ
Ψαθςπά όζα έσοςν παπαμόπθυζη θπαύζηρ ε < 5%

Επαλάηαμε (Resilience)
Η ηθαλόηεηα ελόο πιηθνύ λα απνξξνθά

ελέξγεηα όηαλ παξακνξθώλεηαη
y
ζy U r    d
o
(ηάζη)
Γπαμμική
ελαζηικόηηηα
1 y 2
U r   y y 
2 2E
(παπαμόπθυζη) εy
N N m J
Μονάδερ πςκνόηηηαρ ενέπγειαρ: 2
 3  3
m m m
Δπζζξαπζηόηεηα (Toughness)
Μέηξν ηεο ηθαλόηεηαο ελόο πιηθνύ λα απνξξνθά

ελέξγεηα έωο ηελ ζξαύζε
ζ Ψαθςπό
όλκιμο
f
UT    d 
o
εf ε
N N m J
Μονάδερ πςκνόηηηαρ ενέπγειαρ:  3  3
m2 m m
΢θιεξόηεηα (hardness)
Μέηξν ηεο αληίζηαζεο ζε ηνπηθή

παξακόξθωζε
Rockwell and
Superficial Rockwell ΢θιεξόκεηξν Rockwell
User:MetrolIberica/ Wikimedia
Commons / CC-BY-SA-3.0
Brinell
Micro-hardness
Vickers
Knoop
Rockwell & Δηαθνξά βάζνπο δηείζδπζεο

Superficial Rockwell κηθξνύ θαη κεγάινπ θνξηίνπ
 60 kg

Rockwell 100 kg
150 kg

15 kg
Superficial 
30 kg
Rockwell 
 45 kg
Τν θύξην πιενλέθηεκα ηεο

κεζόδνπ είλαη ε
δπλαηόηεηα ηεο άκεζεο
εθηίκεζεο ηεο
ζθιεξόηεηαο ρσξίο
ρξήζε ππνινγηζκώλ.
Σπλήζσο ρξεζηκνπνηείηαη
ζηελ κεραληθή θαη ηελ
κεηαιινπξγία.

Μέηξεζε απνηππώκαηνο
Brinell ζθαηξηθήο αθίδαο θαη
ππνινγηζκόο κέζσ ζρέζεο
Απνηύπωκα κέηξεζεο Brinell

User:IGW/ Wikimedia Commons
/ CC-BY-SA-3.0
Μεζνδνινγία:
Η ζθαηξηθή αθίδα πηέδεηαη πάλσ ζην
δείγκα κε ειεγρόκελε δύλακε.
Τν θνξηίν παξακέλεη γηα πεξίπνπ 10-15
sec.
Μεηά από απηό ηνλ ρξόλν ε αθίδα

2P απνκαθξύλεηαη αθήλνληαο έλα θπθιηθό
HB  απνηύπσκα ζην δείγκα.
 D ( D  D2  d 2 )
Η δηάκεηξνο d ηνπ απνηππώκαηνο
κεηξηέηαη νπηηθά (κε κηθξνζθόπην).
Πιενλεθηήκαηα: Καιύπηεη όιε ηελ πεξηνρή ζθιεξνηήησλ

Μεηνλεθηήκαηα: είλαη αξγή, ρξεηάδεηαη κηθξνζθόπην
Μέηξεζε απνηππώκαηνο δηακαληέληαο

Vickers
ππξακίδαο θαη ππνινγηζκόο κέζσ ζρέζεο
microhardness
Η αθίδα πηέδεηαη πάλσ ζην
δείγκα κε ειεγρόκελε
δύλακε (<20 N).

Τν θνξηίν παξακέλεη γηα
πεξίπνπ 10-15 sec.
1.854 P
HV  Μεηά από απηό ηνλ ρξόλν ε
d2 αθίδα απνκαθξύλεηαη
αθήλνληαο έλα ξνκβνεηδέο
απνηύπσκα ζην δείγκα.
Η δηάκεηξνο l ηνπ
απνηππώκαηνο κεηξηέηαη
Δηακαληέληα ππξακίδα
R. Tanaka/ Wikimedia Commons
Απνηύπωκα κέηξεζεο Vickers
Dennis M. Clarke/ Wikimedia Commons
νπηηθά (κε κηθξνζθόπην).
/ CC-BY-3.0
/ CC-BY-SA-3.0
Πιενλεθηήκαηα: Ιδαληθή γηα κηθξά ή ιεπηά δείγκαηα.

Μέηξεζε απνηππώκαηνο δηακαληέληαο
Knoop
ππξακίδαο θαη ππνινγηζκόο κέζσ ζρέζεο
microhardness
Η αθίδα πηέδεηαη πάλσ ζην
δείγκα κε ειεγρόκελε
δύλακε (<10 N).

