TÜRK STANDARDI

TURKISH STANDARD

TS EN 60085
Mart 2011

ICS 17.220.99; 29.035.01

ELEKTRİK YALITIMI – ISIL DEĞERLENDİRME VE

GÖSTERİLİŞ

Electrical insulation - Thermal evaluation and designation

TS EN 60085 (2011) Standardı, EN 60085 (2008) standardı ile birebir aynı olup, Avrupa Elektroteknik
Standardizasyon Komitesi’nin (CENELEC, Avenue Marnix 17 B-1000 Brussels) izniyle basılmıştır.

Avrupa Standardlarının herhangi bir şekilde ve herhangi bir yolla tüm kullanım hakları Avrupa Elektroteknik
Standardizasyon Komitesi (CENELEC) ve üye ülkelerine aittir. TSE kanalıyla CENELEC’den yazılı izin
alınmaksızın çoğaltılamaz.

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA
− Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak
gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın
uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.

− Bu standardı oluşturan İhtisas Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini
bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını
şükranla anarız.

Kalite Sistem Belgesi

İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite
Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir.

Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)

TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun
olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün
garantisi altında olduğunu ifade eder.

TSEK
Kritere Uygunluk Belgesi (TSEK Markası Kullanma Hakkı)
Kritere Uygunluk Belgesi; Türk Standardları bulunmayan konularda firmaların ürünlerinin ilgili uluslararası
standardlar, benzeri Türk Standardları, diğer ülkelerin milli standardları, teknik literatür esas alınarak Türk
Standardları Enstitüsü tarafından kabul edilen Kalite Faktör ve Değerlerine uygunluğunu belirten ve
akdedilen sözleşme ile TSEK Markası kullanma hakkı verilen firma adına düzenlenen ve üzerinde TSEK
Markası kullanılacak ürünlerin ticari Markası, cinsi, sınıfı, tipi ve türünü belirten geçerlilik süresi bir yıl olan
belgedir.

DİKKAT!
TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun
üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir
garanti söz konusu değildir.

Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.

TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

 Ön söz
− Bu standard, CENELEC tarafından kabul edilen EN 60085:2008 standardı esas alınarak TSE Elektrik
İhtisas Grubu’nca TS 3336 EN 60085 (2005)’in revizyonu olarak hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulu’nun
22 Mart 2011 tarihli toplantısında Türk Standardı olarak kabul edilerek yayımına karar verilmiştir.

− Bu standardın daha önce yayımlanmış bulunan baskıları geçersizdir.

− Bu standardın kabulü ile TS EN 62114 (2002) standardı iptal edilmiştir.

− Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent
hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.
ICS 17.220.99; 29.035.01 TÜRK STANDARDI TS EN 60085/Mart 2011

İçindekiler
1 Kapsam ................................................................................................................................................... 1
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar.......................................................................................... 1
3 Terimler ve tarifler.................................................................................................................................. 1
4 Genel hususlar – EIM’nin EIS ile ilişkisi .............................................................................................. 2
5 Isıl sınıf.................................................................................................................................................... 3
Kaynaklar.......................................................................................................................................................... 4
Ek ZA Bu standardda atıf yapılan uluslararası standardlar ile bu standardlara karşılık olan Avrupa
standardları ...................................................................................................................................................... 5
ICS 17.220.99; 29.035.01 TÜRK STANDARDI TS EN 60085/Mart 2011

Elektrik yalıtımı – Isıl değerlendirme ve gösteriliş

1 Kapsam
Bu standard, elektrik yalıtım sistemleri ve elektrik yalıtım malzemeleri için ısıl sınıflar arasındaki farkı ortaya
koyar. Bu standard, elektrik yalıtım malzemelerinin (EIM) veya elektrik yalıtım sistemlerinin (EIS) ısıl
dayanıklılığının değerlendirilmesi için kriterleri kapsar. Bu standard, ayrıca ısıl sınıfların belirlenmesi için
işlemleri de belirler.

Bu standard, ısıl faktörün belirleyici yaşlandırma faktörü olduğu durumda uygulanır.

Not – Isıl sınıf, bir EIS’de kullanımı ile ilgili olarak EIM’ye tahsis edilmez.

2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır.
Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste hâlinde verilmiştir. Tarih belirtilen
atıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapılması
şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standard ve/veya dokümanın tarihinin belirtilmemesi hâlinde en son baskısı
kullanılır.

