_________________ 9.

Tumutukoy ito sa mga taong walang nararamdamang atraksyong

seksuwal sa anumang kasarian. Kahulugan ng Sex at Gender
_________________ 10. Ito ay kinikilala bilang malalim na damdamin at personal na
karanasang pangkasarian ng isang tao, na maaaring nakatugma o SEX GENDER
hindi nakatugma sa sex niya nang siya’y ipanganak.  tumutukoy sa kasarian kung lalaki o  tumutukoy sa mga panlipunang gampanin,
babae. kilos, at gawain na itinatakda ng lipunan
 Ito rin ay maaaring tumukoy sa gawain ng para sa mga babae at lalaki.
Gawain sa Pagkatuto Bilang 3: Balikan ang bahagi kung saan mababasa ang gender roles sa babae at lalaki na ang layunin ay  Masculine at Feminine
Africa at Kanlurang Asya, basahin at suriin ang sumusunod na pangungusap. Isulat sa sagutang reproduksiyon ng tao.
papel ang Fact kung tama ang ipinahahayag ng pangungusap at Bluff naman kung mali.  Ayon sa World Health Organization (2014),
ang sex ay tumutukoy sa biyolohikal at
pisyolohikal na katangian na nagtatakda ng
pagkakaiba ng babae sa lalaki.
_______ 1. Ang mga tao sa pangkat ng Arapesh ay walang pangalan.
_______ 2. Ang FGM ay isang proseso ng pagbabago sa ari ng kababaihan (bata o
matanda) nang walang anumang benepisyong medikal, ngunit patuloy pa rin
ang ganitong uri ng gawain dahil sa impluwensiya ng tradisyon ng lipunang Samakatwid;
kanilang ginagawalan.  Ang sex ay tumutukoy sa biyolohikal at pisyolohikal na katangiang nagtatakda ng
_______ 3. Sa Kanlurang Asya ay may mga naitalang kaso ng gang rape sa mga lesbian pagkakaiba ng babae sa lalaki. Ito rin ay tumutukoy sa gawain ng babae at lalaki na ang
(tomboy) sa paniniwalang magbabago ang oryentasyon nila matapos silang layunin ay reproduksiyon ng tao.
gahasain.
 Ang gender ay tumutukoy sa mga panlipunang gampanin, kilos, at gawain na itinatakda
_______ 4. Walang basehang panrelihiyon ang paniniwala at proseso ng FGM na
ng lipunan para sa mga babae at lalaki. Karaniwang batayan nito ay ang gender identity at
maaaring magdulot ng iba’t ibang komplikasyon at maging kamatayan.
roles na mayroon sa lipunan, ito ay ang pagiging masculine o feminine.
_______ 5. Sa lipunan ng Tchambuli ay nakahihigit ang gampaning pangkabuhayan ng
mga babae kaysa sa lalaki.
Katangian ng Sex at Gender
Repleksyon SEX GENDER
 Ang mga babae ay nagkakaroon ng  Ang lalaki ay itinuturing na malakas at
Mahalagang malaman ang paksang tinalakay dahil
buwanang regla samantalang ang mga matipuno samantalang ang mga babae ay
________________________________________________________________________________
lalaki ay hindi. tinitingnan bilang mahinhin at mahina.
________________________________________________________________________________
 Ang mga lalaki ay may titi at testosterone  Ang mga lalaki ang magtataguyod sa
________________________________________________________________________________
habang ang babae ay may suso at pamilya samantalang ang mga babae ay
______________.
estrogen. inaasahang gagawa ng mga gawaing
bahay.
Mahalagang malaman ang paksang tinalakay dahil
____________________________________________________________________________ Pagkakaiba ng Sexual Orientation at Gender Identity (SOGI)
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________  Ang oryentasyong seksuwal (sexual orientation) ay tumutukoy sa kakayahan ng isang
_______________. tao na makaranas ng malalim na atraksyong apeksyonal, emosyonal, seksuwal, at malalim
na pakikipagrelasyon sa taong ang kasarian ay maaaring katulad ng sa kaniya, iba sa
kaniya, o kasariang higit sa isa.