Τν θνξηίν παξακέλεη γηα
πεξίπνπ 10-15 sec.
Μεηά από απηό ηνλ ρξόλν ε

αθίδα απνκαθξύλεηαη
αθήλνληαο έλα ξνκβνεηδέο
14.2P απνηύπσκα ζην δείγκα.
HK 
l2 Η δηάκεηξνο l ηνπ
απνηππώκαηνο κεηξηέηαη
νπηηθά (κε κηθξνζθόπην).
Απνηύπωκα κέηξεζεο Κnoop (Al2O3)
User: His Manliness / Wikimedia Commons / CC-BY-3.0
Πιενλεθηήκαηα: Ιδαληθή γηα ςαζπξά πιηθά (~ κηζή δηείζδπζε από ηελ Vickers)
Μεραληθέο Ιδηόηεηεο - ΢θιεξόηεηα
Σππηθέο πεξηνρέο ηηκώλ ζθιεξόηεηαο γηα δηάθνξεο θαηεγνξίεο πιηθώλ

΢ύγθξηζε ηηκώλ ζθιεξόηεηαο από δηάθνξεο κεζόδνπο

User: Materialscientist/Wikipedia/ CC-BY-SA_3.0
Στθν περίπτωςθ των μετάλλων θ τιμι τθσ ςκλθρότθτασ

ςχετίηεται γραμμικά με τθν αντοχι ςτον εφελκυςμό !
Μετρώντασ σκληρότητα (εφκολθ, «μθ-καταςτροφικι» μζτρθςθ)

μποροφμε να εκτιμιςουμε τθν τιμι τθσ αντοχής στον
εφελκυσμό (TS) (δφςκολθ, καταςτροφικι μζτρθςθ)
(TS )  3.45 ( HB)

΢πζρέηηζε κεηαμύ ζθιεξόηεηαο (HB) θαη
αληνρήο ζηνλ εθειθπζκό (TS) γηα ράιπβεο

Ενότητα 7: Θερμικές Ιδιότητες
7 Θεξκηθέο Ιδηόηεηεο
Υλικά Ι, Τμήμα Επιζηήμηρ και Τεσνολογίαρ Υλικών, Διδάζκων: Δημήηπηρ Παπάζογλος

Θεξκηθέο ηδηόηεηεο
Θεπμοσωπηηικόηηηα
Θεπμική διαζηολή
Θεπμική αγωγιμόηηηα
Θεπμική ηάζη
Θεξκνρσξεηηθόηεηα
Η ζεξκνρσξεηηθόηεηα εθθξάδεη ηελ ηθαλόηεηα ηνπ

πιηθνύ λα απνξξνθά ζεξκόηεηα
από ην πεξηβάιινλ
πξνζθεξόκελε
ζεξκόηεηα
dQ J
C mole  K
dT κεηαβνιή
ζεξκνθξαζίαο
Εηδηθή ζεξκόηεηα
C
Θεξκνρσξεηηθόηεηα
αλά κνλάδα κάδαο c
m
 dQ   dQ 
Θεξκηθέο ηδηόηεηεο - Θεξκνρσξεηηθόηεηα
CV    CP   
 dT V  dT  P
ππό ζηαζεξό όγθν ππό ζηαζεξή πίεζε
Γεληθά: CP  CV
CV CP
Όιε ε Μέξνο ηεο
απνξξνθνύκελε απνξξνθνύκελεο
ζεξκόηεηα νδεγεί ζεξκόηεηαο
ζηελ αύμεζε ηεο μνδεύεηαη ζηελ
ζεξκνθξαζίαο αύμεζε ηνπ όγθνπ
Θεξκνρσξεηηθόηεηα – αηνκηθή θιίκαθα
Θεξκηθή Αύμεζε ηεο

ελέξγεηα ζεξκνθξαζίαο
Αύμεζε ηεο
δνλεηηθήο ελέξγεηαο
Φσλόληα
κβανηιζμένη
δονηηική ενέπγεια
Ειαζηηθά θύκαηα ζην

θξπζηαιιηθό πιέγκα κε
κεγάιε ζπρλόηεηα &
κηθξό κήθνο θύκαηνο

Θεξκηθέο ηδηόηεηεο Φσλόληα
Αθνπζηηθά θσλόληα ζε 1D θξπζηαιιηθό πιέγκα, Οπηηθά θσλόληα 1D θξπζηαιιηθό πιέγκα,

© User: Greg L/ Wikimedia Commons / CC-BY-SA-3.0 © User: Shaind / Wikipedia/ Public Domain
Δηακήθε Εγθάξζηα
«Αθνπζηηθά» «Οπηηθά»
Θεξκηθή
ελέξγεηα
Αύμεζε ηεο
Φσλόληα Ηιεθηξόληα
Κπξίαξρνο κεραληζκόο Ηιεθηξνληαθή ζπλεηζθνξά
απνξξόθεζεο ζεξκηθήο αζήκαληε γηα ζεξκνθξαζίεο
ελέξγεηαο Τ >0Κ
Μηθξό θιάζκα ησλ

ειεθηξνλίσλ ζπκκεηέρεη

Θεξκνρσξεηηθόηεηα – εμάξηεζε από ζεξκνθξαζία
3R  25 J/(mole K)
Θεξκνρσξεηηθόηεηα, CV
Dulong–Petit
ζε ρακειή
ζεξκνθξαζία
CV  AT 3
Γηα Τ > ζD
CV  3R
Θεξκνθξαζία (Κ)
ζD : ζεξκνθξαζία Debye
ζπλήζσο κηθξόηεξε από ζεξκνθξαζία δσκαηίνπ
Σππηθέο Θεξκνθξαζίεο Debye
Aluminium 428 K
Silicon 645 K
Cadmium 209 K
Silver 215 K
Chromium 630 K
Tantalum 240 K
Copper 343.5 K
Tin (white) 200 K
Gold 170 K
Titanium 420 K
Iron 470 K
Tungsten 400 K
Lead 105 K
Zinc 327 K
Manganese 410 K
Carbon 2230 K
Nickel 450 K
Ice 192 K
Platinum 240 K

