Filozofija Mak - JUNI 2021

ШИФРА НА КАНДИДАТОТ
ЗАЛЕПИ ТУКА
ФИЛОЗОФИЈА
ДРЖАВНА МАТУРА
Време за решавање: 150 минути
јуни 2021 година
Шифра на ПРВИОТ оценувач Шифра на ВТОРИОТ оценувач

Запиши
тука:
ЗАЛЕПИ ТУКА
УПАТСТВО ЗА КАНДИДАТОТ
Внимателно прочитај го упатството. Не испуштај ништо.

Залепи ја едната шифра на означеното место на тестот („Шифра на кандидатот“), а другата
шифра на означеното место на листот за одговори.
ДРЖАВЕН ИСПИТЕН ЦЕНТАР
Не врти страници и не почнувај со решавање на задачите сè додека не ти каже надгледувачот.

Тестот содржи задачи.
На задачите се одговара на еден од следните начини:
- со заокружување на буквата пред точниот одговор;
- со пишување кус одговор на соодветното место;
- со пишување текст во просторот што е предвиден за тоа;
- со поврзување.
Внимавај на јазикот и на правописот во одговорите. Пишувај читливо. Нечитливите одговори се
вреднуваат со нула (0) поени.
Задачите се одговараат прво во тестот, а потоа треба одговорите на задачите да ги пренесеш на
листот за одговори, според Упатството за пополнување дадено во него.
Во тестот пишувај исклучиво со пенкало кое пишува сино или црно. Одговорите на задачите
напишани со молив се вреднуваат со нула (0) поени.
Препишувањето е најстрого забрането. Сите одговори испишани со различни ракописи во иста тест
книшка се вреднуваат со нула (0) поени.
Покрај секоја задача е даден бројот на поените за точниот одговор.
Ти посакуваме многу успех!
© ДИЦ 2021
ДРЖАВНА МАТУРА ДРЖАВНА МАТУРА ДРЖАВНА МАТУРА ДРЖАВНА МАТУРА ДРЖАВНА МАТУРА ДРЖАВНА МАТУРА ДРЖАВНА МАТУРА
1 Еден од најзначајните поими на естетиката како филозофска дисциплина е: 1 поен
А. доброто.
Б. битието.
В. вистината.
Г. убавото.
2 Гносеолошкиот правец што ја негира можноста за спознавање на светот се 1 поен
нарекува:
A. гностицизам.
Б. агностицизам.
В. догматизам.
Г. рационализам.
3 Плурализмот во онтологијата претставува правец според кој постојат: 1 поен
А. повеќе извори на сознание.

Б. повеќе основи на светот.
В. повеќе основи на моралот.
Г. повеќе богови.
4 Хераклит сметал дека логосот управува со сè, дека во светот владее нуж- 1 поен
носта, законитоста и дека нема случајност. Ова филозофско гледиште на