EN, ISO, IEC vb. Adı TS No 1) Adı

No (İngilizce)
IEC 60216-1 Electrical insulating material –
Properties of thermal endurance –
Part 1: Ageing procedures and
evaluation of test results
IEC 60216-5 Electrical insulating material –
Thermal endurance properties –
Part 5: Determination of relative
thermal endurance index (RTE) of
an insulating material
IEC 60505 Evaluation and qualification of
electrical insulation systems
IEC 61857 Electrical insulating material –
(Bütün bölümler) Procedures for thermal evaluation
IEC 61858 Electrical insulation systems –
Thermal evaluation of modifications
to an established wire-wound EIS
(Türkçe)
TS EN 60216-1 Elektrik yalıtım malzemeleri - Isıl
dayanıklılık özellikleri - Bölüm 1:
Yaşlandırma işlemleri ve deney
sonuçlarının değerlendirilmesi
TS EN 60216-5* Elektrik yalıtım malzemeleri - Isıl
dayanıklılık özellikleri – Bölüm
5: Yalıtım malzemesinin bağıl
ısıl dayanıklılık (RTE) indisinin
belirlenmesi
TS EN 60505* Elektrik yalıtım sistemlerinin
geliştirilmesi ve nitelendirilmesi
TS EN 61857-1* Elektriksel yalıtım sistemleri -
TS EN 61857-21* Isıl değerlendirme için
TS EN 61857-22 yöntemler
TS EN 61858* Elektrik yalıtım sistemleri -
Kurulmuş bir tel sarımlı EYS'nin
değişikliğinin ısıl gelişmesi

3 Terimler ve tarifler
Bu standardın amaçları için aşağıda verilenlerle birlikte IEC 60505’te verilen terimler ve tarifler uygulanır.

3.1 Elektrik yalıtım malzemesi (EIM)

Elektroteknik cihazlarda farklı elektriksel potansiyeldeki iletken bölümleri ayırmak için kullanılan elektriksel
iletkenliği önemsenmeyecek derecede düşük katı veya sıvı veya bu tür malzemelerin basit birleşimi.

Not 1 – Örnek olarak, polietilen terefitalat film üzerinde tabakalı kâğıttan oluşan bükülgen bir malzeme bu
anlamda bir “basit birleşim” oluşturabilir.

Not 2 – Deney amaçları için elektrotlar, bu tür bir deneyden geçirilecek usulüne uygun oluşturulan bir EIS
birleşimi olmaksızın malzeme numunelerine uygulanabilir.

3.2 Elektrik yalıtım sistemi (EIS)

Bir elektroteknik cihazda kullanılan ilgili iletken bölümler ile birlikte bir veya daha fazla elektriksel yalıtım
malzemesini (EIM) içeren yalıtkan yapı.

1)
TSE Notu: Atıf yapılan standardların TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir. * işaretli
olanlar bu standardın basıldığı tarihte İngilizce metin olarak yayımlanmış olan Türk Standardlarıdır.
1
ICS 17.220.99; 29.035.01 TÜRK STANDARDI TS EN 60085/Mart 2011

3.3 Örnek EIM

Tahmini ısıl dayanıklılığı belirlenecek olan değerlendirme altındaki EIM.

3.4 Referans EIM

Tercihan işletme deneyiminden elde edilen, örnek EIM ile mukayese deneyleri için kullanılan ısıl dayanıklılığı
bilinen malzeme.

3.5 Örnek EIS

İşletme yeteneği (ısıl) belirlenecek olan değerlendirme altındaki EIS.

3.6 Referans EIS

Bilinen işletme deneyimi kayıtlarını veya bilinen mukayeseli fonksiyonel değerlendirmeyi esas alarak
değerlendirilip oluşturulan EIS.

3.7 EIM öngörülen ısıl dayanıklılık indisi (EIM ATE)

Belirtilen uygulamada, referans EIM’nin bilinen yeterli işletme performansına sahip olana kadar sıcaklığının
derece Celcius (°C) cinsinden sayısal değeri.

3.8 EIM bağıl ısıl dayanıklılık indisi (EIM RTE)

EIM ATE’sine eşit bir sıcaklıkta, referans EIM’nin tahrip olma noktasına göre tahmin edilen sürenin aynısı
olan örnek EIM’nin tahrip olma noktasına göre tahmin edilen süredeki sıcaklığın derece Celcius (°C)
cinsinden sayısal değeri.

3.9 EIS öngörülen ısıl dayanıklılık indisi (EIS ATE)

Bilinen işletme uygulamasından veya bilinen mukayeseli fonksiyonel değerlendirmeden elde edilen referans
EIS için sıcaklığının derece Celcius (°C) cinsinden sayısal değeri.