Θεξκηθή δηαζηνιή
l
lo lf  l T  
lo
Γξακκηθόο ζπληειεζηήο
To Tf ζεξκηθήο δηαζηνιήο
Μνλάδεο: oC-1
γεληθά αληζόηξνπνο
Vo Vf
V
V T 
Vo
Ιζόηξνπα πιηθά
Καη’ όγθν ζπληειεζηήο
To Tf ζεξκηθήο δηαζηνιήο
Μνλάδεο: oC-1
V  3 l
Θεξκηθή δηαζηνιή – αηνκηθή θιίκαθα

Δπλακηθή αύξηζη ηηρ θεπμοκπαζίαρ 
ελέξγεηα Μεηαηόπιζη ηηρ μέζηρ θέζηρ
ιζοπποπίαρ λόγω αζπκκεηξίαο ηος
πηγαδιού δςναμικού
ro
δηαηνκηθή
U2 απόζηαζε
U1
Uo
ro
Ιζρπξνί δεζκνί  κηθξή δηαζηνιή κε ηελ ζεξκνθξαζία
Θεξκηθέο ηδηόηεηεο – Θεξκηθή δηαζηνιή
Τςπικέρ ηιμέρ ζςνηελεζηών θεπμικήρ διαζηολήρ
Κεπαμικά Μέηαλλα* Πολςμεπή
0.5 - 15 (x 10-6) 5 - 25 (x 10-6) 50 – 400 (x 10-6)
o 1
al ( C )
Κπςζηαλλικά : αl ανιζόηποπο, άμοπθα: αl ιζόηποπο
*
κπάμα KOVAR Fe-Ni-Co: αl = 1.10-6 oC-1
Σππηθέο πεηξακαηηθέο ηηκέο ζεξκηθήο αγσγηκόηεηαο

Grzegorz Knor/ Wikimedia Commons / Public Domain

Θεξκηθέο ηδηόηεηεο Θεξκηθή αγσγηκόηεηα
x
Ρνή ζεξκόηεηαο
αλά κνλάδα
ρξόλνπ θαη
επηθάλεηαο dT
Μνλάδεο: q  k
W
ή
Btu dx
m2 ft 2  h Θεξκηθή αγσγηκόηεηα
W
Μνλάδεο:
m K
Μεραληζκνί ζεξκηθήο αγσγήο
Θεξκηθή
αγσγή
Φσλόληα kl Ηιεθηξόληα ke
(ειεύζεξα)
Μέζσ θξνύζεσλ κε
θσλόληα ή αηέιεηεο
k  kl  k e
Σςνήθωρ έναρ μησανιζμόρ ςπεπιζσύει
W
Μέηαιια ke kl k :20  400
m K
Θεξκηθέο ηδηόηεηεο – ζεξκηθή αγσγή
Σηα μέηαλλα ο ηλεκηπονιακόρ μησανιζμόρ μεηαθοπάρ θεπμόηηηαρ

είναι πιο αποδοηικόρ από ηην θωνονική ζςνειζθοπά
Σηα μέηαλλα ηα ελεύθεπα ηλεκηπόνια είναι ςπεύθςνα και για

ηλεκηπική αγωγιμόηηηα.
Νόκνο Wiedemann-Franz
Θεξκηθή W
αγσγηκόηεηα m  K
ζηαζεξά
k
2.44 10
hm W
8
L
K2
 T Θεξκνθξαζία
Ηιεθηξηθή αγσγηκόηεηα K
1 hm  m
Μέηαιια – ζεξκηθέο ηδηόηεηεο

Θεξκηθή Εηδηθή ΢πληειεζηήο

Τιηθό αγσγηκόηεηα ζεξκόηεηα ζεξκηθήο δηαζηνιήο
W/(mK) J/(KgK) x10-6 (oC)-1
Aluminium 247 900 23.6
Copper 398 386 17
Gold 315 128 14.2
Iron 80 448 11.8
Silver 428 235 19.7
Kovar
17 460 5.1
(54Fe -29 Ni-17Co)
Πηγή: Wikipedia
Κπάμαηα: Η παποςζία πποζμίξεων οδηγεί ζε μείωζη ηηρ θεπμικήρ

αγωγιμόηηηαρ εξαιηίαρ ηηρ δπάζηρ ηων πποζμίξεων ωρ κένηπων ζκέδαζηρ

W
Κεξακηθά kl ke k :2  50
m K
Σηα κεπαμικά ςλικά ηα θωνόνια είναι καηά

κύπιο λόγο ςπεύθςνα για ηην θεπμική αγωγιμόηηηα.
Τα θωνόνια δεν είναι ηόζο απνδνηηθά ζηην μεηαθοπά

θεπμόηηηαρ όζο ηα ελεύθεπα ηλεκηπόνια επειδή ζθεδάδνληαη
ένηονα από ηιρ αηέιεηεο ηος πλέγμαηορ
W/(mK) J/(KgK) x10-6 (oC)-1
Fused Silica (SiO2) 1.4 850 0.4
Soda-lime glass 1.7 840 9.0
Borosilicate glass (Pyrex) 1.4 850 3.3
Alumina (Al2O3) 39 775 7.6