Хераклит се нарекува:
A. индетернимизам.
Б. плурализам.
В. детернимизам.
Г. евдајмонизам.
5 Според Парменид, кој вид познание ни овозможува да дојдеме до вистината? 1 поен
А. Сетилното.
Б. Интуитивното.
В. Рационалното.
Г. Трансцеденталното.
6 Главни претставници на антрополошкиот период од развојот на античката 1 поен
филозофија се:
A. Платон и Аристотел.
Б. Епикур и стоиците.
В. Сократ и софистите.
Г. Хераклит и Елејците.
16010121-J
3 2
7 Сократовото изедначување на доблеста и на знаењето претставува поврзување 1 поен
на филозофските дисциплини:
A. етика и гносеологија.
Б. естетика и онтологија.
В. онтологија и гносеологија.
Г. онтологија и етика.
8 Кој претставник на софистите смета дека „човекот е мера за сѐ“? 1 поен
А. Протагора.
Б. Горгија.
В. Тразимах.
Г. Продик.
9 Според Платон, во светот на идеите постои хиерархија на чиј врв е идејата на: 1 поен
А. убавината.
Б. праведноста.
В. љубовта.
Г. доброто.
10 Што претставува чистата форма во филозофијата на Аристотел? 1 поен
А. Неподвижен двигател.
Б. Идеја на доброто.
В. Светска душа што проникнува сѐ.
Г. Монада над монадите.
11 Како го нарекува Плотин мистичкото соединување со Едното преку „излегу- 1 поен
вање од себе“ и непосредно доживување на неговото присуство?
А. Исихија.
Б. Хипостаза.
В. Екстаза.
Г. Аскеза.
16010121-J
4 2
12 Кои филозофи од хеленистичката епоха сметале дека треба да се воздржиме 1 поен
од донесување на каков било суд?
А. Стоиците.
Б. Скептиците.
В. Епикурејците.
Г. Неоплатонистите.
13 Средновековните држави, според типот власт, биле: 1 поен
A. демократски.
Б. охлократски.
В. теократски.
Г. технократски.
14 Според Тома Аквински, секое нешто постои преку спојувањето на материјата и 1 поен
на формата. Ова укажува дека Аквински го развивал учењето на:
А. Платон.
Б. Аристотел.
В. Епикур.
Г. Зенон.
15 Кој антички филозоф го докажувал противречниот карактер на движењето со 1 поен
помош на апории?
A. Анаксимандар.
Б. Демокрит.
В. Епикур.
Г. Зенон.
16 Со кое политичко учење се поврзува името на Клод - Анри де Сен Симон? 1 поен
A. Монархизам.
Б. Тоталитаризам.
В. Конзервативизам.
Г. Социјалутопизам.
16010121-J
5 2
17 „Во умот нема ништо што пред тоа не било во сетилата“ е гледиште што го 1 поен
застапувал нововековниот мислител:
А. Френсис Бекон.
Б. Жан-Жак Русо.
В. Џорџ Беркли.
Г. Џон Лок.
18 Кој став му припаѓа на Џорџ Беркли? 1 поен
А. Да се биде, значи да се биде перципиран.

Б. Да се мисли, значи да се биде.
В. Да се сомнева, значи да се постои.
Г. Да се дејствува, значи да се постои.
19 Со кој став се изразува духот на филозофијата на Спиноза? 1 поен
А. Постои една супстанција која е идентична со Бог или со

природата.
Б. Постојат две супстанции - протежна и мислечка.
В. Супстанцијата е составена од монади - духовни атоми.
Г. Не постои ниту материјална, ниту духовна супстанција.
20 Поимите етика на должноста, категорички императив, слобода и автоно- 1 поен
мија на волјата се клучни поими во етиката на:
A. Георг Вилхелм Фридрих Хегел.

Б. Имануел Кант.
В. Артур Шопенхауер.
Г. Фридрих Ниче.
21 Со која наука Хегел го почнува својот филозофски систем? 1 поен
A. Етика.
Б. Логика.
В. Филозофија на природата.
Г. Филозофија на духот.
16010121-J
6 2
22 Кој мислител од модерната филозофија сметал дека волјата за моќ е глав- 1 поен
ниот двигател во човековата природа?
A. Имануел Кант.
Б. Џон Стјуарт Мил.
В. Фридрих Ниче.
Г. Огист Конт.
23 Данскиот филозоф Сорен Киркегор разликувал три стадиуми на патот на 1 поен
автентичната егзистенција. Кои се тие стадиуми?
А. Естетички, етички, религиозен.

Б. Теолошки, метафизички, позитивен.
В. Логички, онтолошки, аксиолошки.
Г. Историски, теориски, практичен.
24 Според кој мислител од XX век, критериум за вистинитоста на познанието е 1 поен
неговата практична вредност?
А. Анри Бергсон.
Б. Вилијам Џејмс.
В. Зигмунд Фројд.
Г. Едмунд Хусерл.
25 Кој од наведените мислители НЕ е поврзан со егзистенцијализмот? 1 поен
A. Карл Јасперс.
Б. Имануел Кант.
В. Габриел Марсел.
Г. Жан-Пол Сартр.
26 Кој современ мислител ја критикува Платоновата теорија за идеална држава, 1 поен
нарекувајќи го тој политички систем „тоталитарна праведност“?
A. Лудвиг Витгенштајн.
Б. Карл Јасперс.
В. Ерих Фром.
Г. Карл Попер.
16010121-J
7 2
27 Во кој период од развојот на античката мисла преовладува стремежот за 1 поен
откривање на праосновата, праелементот на сето постоечко?
_____________________________________________________________________________ 1 2
28 1 поен
Стоиците филозофијата ја делеле на: физика, ____________________________ и