3.10 EIS bağıl ısıl dayanıklılık indisi (EIS RTE)

Mukayese deneyinde EIS’nin aynı yaşlandırma ve tanı koyma işleminin her ikisine maruz bırakıldığında
referans EIS’nin bilinen EIS ATE’sine göre olan örnek EIS için sıcaklığın derece Celcius (°C) cinsinden
sayısal değeri.

3.11 Isıl sınıf

Derece Celcius (°C) cinsinden tavsiye edilen en yüksek sürekli kullanım sıcaklığının sayısal değerine eşit bir
gösteriliş.

Not 1 – Tahsis edilen ısıl sınıfı aşan çalışma sıcaklıklarına maruz bırakılan EIS, daha kısa beklenen ömür
ile sonuçlanabilir.

Not 2 – Farklı ısıl dayanıklılık indisleri (IEC 60216-5’e göre ATE/RTE) bulunan EIM, IEC 60505’e göre
müstakil bileşenlerin tavsiye edilen en büyük sürekli kullanım sıcaklıklarından daha büyük veya
daha küçük olabilen ısıl sınıfa sahip bir EIS oluşturmak için birleştirilebilir.

4 Genel hususlar – EIM’nin EIS ile ilişkisi

Belirli bir ısıl sınıf olarak elektroteknik cihazın tanımı, bu cihazın yapısında kullanılan her bir EIM’nin aynı ısıl
dayanıklılığa sahip olduğu anlamına gelmez ve bu durumu ifade ettiğinin kabul edilmesi gerekmez.

Bir EIS için ısıl sınıf, bu EIS içinde bulunan müstakil EIM’nin ısıl dayanıklılığı ile doğrudan ilişkili olmayabilir.
EIS içinde, sistem içerisinde kullanılan diğer EIM’nin koruyucu karakteri, müstakil EIM’nin ısıl
dayanıklılığından daha yüksek ısıl sınıfı bulunan bir EIS içerisinde kullanımına izin vererek müstakil EIM’nin
performansını geliştirebilir. Diğer taraftan EIM arasındaki uyumsuzluk problemleri, sistemin uygun ısıl sınıfını
EIM’nin ısıl dayanıklılığının altına düşürebilir. Bu nedenle EIM’nin ısıl yetenekleri, bir bileşeni olduğu EIS’nin
ısıl sınıfından elde edilmemelidir.

4.1 En büyük kullanım sıcaklığı

Bu standarddaki ısıl sınıflar, ürün teknik komitelerince açıklandığı gibi normal çalışma şartlarında EIS için
tavsiye edilen en büyük sıcaklığa sayısal olarak eşittir.

2
ICS 17.220.99; 29.035.01 TÜRK STANDARDI TS EN 60085/Mart 2011

Ürün teknik komiteleri, cihazın en büyük sıcaklığının EIS’nin ısıl sınıfından farklı olabildiği çalışma şartlarını
belirlemelidir. Bu gibi durumlar, normal olarak tahmin edilenden daha kısa veya daha uzun ömür veya
istisnai mevcut işletme şartları nedeniyle oluşabilir.

4.2 Etki eden diğer faktörler

Isıl faktörlerden başka EIS’nin fonksiyonunu sağlama yeteneği, elektriksel ve mekanik zorlamalar, titreşim,
zararlı atmosfer ve kimyasallar, nem, kir ve radyasyon gibi birçok faktörden etkilenir. Bu gibi faktörlerin
tamamı, özel elektroteknik cihazlar tasarımlanırken dikkate alınmalıdır ve bu hususların değerlendirmesinde
ilave kılavuz IEC 60505’te bulunabilir.

4.3 EIM’nin ısıl değerlendirmesi

Yalıtım malzemeleri ve yalıtım malzemelerinin basit birleşimleri, IEC 60216-1’de ortaya konulan kurallara
uygun olmalı ve IEC 60216-5’e göre değerlendirilmeli ve beklenen işletme şartlarını göstermelidir.

4.4 EIS’nin ısıl değerlendirmesi

Tecrübeler, normal çalışma şartlarında EIS’nin ısıl değerlendirmelerini esas alan standardlara göre
tasarımlanan ve yapılan döner makinalar, transformatörler vb. çoğu elektroteknik cihazlar için yeterli
ekonomik ömrün elde edildiğini göstermiştir.

EIS’nin ısıl değerlendirmesi için deney işlemleri, IEC 60505’te ortaya konulan kurallara uygun olmalıdır.
Düşük gerilim cihazlarında kullanılması amaçlanan EIS için özel deney işlemleri IEC 61857 ve IEC 61858’de
verilmiştir.