Πηγή: Wikipedia
Κεξακηθά
ζε ρακειέο ζεξκνθξαζίεο
ε ζεξκηθή αγσγηκόηεηα
θαηά θαλόλα μειώνεηαι κε
ηελ αύμεζε ηεο
ζε πςειέο ζεξκνθξαζίεο
ε ζεξκηθή αγσγηκόηεηα
αςξάνεηαι ιόγσ ηεο
κεηαθνξάο ζεξκόηεηαο κε
ειεθηξνκαγλεηηθή
αθηηλνβνιία
Τα άμοπθα κεπαμικά είναι λιγόηεπο αγώγιμα από κπςζηαλλικά
Το ποπώδερ ειαηηώλεη ηη θεπμική αγωγιμόηηηα

(ζεξκηθή αγσγηκόηεηα αέξα 0.02 W/m.K)
W
Πνιπκεξή k  0.3
m K
Σηα πολςμεπή η θεπμική αγωγιμόηηηα επιηςγσάνεηαι με ηην

δόνηζη και πεπιζηποθή ηων μοπιακών αλςζίδων.
Η αύξηζη ηος βαθμού κπςζηαλλικόηηηαρ ενόρ πολςμεπούρ
οδηγεί ζηην αύξηζη ηηρ θεπμικήρ αγωγιμόηηηαρ!
W/(mK) J/(KgK) x10-6 (oC)-1
PE (Polyethylene) 0.5 1850 ~150
Teflon/PTFE
0.25 1050 ~190
(Polytetrafluoroethylene)
PP (Polypropylene) 0.12 1925 ~160

Πηγή: Wikipedia
Θεξκηθή ηάζε
Όηαλ έλα πιηθό ζεξκαίλεηαη ή ςύρεηαη ελώ

βξίζθεηαη ζε πεξηνξηζκό αλαπηύζζνληαη
ζεξκηθέο ηάζεηο
ςύμε ζέξκαλζε
T1 T  0 T  0 T2
To
«Θεξκηθή» Μεηαβνιή
ηάζε
    al  T ζεξκνθξαζίαο
Μέηξν Σπληειεζηήο
ειαζηηθόηεηαο γξακκηθήο δηαζηνιήο

Αληνρή ζε ζεξκηθό ζνθ
Θεξκηθό ζνθ: απόηνκε ςύμε ή ζέξκαλζε

Εθειθπζηηθέο
Θιηπηηθέο
Οδεγνύλ ζε ζξαύζε κέζσ ηνπ

ζρεκαηηζκνύ ξσγκώλ !
Όιθηκα πιηθά
Θεξκηθέο ηδηόηεηεο - Αληνρή ζε ζεξκηθό ζνθ
Οη ηάζεηο πνπ αλαπηύζζνληαη από ην ζεξκηθό

ζνθ νδεγνύλ ζε πιαζηηθή παξακόξθσζε
Φαζπξά πιηθά
Οη ηάζεηο πνπ αλαπηύζζνληαη από ην ζεξκηθό

ζνθ νδεγνύλ ζε ζξαύζε !
TSR: αληίζηαζε ζην ζεξκηθό ζνθ
fk Βειηηώλεηαη κε κεγάιε αληνρή ζηε ζξαύζε,

TSR  Μηθξό κέηξν ειαζηηθόηεηαο,
E l Μηθξό ζπληειεζηή ζεξκηθήο δηαζηνιήο,

Μεγάιε ζεξκηθή αγσγηκόηεηα

Ενότητα 8: Ηλεκτρικές Ιδιότητες
8 Ηιεθηξηθέο Ιδηόηεηεο
Υλικά Ι, Τμήμα Επιζηήμηρ και Τεσνολογίαρ Υλικών, Διδάζκυν: Δημήηπηρ Παπάζογλος

Ννκόο ηνπ Ohm
Η ηάζε είλαη αλάινγε ηεο έληαζεο ηνπ ξεύκαηνο.
ανηίζηαζη
Ηιεθηξηθέο ηδηόηεηεο
ηάζη Ohm
Volt V  I R
Ηλεκηπικό
πεύμα
Ampere A
Ειδική ανηίζηαζη
R A Ανεξάπηηηη από
 μήκορ και διαηομή
Ohm  m
Ένηαζη ηλεκηπικού
πςκνόηηηα πεδίος
πεύμαηορ
Ampere  m 2
J  E Volt  m1
Ειδική ηλεκηπική
1
αγυγιμόηηηα

 Ohm  m 
1

Τππηθέο ηηκέο ζπληειεζηώλ εηδηθήο ειεθηξηθήο αγωγηκόηεηαο
Μνλωηέο Ηκηαγωγνί Μέηαιια
10-20 έωο 10-10 10-6 έωο 104 ~ 107
 (Ohm  m) 1 27 ηάμεηο κεγέζνπο !