 Ang pagkakakilanlang pangkasarian (gender identity) ay kinikilala bilang malalim na
damdamin at personal na karanasang pangkasarian ng isang tao, na maaaring nakatugma o
hindi nakatugma sa sex niya nang siya ay ipanganak.

Kontemporaryong Isyu/ pahina 8 Kontemporaryong Isyu/ pahina 1

ARALING PANLIPUNAN 10  Sa simpleng pakahulugan, ang oryentasyon seksuwal ay tumutukoy sa iyong pagpili ng
iyong makakatalik, kung siya ay lalaki o babae o pareho. Ang pagkakakilanlang
Kontemporaryong Isyu – Ikatlong Markahan pangkasarian naman ay ang personal na pagtuturing sa sariling katawan (na maaaring
mauwi, kung malayang pinipili, sa pagbabago ng anyo o kung ano ang gagawin sa
KONSEPTO NG KASARIAN katawan sa pamamagitan ng pagpapaopera, gamot, o iba pang paraan) at iba pang
Una at Ikalawang Linggo ekspresyon ng kasarian, kasama na ang pananamit, pagsasalita at pagkilos.
 Ang oryentasyong seksuwal ay maaaring maiuri bilang heterosexual at homosexual.
Heterosexual – mga taong nagkakaroon ng atraksyon sa miyembro ng
kabilang kasarian, mga lalaki na ang gustong makatalik ay babae at mga
babaeng gusto naman ay lalaki.
Homosexual – mga taong nagkakaroon ng atraksyon at seksuwal na
pagnanasa sa mga taong nabibilang sa katulad na kasarian.
Bukod sa babae at lalaki, sa kasalukuyan ay may tinatawag tayong Lesbian, Gay,
Bisexual, Transgender, Queer, Intersex, at Asexual o mas kilala bilang LGBTQIA+.
Lesbian (tomboy) -mga babaeng nakararamdam ng pisikal o
romantikong atraksyon sa kapwa babae (tinatawag sa ibang bahagi ng
Pilipinas na tibo at tomboy).
Gay (bakla) - mga lalaking nakararamdam ng atraksyon sa kanilang
kapwa lalaki. May iilang bakla ang nagdadamit at kumikilos na parang
babae (tinatawag sa ibang bahagi ng Pilipinas na bakla, beki, at bayot).
Bisexual - mga taong nakararamdam ng atraksyon sa dalawang kasarian.
Transgender - ang isang taong nakararamdam na siya ay nabubuhay sa
maling katawan, ang kaniyang pag-iisip at ang pangangatawan ay hindi
magkatugma.
New Guinea
Kontemporaryong Isyu/ pahina 2
Taong 1931 nang ang antropologong si Margaret Mead at ang kaniyang asawa na si
Reo Fortune ay nagtungo sa rehiyon ng Sepik sa Papua New Guinea upang pag-aralan ang
mga pangkulturang pangkat sa lugar na ito. Sa kanilang pananatili roon ay nakatagpo nila ang
tatlong pangkulturang pangkat; Arapesh, Mundugumor at Tchambuli. Sa pag-aaral sa
gampanin ng mga babae at lalaki sa pangkat na ito, natuklasan nila ang pagkakatulad at
pagkakaiba nito sa bawat isa.
 Sa Arapesh (na nangangahulugang ‘tao’) ay walang pangalan ang mga tao na
naninirahan dito. Ang mga babae at lalaki ay kapwa maalaga at mapag-aruga sa
kanilang mga anak, matulungin, mapayapa, kooperatibo sa kanilang pamilya at
pangkat.
 Samantala, sa pangkat ng Mundugumor (kilala rin sa tawag na Biwat), ang mga
babae at lalaki ay kapwa matapang, agresibo, bayolente, at naghahangad ng
kapangyarihan o posisyon sa kanilang pangkat.
 Sa Tchambuli (tinatawag din na Chambri), ang mga babae at lalaki ay may
magkaibang gampanin sa kanilang lipunan. Ang mga babae ay inilalarawan na
nakahihigit ang gampaning pangkabuhayan kaysa sa mga lalaki. Sila ang naghahanap
ng makakain ng kanilang pamilya. Ang mga lalaki naman ay abala sa pag-aayos sa
kanilang sarili at mahilig sa mga kuwento.