етика.
1 2
29 Изреката Панта реи („Сѐ тече“) го изразува духот на филозофијата на 1 поен
____________________________________________________________________________.
1 2
30 Демокрит зборува за сноп од сликички што се одделуваат од предметите и го 1 поен
овозможуваат сетилното сознание. Овие сликички тој ги нарекува
____________________________________________________________________________. 1 2
31 Како се нарекува чекорот во Сократовиот метод што има цел да го „породи“ 1 поен
знаењето кај соговорникот?
_____________________________________________________________________________ 1 2
32 За кои два света зборува Платон во својата филозофија? 1 поен
____________________________________________________________________________
1 2
33 Како се нарекува учењето, присутно во Аристотеловата метафизика, според 1 поен
кое со светот владее насоченост кон целта и кон нејзиното достигнување?
____________________________________________________________________________ 1 2
16010121-J
8 2
34 Една од најпознатите мисли во филзофијата на Аврелиј Августин гласи: 1 поен
„Верувам ______________________________________________________________“
1 2
35 За кој правец во гносеологијата е карактеристично тврдењето дека човекот 1 поен
се раѓа како tabula rasa?
_____________________________________________________________________________ 1 2
36 Според Џон Лок, какви квалитети се бојата, мирисот и вкусот? 1 поен
_____________________________________________________________________________
1 2
37 Со своето учење дека математиката може да се сведе на логика, Бертранд 1 поен
Расел придонесе кон изградување на филозофскиот правец наречен
____________________________________________________________________________. 1 2
38 Кој нововековен филозоф сметал дека слободата е сознаена нужност, а сло- 1 поен
боден е оној што ќе ги сознае природните законитости и ќе живее во соглас-

ност со нив?
1 2
_____________________________________________________________________________
39 Сознанието што му претходи на искуството и е независно од него, Кант го 1 поен
нарекува:
_____________________________________________________________________________ 1 2
40 Како се нарекува филозофскиот правец според кој основа и суштина на 1 поен
светот е волјата?
_____________________________________________________________________________ 1 2
16010121-J
9 2
41 Поврзи ја филозофската школа со нејзиниот претставник. 4 поени
Одговорите (соодветната буква) запиши ги во табелата.

1 2
1. Стоичка филозофија А. Демокрит
2. Атомистичка филозофија Б. Питагора

В. Диоген
3. Елејска филозофија
Г. Парменид
4. Милетска филозофија Д. Анаксимандар
Ѓ. Епиктет
1 2 3 4
42 Поврзи го филозофот со гносеолошкиот правец на кој му припаѓа. 4 поени
Одговорите (соодветната буква) запиши ги во табелата.
1 2
1. Имануел Кант А. Критицизам

2. Дејвид Хјум Б. Волунтаризам
3. Плотин В. Рационализам
4. Рене Декарт Г. Емпиризам
Д. Мистицизам
Ѓ. Сензуализам
1 2 3 4
16010121-J
10 2
43 Внимателно прочитај го извадокот од текст, а потоа одговори на прашањата.
„Сѐ се состои од телото и од празното. За тоа дека телата постојат, сведочи сетил-
ното забележување... Од друга страна, кога не би било она што го обележуваме како
празно, простор, тогаш не би имало нешто каде што телата би постоеле и во што би
се движеле онака како што гледаме дека се движат... Од телата, едните се споеви,
создадени од другите тела, кои се неделиви (атоми) и неменливи.... [тие] остануваат
постојани, а според својата природа се нешто полно и немаат можност да се расту-
рат. Составните праделови мора да бидат неделиви телесни битија... Атомите непре-
стајно се движат и едните паѓаат слободно, а другите странично, па со допирање
доаѓаат во коса положба или ги опкружуваат оние што се спојуваат... За ова нема
почеток, атомите и празнината се вечни.“
Епикур: Писмо до Херодот
1 поен
(43.1) На која школа во рамките на античката филозофија припаѓал Епикур?
_____________________________________________________________________
1 2
(43.2) Според гледиштето на Епикур изложено во наведениот цитат, како 1 поен