Ηιεθηξηθή αγωγηκόηεηα– αηνκηθή θιίκαθα
V
Σάζε
(διαθοπά δςναμικού) E
Ηιεθηξηθό πεδίν
(Ένηαζη ηλεκηπικού πεδίος)
Κίλεζε ειεθηξηθά θνξηηζκέλωλ ζωκαηηδίωλ
Ηιεθηξόληα Ιόληα
J
Ηιεθηξηθό ξεύκα
Ελεξγεηαθό ράζκα
Σσημαηικό διάγπαμμα ηηρ ενέπγειαρ ηλεκηπονίυν υρ ζςνάπηηζη ηηρ

απόζηαζηρ μεηαξύ αηόμυν για ένα ζςζζυμάηυμα 6 αηόμυν

Ηιεθηξηθέο ηδηόηεηεο – Ελεξγεηαθό ράζκα
Σσημαηικό διάγπαμμα ηηρ ενέπγειαρ ηλεκηπονίυν υρ ζςνάπηηζη ηηρ

απόζηαζηρ μεηαξύ αηόμυν για ένα ζηεπεό
Ηλεκηπονιακέρ δομέρ ζηεπεών ζηοςρ 0 οΚ
Μέηαιια Μνλωηέο Ηκηαγωγνί
29Cu 12Mg
κενή
κενή κενή κενή
κενή
σάζμα ΕF σάζμα σάζμα
κενή
ΕF ζςμπληπυμένη
ζςμπληπυμένη
ζςμπληπυμένη ζςμπληπυμένη
1 ηλεκηπόνιο Αλληλοεπικάλςτη Ιονηικοί ή Αζθενείρ

ζθένοςρ 29Cu: μιαρ κενήρ και μιαρ ιζσςποί ομοιοπολικοί
1s2 2s22p6 ζςμπληπυμένηρ ομοιοπολικοί δεζμοί. Εύκολη
3s 3p6 3d10 4s1
2 3s + 3p δεζμοί. Ιζσςπόρ θεπμική διέγεπζη
2 2
12Mg: 1s 2s 2p 3s
6 2 ενηοπιζμόρ ηυν ζηην ζώνη
ηλεκηπονίυν αγυγιμόηηηαρ

Ελέξγεηα Fermi
1 kT  0.026 eV
Καηανομή f (U )  U  EF
Fermi-Dirac (T  300 o K )
e kT
1
ΕF : ζηα μέηαλλα η ςτηλόηεπη ζςμπληπυμένη καηάζηαζη ζηοςρ 0 οΚ
Μέηαιια
Τ
Ελέξγεηα Fermi
1 kT  0.026 eV
Καηανομή f (U )  U  EF
Fermi-Dirac (T  300 o K )
e kT
1
U = ΕF : πιθανόηηηα καηάλητηρ 50%
Μνλωηέο, Ηκηαγωγνί
Τ

Σππηθέο ηηκέο ελέξγεηαο Fermi
Ενζργεια Θερμοκραςία
Ταχφτθτα Fermi
Στοιχείο Fermi Fermi
F (nm/fs)
EF (eV) TF (104 K)
Cu 7.00 8.16 1.57
Ag 5.49 6.38 1.39
Al 11.7 13.6 2.03
Ga 10.4 12.1 1.92
In 8.63 10.0 1.74
Πθγι: Wikipedia
EF
TF  2 EF
k F 
me
Μέηαιια Μνλωηέο - Ηκηαγωγνί

Mόνο ηλεκηπόνια με ενέπγεια μεγαλύηεπη ηηρ ενέπγειαρ Fermi μποπούν να

ζςμμεηέσοςν ζηην αγυγιμόηηηα

Επθηλεζία ειεθηξνλίωλ
θοπά κίνηζηρ
Σθέδαζε ειεθηξνλίωλ ιόγω
αηειεηώλ ζην θξπζηαιιηθό πιέγκα
Άηομα ππόζμιξηρ
Πλεγμαηικά κενά
Ε Ένηαζη ηλεκηπικού
Ένθεηα άηομα
πεδίος
Διαηαπασέρ
Volt  m1
d  e  E θυνόνια
μέζη ηασύηηηα
Εςκινηζία
μεηαηόπιζηρ
ηλεκηπονίυν
Απώιεηα θηλεηηθήο
1
ms ελέξγεηαο
m 2 Volt 1 s 1
 /  
J   E  e n d 
Ηιεθηξηθέο ηδηόηεηεο - Επθηλεζία ειεθηξνλίωλ
 
d  e E 
d
Φοπηίο
ηλεκηπονίος
C
  n e e
Ειδική ηλεκηπική Εςκινηζία
αγυγιμόηηηα Πςκνόηηηα ηλεκηπονίυν
 Ohm  m 
1 ηλεκηπονίυν
3 m 2 Volt 1 s 1
m

Εηδηθή αληίζηαζε κεηάιιωλ
Καλόλαο Matthiessen
Σςνολική
tot  t  i   d
ειδική
ανηίζηαζη
1


Θεπμική Σςνειζθοπά Σςνειζθοπά
ζςνειζθοπά πποζμίξευν παπαμόπθυζηρ
Επίδπαζη Επίδπαζη
Επίδπαζη πλαζηικήρ
ζςγκένηπυζηρ
θεπμοκπαζίαρ παπαμόπθυζηρ
πποζμίξευν
t   o   T i  A  ci (1  ci )
Αύξηζη ηηρ
ζηαθεπέρ ζηαθεπά
Σςγκένηπυζη ζε
κλάζμα αηόμυν ειδικήρ ανηίζηαζηρ
i   aVa  bVb
Ογκομεηπικά
κλάζμαηα
Ηκηαγωγνί (ελεξγεηαθό ράζκα < 2eV)
Ελδνγελείο (Intrinsic) Μνλνθξύζηαιινο Ππξηηίνπ

Massimiliano Lincetto / Wikimedia
Καζαξά πιηθά (IVA νκάδα)