Gawain sa Pagkatuto Bilang 1: Tukuyin ang tamang salitang binibigyang-kahulugan sa
bawat pangungusap. Isulat sa patlang ang kasagutan.
_________________ 1. Tumutukoy ito sa mga taong walang nararamdamang atraksyong
seksuwal sa anumang kasarian.
_________________ 2. Ito ay kinikilala bilang malalim na damdamin at personal na
karanasang pangkasarian ng isang tao, na maaaring nakatugma o
hindi nakatugma sa sex niya nang siya’y ipanganak.
_________________ 3. Mga lalaking nakararamdam ng atraksyon sa kanilang kapwa
lalaki.
_________________ 4. Tumutukoy ito sa isang taong nakararamdam na siya ay nabubuhay
sa maling katawan.
_________________ 5. Ito ay tumutukoy sa biyolohikal at pisyolohikal na katangian na
nagtatakda ng pagkakaiba ng babae sa lalaki.
_________________ 6. Kilala mas karaniwan bilang hermaphroditism, taong may
parehong ari ng lalaki at babae.
_________________ 7. Mga babaeng nakararamdam ng pisikal o romantikong atraksyon
sa kapwa babae (tinatawag sa ibang bahagi ng Pilipinas na tibo at
tomboy).
_________________ 8. Mga taong nagkakaroon ng atraksyon sa miyembro ng kabilang
kasarian, mga lalaki na gustong makatalik ay babae at babaeng
gusto naman lalaki.
- Akbayan Citizen’s Action Party (Unang partidong politikal na kumonsulta sa
LGBT community)
- Lesbian and Gay Legislative Advocacy Network o LAGABLAB - noong 1999.
- September 21, 2003, itinatag ni Danton Remoto, propesor sa Ateneo de Manila
University, ang political na partido na Ang Ladlad.
- Sa simula, hindi pinayagan ng COMELEC ang Ang Ladlad na tumakbo sa halalan
2010 dahil sa basehang imoralidad. Subalit noong Abril 2010, ang partidong ito ay
ganap nang pinaygan ng Kataas-taasang Hukuman ng Pilipinas na sila ay lumahok sa
Kontemporaryong Isyu/ pahina 7
halalan.
C. GENDER ROLES SA IBA’T IBANG LIPUNAN SA MUNDO
Saudi Arabia
 Hindi Pagboto noon
 Pagbabawal sa pagmamaneho ng sasakyan nang walang pahintulot sa kamag-anak na
lalaki (asawa, magulang,kapatid) noon
 Ang PAGLALAKBAY ng mga babae ay napipigilan sapagkat may ilang bansa na
hindi pinapayagan ang mga babae na maglakbay nang mag-isa o kung payagan man
ay nahaharap sa malaking banta ng pang-aabuso (sekswal o pisikal)
Africa
FEMALE GENITAL MUTILATION (FGM)
 May 125 milyong kababaihan (bata o
matanda) ang biktima ng FGM sa 29 na
bansa sa Africa at Kanlurang Asya.
 Napatunayan na walang benipisyong
medikal sa kalusugan ang FGM sa mga
babae
 Ngunit patuloy ang ganitong gawain dahil sa
implwensya ng tradisyon ng lipunang
kanilang ginagalawan.
  Proseso ng pagbabago sa ari ng kababaihan (bata o matanda) nang anumang walang
benepisyong medikal.
 Paniniwalang mapapanatili ang WALANG BAHID DUNGIS ang babae hanggang
sya ay maikasal.
 Walang basehang panrelihiyon ang paniniwala at prosesong ito na nagdudulot ng
impeksyon, pagdurugo, hirap umihi at maging kamatayan.
South Africa
 May mga kaso ng GANG-RAPE sa mga LESBIAN (tomboy) sa paniniwalang
magbabago ang oryentasyon nila matapos gahasain.