дознаваме дека телата постојат и дека се движат?
_____________________________________________________________________ 1 2
1 поен
(43.3) Зошто, според Епикур, е нужно да претпоставиме дека постои празен
простор?
_____________________________________________________________________ 1 2
(43.4) Што е битие, а што небитие во филозофијата на Епикур? 1 поен
_____________________________________________________________________
1 2
_____________________________________________________________________
2 поени
(43.5) Зошто Демокритовото учење за атомите се смета за детерминистичко, а
Епикуровото за индетерминистичко?
_____________________________________________________________________ 1 2
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
16010121-J
11 2
„Можно е да се греши на многу начини - а само на еден начин може да се прави

она што е правилно. Затоа тоа е лесно, а ова е тешко. Лесно е да не се погоди
целта, а тешко е да се погоди. Поради тоа својствата на злото се претераноста и
недостигот, а својство на добродетелта е средината. Впрочем, добар може да се
биде само на еден начин, а лош може да се биде на многу начини.“
Аристотел, Никомахова етика (прев. д-р Витомир Митевски)
1 поен
(44.1) Според Аристотеловото етичко учење, кои се својствата на злото,
односно на пороците во човековото однесување?
_____________________________________________________________________ 1 2
_____________________________________________________________________
1 поен
(44.2) Како Аристотел ја определува доблеста (добродетелта)?
_____________________________________________________________________
1 2
_____________________________________________________________________
2 поени
(44.3) Објасни ја суштината на моралот на умереноста, за кој се залагал
Аристотел.
_____________________________________________________________________ 1 2
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
16010121-J
12 2
„Масата како маса не е одуховена, а ни алиштата ни кожата, ни стаклото како стак-
ло, но, како природни и сложени нешта, тие имаат во себе материја и форма.
Нешто, нека биде колку сакате мало и минливо, во себе има дел од духовната суп-
станција, ако оваа најде погоден субјект, се развива во растение, се развива во
живо суштество и добива делови на нешто за кое обично се вели дека е одуховено,
зашто духот се наоѓа во сите нешта и не постои ни најмалечко телце кое во себе
не содржи некој негов дел, кое не е одуховено.“
Џордано Бруно
(45.1) Врз основа на наведениот цитат, објасни во што се состои хилозои- 2 поени
стичкиот став на Џордано Бруно.
_____________________________________________________________________ 1 2
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
(45.2) Изрази ја суштината на пантеистичкото гледиште на Џордано Бруно. 2 поени
_____________________________________________________________________
1 2
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
1 поен
(45.3) Кој рационалистички филозоф од 17 век исто така развива пантеистичко
учење?
_____________________________________________________________________ 1 2
_____________________________________________________________________
(45.4) Како Џордано Бруно го определува човекот и неговото место во светот? 1 поен
_____________________________________________________________________
1 2
_____________________________________________________________________
16010121-J
13 2
46 Имануел Кант вака ги изразил трите основни филозофски прашања:
„Што можам да знам? Што треба да правам? На што можам да се надевам?“
Тие се обединуваат во едно прашање: „Што е човекот?“
Размисли за овие Кантови формулации, а потоа одговори на прашањата:
1 поен
(46.1) Како се нарекува едно од најпознатите дела на Имануел Кант, кое се
однесува на прашањето „Што можам да знам?“
_____________________________________________________________________ 1 2
1 поен
(46.2) Прашањето: „Што треба да правам?“ е суштествено прашање на
филозофската дисциплина
_____________________________________________________________________ 1 2
(46.3) Објасни како го разбираш тврдењето на Кант дека слободата е услов 2 поени
за моралот.
_____________________________________________________________________ 1 2
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
16010121-J
14 2
ПРАЗНА СТРАНИЦА
16010121-J
15 2
ПРАЗНА СТРАНИЦА
16010121-J
16 2

Filozofija Mak - JUNI 2021

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Filozofija Mak - JUNI 2021

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ШИФРА НА КАНДИДАТОТ

Време за решавање: 150 минути

јуни 2021 година

Шифра на ПРВИОТ оценувач Шифра на ВТОРИОТ оценувач

Внимателно прочитај го упатството. Не испуштај ништо.