Si: 1.11 eV Ge: 0.67 eV
Ελώζεηο III-V (IΙΙA, VA)
GaAs: 1.42 eV GaP: 2.25 eV

Silicon Waffer
InSb: 0.17 eV / Wikimedia Commons/ Public Domain
Ελώζεηο II-VI (IΙA, VIA)

CdS: 2.40 eV ZnTe: 2.26 eV
Μλήκε EPROM
© User: Zephyris
Clean room
© User: Duk/ Wikimedia
Commons/Public Domain

Εμωγελείο (Extrinsic) Ηκηαγωγνί
Πξνζκίμεηο ηύπνπ n Πξνζκίμεηο ηύπνπ p
οπή
Ηιεθηξηθή αγωγή ζε εκηαγωγνύο κε πξνζκίμεηο ηύπνπ n

Ηιεθηξηθέο ηδηόηεηεο – Εμωγελείο Ηκηαγωγνί

Ηιεθηξηθέο ηδηόηεηεο – Εμωγελείο Ηκηαγωγνί Ηιεθηξηθή αγωγή ζε εκηαγωγνύο κε πξνζκίμεηο ηύπνπ p
Η οπή μποπεί να
θευπηθεί υρ
θεηικά θοπηιζμένο
ζυμαηίδιο με
θοπηίο
+ 1.6 10-19 C
Ηιεθηξηθή αγωγηκόηεηα
ηλεκηπόνια οπέρ Ελδνγελείο
  n e e  p e  h  h  e , n  p
  n e ( e   h )
 h  e Εμωγελείο
Σύπνπ n (P, As, Sb) (VA) Σύπνπ p (B, Ga, Al) (IIIA)
n p n p
  n e e   p e h
Ηιεθηξηθέο ηδηόηεηεο - Ηιεθηξηθή αγωγηκόηεηα Επίδξαζε ηεο ζεξκνθξαζίαο
Ελδνγελείο
Ιζρπξή αύμεζε n, p κε ηελ αύμεζε ηεο ζεξκνθξαζίαο
Αζζελήο κείωζε μe, μh κε ηελ αύμεζε ηεο ζεξκνθξαζίαο
Eg
ln   C  
2kT
Eg
ln n  ln p  C  '
2kT
Επαθή p-n
΢ρεκαηηθή απεηθόληζε κηαο επαθήο p-n

© en:User:TheNoise/ Wikimedia Commons, CC-BY-SA-3.0

΢ρεκαηηθή απεηθόληζε
θαηαλνκώλ θνξηίνπ (Q),
έληαζεο ειεθηξηθνύ πεδίνπ (Ε),
θαη δηαθνξάο δπλακηθνύ (V)
ζε κηα επαθή p-n πνπ βξίζθεηαη
ζε ζεξκηθή ηζνξξνπία κε κεδεληθή
εμωηεξηθή ηάζε
© en:User:TheNoise/ Wikimedia Commons, CC-BY-SA-3.0
Ηιεθηξηθή Δίνδνο
Ηιεθηξηθό ζηνηρείν πνπ επηηξέπεη ηελ δηέιεπζε άλνδνο

ξεύκαηνο κόλν ζε κηα δηεύζπλζε
Σππηθή θαηαζθεπή p-n δηόδνπ
γξαθηθή απεηθόληζε p-n δηόδνπ

ζε ειεθηξηθό θύθιωκα
θάζνδνο
Λεπηνκέξεηα από ην
εζωηεξηθό δηόδνπ
© User:Morcheeba / Wikimedia

Σππηθή θακπύιε ηάζεο-ξεύκαηνο γηα κηα ειεθηξηθή δίνδν

© User:Hldsc / Wikimedia Commons, CC-BY-SA-2.5
Μηθξνειεθηξνληθή
Η επηζηήκε θαη ηερλνινγία θαηαζθεπήο νινθιεξωκέλωλ

θπθιωκάηωλ
Ελαπόζεζε Αθαίξεζε
(Deposition) (Removal)
Clean room
© User: Duk/ Wikimedia Commons/Public Domain
Ληζνγξαθία
(Lithography)
Σξνπνπνίεζε ειεθηξηθώλ
ηδηνηήηωλ
Οινθιεξωκέλν θύθιωκα
(Modification of electrical (τεςδοσπυμαηική απεικόνιζη)
properties ) © David Carron / Wikimedia Commons,
CC-BY-SA-3.0

Ελαπόζεζε
(Deposition)
(PVD) (CVD)
physical vapour chemical vapour
deposition deposition
PVD
(ceramic powder introduced into the
plasma flame, which vaporizes it and
CVD
then condenses it to form the
(DC plasma (violet), A heating
ceramic coating.)
NASA/Wikimedia Commons/Public Domain element (red) provides the
necessary substrate
temperature.)
User:Polyparadigm
/Wikimedia Commons/Public Domain
(MBE) (ECD)
molecular beam electrochemical
epitaxy deposition
(ADL)
Atomic layer
MBE
User:Vegar Ottesen / Wikimedia deposition
Σξνπνπνίεζε ειεθηξηθώλ ηδηνηήηωλ

(Modification of electrical properties )
Εκθύηεπζε
ηόληωλ
(ion implantation)
΢ρεκαηηθή απεηθόληζε δηάηαμεο εκθύηεπζεο-

ελαπόζεζεο ηόληωλ κε δηαρωξηζηή κάδαο
User:Dschwen/Wikimedia Commons, CC-BY-SA-3.0