 May mga kaso rin na ang karahasan ay nagmumula sa pamilya mismo ng mga
miyembro ng LGBT
Queer - mga taong hindi sang-ayon na mapasailalim sa anumang uring
Kontemporaryong Isyu/pangkasarian,
pahina 6 ngunit maaaring ang kanilang pagkakakilanlan ay wala sa
kategorya ng lalaki o babae, parehong kategorya o kombinasyon ng
lalaki o babae.
Intersex - kilala mas karaniwan bilang hermaphroditism, taong may
parehong ari ng lalaki at babae.
Asexual – mga taong walang nararamdamang atraksyong seksuwal sa
anumang kasarian.
PAG-AARAL SA KASARIAN SA IBA’T IBANG LIPUNAN
A. GENDER ROLES SA PILIPINAS
 Gender Role - papel na ginagampanan ng kasarian
 Ang babae ay pagmamay-ari ng mga lalaki maging sila man ay
Pre-Kolonyal kabilang sa pinakamataas na uri o sa uring timawa sa kanilang lipunan
 May mga babaeng ginagawang binukot o prinsesa ang isang
katutubong pangkat sa isla ng Panay at pagbibigay ng tinatawag na
bigay-kaya. Ang binukot ay itinuturing na itinagong paborito at
pinakamagandang anak ng datu. Hindi siya maaaring tumapak sa lupa
at masilayan ng mga kalalakihan hanggang sa magdalaga.
 Ayon sa Boxer Codex, (isang dokumento na tinatayang ginawa noong
1595. Ang dokumento (at mga larawan) ay pinaniniwalaang
pagmamay-ari ni Luis Perez Dasmariñas, ang Gobernador-Heneral
ng Pilipinas noong 1593-1596. Ang dokumento ay napunta sa
koleksiyon ni Propesor Charles Ralph Boxer.) ang mga lalaki ay
pinapayagan na magkaroon ng maraming asawa subalit Isyu/
Kontemporaryong maaaring
pahina 3
patayin ng lalaki ang kaniyang asawang babae sa sandaling makita
niya itong kasama ng ibang lalaki. Ipinakikita sa kalagayang ito na
mas malaki ang karapatan na tinatamasa ng kalalakihan noon kaysa sa
kababaihan.
 Bagamat kapwa pinapayagan noon ang babae at lalaki na hiwalayan
ang kanilang asawa, mayroon pa ring makikitang pagkiling sa mga
lalaki. Kung gustong hiwalayan ng lalaki ang kaniyang asawa, maaari
niya itong gawin sa pamamagitan ng pagbawi sa ari-ariang ibinigay
niya sa pahahon ng kanilang pagsasama. Subalit kung ang babae ang
magnanais na hiwalayan ang kanyang asawa, wala siyang
makukuhang anumang pag-aari.
  Sa Panahon ng mga Pag-aalsa, may mga Pilipina ring nagpakita ng
kanilang kabayanihan gaya ni Gabriela Silang. Nang mamatay ang
Panahon ng kanyang asawang si Diego Silang, nag-alsa siya upang labanan ang
mga Espanyol pang-aabuso ng mga Espanyol. Gayundin, sa panahon ng Rebolusyon
ng 1896, may mga Katipunera tulad nina Marina Dizon na tumulong
sa adhikain ng mga katipunero na labanan ang pang-aabuso ng mga
Espanyol.
 Ang pagdating ng mga Amerikano ay nagdala ng ideya ng kalayaan,
karapatan, at pagkakapantay-pantay sa Pilipinas.
 Sa pagsisimula ng pampublikong paaralan na bukas para sa
kababaihan at kalalakihan, mahirap o mayaman, maraming kababaihan
ang nakapag-aral.
 Nabuksan ang isipan ng kababaihan na hindi lamang dapat bahay at
Panahon ng simbahan ang mundong kanilang ginagalawan.
mga
 Ang isyu ng pagboto ng kababaihan sa Pilipinas ay naayos sa
Amerikano
pamamagitan ng isang espesyal na plebesito na ginanap noong Abril
30, 1937. 90% ng mga bumoto ay pabor sa pagbibigay-karapatan sa
pagboto ng kababaihan. Ito ang simula ng pakikilahok ng kababaihan
sa mga isyu na may kinalaman sa politika.