Не врти страници и не почнувај со решавање на задачите сè додека не ти каже надгледувачот.

2 Гносеолошкиот правец што ја негира можноста за спознавање на светот се 1 поен

3 Плурализмот во онтологијата претставува правец според кој постојат: 1 поен

А. повеќе извори на сознание.

носта, законитоста и дека нема случајност. Ова филозофско гледиште на

5 Според Парменид, кој вид познание ни овозможува да дојдеме до вистината? 1 поен

6 Главни претставници на антрополошкиот период од развојот на античката 1 поен

8 Кој претставник на софистите смета дека „човекот е мера за сѐ“? 1 поен

10 Што претставува чистата форма во филозофијата на Аристотел? 1 поен

11 Како го нарекува Плотин мистичкото соединување со Едното преку „излегу- 1 поен

вање од себе“ и непосредно доживување на неговото присуство?

од донесување на каков било суд?

13 Средновековните држави, според типот власт, биле: 1 поен

на формата. Ова укажува дека Аквински го развивал учењето на:

15 Кој антички филозоф го докажувал противречниот карактер на движењето со 1 поен

застапувал нововековниот мислител:

18 Кој став му припаѓа на Џорџ Беркли? 1 поен

А. Да се биде, значи да се биде перципиран.

19 Со кој став се изразува духот на филозофијата на Спиноза? 1 поен

А. Постои една супстанција која е идентична со Бог или со

20 Поимите етика на должноста, категорички императив, слобода и автоно- 1 поен

мија на волјата се клучни поими во етиката на:

A. Георг Вилхелм Фридрих Хегел.

21 Со која наука Хегел го почнува својот филозофски систем? 1 поен

ниот двигател во човековата природа?

23 Данскиот филозоф Сорен Киркегор разликувал три стадиуми на патот на 1 поен

автентичната егзистенција. Кои се тие стадиуми?

А. Естетички, етички, религиозен.

24 Според кој мислител од XX век, критериум за вистинитоста на познанието е 1 поен

неговата практична вредност?

25 Кој од наведените мислители НЕ е поврзан со егзистенцијализмот? 1 поен

26 Кој современ мислител ја критикува Платоновата теорија за идеална држава, 1 поен

нарекувајќи го тој политички систем „тоталитарна праведност“?

откривање на праосновата, праелементот на сето постоечко?

Стоиците филозофијата ја делеле на: физика, ____________________________ и

29 Изреката Панта реи („Сѐ тече“) го изразува духот на филозофијата на 1 поен

30 Демокрит зборува за сноп од сликички што се одделуваат од предметите и го 1 поен

овозможуваат сетилното сознание. Овие сликички тој ги нарекува

знаењето кај соговорникот?

32 За кои два света зборува Платон во својата филозофија? 1 поен

33 Како се нарекува учењето, присутно во Аристотеловата метафизика, според 1 поен

кое со светот владее насоченост кон целта и кон нејзиното достигнување?

35 За кој правец во гносеологијата е карактеристично тврдењето дека човекот 1 поен

се раѓа како tabula rasa?

36 Според Џон Лок, какви квалитети се бојата, мирисот и вкусот? 1 поен

37 Со своето учење дека математиката може да се сведе на логика, Бертранд 1 поен

Расел придонесе кон изградување на филозофскиот правец наречен

боден е оној што ќе ги сознае природните законитости и ќе живее во соглас-

39 Сознанието што му претходи на искуството и е независно од него, Кант го 1 поен

40 Како се нарекува филозофскиот правец според кој основа и суштина на 1 поен

Одговорите (соодветната буква) запиши ги во табелата.

1. Стоичка филозофија А. Демокрит

2. Атомистичка филозофија Б. Питагора

42 Поврзи го филозофот со гносеолошкиот правец на кој му припаѓа. 4 поени

Одговорите (соодветната буква) запиши ги во табелата.

1. Имануел Кант А. Критицизам

(43.2) Според гледиштето на Епикур изложено во наведениот цитат, како 1 поен

(43.4) Што е битие, а што небитие во филозофијата на Епикур? 1 поен

„Можно е да се греши на многу начини - а само на еден начин може да се прави