Αθαίξεζε
(Removal)
etching
wet dry
Χπήζη ςγπών
Χπήζη πλάζμαηορ
διαλςηών
΢ρεκαηηθή απεηθόληζε αθαίξεζεο κε wet etching

User:Mrneutrino / Wikimedia Commons, CC-BY-SA-3.0
Εηθόλα SEM από ion etching (Si pillar )
User:Pgalajda/ Wikimedia Commons, CC-BY-SA-3.0
Ληζνγξαθία
(Lithography)
΢ρεκαηηθή
απεηθόληζε
θωηνιηζνγξαθηθήο
δηαδηθαζίαο γηα
θαηαζθεπή
νινθιεξωκέλνπ
θπθιώκαηνο
User:Cmglee/ Wikimedia

Γραφικι απεικόνιςθ
τθσ εξζλιξθσ ςτθν
μείωςθ των
διαςτάςεων ςτθν
Μικροθλεκτρονικι
© User: Cmglee/ Wikimedia
Ινληηθά θεξακηθά
Ηιεθηξηθή αγωγηκόηεηα
Ηιεθηξνληαθή Ινληηθή
 tot   el   ionic
ζθένορ Σςνη.
διάσςζηρ
si e Di
i 
kT

Σππηθέο ειεθηξηθέο ηδηόηεηεο
Εηδηθή ειεθηξηθή
Εηδηθή αληίζηαζε ξ
Τιηθό αγωγηκόηεηα ζ
(m)
1/(m)
Άλζξαθαο (άκνξθνο) (5 ~ 8) 10-4 (1.25 ~ 2) 103

Γξαθίηεο (2.5 ~ 5) 10-6 (2 ~ 3) 105
Δηακάληη ~1012 ~10-13
Κνηλό Γπαιί (0.1 ~ 1000)1012 (0.001 ~ 10) 10-12
Εβνλίηεο >1013 ~10-14
Teflon >1016 <10-16
PET ~1014 ~10-14

Πθγι: Wikipedia
Πνιπκεξή
Τππηθά ηα πνιπκεξή έρνπλ ρακειή ειεθηξηθή αγωγηκόηεηα
 teflon  1017 (  m)1

Δοκιμαςτικό κατςαβίδι
© User:Haragayato/Wikimedia
Μονωτικζσ ταινίεσ
© User:DMGualtieri/Wikimedia
Σχθματικι απεικόνιςθ τομισ

θλεκτρικοφ καλωδίου
© User:Tkgd2007/Wikimedia Commons, CC-BY-SA-3.0

Αγώγηκα πνιπκεξή !   1.5 107 (  m) 1
The Nobel Prize in Chemistry 2000

was awarded jointly to :
Alan J. Heeger, Alan G. MacDiarmid and Hideki Shirakawa
"for the discovery and development of conductive polymers".
Πεπιζζόηεπερ Πληποθοπίερ: (http://www.nobelprize.org )
Αγώγηκα πνιπκεξή: Εθαξκνγέο

Flexible display (e-paper)

© Windell Oskay /Wikimedia Commons, CC-BY-SA-2.0
Flexible display
© User:RDECOM/Wikimedia Commons, CC-BY-SA-1.0
Flexible organic LED (OLED) Flexible organic solar cell

© User:meharris/Wikimedia Commons, CC-BY-SA-3.0 © Armin Kübelbeck/Wikimedia Commons, CC-BY-SA-3.0

Πωο ιεηηνπξγνύλ;
ζπδεπγκέλνη δηπινί δεζκνί (conjugated double bonds)
Σηοςρ ζςζεςγμένοςρ δεζμούρ, οι δεζμοί μεηαξύ ηυν

αηόμυν ηος άνθπακα είναι εναλλάξ απλοί και διπλοί.
Κάθε διπλόρ δεζμόρ πεπιέσει ένα ιζσςπά

«ενηοπιζμένο» ζ ηποσιακό πος ζσημαηίζει ένα
ιζσςπό δεζμό καθώρ και ένα αζθενέζηεπα
«ενηοπιζμένο» π ηποσιακό.
Υβριδιςμόσ τροχιακών ςτουσ
δακτυλίουσ του βενηολίου
© User:Vladsinger/Wikimedia Commons, CC-BY-SA-3.0
Πξνζκίμεηο
Φοπείρ θοπηίος (ηλεκηπόνια ή οπέρ) ππέπει να πποζηεθούν ζηο ςλικό . Η

ύπαπξη ηοςρ επιηπέπει ηην μεηαθοπά θοπηίος ζηην μοπιακή αλςζίδα
Δομι Διαμαντιοφ
ζ ηξνρηαθά
Δομι Γραφίτθ
ζ +π
ηξνρηαθά
Πολυακετυλζνιο
ζ +π
ηξνρηαθά

Υλικά Ι Δημήτρης Παπάζογλου ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Υλικά Ι Δημήτρης Παπάζογλου ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Υλικά Ι, Τμήμα Επιζηήμης και Τετνολογίας Υλικών, Διδάζκων: Δημήηρης Παπάζογλοσ

Αρχι των κεραμικών ~300.000 π.Χ.

Ειςαγωγι των μετάλλων ~5500 π.Χ.

Ακατζργαςτοσ χρυςόσ και

Σφυρθλάτθςθ και φωτιά ~5000 π.Χ.

Επεξεργαςία υλικών ~4000 π.Χ.