5 Isıl sınıf
Elektroteknik cihazlardaki sıcaklık, çoğu kez EIS’deki EIM’i etkileyen en belirliyici yaşlandırma faktörü olduğu
için belirli temel ısıl sınıflar kullanışlıdır ve uluslararası olarak tanınırlar. Bir EIS için bir ısıl sınıf belirtilirse, bu,
EIM birleşimi için derece Celcius (°C) cinsinden en yüksek sürekli kullanım sıcaklık anlamına gelir.

Isıl sınıflar, işletme tecrübelerine veya Madde 4.4’e göre deney işlemlerini esas alan fonksiyonel deneylerin
sonuçlarına dayanan bir EIS’e tahsis edilebilir. Isıl sınıflar, EIS ATE veya EIS RTE’yi esas alan bir EIS’e
tahsis edilir.

Isıl sınıf işletme tecrübelerini veya Madde 4.3’e göre deney sonuçlarını esas alan bir EIM’e uygulanabilirken
bu husus, otomatik olarak, bu ısıl sınıfın EIS’de kullanım için uygun olduğunu veya EIS’in bu ısıl sınıfında bir
bölümüm EIM için aynı olduğu anlamına gelmez.

Isıl sınıflar için gösteriliş aşağıdaki gibidir:

Çizelge 1 – Isıl sınıf tahsisleri

ATE veya RTE Isıl sınıf

Harf gösterilişi a
(°C) (°C)
≥ 90 < 105 90 Y
≥ 105 < 120 105 A
≥ 120 < 130 120 E
≥ 130 < 155 130 B
≥ 155 < 180 155 F
≥ 180 < 200 180 H
≥ 200 < 220 200 N
≥ 220 < 250 220 R
≥ 250 b < 275 250 -
a
İstendiğinde harf gösterilişi, parantez içerisinde ilave edilebilir. Örneğin, Sınıf 180 (H). İsim
plakası üzerinde boşluk önemli olması durumunda ürün teknik komiteleri yalnızca harf
gösterilişin kullanımını seçebilir.
b
250’nin üzerindeki ısıl sınıfların gösterilişleri, 25’şer artırılır ve buna göre gösteriliş yapılabilir.

3
ICS 17.220.99; 29.035.01 TÜRK STANDARDI TS EN 60085/Mart 2011

Kaynaklar
IEC 60216-6, Electrical insulating materials – Thermal endurance properties – Part 6: Determination of
thermal endurance indices (TI and RTE) of an insulating material using the fixed time frame method

Not – EN 60216-6:2006 (değiştirilmemiş) olarak harmonize edilmiştir.

IEC 62101/TS, Electrical insulation systems – Short-time evaluation of combined thermal and electrical
stresses

4
ICS 17.220.99; 29.035.01 TÜRK STANDARDI TS EN 60085/Mart 2011

Ek ZA
Bu standardda atıf yapılan uluslararası standardlar ile bu standardlara
karşılık olan Avrupa standardları
Bu Avrupa standardı, diğer yayınlardan dolayı tarihli veya tarihsiz referans ve şartlarla birleşiktir. Bu hüküm
ifade eden referanslar metin içindeki uygun yerlerde belirtilir ve bundan sonra yayınların listesi verilir. Tarihli
referanslarda, bu yayınların sonraki düzeltme ekleri veya revizyonları bu Avrupa standardına uygulanır.
Ancak bu uygulama, söz konusu düzeltme ekleri veya revizyonun bu Avrupa standardıyla birleşmesini
müteakip geçerlik kazanır. Tarihsiz referanslarda, atıfta bulunulan yayının en son baskısı geçerlidir.

Not - Milletlerarası yayının CENELEC ortak değişimleriyle tadil edilmiş olması durumunda (“mod” işaretiyle
gösterilir) ilgili EN/HD uygulanır.

Standard no Yıl Başlık EN/HD Yıl

IEC 60216-1 1) Electrical insulating material –Properties EN 60216-1 2)
- 2001
of thermal endurance Part 1: Ageing
procedures and evaluation of test results

IEC 60216-5 1) Electrical insulating materials - Thermal EN 60216-5 2)

- 2003
endurance properties - Part 5:
Determination of relative thermal
endurance index (RTE) of an insulating
material

IEC 60505 1) Evaluation and qualification of electrical EN 60505 2)

- 2004
insulation systems

IEC 61857 Series Electrical insulation systems - Procedures EN 61857 Series

for thermal evaluation

IEC 61858 1) Electrical insulation systems - Thermal EN 61858 2)

- 2005
evaluation of modifications to an
established wire-wound EIS

1) Tarihsiz atıf.
2)Yayın tarihindeki geçerli baskı.