 Dumating ang mga Hapones sa bansa sa pagsiklab ng Ikalawang
Digmaang Pandaigdig. Ang kababaihan sa panahong ito ay kabahagi
Panahon ng
ng kalalakihan sa paglaban sa mga Hapones.
mga Hapones
 Ang kababaihan na nagpapatuloy ng kanilang karera na dahilan ng
kanilang pag-iwan sa tahanan ay hindi ligtas sa ganitong gawain.
 Patriyarkal man ang paraan ng pamamahala tulad sa Pilipinas subalit
nagkaroon din ng puwang ang mga kababaihan at naging lider ng
bansa gaya nina dating Pangulong Corazon C. Aquino at Gloria M.
Arroyo
Kasalukuyan  Ang mga babae, may trabaho man o wala, ay inaasahang gumawa ng
mga gawaing-bahay.
 Sa kasalukuyan, marami nang pagkilos at batas ang isinusulong upang
mapagkalooban ng pantay na karapatan sa trabaho at lipunan ang mga
babae, lalaki at LGBT.
B. Kasaysayan ng LGBT sa Pilipinas
Kontemporaryong Isyu/ pahina 4
 Ika-16 hanggang ika-17 siglo
 Ang mga BABAYLAN
- isang lider-ispiritwal na may tungkuling panrelihiyon at maihahalintulad sa mga
sinaunang priestess at shaman
- mayroon ding lalaking babaylan – halimbawa ay ang mga asog sa Visayas noong ika-
17 siglo na hindi lamang nagbibihis-babae kundi nagbabalat-kayo ring babae upang
ang kanilang mga panalangin umano ay pakinggan ng mga espiritu.
- Ang mga lalaking ito, gayunman, ay hindi lamang nagsusuot ng kaugaliang kasuotan
ng mga babae, ginagaya rin nila ang mismong kilos ng mga babae, sila rin ay
pinagkakalooban ng panlipunang pagkilalang simboliko bilang “tila-babae.”
- Ilan din sa mga babaylang ito ay kasal sa lalaki, kung saan sila ay may relasyong
seksuwal.
 Dekada 60s
- ang pinaniniwalaang dekada kung kailan umusbong ang Philippine gay culture sa
bansa.
- Sa mga panahong ito, maraming akda ang nailathala na tumatalakay sa
homoseksuwalidad. Mababanggit ang mga akda nina Victor Gamboa at Henry
Feenstra, Lee Sechrest at Luis Flores.
- Sa Pilipinas, ang umiiral na mga konsepto tungkol sa LGBT ay mula sa
magkasamang impluwensiya ng international media at ng lokal na interpretasyon ng
mga taong LGBT na nakaranas mangibang-bansa.
 Dekada 80s
- maraming pagsulong ang inilunsad na naging daan sa pag-usbong ng kamalayan ng
Pilipinong LGBT.
- halimbawa nito ang paglabas ng Ladlad, isang antolohiya ng panulat ng mga
Pilipinong miyembro ng gay community na inedit nina Danton Remoto at J. Neil
Garcia noong 1993.
- Maidaragdag din ang sinulat ni Margarita Go-Singco Holmes na A Different Love:
Being Gay in the Philippines noong 1994.
 Dekada 90s
- Isang malaking yugto para sa lesbian activism sa Pilipinas ang naganap nang sumali
ang di-kilalang samahan na Lesbian Collective sa martsa ng International Women’s
Day noong Marso 1992.
- Ito ang kauna-unahang demonstrasyon na nilahukan ng isang organisadong sektor ng
LGBT sa Pilipinas.
- ang pinaniniwalaang simula ng LGBT movement sa Pilipinas.
- Itinatag ang ProGay Philippines noong 1993
- Metropolitan Community Church noong 1992
- UP Babaylan noong 1992
- CLIC (Cannot Live in a Closet)
- Lesbian Advocates Philippines (LeAP)
Kontemporaryong Isyu/ pahina 5