Υλικά Ι, Τμήμα Επιζηήμης και Τετνολογίας Υλικών, Διδάζκων: Δημήηρης Παπάζογλοσ

Υάιθηλν Δηδώιην (Λεσθωζία),

Παραςκευι κραμάτων ~3000 π.Χ.

Χριςθ του Μπροφτηου.

Αρχι χριςθσ ςιδιρου ~1450 π.Χ.

Εμφάνιςθ και επεξεργαςία

Υλικά Ι, Τμήμα Επιζηήμης και Τετνολογίας Υλικών, Διδάζκων: Δημήηρης Παπάζογλοσ

Παραγωγι ατςαλιοφ 1855 μ.Χ.

Παραγωγι αλουμινίου 1886 μ.Χ.

Παραγωγι Nylon 1939 μ.Χ.

Υλικά Ι, Τμήμα Επιζηήμης και Τετνολογίας Υλικών, Διδάζκων: Δημήηρης Παπάζογλοσ

Υλικά Ι, Τμήμα Επιζηήμης και Τετνολογίας Υλικών, Διδάζκων: Δημήηρης Παπάζογλοσ

Νζα υλικά Σιμερα

Δηθόλα SΣM ελόο λαλνζωιήλα

Οπηηθή ίλα θωηνληθώλ θξπζηάιιωλ

Κξπζηαιιηθή δνκή ηνπ Γξαθελίνπ

Υλικά Ι, Τμήμα Επιζηήμης και Τετνολογίας Υλικών, Διδάζκων: Δημήηρης Παπάζογλοσ

Καηαζηάζεηο ηεο ύιεο

Υλικά Ι, Τμήμα Επιζηήμης και Τετνολογίας Υλικών, Διδάζκων: Δημήηρης Παπάζογλοσ

Γελ ζπκπηέδνληαη εύθνια

Υλικά Ι, Τμήμα Επιζηήμης και Τετνολογίας Υλικών, Διδάζκων: Δημήηρης Παπάζογλοσ

Βξίζθνληαη πνιύ θνληά

Υλικά Ι, Τμήμα Επιζηήμης και Τετνολογίας Υλικών, Διδάζκων: Δημήηρης Παπάζογλοσ

δνκή ζε ηξεηο Γνκή θξπζηαιιηθνύ SiO2

δηαζηάζεηο από ηελ

Υαιαδίαο (θξπζηαιηθό SiO2)

Υλικά Ι, Τμήμα Επιζηήμης και Τετνολογίας Υλικών, Διδάζκων: Δημήηρης Παπάζογλοσ

Γνκή πνιπθξπζηαιιηθνύ πιηθνύ

Πνιπθξπζηαιιηθό θξάκα Fe-Si

Υλικά Ι, Τμήμα Επιζηήμης και Τετνολογίας Υλικών, Διδάζκων: Δημήηρης Παπάζογλοσ

Σπραία δνκή ρωξίο

θακηάο κνξθήο «ηάμε»

Γνκή άκνξθνπ SiO2 (γπαιί)

Υλικά Ι, Τμήμα Επιζηήμης και Τετνολογίας Υλικών, Διδάζκων: Δημήηρης Παπάζογλοσ

Γελ ζπκπηέδνληαη εύθνια

Υλικά Ι, Τμήμα Επιζηήμης και Τετνολογίας Υλικών, Διδάζκων: Δημήηρης Παπάζογλοσ

Υλικά Ι, Τμήμα Επιζηήμης και Τετνολογίας Υλικών, Διδάζκων: Δημήηρης Παπάζογλοσ

΢πκπηέδνληαη εύθνια Γηαρεόκελνο θαπλόο ζε αέξα

Υλικά Ι, Τμήμα Επιζηήμης και Τετνολογίας Υλικών, Διδάζκων: Δημήηρης Παπάζογλοσ

Υλικά Ι, Τμήμα Επιζηήμης και Τετνολογίας Υλικών, Διδάζκων: Δημήηρης Παπάζογλοσ

μάζα πως τα μετράμε;

λεξό αινπκίλην ραιθόο

Υλικά Ι, Τμήμα Επιζηήμης και Τετνολογίας Υλικών, Διδάζκων: Δημήηρης Παπάζογλοσ

΢ηεξεά – Τγξά - Αέξηα

Στοιχείο Στερεό Υγρό Αέριο

Αργό Ar 1.65 1.40 0.001784

Άηωτο N2 1.026 0.8081 0.00125

Οξυγόνο O2 1.426 1.149 0.001429

Υλικά Ι, Τμήμα Επιζηήμης και Τετνολογίας Υλικών, Διδάζκων: Δημήηρης Παπάζογλοσ

Ενότητα 2: Κατηγορίες Υλικών - Εφαρμογές -

Άνθρακασ- ςφνθετα υλικά άνθρακα

Υλικά Ι, Τμήμα Επιζηήμης και Τετνολογίας Υλικών, Διδάζκων: Δημήηρης Παπάζογλοσ

Υλικά Ι, Τμήμα Επιζηήμης και Τετνολογίας Υλικών, Διδάζκων: Δημήηρης Παπάζογλοσ

Υλικά Ι, Τμήμα Επιζηήμης και Τετνολογίας Υλικών, Διδάζκων: Δημήηρης Παπάζογλοσ

Μεηαιιηθά ρεκηθά ζηνηρεία (όπσο

Τα κέηαιια έρνπλ ιεία επηθάλεηα,

Τα κίγκαηα κεηάιιωλ ιέγνληαη